CC BY
9
СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ
Eschenbach D.A., Hiller S.L. Diagnosis and clinical manifestation of bacterial vaginosis // Am J Obstet Gynec. -2002. - №158. - Р. 819-828.
Alexander S. Recommendation of the Health Effects of Ionizing Radiation Exposure at Low Doses for Radiation purpose // ECRR. - 2003. - №21. - Р. 266-278. Аскеров А.А. Руководство по диагностике и лечению бактериального вагиноза. Руководство. - Бишкек: 2014. -32 с.
Джунушева Ч.Б. Особенности морфологических изменений в органе зрения у животных при длительном
поступлении урана в условиях барокамерной гипоксии // Вестник КРСУ. - 2017. -Т.17., №3. - С. 158-161. Кира Е.Ф. Бактериальный вагиноз. - СПб.: Нева-люкс, 2001. - 364 с.
Тухватшин Р.Р. Оценка влияния на здоровье человека экологических факторов // Вестник КРСУ. - 2017. - Т.17., №7. - С. 164-171.
URL: https: //mukr.iuk.kg/nauka/vestnik-
mezhdunarodnogo-universiteta-kyrgyzstana/
5
2
6
3
7
4
R.R. Tukhvatshin1, T.M. Topchubaeva1, M.K. Balabekova2
1Kyrgyz State Medical Academy named after l.K Akhunbaev Department of Pa thological Physiology 2Asfendiyarov Kazakh National medical university Department of pathological physiology
INDICATORS OF OBLIGATORY ANAEROBIC FLORA OF THE VAGINA IN WOMEN RESIDING IN THE URANIUM TAILINGS AREA
Resume: The priority task of modern medicine is to maintain the reproductive health of the nation. In addressing this issue, the identification of etiological factors is of paramount importance. Under the influence of exogenous and endogenous environmental factors, there is a violation of the qualitative and quantitative composition of the vaginal biocenosis, which
contributes to the development of bacterial vaginosis. Bacterial vaginosis is a sexually transmitted disease, however, the epidemiology remains largely unclear.
Keywords: ionizing radiation, bacterial vaginosis, tailings, etiopatogenesis.
УДК 796.011.1
А.Н. Жамакурова, Г.М. Усатаева
Эл-Фараби атындагы К,азац улттыцуниверситету
СТУДЕНТТЕР АРАСЫНДА 0М1Р САЛТЫН К;АЛЫПТАСТЫРУДАFЫ ФИЗИКАЛЫК; БЕЛСЕНД1Л1КТ1Н, Р0Л1
Бул мацалада цазiргi элемдегi студенттер ушш физикалыц белсендiлiктiц мацыздылыгы царастырылады. Сондай-ац, эл-Фараби атындагы Цазац ¥лттыц Университетi студенттершц дене белсендшгше цызыгушылыгына талдау жасалады. Бул мацала Медициналыцжэне медициналыц емес оку орындарыныц студенттерше арналган. TYÜiHÖi свздер: физикалыц белсендшк, вмiр салты, студенттер
взектшМ: Kазiрri постиндустриалды когамда акыл-ой ецбеп басым. Бул эр TYрлi жогары оку орындарыныц, факультеттердщ улгаюымен жэне кызмет корсету саласы 0суiмен дэлелденедь Fылыми-техникалык жетiлдiру автоматтандыруга, компьютерлендаруге жэне
робототехникага экелдь Kазiрri замангы адамдар, эйресе жасоспiрiмдер мен жастар компьютерден шыкпай-ак оку немесе жумыспен айналыса отырып, аз цозгалмалы омiр салтын ЖYргiзедi. Мундай омiр салтыныц нэтижей жас адамдардыц денсаулык жагдайыныц терк векторы, дене салмагыныц озгеруь арка CYЙегiнiц бузылуы, кору цабшетшщ томендеуь психикалык ауыткулар жэне т. б. болып табылады. Сондыктан жастарды болашак маман ретiнде , сондай-ак физикалык жэне психикалык денi сау адам калыптастыру Yшiн де дене шыныктыру кажеттiлiгi бYгiнде оте озектi болып табылады. Kазiргi кездегi мэселе бойынша эдебиеттi талдау дене шыныктыру жэне спорт адам тулгасыныц калыптасуыныц барлык кезецдерiнде оте мацызды екенiн корсетедь Акыл-ой кызме^мен ауысатын белгiлi бiр физикалык ЖYKтемелер оку жэне кэсштш кызмет тиiмдiлiгiнiц осуiне ыкпал етедъ оку жэне ецбек кабiлетiн арттырады. Керiсiнше, дене белсендiлiгiнiц узак уакыт бойы шектелуi кезiнде зейiн, есте сактау, ойлау жэне жалпы жумыска кабiлеттiлiктiц томендеуi орын алады. Дене белсендтп-денсаулыкты сактау мен ныгайтуга
багытталган саналы кимыл-козгалыс белсендiлiгiнiц K0мегiмен журетш максаты бар элеуметтiк кызмет саласы
[1]. Студенттердщ козгалу (физикалык) белсендтпн арттыруга жэне олардыц сауыктыру жэне белсенд демалуга деген кажеттiлiгiн канагаттандыруга окудан тыс жэне спорттьщ-букаральщ жумыстыц TYрлi нысандарын колдану аркылы кол жетгазшедъ Kазiргi жагдайда жогары мектеп студенттершщ оку процесiн уйымдастыруда ец озект багыт денсаулык сактау технологияларын игеру жэне енгiзу болып табылады,бул бiрiншi кезекте бiлiм алушылардыц накты денсаулык жагдайына байланысты. Коптеген медициналык зерттеулердiц деректерi оцтайлы физикалык ЖYKтеме денсаулыкты сактауга ыкпал етедi, агзадагы коптеген аурулар мен патологиялык жагдайлардыц пайда болуына кедергi келтiредi, адамныц физикалык даму корсеткiштерiнiц жаксаруына ыкпал етедь адам агзасыныц булшык ет, ЖYрек-кан тамырлары, тыныс алу жэне баска да ЖYЙелерiн ныгайтады. Сондыктан дене жаттыгуларымен ЖYЙелi сабактар жеке тулганыц дене, психикалык жэне психофизиологиялык касиеттерiн дамыту мен калыптастырудыц мацызды факторы болып табылады
[2].
