Научная статья на тему 'БЎЛАЖАК БОШЛАНҒИЧ СИНФ ЎҚИТУВЧИЛАРИНИ ТАЙЕРЛАШДА КРЕАТИВЛИК ВА ИННОВАЦИЯ'

БЎЛАЖАК БОШЛАНҒИЧ СИНФ ЎҚИТУВЧИЛАРИНИ ТАЙЕРЛАШДА КРЕАТИВЛИК ВА ИННОВАЦИЯ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Абдуллаева Барно Сайфутдиновна

Янгиланаётган Ўзбекистонда турли соҳаларда амалга оиширлаётган кенг кўламли ислоҳотлар жаҳон ҳамжамияти нигоҳида юксак баҳоланмоқда. Айниқса ёш авлодни тарбиялаш, таълим тизимини тубдан ислоҳ қилиш ва кадрлар тайёрлаш борасида миллий моделнинг яратилганлиги халқаро миқёсда тобора кўпроқ эътироф этилмоқда. Инкор қилиб бўлмайдиган бир ҳақиқат борки, бу — илмсиз, инновациясиз ҳеч бир соҳада тараққиётга эришиб бўлмаслиги билан бевосита боғлиқ. Бугун глобаллашув даврида таълим соҳасини янада ривожлантиришни даврнинг ўзи тақозо этмоқда. Бу борада ким кучли бўлса, марралар ҳам унга боқиб кетаверади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «БЎЛАЖАК БОШЛАНҒИЧ СИНФ ЎҚИТУВЧИЛАРИНИ ТАЙЕРЛАШДА КРЕАТИВЛИК ВА ИННОВАЦИЯ»

INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE "ACTUAL ISSUES OF PRIMARY EDUCATION: PROBLEMS, SOLUTIONS AND DEVELOPMENT

PROSPECTS"

_April 26, 2024_

БУЛАЖАК БОШЛАНГИЧ СИНФ УЩТУВЧИЛАРИНИ ТАЙЕРЛАШДА

КРЕАТИВЛИК ВА ИННОВАЦИЯ Абдуллаева Барно Сайфутдиновна

педагогика фанлари доктори профессор психология фанлари доктори Тошкент давлат педагогика университети илмий ишлар ва инновациялар буйича проректор

https://doi.org/10.5281/zenodo.11073325

Янгиланаётган Узбекистонда турли сохаларда амалга оиширлаётган кенг куламли ислохотлар жахон хамжамияти нигохида юксак бахоланмокда. Айникса ёш авлодни тарбиялаш, таълим тизимини тубдан ислох килиш ва кадрлар тайёрлаш борасида миллий моделнинг яратилганлиги халкаро микёсда тобора купрок эътироф этилмокда. Инкор килиб булмайдиган бир хакикат борки, бу — илмсиз, инновациясиз хеч бир сохада тараккиётга эришиб булмаслиги билан бевосита боглик. Бугун глобаллашув даврида таълим сохасини янада ривожлантиришни даврнинг узи такозо этмокда. Бу борада ким кучли булса, марралар хам унга бокиб кетаверади.

Сунгги уч йил давомида педагогик таълим инфратузилмани яхшилаш, сохадаги халкаро хамкорликни янада кенгайтириш, тарбия ва укитиш усуллари, ахборот-коммуникация технологиялари хамда хорижий тилларни пухта узлаштирган, таълим жараёнида замонавий педагогик технологияларни куллаш куникмаларига эга профессионал педагог кадрлар тайёрлаш, педагогик касбга кизикиши юкори булган ёшларни аниклаш хамда уларни максадли тайёрлаб ва тарбиялаб боришнинг узлуксиз тизимини жорий килиш каби йирик ижтимоий ахамиятга эга вазифаларни бажаришга устуворлик берилди. Олий таълим тизимида сифат ва самарадорликни саклаб колиш, талабалар ва профессор-укитувчилар мулокотидаги яхлитликни таъминлаш, таълим олувчиларнинг куп миллатли эканлиги ва хар бир миллат вакиллари менталитетининг узига хос хусусиятларини эътиборга олиш, уларнинг маънавий-рухий киёфасини мустахкамлаш ва ракобатбардош кадрлар тайёрлаш жараёнини мувофиклаштириш буйича тезкор ишлар амалга оширилмокда.

