Научная статья на тему 'Қазіргі кездегі тау-кен өнеркәсібі жұмыскерлері арасында сырқаттанушылықтың алдын алудағы кезеңді медициналық тексерулердің маңызы'

Қазіргі кездегі тау-кен өнеркәсібі жұмыскерлері арасында сырқаттанушылықтың алдын алудағы кезеңді медициналық тексерулердің маңызы Текст научной статьи по специальности «Науки о здоровье»

CC BY
19
9
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
кезеңдік медициналық тексерулер / жалпы және кәсіптік аурулар / хризотил-асбест / тау-кен өнеркәсібі / периодические медицинские осмотры / общие и профессиональные заболевания / хризотил-асбест / горно-добывающая промышленность

Аннотация научной статьи по наукам о здоровье, автор научной работы — Ибраев С.А., Жарылкасынова Айгуль Маратжановна, Жарылкасынова А.М.

Қазақстан Республикасында кен өндірістерінде кәсіби аурулардың дамуына себеп болатын жұмыс орындарының санитарлық-гигиеналық нормативтерге сай келмеуі әлі де сақталады. Жұмыскерлердің жалпы және кәсіптік ауруларының алдын алудағы бірден бір превентивті шара міндетті кезеңдік медициналық тексерулер болып табылады. Мақалада тау-кен өнеркәсібі жұмыскерлеріне кезеңдік медициналық тексеру жүргізудің сапасы мен тиімділігі туралы отандық және шет елдік әдебиеттерге талдау жүргізілген

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по наукам о здоровье , автор научной работы — Ибраев С.А., Жарылкасынова Айгуль Маратжановна, Жарылкасынова А.М.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Значение периодического медицинского осмотра в профилактике заболеваний у работников горно-добывающей промышленности

В нашей стране сохраняется несоответствие рабочих мест санитарно-гигиеническим нормативам, способствующим развитию профессиональных заболеваний в горных производствах. Одной из превентивных мер по профилактике общих и профессиональных заболеваний работников горнодобывающей промышленности являются обязательные периодические медицинские осмотры. В статье проведен анализ отечественной и зарубежной литературы о качестве и эффективности проведения периодических медицинских осмотров работников горндобывающей промышленности

Текст научной работы на тему «Қазіргі кездегі тау-кен өнеркәсібі жұмыскерлері арасында сырқаттанушылықтың алдын алудағы кезеңді медициналық тексерулердің маңызы»

Редактор алган 19.02.2020 г.

ЕТАМБ 76.75.75

эеж 613.62-084

КАЗ1РГ1 КЕЗДЕГ1 ТАУ-КЕН ЭНЕРКЭС1Б1 Ж¥МЫСКЕРЛЕР1 АРАСЫНДА СЫРКАТТАНУШЫЛЬЩТЫЦ АЛДЫН АЛУДАГЫ КЕЗЕЦД1 МЕДИЦИНАЛЬЩ ТЕКСЕРУЛЕРД1Ц МАЦЫЗЫ

С.А. Ибраев, Ж.Ж. Жарылкасын, А.М. Жарылкасынова

«Караганды медицина университет» КеА^, Караганды к., ^азакстан

Казахстан Республикасында кен енд1р1стер1нде кэаби аурулардын дамуына себеп болатын ж^мыс орындарыныц санитарлык-гигиеналык нормативтерге сай келмеу1 эл1 де сакталады. Жумыскерлердщ жалпы жэне кэсшпк ауруларынын алдын алудагы б1рден б1р превентивт шара мшдетп кезендш медициналык тексерулер болып табылады.

Макалада тау-кен енеркэс1б1 жумыскерлерше кезендш медициналык тексеру жYргiзудiн сапасы мен тшмдшп туралы отандык жэне шет елдiк эдебиеттерге талдау жYргiзiлген.

ТYЙiндi сездер: кезендiк медициналык тексерулер, жалпы жэне кэсшпк аурулар, хризотил-асбест, тау-кен енеркэабг

THE IMPORTANCE OF PERIODIC MEDICAL EXAMINATIONS IN THE PREVENTION OF DISEASES IN THE MINING INDUSTRY

S. Ibrayev, Zh. Zharylkassyn, A. Zharylkassynova

NcJSC "Karaganda Medical University", Karaganda, Kazakhstan

In our country, there is still a lack of compliance of workplaces with sanitary and hygienic standards that contribute to the development of occupational diseases in mining industries. One of the preventive measures to prevent general and occupational diseases of mining workers is mandatory periodic medical examinations.

The article analyzes domestic and foreign literature on the quality and effectiveness of periodic medical examinations of employees.

Keywords: periodic medical examinations, general and occupational diseases, chrysotile-asbestos, mining industry.

