Научная статья на тему 'БЎЛАЖАК ЎҚИТУВЧИЛАРДА АКМЕОЛОГИК ПОЗИЦИЯНИ ШАКЛЛАНТИРИШНИНГ НАЗАРИЙ ВА АМАЛИЙ АСОСЛАРИ'

БЎЛАЖАК ЎҚИТУВЧИЛАРДА АКМЕОЛОГИК ПОЗИЦИЯНИ ШАКЛЛАНТИРИШНИНГ НАЗАРИЙ ВА АМАЛИЙ АСОСЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
102
23
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation
Область наук
Ключевые слова
акмеология / позитция / баркамоллик чўққиси / интеллектуал салоҳият / мотив. / acmeology / person / position / the pinnacle of perfection / intellectual potential / motif.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — N. Shodieva, G. Berdikulova

Мақолада олий таълим муассасаларида бўлажак ўқитувчиларни акмеологик позитцияларини шакиллантириб бориш, уларни ўқув жараёнидаги фаоллигини ошириш, ўз танлаган касбига нисбатан кучли ундовчи мотивлар ҳосил бўлиши хусусида сўз юритилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THEORETICFL AND PRACTICAL BASES OF FORMATION OF AKMEOLOGICAL POSITION IN FUTURE TEACHERS

The article discusses the formation of acmeological positions of future teachers in higher education institutions, increasing their activity in the educational process, the forvation of strong motivating motives for their chosen profession.

Текст научной работы на тему «БЎЛАЖАК ЎҚИТУВЧИЛАРДА АКМЕОЛОГИК ПОЗИЦИЯНИ ШАКЛЛАНТИРИШНИНГ НАЗАРИЙ ВА АМАЛИЙ АСОСЛАРИ»

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 5 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

БУЛАЖАК УЦИТУВЧИЛАРДА АКМЕОЛОГИК ПОЗИЦИЯНИ ШАКЛЛАНТИРИШНИНГ НАЗАРИЙ ВА АМАЛИЙ АСОСЛАРИ Шодиева Нодира Нормаматовна

Низомий номидаги ТДПУ укитувчиси Бердикулова Гулрухсор Нурбековна

Низомий номидаги ТДПУ укитувчиси https://doi. org/10.5281/zenodo.7004816

Аннотатция. Мацолада олий таълим муассасаларида булажак уцитувчиларни акмеологик позитцияларини шакиллантириб бориш, уларни уцув жараёнидаги фаоллигини ошириш, уз танлаган касбига нисбатан кучли ундовчи мотивлар %осил булиши хусусида суз юритилган.

Калит сузлар: акмеология, позитция, баркамоллик чуцциси, интеллектуал сало%ият, мотив.

ТЕОРЕТИЧЕСКИЕ И ПРАКТИЧЕСКИЕ ОСНОВЫ ФОРМИРОВАНИЯ АКМЕОЛОГИЧЕСКОЙ ПОЗИЦИИ БУДУЩИХ УЧИТЕЛЕЙ

Аннотация. В сатье рассматривается формирование акмеологических позиций будущих учителей в высших учебных заведениях, повышение их активности в учебном процессе, формирование сильных мотивационных мотивов к избранной профессии.

Ключевые слова: Акмеология, должност, вершина совершеноства, интеллектуальный потенциал, мотив.

THEORETICFL AND PRACTICAL BASES OF FORMATION OF AKMEOLOGICAL

POSITION IN FUTURE TEACHERS

Abstract. The article discusses the formation of acmeologicalpositions of future teachers in higher education institutions, increasing their activity in the educational process, the forvation of strong motivating motives for their chosen profession.

Keywords: acmeology, person, position, the pinnacle of perfection, intellectual potential,

motif.

КИРИШ

Бизнинг вазифамиз-тупланган тажриба ва илгор халцаро амалиётга суянган %олда, узимизнинг тарацциёт ва янгиланиш моделимизни цатъий амалга оширишдан иборат. Шу борада яцин ва урта муддатда белгиланган марраларга эришиш учун цатият билан

%аракат цилишимиз зарур.

Шавкат Мирзиёев

Бугунги кунда мамлакатимизни янгилаш ва модернизатця килиш, уни иннаватцион асосда ривожлантириш, уз олдимизга куган куп киррали ва мураккаб вазифаларни амалга ошириш максадида биз замонавий ва креатив фикрлайдиган, хар кандай вазиятда хам масъулиятни уз зиммасига олишга кодир булган, гайрат шижоатли, интеллектуал салохияти юксак, ватанпарвар ёш кадрларга давлат ва жамият бошкарувида мухим вазифани ишониб топширмокдамиз[1].

Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Миромонович Мирзиёевнинг 2020-йил 24-январдаги Олий Мажлисга Мурожаатномаларида таълим тизими сохасини тубдан ислох килиш, педагогик майорат ва малака даражасига эга булган, уз ишида аник

БС1ТЖСТ ЛЖБ ЖЖОУАТЮЖ

ЮТЕЯМАТЮМЛЬ 8С1ЕОТ1Р1С ГОШМАЬ УОШЫЕ 1 188иЕ 5 иШ-2022: 8.2 | КБК 2181-3337

натижаларга эришган укитувчиларга юкори маош тулаш тизимини жорий этиш, мутлоко янги профессионал таълим тизимини йулга куйилиши, хакида суз юритилди.

Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2019-йил 31декабрдаги №1059- сон карори: Узлуксиз маънавий тарбия концепциясида Урта махсус касб-хунар ва олий таълим муассасаларида укувчи-ешларни маънавий ахлокий тамоиллар асосида тарбиялаш, фаол фукоролик позитцясини кучайтириш, келажакка ишонч ва мамлакатда амалга оширилаётган ислохотларга дахлдорлик туйгусини кучайтириш ва бошка купгина масаларни хал этиб борилиши белгилаб куйилган.

^онунчилик палатаси томонидан 2020 йил 19 майда кабул килинган (янги тахриридаги) Узбекистон Республикаси Таълим Тугрисидаги ^онуннинг 5 боб 44-моддаси Педагогик фаолият билан шугулланиш хукуки булиб, унга кура: Тегишли маълумоти, касбий тайёргарлиги булган ва маънавий-ахлокий фазилатларга эга шахслар педагогик фаолият билан шугулланиш хукукига эга эканлиги белгилаб куйилган.

Барчамизга маълумки олий таълим муассасаларининг бош максади-билимли, маънавий етук, интеллектуал салохияти, ракобатбардош, ташаббускор, уз шахсий позитцясига эга кадрларни тайёрлашдан иборатдир. Зеро жамиятимизнинг тараккий этиши, юксалиши усиб келаётган ёш авлод вакилларининг салохияти ва иктидорига богликдир. Педагогика укув юртларида акмеологик ёндашув асосида булажак укитувчиларни тайёрлаш, уларнинг креативлик кобилятларини ривожлантириб, укув фаолияти жараёнида касбга булган кизикишини орттириб бориш асосида касбий компитенцяларини шакллантириш бугунги куннинг энг долзарб муаммоларидан биридир.

Олий таълим муассасаларида илмий салохиятни янада ошириб, илмий ва илмий-педагог кадрлар тайёрлаш куламини кенгайтириш-энг мухим масалалардан биридир.

Мавзунинг максади: Олий таълим муассасаларида булажак укитувчиларда акмеологик позицияни шаклланишига таъсир этувчи омилларини урганиш ва тахлил килиш.

ТАДЦЩОТ МАТЕРИАЛЛАРИ ВА МЕТОДОЛОГИЯСИ

Булажак укитувчида педагоглик касбига ва болаларга хурмат, мухаббат хиссини тарбиялаш, уларни севиш туйгусини устириш педагогика укув юртларининг мухим вазифасидир. Педагогика укув юртлари бу сохада катта имкониятларга хам эга[2]. Булажак укитувчиларни акмеологик позитцияларини шакллантириш албатта педагог ходимлардан катта махорат ва тажрибани талаб килади.

Акмеология-(грекча акте-чукки, такомил, ниманингдир юкори боскичи, гуллаган давр маъноларини англатади) илму- фаннинг шундай янги тармогики, у инсонни уз тараккиёти динамикасида, такомили хамда хаёт-фаолиятининг турли боскичларида узидаги энг кучли кобилятларнинг намоён килишнинг комплкс масалаларини урганади[3].

Позитция-(лотинча positio холат, вазият)-бирор бир масала юзасидан билдирилган фикр, нуктаи назар; далил, вокеа, ходисанинг муайян бахоси; шу бахога мувофик амалга оширилган хатти-харакат.

ТАДЦЩОТ НАТИЖАЛАРИ

Олий таълим муассасаларида янги таълим стандартлари доирасида булажак укитувчиларни тайёрлаш бугунги кунда хар-бир профессор-укитувчидан талабанинг иктидори, ва ижодий салохиятини тула намоён этиш ва тараккиётини таъминловчи хар бир омилнинг урнини курсата билишни таказо этади. Бу янгича таълимдаги иннаватцион

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 5 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

ёндашувлардан биридир. Х,ар бир талаба уз шахсий акмесини аниклаб олиши учун унда уша танлаган ихтисослигига нисбатан кучли ундовчи мотивлар, хаётда эса мувофакиятларга эришиш мотиви ёки ютукларга эришиш эхтиёжи кучли ривожланган булиши лозим.