Зеро, таълим-тарбия сохасидаги ислохотлар ижтимоий-сиёсий иклимга ижобий таъсир курсатишга, умуман мамлакатдаги мавжуд мухитни бутунлай узгартиришга, инсоннинг хаётда уз урнини топишини тезлаштиришга, жамиятда мустакил фикрловчи эркин шахсни шакллантиришга, инсондаги мавжуд салохиятни тула руёбга чикаришга, умумий ва махсус билимларга эга, онгли, тафаккури озод, замонавий дунёкараш, миллий ва умуминсоний кадриятларга ворис булган, кучли фукаролик жамиятини барпо этадиган комил инсонларни тарбиялашга каратилган.

Яна бир жихат, мамлакат келажаги, барча сохалар ва лойихалар муваффакияти билимли, замонавий фикрлайдиган, уз сохасининг усталари булган инсонларга боглик. Шу боис мамлакатимизда айнан таълим сохасини, инсон капиталини ривожлантиришга алохида эътибор каратилмокда. Боиси бугун кайси сохани олмайлик, замонавий етук кадрларни тарбияламасдан туриб бирон-бир узгаришга, фаровон хаётга эришиш кийин.

Давлатимиз рахбари президентлик фаолиятининг дастлабки кунларидан бошлаб юртимизда инновацион хамда креатив фикрлайдиган замонавий кадрлар тайёрлаш, ёшларни ватанпарварлик рухида, юксак маънавият эгалари этиб тарбиялаш, шу максадда таълим тизимини такомиллаштиришга алохида эътибор каратди.

Буни мактабгача таълим тизимида амалга оширилган ишлар билан бирга, олий таълимни ривожлантириш йуналишида хам яккол куриш мумкин. Мисол учун, юртимизда

INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE "ACTUAL ISSUES OF PRIMARY EDUCATION: PROBLEMS, SOLUTIONS AND DEVELOPMENT

PROSPECTS"

_April 26, 2024_

охирги беш йил давомида 60 тадан ортик янги олий таълим муассасалари ташкил этилиб, уларнинг сони 141 тага етказилди. ^абул квотаси уч баробар оширилди.

Эндиликда битирувчи ёшларни олий таълим билан камраб олиш даражаси 2016 йилги 9 фоиз эди. Бугунчи? Бугун бу курсаткич кескин оширилди. Я;ин келгусида ушбу курсаткични 50 — 60 фоизга етказиш мулжалланмокда. Албатта, бу ютукларга эришишнинг таг-замирида изчиллик ва катъият билан хаётга жорий этилган Х,аракатлар стратегияси доирасида улкан ишлар натижасидир.

Мазкур ислохотлар хали кузланган чуккининг бир кисми, холос. Янги Узбекистоннинг 2022 — 2026 йилларга мулжалланган тараккиёт стратегиясида белгиланган максадларда хам таълим сохасига кенг урин берилган.

Хусусан, Тараккиёт стратегиясида олий таълим билан камров даражасини 50 фоизга етказиш ва таълим сифатини хамда кадрлар буюртмачилари таклифлари асосида кабул параметрларини 2022 йилда ошириш, жорий йилда ёшларни олий таълим билан камров даражасини 38 фоизга етказиш максад килинган. Бу оркали таълим ва ишлаб чикариш интеграцияси юзага келади, олий таълим муассасалари талабдан келиб чикиб мутахассис тайёрлайди.

Таълим сохасида амалга оширилаётган ислохотларнинг асосий кисмини, албатта, олий таълим тизимидаги ислохотлар ташкил этади. Шу боис, укув юртларида камров даражасини кенгайтириш, таълим сифатини ошириш, ракамли технологиялар ва таълим платформаларини жорий этиш, ёшларни илмий фаолиятга жалб килишга алохида эътибор каратилаётир. Биргина олий таълимга ажратиладиган давлат грантлари сони оширилиб, олий укув юртларига кабул килишда эхтиёжманд оилалар кизлари учун грантлар купайтирилгани олий таълимга камраб олиш куламини янада кенгайтирди.

Якин йилларга кадар олийгохларга укишга кириш жуда кийин эди. Квоталар кам, кабул имтихонларида турли муаммолар бор эди. Президентимиз буни хисобга олган йилдан-йилга олий таълимга кабул квоталарини оширмокда. Бу уз навбатида, ёшларни билимли, малакали, жахон тараккиётига мос мутахассислар этиб тайёрлаш, уларнинг хаётда уз урнини топишига хизмат киляпти.