Шаршау мен кажудан кейiн агзаны калпына кел^рудщ ец тиiмдi куралдарына мыналар жатады: оцтайлы дене жаттыгуларын орындау, кызмет TYрiн ауыстыру, дурыс
Ф ыы
тамактану, таза ауада кеп болу, салауатты уйкы. Оку процесiн жандандыру кезiнде акыл-ой жэне психологиялык ЖYKтемелердiц есу кезiнде студенттердiц оку, турмыс жэне демалыс жагдайлары мен режимдерш сауыктыру шаралары кажет болады, мiндеттi TYPДе дене шыныктыру куралдарын колдана отырып. Дене шыныктыру куралдарына серуендеу, жYгiруден бастап, дене жаттыгуларыныц карапайым кешенiн орындаумен жэне спорт немесе жаттыгу залындагы туракты сабактарга дейiн кез келген козгалыс ЖYKтемесiн жаткызуга болады. [3] Мысалы, тацгы гимнастика студенттердi оку-ецбек KYнiне тездетш косу Yшiн жеткiлiктi тиiмдi нысан болып табылады. Ол дененi жумыска кабiлеттi KYЙге келтiрудi тездетедi, дененщ барлык б0лiктерiнде кан мен лимфа тогын KYшейтедi жэне зат алмасуын белсендiредi жэне TYHде жиналган ыдырау 0нiмдерiн тез жояды. Кептеген зерттеулер екiншi жуп оку сагаттарынан кешн студенттердiц акыл-ойдыц жумыс кабiлеттiлiгi темендей бастайтынын айтады. Бул жерде дене шыныктыру Yзiлiсi ете мацызды, узактыгы 10 минут жэне узактыгы 5 минут — эрбiр 2 сагат езiн-езi дайындыктан кейiн. Дене шыныктыру Yзiлiсiнiц ец жаксы эсерiне дененщ бурын жумыс iстемейтiн белiктерiн жумыска тартатын жаттыгулар жэне шаршаган булшык еттердiц босацсуына арналган жаттыгулар аркылы кол жеткiзiледi. Зерттеу керсеткендей, дене шыныктыру Yзiлiсi 10 минуттык орындалган кезде жумыска кабiлеттiлiк 5-9%-га, 5 минуттык жагдайда-2,5 — 6%-га жогарылайды.[4] Физикалык белсендiлiктiц жеткiлiксiздiгi инсульт, диабет жэне обыр сиякты инфекциялык емес аурулар каушнщ елеулi факторы болып табылады. Кептеген елдерде адамдар физикалык белсендткпен жыл сайын аз айналысады. БYкiл элемде ересектердiц 23% - ы жэне жасеспiрiмдердiц 81% - ы дене белсендiлiгiнiц жеткiлiксiздiгiн сезшедъ ДД¥-ныц инфекциялык емес аурулардыц алдын алу жэне олармен курес жешндеп 2013-2020 жылдарга арналган к-кимылыныц жаhандык жоспарында керсетiлгендей, адамдарды олардыц кебiрек козгалуына ынталандыру ец теменп ауыртпалыкты кыскарту Yшiн негiзгi стратегия болып табылады. Жоспарда 2025 жылга дейш жеткiлiксiз дене белсендiлiгiнiц таралуын 10% - га кыскарту туралы шакыру бар, бул туракты даму саласындагы (ТБО) максаттарга кол жетюзуге ыкпал ететiн болады. ДД¥ мамандарыныц айтуынша, денсаулык 50-55% адамныц емiр суру салтына, 20-23% - тукым куалаушылыкка, 20-25% -коршаган ортаныц жагдайына (экологияга) жэне 8-12% -улттык денсаулык сактау ЖYЙесiнiц жумысына байланысты. Сонымен, адам денсаулыгы ец кеп дэрежеде емiр салтына байланысты, ягни калыптасудыц, сондай-ак денсаулыкты ныгайтудыц басты багыты салауатты емiр салты (С9С)
Вестник Ка3НМУ № I - 2020