ЗНАЧЕНИЕ ПЕРИОДИЧЕСКОГО МЕДИЦИНСКОГО ОСМОТРА В ПРОФИЛАКТИКЕ ЗАБОЛЕВАНИЙ У РАБОТНИКОВ ГОРНО-ДОБЫВАЮЩЕЙ ПРОМЫШЛЕННОСТИ

С.А. Ибраев, Ж.Ж. Жарылкасын, А.М. Жарылкасынова

НАО «Медицинский университет Караганды», Караганда, Казахстан

В нашей стране сохраняется несоответствие рабочих мест санитарно-гигиеническим нормативам, способствующим развитию профессиональных заболеваний в горных производствах. Одной из превентивных мер по профилактике общих и профессиональных заболеваний работников горнодобывающей промышленности являются обязательные периодические медицинские осмотры.

В статье проведен анализ отечественной и зарубежной литературы о качестве и эффективности проведения периодических медицинских осмотров работников горндобывающей промышленности.

Ключевые слова: периодические медицинские осмотры, общие и профессиональные заболевания, хризотил-асбест, горно-добывающая промышленность.

^азакстан Республикасыныц денсаулык сактау саласын дамытудыц 2016-2020 жылдарга арналган «Денсаулык» мемлекетпк багдарламасыныц максатында «Мемлекет1м1здщ элеуметпк эл-аукаты мен экономикалык еркендеушщ непз1 ретшде азаматтардыц денсаулыгын сактаудыц тшмд1 жэне орныкты жYЙесiн дамытуды камтамасыз ету» карастырылган.

Ж^мысшы кауымныц денсаулыгы когамныц эл-аукаты мен турактылыгыныц стратегиялык элеует болып табылады, себеб1 ^азакстан Республикасында кептеген енеркэсшт1к кэсшорындарда кэаби аурулардыц дамуына себеп болатын, ж^мыс орындарыныц санитарлык-гигиеналык нормативтерге сай келмеу1 эл1 де сакталады [1].

Соцгы уакыттарда ^азакстанда зиянды жэне каушт ецбек жагдайларында жумыс жасайтындар саны есуде. Статистика комитетшщ мэлiметтерi бойынша санитарлык-гигиеналык талаптарга (нормаларга) сай емес ецбек жагдайында 368,8 мьщ адам, олардыц Yлесi жалпы ецбек ету1шшер саныныц 22,0%-ын курайды. Олардыц шшде шу мен дiрiлдiц жогары децгейiнде ецбек ететiндер саны 158,7 мыц адам (43,0%), шектелш-руксат етшген концентрациядан жогары газдалган жэне шацданган жумыс аймагында - 125,1 мыц адам (33,9%) жэне жагымсыз температура эсершде - 60,8 мыц адам (16,5%) жумыс жасайды [2].

Н.Э. Назарбаев «^азакстанныц элеуметтiк модернизациясы: жаппай ецбек когамына жиырма кадам» макаласында «БYгiнri кYнде ендiрiстегi ецбек ка1ушаздшн бакылау мен камтамасыз етудi ^шейту кажет... Эйткенi жазатайым окигалар, каушаздшт бузу, тэртiптiц болмауы салдарынан ецбекке кабшетп жастагы адамдар зардап шегуде... сондыктан мунда тэртiп орнату кажет», - деп ерекше атап керсеткен [3].

Тау-кен енеркэсiбi жумыскерлершщ ецбек кызметшщ ерекшелiгi шу, дiрiл, жогары шацдану, колайсыз микроклиматтык жагдайлар сиякты кэсiби факторлардыц эсерiмен байланысты. Олар ауру тудыруга кабшетп, ецбекке жарамсыздыкка, мYгедектiкке экеледi, ал бiркатар жагдайларда тiкелей емiрiне кауш те тендiредi. Соныц iшiнде хризотил-асбест ендiрiсiнде ерекше жагдайларымен байланысты колайсыз ендiрiстiк факторлар кешеншщ эсерi эртYрлi генездегi кэсштш аурулардыц дамуын тудыруы мYмкiн [4].

ДYниежYзiлiк денсаулык сактау уйымыныц (ДД¥) сарапшыларыныц пiкiрiнше, "жумыс пен денсаулык, жумыс пен аурулар езара байланысты. Кэсштж аурулар денсаулык пен жумыстыц езара байланысы спектрiнiц бiр полюсшде болады... Ецбек жагдайлары, оныц сипатты ерекшелiктерi баска кауш факторларымен катар гипертензия, тiрек-кимыл аппаратыныц бузылуы, созылмалы спецификалык емес респираторлык аурулар, асказан мен ултабардыц ойык жара аурулары сиякты кYPделi кеп факторлы этиологиясы бар аурулардыц дамуына ыкпал етуi мYмкiн; кец таралган кезде оларды жумыспен байланысты деп карастыруга болады» [5].

Тау-кен жумыскерлершде кэсiптiк аурулардыц алдын алу женiндегi iс-шаралар жYЙесi жумыс орындарындагы ендiрiстiк ортаныц колайсыз факторларын гигиеналык нормативтерге дейiн азайтуга багытталган технологиялык жэне уйымдастырушылык, инженерлш-техникалык, емдеу-алдын алу жэне элеуметтiк шараларды камтуы тиiс [6].