Бу хали хаммаси эмас. 2026 йилда кабул курсаткичини камида 250 мингга етказиш, давлат олий таълим муассасаларига академик ва молиявий мустакиллик бериш, шу жумладан улар томонидан мехнатга хак тулаш, ходимлар сони, тулов-контракт микдори ва таълим шаклини мустакил белгилаш амалиётини йулга куйиш, давлат олий таълим муассасаларининг тегишли хукук ва ваколатларини аник белгилаш назарда тутилган. Бу эса укишни, таълим олиб юрт тараккиётига уз улушини кушишни максад килган шунча ёшлар мурод- максадига етади, дегани.

Ёшларни куллаб-кувватлаш факат шу билан чекланиб колмайди. 2026 йилгача нодавлат олий таълим ташкилотлари сонини камида 50 тага, 2022 йилда Навоий, Самарканд, Сурхондарё, ^ашкадарё вилоятлари ва Тошкент шахрида камида 1 тадан нодавлат олий таълим ташкилотини ташкил этиш оркали уларнинг жами сонини 34 тага етказиш максад килингани ёшлар келажагини таъминлашга каратилган эзгу ташаббусдир.

Агар нодавлат олий таълим ташкилоти канча купайса улар уртасида соглом ракобат юзага келади. Сон эмас, сифатга эътибор кучаяди. Х,ар бир олий таълим муассасаси уз жамоасини илмий салохияти юкори профессор-укитувчилар билан кенгайтиришга харакат килади. Асосийси, ёшларнинг таълим олишга иштиёки ошади, таълим сифати юксалади.

INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE "ACTUAL ISSUES OF PRIMARY EDUCATION: PROBLEMS, SOLUTIONS AND DEVELOPMENT

PROSPECTS" April 26, 2024

Мамлакатимизда олиб борилаётган таълим ислохотларнинг яна бир туб негизи конунчилик нормаларининг такомиллашиб бораётгани билан хам боглик. Аввало, тасдикланган "Таълим тугрисида"ги ^онун ушбу соха тараккиётида, хеч шубхасиз, янги уфкларни очиб бермокда. Негаки, унга мувофик, таълим олишнинг масофавий, инклюзив шакллари жорий килинди, таълим ташкилотларига хорижий муассасалар билан кушма факультет хамда укув марказлари ташкил килишга рухсат этилиб, укитувчиларга муаллифлик дастури ва укитиш услубларини жорий этиш, замонавий педагогик шакллар, укитиш хамда тарбия усулларини эркин танлаш хукуки берилди.

Давлатимиз рахбарининг "Узбекистон Республикаси олий таълим тизимини 2030 йилгача ривожлантириш концепциясини тасдиклаш тугрисида"ги Фармони таълим йуналишини мутлако янги боскичга олиб чикмокда. Бу хужжат Узбекистон Республикасида олий таълимни тизимли ислох килишнинг устувор йуналишларини белгилаш, замонавий билим ва юксак маънавий-ахлокий фазилатларга эга, мустакил фикрлайдиган юкори малакали кадрлар тайёрлаш жараёнини сифат жихатидан янги боскичга кутариш, олий таълимни модернизация килиш, илгор таълим технологияларига асосланган холда ижтимоий соха ва иктисодиёт тармокларини ривожлантиришга хизмат килаётир.

Фаромн билан тасдикланган Узбекистон Республикаси олий таълим тизимини 2030 йилгача ривожлантириш концепциясида назарда тутилган устувор вазифалар ижроси хакикий маънода сохада туб узгаришлар ясамокда.

Хусусан, олий таълим сохасида давлат-хусусий шерикликни ривожлантириш, худудларда давлат ва нодавлат олий таълим муассасалари фаолиятини ташкил этиш асосида олий таълим билан камров даражасини 50 фоиздан ошириш, сохада соглом ракобат мухитини яратиш, олий таълим муассасаларида укув жараёнини боскичма-боскич кредит-модуль тизимига утказиш шулар жумласидандир.

^олаверса, халкаро тажрибалардан келиб чикиб, олий таълимнинг илгор стандартларини жорий этиш, жумладан, укув дастурларида назарий билим олишга йуналтирилган таълимдан амалий куникмаларни шакллантиришга йуналтирилган таълим тизимига боскичма-боскич утиш, олий таълим мазмунини сифат жихатидан янги боскичга кутариш, ижтимоий соха ва иктисодиёт тармокларининг баркарор ривожланишига муносиб хисса кушадиган, мехнат бозорида уз урнини топа оладиган юкори малакали кадрлар тайёрлаш тизимини йулга куйиш, олий таълим муассасаларининг академик мустакиллигини таъминлаш масалалари хам уз ечимини боскичма-боскич топаётир.