Булажак укитувчиларда акмеологик позицияни шаклланишига таъсир этувчи

омиллар

ПЕДАГОГИК МАЙОРАТ

(педагогик фаолиятнинг юкори даражаси булиб, у педагогнинг белгиланган вакт ичида оптимал натижаларга эриша олишида намоен булади

Креативлик Компитентлик Рефлекця

(ингл.-ижодкор) Дарс жараенига ижодий ендашув (ингл.-кобилят) юкори даражадаги касбий малака ва махорат. (Такрорлаш, акс эттириш, уз харакатлари ва холатини иктидорини намоён эта олиш гояларни ишлаб чикиш

ПЕДАГОГИК МАДАНИЯТ (педагогнинг жамоада, турли вазиятларда узини тута билиши ва тугри карорлар кабул кила олиши)

Ташки куриниш ва нутк маданияти Педагогик одоб Биргаликдаги фаолият

(укитувчига хос кийиниш; мулокотнинг ривожланганлиги) (самиймийлик, адолатлийлик, узини узи бошкара олиши) укитувчи ва талабалар хамкорликдаги )

МУ^ОКАМА

Дархакикат, мамлакатимизда амалга оширилаётган таълим-тарбия сохасидаги стратегик вазифаларнинг асосий йналиши мустакил фикр юрита оладиган, жамият ва шахс манфаатлари учун зарур буладиган ривожланиш истикболларини аник белгилайдиган мутахассислар тайёрлаш масалаларига каратилганлиги билан тавсифланади. Бу эса педагог кадрлар тайёрлаш, модернизациялаш ва унинг инновацион педагогик асосларини ишлаб чикиш, заруратини юзага келтиради. Булажак укитувчиларда акмеологик позитцяни шакллантириб боришнинг асосий мазмуни- уларда касбий тайёргарликини шакллантириб борилишидир.

Касбий тайёргарлик - зарурий касбий билим, куникма ва малакаларни узлаштириш асосида юзага келувчи шахс ижтимоий компетентлигининг узига хос куриниши сифатида изохланади. Касбий тайёргарлик уз-узидан юзага келмай балки аник максадлар асосида режалаштирилган муайян боскичларни камраб олади. Шахсда касбий тайёргарликнинг шаклланиши дастлаб касбга хос тасаввур, тушунчаларни таркиб топганлиги билан белгиланса, кейинчалик мутахассисликка оид билим, малака ва куникмаларнинг узлаштирилиши, касбий сифатларнинг карор топиши хамда касбий мослашиш даражаси билан изохланади. Касбий тайёргарлик махсус назарий билим, амалий куникма ва малакалар, шунингдек, мънавий-ахлокий сифатларни узлаштириш асосида шахснинг касбий фаолиятни олиб боришга нисбатан физиологик, психологик ва жисмоний тайёргарлик даражаси билан хам богликдир.

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 5 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

Дархакикат, мазкур масалаларни хал этиш республикамиздаги мавжуд таълим тарбия тизимини тубдан ислох килиш, узлуксиз таълим тизимини шакллантириш оркали юксак маънавиятли шахсни шакллантириш максадини назарда тутади. Шундай экан, баркамол шахсни тарбиялаш, уни мутахассис сифатида шакллантириш, жамиятда муносиб касбий -ижтимоий мавкега эга булишида олий таълими муассасаларининг урни катта. Олий таълим муассасаларининг педагог мутахассислар тайёрлаш тизимининг узига хослигидан келиб чикиб, тадкикот доирасида куйидаги педагогик психологик шарт-шароитларнинг таъминланиши булажак укитувчиларда акмеологик позитцяни шаклланиб боришига хизмат килиши аникланди: -ахборотли-мазмунли шароит; -технологик шароит; -рефлексив шароит; -ижтимоий мухит; ХУЛОСА

Хулоса урнида шуни таъкидлаш лозимки олий таълим муассасаларида булажак укитувчиларни акмеологик позитцияларини шакллантириш оркали уларни укув жараенидаги фаоллигини оширишда, танлаган касбига нисбатан масъулият хиссини уйготишга, жамиядаги турли ислохотларга уз муносабатини билдира олишига ва энг асосийси уз тараккиёти боскичида маълум ютукларни кулга кирита олиш имкониятига эга булишига асос булади.

REFERENCES

1. Миллий тикланишдан миллий юксалиш сари.Тошкент-2019. 117-бет.

2. Малла Очилов. Муаллим калб меъмори. Тошкент 2001-йил. 91-бет.

3. Васила Каримова. Психология. Тошкент 2002 йил 156-бет.

4. Узбекистон Республикаси Презденти Ш.М.Мирзиёевнинг Олий Мажлисга Мурожатномаси .2020 й.

5. Узлуксиз маънавий тарбия концепсияси Уз.Рес.Вазирлар Махкамасининг 1059-^арори.31 декабр 2019 й.

6. Узбекистон Республикасининг Таълим Тугрисидаги ^онуни. (янги тахрири)

7. Б.Х. Ходжаев. Умумий педагогика. Тош кент-2017 йил.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.