Зиянды ецбек жагдайлары жумыскерлердщ денсаулыгына едэуiр нуксан келтiрiп кана коймайды, сонымен катар ецбекке кабшетп жастагы адамдардыц жалпы сыркаттанушылык, мYгедектiк дейгейлерiн жэне елiм керсеткiштерiн де жогарылатады. Профилактикалык шаралар халыктыц денсаулыгын сактауга жэне жаксартуга, жэне де денсаулык сактау саласыныц каражаттык жэне материалдык ресурстарын Yнемдеуге ыкпал етедi, соныц бiрi кезецдш медициналык тексерулер болып табылады [7].

Халыкаралык ецбек бюросыныц мэлiметтерiне CYЙенсек, жыл сайын элемде 160 млн-нан астам кэсiби аурулар жэне ендiрiсте 270 млн-га жуык жазатайым окигалар тiркеледi екен. Соныц нэтижесшде жыл сайын элемде шамамен 2 млн адам еледь ^азакстан да ендiрiсте туындайтын жазатайым окигалар мен кэсштш аурулардыц пайда болуыныц жалпы элемдш зацдылыктарынан ерекшеленбейдi [8]. ^азакстан Республикасы Ецбек жэне халыкты элеуметпк коргау министрлiгiнiц мэлiметтерi бойынша соцгы жет жылда ендiрiсте жыл сайын 3 мыцнан астам жазатайым окигалар орын алып, 300-ден астам адам кайтыс болады... Республика бойынша ецбек кызмет процесiнде жазатайым окига нэтижесшде тсркелген барлык зардап шеккендердiц 30-дан 50% - га дейiнi тау-кен ендiру енеркэсiбiнiц Yлесiне келедi [9].

^аз1рп уакытта елiмiзде жумыскерлердiц денсаулыгын сактауга багытталган жалгыз привентивтi шара - кезецдш медициналык тексерулер болып табылады. Жумыскерлердщ денсаулык жагдайларыныц бузылыстарын ерте аныктап, оларды диспансерлеу жэне катерлi топ жумыскерлерiн мерзiмiнде емдеу, зиянды жэне каушт ецбек жагдайларында жумысын жалгастыруга болмайтын кэсiби аурулардыц бастапкы белгiлерiн мерзiмiнде аныктау, жазатайым жагдайлардыц алдын алу кезецдiк медициналык тексерулердщ басты максаты болып табылады [10,11].

Жyмыcкepлep aypyлapынын пpофилaктикacы - пpиоpитeттiк мiндeт. Kэciптiк aypyлapдын алдын aлyдaFы жэ^ жалпы cыpкaттaнyлapды ecкepтyдeгi жyмыcкa тypap aлдындaFы алдын ала мeдицинaлык тeкcepyлepдiн жэнe кeзeндiк мeдицинaлык тeкcepyлepдiн манызы зор [12]. Oлap мiндeттi болып caнaлaды жэнe жyмыc бepyшiлepдiн eceбiнeн жYpгiзiлeдi [13].

Халыкаралык eнбeк уйымыньщ (ХЕ¥) №162 Kонвeнцияcынa caM (6-бап) жyмыc бepyшi eнбeк eтeтiндepгe кэапорындарда зиянды факторлардын алдына aлy жэ^ бaкылay, онын iшiндe, xpизотил-acбecтпeн жумью жacay кeзiндe тyындaйтын зиянды факторлардан ^pFay бойынша ic-шараларынын жYpгiзiлyiнe жayaпкepшiлiкпeн кapayы тиic [14].

Peceй авторларынын тepeндeтiлгeн мeдицинaлык тeкcepyлepiнiн нэтижeлepi бойынша тay-кeн бaйытy комбинатынын жyмыcкepлepiнiн 15-21% Fara дeнi cay дeп танылды, cозылмaлы aypyлapы бар адамдар 79-85%, яFни ic жYзiндe эpбip жyмыcкepдiн дeнcayлык жaFдaйындa ayыткyлapы бар. Сонымeн катар eмдey-cayыктыpy жэнe онaлтy ic-шараларын кaжeт eтeдi [15]. Ал органдар мeн жYЙeлepдiн aypyлapын caлыcтыpaтын болcaк, cыpкaттaнyшылык кypылымындa бipiншi орында тipeк-кимыл аппаратынын aypyлapы тур (28,9 %). Oдaн кeйiнгi орындарды тыныc aлy жYЙeciнiн (13—15 %), кан айналым жYЙeciнiн (13—14 %), кулак-мурын (10 %), жYЙкe жYЙeciнiн (9-10 %), ac корыту органдарынын aypyлapы (9—10 %) алады. Keн байыту комбинатынын жyмыcкepлepi apacындa вepтeбpогeндiк аурулардын таралуынын жоFapы дeнгeйi аныкталды. Вepтeбpогeндiк патологиялардын дамуына eндipicтiк жaFдaйлapмeн ^ca элeyмeттiк-гигиeнaлык факторлар да эcep eтeдi [16].