Олий таълим муассасаларида таълим, фан, инновация ва илмий-тадкикотлар натижаларини тижоратлаштириш фаолиятининг узвий богликлигини назарда тутувчи "Университет 3.0" концепцияси хам вакти билан жорий этиляпти.

Узбекистон олий таълим тизимини Марказий Осиёда халкаро таълим дастурларини амалга оширувчи "хаб"га айлантириш, олий таълимнинг инвестициявий жозибадорлигини ошириш, хорижий таълим хамда илм-фан технологияларини жалб этиш, олий таълим муассасаларининг инфратузилмаси ва моддий-техник базасини, шу жумладан, халкаро молия институтларининг имтиёзли маблагларини кенг жалб килиш хисобига яхшилаш, уларни боскичма-боскич узини узи молиялаштириш тизимига утказиш ва молиявий баркарорлигини таъминлаш хам асосий вазифаларимиздан бири булиб колмокда.

Бугун давлатимиз рахбари раислигида утказилаётган ведеоселектор йигилишларида таълимнинг ишлаб чикариш корхоналари ва илмий-тадкикот институтлари билан узаро

INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE "ACTUAL ISSUES OF PRIMARY EDUCATION: PROBLEMS, SOLUTIONS AND DEVELOPMENT

PROSPECTS" April 26, 2024

манфаатли хамкорлигини йулга куйиш масалалари хакида куп гапиради. Бу бежиз эмас. Илф-фан ва ишлаб чикариш уртасида интеграция булмаса кутилган натижага эришиб булмайди.

Ахолининг ижтимоий химояга мухтож катламлари, шу жумладан, имконияти чекланган шахсларнинг олий таълим билан камров даражасини ошириш, улар учун инфратузилмага оид шароитларни яхшилаш хам бугунги кун давлат сиёсатига мос келади. Бу йуналишдаги ишлар салмоги хам кам эмас.

Биргина мисол, 2021 йилда эхтиёжманд оилаларга мансуб 2 мингдан зиёд кизлар олийгохларга давлат гранти асосида кабул килинди, яна шунча талаба кизларга контракт пуллари тулаб берилди. Аёллар таълимига алохида эътибор берилаётгани туфайли утган йили олий укув юртларига кабул килинган талабаларнинг 60 фоизини хотин-кизлар ташкил этди.

Албатта, ютуклар узимизники. Аммо олдимизда турган устувор вазифалар хам кам эмас. Бинобарин, бугун замон шиддат билан узгариб, барча сохалар катори таълим тизими олдига хам ута долзарб ва мураккаб вазифаларни куймокда.

Жумладан, олий таълим тизимида ахборот-коммуникация технологияларини куллаш даражасини янада ошириш керак. Тугри, бу борадаги килинган ишларни эътироф этган холда, бугунги ахборот даврида мамлакатдаги барча ахоли пунктлари ва таълим муассасаларига замонавий оптик толали интернет алока тизимини олиб кириш хамда интернет хизматлари нархини пасайтириш хаётий заруратдир.

Ечимини кутаётган масалалардан яна бири аксарият битирувчиларнинг билим ва малакаси мехнат бозори талабларига жавоб бермайди. Махаллий таълим муассасаларида инновацион фаолият ва тадкикот натижаларини амалиётга жорий этиш даражасини янада ошириш лозим. ^олаверса, худудларда давлат ва нодавлат олий таълим муассасалари фаолиятини ташкил этиш ишларини изчил давом эттириш хам мухим масала. Бу сохада соглом ракобат мухитини яратиш имконини беради.

Умуман олганда, бугун кайси сохада булмасин битта максад бизни бирлаштиради. У хам булса, Ватан тараккиёти ва халкимиз фаровонлигидир. Шундай экан, олий таълим тизимини хар томонлама ривожлантириш, келажак учун инновацион капитал манбаини яратиш, ёшларга пухта билим бериш, касб-хунар ургатиш оркали бандлигини таъминлаш барчамизнинг вазифамиздир.

Х,ар кандай максад ва ислохотлар натижадорлигига илм-фан билан етиб борилиши туфайли илм бизга хаводек зарур. Зеро, киши калбининг нури илм хамда маърифат билан кувват олади. Илм-фаннинг тараккиёти ёшларга мукаммал таълим бериш, уларнинг илмий салохиятини ошириш оркали юзага келади. Чунки инсоннинг кадри илм билан юксалади. Илмли киши ходисаларга холис бахо беради, талабчанлик ва уддабуронликни урганади. Мухими, Ватанига муносиб хисса кушишга кодир булади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.