Жалпы дeнcayлык жaFдaйын тeкcepyдiн тиiмciздiгi туралы пiкipлepгe кapaмacтaн, Жапонияда, бipкaтap бacкa eлдepдeгiдeй, жyмыc бepyшiлep Yшiн ез кызмeткepлepiнe мiндeттi тYPдe мeдицинaлык тeкcepy жYpгiзy туралы талап бар. Ocындaй тeкcepy жYpгiзy кeзiндe caнитapлык aFapтy жэнe нacиxaттayды камтитын тYpлi ic-шаралар eткiзy ycынылaды. ^ИзН мaкcaттapFa кол жeткiзy Yшiн eH кaжeттi болып эpбip кызмeткep бойынша кужаттама жYpгiзгeн жен дeп caнaлaды. Бундай бaFдapлaмaлapдын тиiмдiлiгiн бaFaлay Yшiн узак уакыт жэнe мiндeттi тYPдe кepi бaйлaныc кaжeт болады, ern^ern кeйбip кызмeткepлep кандай да 6íp аурудын фaктiciн жacыpaды нeмece кepiciншe, eзiнe ауруды K0cып айтады [17].

Зан бойынша барлык жyмыcкepлep мeдицинaлык тeкcepyдeн eтeдi. Oлapдын жacынa, жыньгсына жэнe кызмeт тYpiнe кapaмacтaн бipдeй куралдар колданылады. Жyмыc бepyшiлepдiн KMT eткiзyгe кaтыcты занды мiндeттeмeлepi бар (мьгсалы, жyмыcшылapFa камкорлык жacay, raicri eнбeк жaFдaйлapын жacay жэнe колдау, физиологиялык жэнe пcиxологиялык кyзipeттiлiк) [18,19].

eндipic индycтpияcы - ^азакстаннын эл-аукатынын нeгiзi болып caнaлaды. Сондыктан eнбeк eтeтiн тypFындapдын дeнcayлыFын caктay мэceлeci бipiншi орында турады.

Жылдан жылFa зиянды жэнe кayiптi eнбeк жaFдaйлapындa жyмыc icтeйтiн жyмыcкepлepдi алдын ала жэте кeзeндiк мeдицинaлык тeкcepyлepдiн тшмдшш мeн нэтижeлiлiгiнe эcep eтeтiн кeмшiлiктep аныкталу Ycтiндe. OлapFa мeдицинaлык комиccиянын курамында профпатологтардын жэнe caлaлык мамандардын болмауы, профпатологиялык Opтaлыктapдын болмауы, функционалдык жэнe лабораторлык зepттeyлepдiн кaжeттi rae^pimH болмауы жэнe т.б. жаткызамыз. ^cim^ ауруларды жeткiлiкciз толык жэнe уактылы аныктамау кYPдeлi жaFдaйлap caнынын ecyrne экeп cоFaды, eнбeк pecypcтapынын camcbrn, eнбeк eнiмдiлiгiн нашарлатады [20].

Жумью icтeйтiн xaлыктын дeнcayлыFын cипaттaйтын кepceткiштep - eндipicтiк кэciпоpындapдын гигиeнaлык жэж элeyмeттiк-экономикaлык эл-аукатынын манызды кepceткiштepi. ДэcтYpлi тYPдe xaлык дeнcayлыFынын жaй-кYЙiн бaFaлay тeк аумактык, eнipлiк жэнe аудандык дeнгeйдe Faнa eмec, cондaй-aк жeкe aлынFaн мeкeмeлep мeн кэciпоpындap бойынша, олардын жыныстык кepceткiшi, жac топтары бойынша cыpкaттaнyшылык пpоцecтepiн cипaттaйтын тепзп кepceткiштepдi талдауды кeздeйдi [21]. Бул кepceткiштepгe

eндiрiстiк сипаттагы Tepic эсердi коса алганда, коршаган ортаныц эртYрлi факторлары елеулi эсер eTyi mymkîh [22].

Ецбек етушшерге жYpгiзiлeтiн алдын ала медициналык тексерулер сапасын багалау бойынша алгашкы медициналык-санитарлык кeмeктiц (АМСК) кызмeтiнe мониторингтщ максатты индикаторы - бipiншi рет аныкталгандар iшiндe кэciптiк аурулардыц аскынган формаларыныц мeншiктi салмагыныц тeмeндeyi - медициналык кызметтердщ тиicтi децгейде сакталмагандыгы туралы куэландырады. Кэciптiк аурулардыц аскынган тYpлepiнiц мeншiктi салмагы 49%-дан 43,5%-га дeйiнгi аралыкта элi де жогары децгейде калып отыр [23]. Осы орайда, кезецдш медициналык тeкcepyлepдiц мацыздылыгы - эpтYpлi кэciп иeлepiнiц арасында денсаулык кepceткiштepiн аныктайтын жэне кэсштш ауруларды ерте диагностикалауда аса мацызды акпарат кeзi болуы.

Денсаулыкты сактау жэне ныгайту, кызмeткepдiц эл-аукаты кэаби ауруларды гана емес, денсаулыктыц кез келген бузылуын аныктауды жэне алдын алуды кeздeйдi. Элeмнiц кeптeгeн елдершде жумыс icтeйтiн халыктыц денсаулыгын сактау саласындагы ДYниeжYзiлiк денсаулык сактау уйымы стратегиясыныц басты багыты eндipicтiц зиянды жагдайларында жумыс ютеу узактыгын сактауга багытталган ic-шаралар кeшeнiн бipiктipy мен ецбектщ оцтайлы жагдайларын камтамасыз ету болып табылады[24]. Эйткeнi ДД¥-ныц дepeктepiнe сэйкес жумысшылар ауруларыныц 25% - га жуыгы жумыспен байланысты болуы мYмкiн. Бул эcipece жаца катерлердщ пайда болуына, eцбeктi уйымдастырудыц жаца технологиялары мен тYpлepiн енпзумен байланысты ерекше мацызды болады.

Кезецдш медициналык тексерулер барысында алынатын мэлiмeттepдi жинактау жэне талдау eндipic орындарында сыркаттанушылык тYpiн, eндipicтiк зиянды факторлармен байланысын аныктауга ceптiгiн тигiзeдi. КР «Халык денсаулыгы жэне денсаулык сактау жYЙeci туралы» Кодeкciнe, «Мшдетп медициналык тeкcepyлepдi eткiзy кагидаларын бeкiтy туралы» КР № 128 буйрыгына сэйкес мшдетп медициналык тeкcepyлepдiц толык камтылуын жэне уакытылы жYpгiзiлyiн бакылауды халыктыц санитарлык-эпидемиологиялык салауаттылыгы саласындагы мемлекетпк органдар жYзeгe асырады. Алайда, мшдетп медициналык тeкcepyлepдiц сапасы мен тшмдшгш багалау казipгi кезде ол емдеу мекемелерш тексеруге шагымданган жагдайда гана мYмкiн болады. ММТ-дiц нэтижeлepi бойынша кэаби ауруларды аныктау коэффициeнтiн есептегенде 2013-2017 жж аралыгында Батыс Казакстан жэне Мацгыстау облыстарында медициналык тексерудщ нeлдiк нэтижeлiлiгi аныкталды. Жыл сайынгы КМТ нэтижeлepi бойынша созылмалы аурулары бар жумыскерлер жылдан жылга кайталанып аныктала бepeдi. Бул медициналык тексеру жYpгiзyдiц сапасы мен тиiмдiлiгiнiц жоктыгын кepceтeдi [25].

Ресей галымдарыныц зерттеулерше CYЙeнceк, КМТ нэтижeciндe кэciптiк ауруларга кYдiктiлepдiц тeмeн аныкталу ceбeбi КМТ^ функционалдык жэне лабораторлык зерттеу OTe^pi жeткiлiкciз салалык емес медициналык мекемелердщ жYpгiзyi деп eceптeйдi. Сонымен катар комиссия курамында сала мамандарыныц жэне профпатологтардыц болмауы да себеп болады. ^теген авторлардыц пайымдауынша кeзeцдiк медициналык тексерулар кeзiндe жумыскерлердщ камтылуы 80% - 100% -ды курайды, бipак ерте сатыдагы кэсштш аурулардыц бeлгiлepiн аныктау тeмeн болып кала бepeдi [26,27]. И.В. Бойко: «наукастардыц кeпшiлiгi eзiнiц ецбек кызметшщ соцына карай (эдетте пенсияга шыгар алданда) кэciптiк ауруын диагностикалау Yшiн терапевтке узак уакыт бойы созылмалы шацды бpонхитi бар наукастар жYгiнeдi. Кэciптiк аурудыц айкын кepiнicтepi жумысты жалгастыруга мYмкiндiк бергенге дeйiн наукастар диссимуляция тактикасын устанады. Бipак ецбек кызметш токтататын уакыт келгенде кэаби ауруга тэн шагымдарды табандылыкпен ^рсетш, кэciптiк аурудыц диагнозын ресми аныктау Yшiн Кэciптiк патология орталыгына жiбepyдi сурайды. Бул ретте тYciнiктi себептер бойынша аггравация тактикасына кeшy жш болады» - дeйдi [28].

Беларусьте асбест-цементп буйымдар цехыныц кызмeткepлepiн КМТ-дщ нэтижeлepiнe талдау жасалган. Мунда алгаш рет аныкталган жалпы сыркаттанушылык, кэаби ауруларга кYдiктiлep, сондай-ак косымша зерттеуд^ емдеу-сауыктыру ic-шараларын

жэне кэсштш ауруларга байланысты емес жумыска ти1мд1 орналастыруды кажет ететш кызметкерлер туралы акпараттарды талдау камтылды... Шу децгешнщ руксат етшген децгешнен артык жагдайда жумыс жасайтын жэне шулы кондыргылармен жумыс жасайтын кэсштерде туындайтын сыркаттанулары бар жумыскерлердщ 70 %-ы кэсштш тексеруге ж1бер1лген. Алайда, кэсштш ауруларга куд1к аныкталган жок [29].

Кэсштш ауру белгшерш ерте сатыда аныктаудыц темендш алацдаушылык тудырады, олардыц едэу1р белш медициналык тексерулерде емес, кызметкердщ ез1 медициналык мекемеге жугшген кезде диагностикаланады... Жург1з1лген медициналык тексерулерд1 талдау нэтижес кэсштш аруларга куд1ктшерд1 аныктау КМТ профпатологтар катыскан кезде жогары екендш аныкталды. Бул ретте жалпы буындагы медициналык уйымдардыц кепшшшнде кэсттск ауруларды ерте сатысында аныктауга жэне кызметкерлерд1 кэсштш патология орталыгына жiберуге муддел1л1г1 жоктыгын керсетед1 [30].

Ецбек жагдайлары айтарлыктай каушЫз мемлекеттердерде, мысалы Финляндияда жылына 2 млн жумыскерге 5 мыцнан, ал Францияда 40 мыцнан астам кэсштж ауру т1ркелед1 [31].

Заманауи жагдайларда КМТ рол1 артуда. Дегенмен, бул тексеру тYрi жумыс орнын аттестациялау тэр1зд1 жумыс берушшщ каражатына жYргiзiлетiндiктен жумыс берушшер кэаби арулардыц аныкталуына муддел1 емес [32]. КМТ жург1зу ушш емдеу-профилактикалык мекемесш тацдау кезшде алдын ала жэне кезецдш медициналык тексеру жYргiзуге лицензиясыныц болуы, емдеу-профилактикалык мекемесшщ жеткшкп зертханалык-диагностикалык базасыныц болуы, оныц бшкт кадрлармен камтамасыздандырылгандыгы сиякты талаптарга сай болуын кадагалаган жен [33].

Казакстанда мшдетп медициналык тексерулерд1 кез-келген меншш тур1ндег1 емдеу мекемелер1 кебшесе тендерлш непзде, жумыс берушшщ талап ететш шарттарына сэйкес жYргiзедi... Бул да ез кезегшде КМТ нэтижесше эсерш типзедь Медициналык тексерулер нэтижелер1 бойынша КР денсаулык сактау министрлшнщ ецбек гигиенасы жэне кэаби аурулар улттык орталыгында жыл сайын 30-40 жумыскер реабилитациялык шаралардан етед1 [34].

Ал, Ресей Федерациясында зиянды жэне каушт жагдайларда жумыс ютейтш жумыскерлер кэсштш патология орталыктарында 5 жылда 1 рет терецдетшген медициналык тексеруден етедь ММТ сапасы кептеген факторлармен, оныц шшде медициналык сараптама журпзетш мамандардыц дайындык децгешмен, медициналык мекемелердщ материалдык-техникалык жабдыкталуымен жэне тагы баскалармен аныкталатыны белгш [36].

Кезецдш медициналык тексерулер нэтижелер1 елдщ экономикалык белсенд1 халкыныц денсаулык жагдайын керсетед^ жалпы кэсштш аурулардыц уактылы диагностикасына, аскынулардыц алдын алуына ыкпал етедг

Медициналык тексерулердщ уйымдастырылуы мен етюзшу сапасына дэр^ерлердщ кэаби патология бойынша дайындыгы тыгыз байланысты. Медициналык жогары оку орындарында кэсштш патологиялык дайындык сатысыныц жетшмегендЫне, осы пэнге белшетш сагаттар санын кебейту кажеттшшне назар аудармауга болмайды.

Алдын ала жэне кезецдш медициналык тексерулер жYргiзуге руксаты бар эрб1р медициналык мекемелер штатында мiндеттi турде кэсiби патолог мамандар болуы тшс. Осы орайда, медициналык комиссия курамында кызмет керсететiн невролог, хирург, отолариноларинголог, офтальмолог, дерматовенеролог, психиатр, стоматолог, инфекционист тэрiздi профильдш мамандардыц дипломнан кешнп кэсiптiк патология бойынша бшмш жетiлдiру мэселесiн шешу керек [37]. Мемлекеттщ экономикалык ерлеуi ецбекке кабшетп тургындарымен тыгыз байланысты. Жумыс жасаушы халыктыц денсаулыгын сактау мэселелерш шешу денсаулыкты сактау мен ныгайтудыц мемлекеттiк саясатыныц басым багыттарыныц шшде ерекше орын алуы тиiс.

Сонымен, шет ел, ТМД жэне ез елiмiздiц галымдарыныц талдау жасалынган мэселелер тещрепнде жYргiзген гылыми зерттеулерiне шолу жасау, тау-кен енеркэсiбi жумыскерлерiнiц, соныц iшiнде хризотил-асбест ендiрiсiнде мiндеттi алдын ала жэне кезецдж медициналык

тексеpyдеpдiц жалпы жэне кэаби сыpкаттанyшыдыктыц алдын алyдаFы жyмыскеpдеp денсаyдыFы Yшiн мацызды iс-шаpа екендiгiн, сондай-ак H^ipri уаккытта аса eзектi мэседе екендiгiн айкындайды.

Эдебиеттер

1. Карабалин С., Темiрлaн A. Казацстандагы жумысшы цауымныц денсаулыгын цоргау цызметт уйымдастырудыц взектi мэселелерi / С. Карабалин, //Вестник КазНМУ - 2018. - M 2. - С. 446-4

2. [Электронный ресурс]: Комитета по статистике, 13 апреля 2017 г.//https://www.zakon.kz/4853581-chislennost-rabotnikov-zanjatykh-vo.html.

3. Назарбаев НЛ. Социальная модернизация Казахстана: двадцать шагов к Обществу Всеобщего Труда //Мысль. — 2012. — M 8. — С .2-18.

4. Хризотил-асбест вндiрiсiнде жумысшылардыц денсаулыгы мен ецбек жагдайына гигиенальщ бага беру / У. Шайхаттарова, Л.К. Назарова, P.A. Баялиева, Ж.Р. и др. //Вестник КазНМУ. - 2017. - M 4. - С. 241-244.

5. Методология выявления и профилактики заболеваний, связанных с работой / Н.Ф. Измеров, Э.И. Денисов, Л.В. Прокопенко и др. //Медицина труда и промышленная экология. - 2010. - M 9. - С. 1-7.

6. Бухто^ов И.В., Чеботаpёв А.Г. Гигиенические ^облемы улучшения условий труда на горнодобывающих предприятиях [Электронный ресурс]. - Элек'фон. дан. - Жypнал «Гоpная пpомышленность». - 2018. - № 5 (141).

7. Балунов В.Д., Колесникова В.A., Еселевич С-A. Профессиональная заболеваемость в системе здравоохранения Ленинградской области в 2012-2016 гг. //Научный альманах. - 2017. - M 11-2 (37). - С. 139 -144.

8. Бектемиров A^. Проблема выявляемости профессиональных заболеваний у работающего населения // Охрана труда и окружающей среды. - 2014. - M 4 (100). - С. 74 - 78.

9. Научно-методологические подходы к оценке управления здоровьем работающего населения Казахстана / ^A. Aмaнжол, A.A. Исмаилова, A. У. Aмaнбековa и др. //Медицина труда и промышленная экология. - 2012. - M 7. - С. 1-5.

10. Кодекс РК «О здоровье народа и системе здравоохранения», С. 155.

11. Miндеттi медициналыц царап тексерудi втшзу цагидаларын бекту туралы Казацстан Республикасы ¥лттыц экономика министртщ м.а. 2015 жылгы 24 ацпандагы M 128 буйрыгы. [Электрондыц ресурс] http://adilet. zan. kz/rus/docs/V1500010634.

_12. Барановская Т.В., Першай Л.К. Роль обязательных медицинских осмотров в повышении

эффективности охраны здоровья работающих // Здоровье и окружающая среда. - 2017. —№27_- - С. 106-108.

13. Ретнев В.М., Гребеньков С.В. Возможности улучшения проведения профилактических медицинских осмотров //Здравоохранение Российской Федерации. - 2013. - M 4. - С. 47-49.

14. О ратификации Конвенции об охране труда при использовании асбеста (Конвенция 162) Закон Республики Казахстан от 17 января 2011 года M 388-IV/http://adilet.zan.kz/rus/docs/Z1100000388.

15. Гигиеническая оценка условий труда и состояние здоровья работников горно-обогатительных комбинатов / E.A. Преображенская, A.В. Сухова, Л-A. Зорькина, М.В Бондарева. // Гигиена и санитария. -2016. - M 95(11). - С. 1065 - 1070.

16. Сухова A.В., Кирьяков В.A. Профессиональная обусловленность вертеброгенных заболеваний у рабочих горно-обогатительных комбинатов // Здоровье населения и среда обитания. - 2011. - M 12 (225) -С. 22 - 24.

17. Колпакова Т. В., Утюганова В. В. Использование услуг врачей в охране труда как путь снижения травматизма и профессиональных заболеваний Омский государственный технический университет, г. Омск, Россия // VМеждународная научно-практическая конференция «Безопасность городской среды» 2123 ноября 2017 года, г. Омск, Россия. - С. 345 - 347.

18. Ito N. Needs survey on the priority given to periodical medical examination items among occupational physicians in Japan.//Ito N., Nagata T., Tatemichi M., Takebayashi T., Mori K.J. // Occup Health. - 2018. - Nov 27; 60 (6). - Р. 502514.

19. Sommer I., Titscher V., Gartlehner G. Participants' expectations and experiences with periodic health examinations in Austria - a qualitative study. r I, //BMC Health Serv Res. - 2018 Oct 30. - V. 18 (1). - P. 823.

20. Балунов В.Д., Колесникова В.A., Еселевич С.Я. Профессиональная заболеваемость в системе здравоохранения Ленинградской области в 2012-2016 гг. //Научный альманах. - 2017. - M 11-2 (37). - С. 139 -144.

21. Юдина Т.В., Сааркоппель Л.М., Крючкова Е.Н. Интегральный подход к оценке состояния здоровья работников вредных производств// Здравоохранение Российской Федерации. - 2016. - M 2. - С. 101-105.

22. Шевелева Т.Е., Ломовцев A.-Э. Исследование состояния здоровья населения, работающего на производстве резинотехнических изделий (по результатам периодических медицинских осмотров)//Вестник новых медицинских технологий, электронный журнал. - 2016. - M 4. - С. 229-240.

23. Сраубаев Е. Н., Жумабекова Б. К., ^анбекова A. У. Aктуaльные проблемы гигиены труда и охраны здоровья работающего населения Республики Казахстан //Медицина и экология. - 2011. - M 4. - С. 51 -54.

24. Улучшение качества периодических медицинских осмотров работающего населения и экспертиза профессиональной пригодности / Л.А. Стрижаков, С.А. Бабанов, Д.С. Будаш, А.Г. Байкова // Наука и инновации в медицине. - 2018. - № 2 (10). - С. 30-36.

25. Шаймбетов Ж.М. Оценка качества и эффективности обязательных медицинских осмотров в Западно-Казахстанском регионе //Медицинский журнал Западного Казахстана. - 2018. - № 60 (4). - С. 4752.

26. Хоружая О.Г., Горблянский Ю.Ю., Пиктушанская Т.Е. Критерии оценки качества медицинских осмотров/Медицина труда и промышленная экология. - 2015. - № 11. - С. 33-37.

27. Профессиональные заболевания, актуальные вопросы профилактики и медицинской реабилитации /Т.Ю. Быковская, Т.Е. Пиктушанская, И. Пиктушанская, и др. //Бюллетень ВСНЦ СО РАМН. - 2012. - № 5 (87). - С. 123126.

28. Бойко И.В. Работа терапевта с больными при выявлении признаков профессиональных заболеваний // Терапевт. - 2011. - № 7. - С. 12—16.

29. Оценка состояния здоровья работников, имеющих профессиональный контакт с асбестом, по результатам периодических медицинских осмотров / Е. А. Иванович, Г. Е. Косяченко, А. В. Гиндюк, Г. И. Тишкевич. //Здоровье и окружающая среда. - 2017. - № 27. - С. 117-122.

30. Условия труда и профессиональная заболеваемость в республике Башкортостан / Э.Т. Валеева, А.Б. Бакиров, Р.Р. Галимова, В. Т. Ахметшина //Медицина труда и экология человека. - 2018. - № 4. - С. 5762.

31. Профессиональная заболеваемость в Казахстане / Г.М. Джакупбекова соавторы // Медицина труда и промышленная экология. - 2014. - № 8. - С. 5-8.

32. Топалов К.П., Щегольская О.В. Проблемы здоровья работающего населения в Хабаровском крае: состояние и тенденции //Здравоохранение Дальнего Востока. - 2016. - № 4. - С. 5-15.

33. Оценка качества медицинских осмотров работников нефтегазовой промышленности в медицинских учреждениях /М.Ю. Калинина, Г.Н. Лагутина, В.Л. Спиридонов, О.С. Копылова//Медицина труда и промышленная экология. - 2009. - № 5. - С. 9-14.

34. Основные итоги научных исследований асбестобусловленных заболеваний в Республике Казахстан / А. Аманбекова., К.Сакиев, Л.Ибраева, М. Отарбаева//Медицина труда и промышленная экология. - 2014. - № 8. - С. 13-17.

35. Мамырбаев А.А., Каститис Шмигелкас, Умарова Г.А. Анализ деятельности амбулаторно-поликлинических организаций в современных условиях // Вестник КазНМУ. - 2017. - № 1. - С. 515-519.

36. Симонова Н.И., Кондрова Н.С. Качество и эффективность медицинской помощи, оказываемой работникам, занятым в условиях труда не отвечающих санитарно-гигиеническим требованиям // Медицина труда и промышленная экология. - 2010. - № 6. - С. 1-7.

3 7. Ретнев В.М., Гребеньков С.В. Возможности улучшения проведения профилактических медицинских осмотров //Здравоохранение Российской Федерации. - 2013. - № 4. - С. 47-49.

Хат жазуFа арналFан автор: aidlozh@mail.ru Жарылкасынова Айгуль Маратжановна.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.