болып табылады деп есептеуге болады. К^рп замангы угымдарга сэйкес, салауатты емiр салты - бул элеуметтш жэне кэсiби функциялардыц табысты орындалуын камтамасыз ететiн агзаныц бейiмделу (бетмделу) жэне резервтiк MYMкiндiктерiн ныгайтатын жэне жетiлдiретiн адамныц ^^цел^т тiршiлiгiнiц типтiк нысандары мен тэйлдерь Дене шыныктыру-салауатты емiр салтыныц курамдас белiгi гана емес, сонымен катар ец басты компонент болып табылады. Онда туракты тацгы гимнастика, туракты дене шыныктыру-сауыктыру сабактары, сондай-ак денсаулыкты сактау мен жаксартуга багытталган козгалу белсендiлiгiнiц баска да турлерi турiнде усынылган. Осылайша, салауатты емiр салтын калыптастыру, ец алдымен, жеке тулганыц дене тэрбиесiн калыптастырумен, сондай-ак ецбек, демалыс, уйкы, дене белсендШп, тамактану жэне зиянды жагдайларды болдырмаумен, элеуметтiк ортага калыпты бейiмделуге психологиялык тургыдан орнатумен байланысты. [5] Мадсаты: Медициналык жэне медициналык емес университет студенттерi арасында емiр салтын калыптастырудагы физикалык белсендiлiктiц релiн багалау. Зерттеудщ материялдары мен эдiстерi: Зерттеудiц максаты мен мiндеттерiн ЖYзеге асыру Yшiн университет студенттерiне сауалнама усынылды. Нэтижелердi талдау сауалнаманыц жекелеген сурактарына алынган жауаптардыц пайыздык аракатынасын есептеу жолымен жургiзiлдi. Сауалнамага эл-Фараби атындагы Казак ¥лттык Университетi студенттерi катысты. Сауалнама онлайн турiнде жургiзiлдi жэне 1,2,3,4 курс студенттерi катысты. Зерттеуге катыскан студенттердiц жалпы саны-300 болды. Сауалнама анонимдi турде болды жэне оныц негiзгi максаты студенттердiц физикалык белсендткке кезкарасын аныктаумен катар, емiр салтын багалау болып табылады. Соган байланысты бiрнеше белiмге белiнген. Мысалы, «^^цел^т канша сагат уйыктайсыз?», «Тацертец уйкыдан турганда дене жаттыгуларын жасайсыз ба?», «КYHделiктi канша шакырым жаяу журесiз?» деген секiлдi сурактар студенттердщ KYHделiктi емiр салтын багалау белiмiне енгiзiлген.
Зерттеу нэтижелерi жэне оларды талдылау:
Сауалнама нэтижелерiн талдай отырып, сауалнамага катыскан студенттердiц бiраз белМ дене шыныктырумен айналысатынын айтты. Аптасына кемiнде 3 рет эр турлi формада (тацгы гигиеналык гимнастика, дене жаттыгуларыныц кешендерi,журу, велоспорт, ЖYзу, фитнес) респонденттердщ 40% айналысады, Yнемi емес - 60%. "Оз дене шыныктыру жэне спортпен шугылданудан лэззат аласыз ба?" деген суракка "иэ"-50%, "жок"-10%, "эркашан емес"-40% жауап алынды.
■ Уак,ыттын, жеткпеушЫп/шаршау ■ ¥намайды/айналыск,ым келмейд1
■ баск,а
Сурет 1
VeStnik KQzfimU № I - 2020
■ Бул менщ салауатты eMip салтымнын, бeлiгi
■ Мен салмак TacTayfa немесе онын, ^a3ipri жаедайда ycTayfa тырысамын
■ Мен салмак жинауfа тырысамын немесе булшык ет массасын eсiру
■ Спортпен айналысу маfан кен,т-^й беред1
■ баска
Сурет 2
ЖYргiзiлген мониторинг нэтижелерш талдаганда, суралган студенттердiц арасында физикалык; белсендткпен айналыспайтындардыц себебiн аныктадык. «Физикалык белсендшшен(спортпен) айналысуга не кедерп?» деген сура; койылды. Нэтижелерге CYЙене отырып, дене белсендтпмен(спортпен) шугылданбайтын студенттердiц 74%- ы уакыттыц жетiспеуiн жэне шаршауды себеп ретiнде к0рсеттi. 16%-ы физикалык белсендШкп унатпайтынын белгiлесе, калган 10% студент баска себептер бар екешн
Сауалнама барысында студенттердiц дене шыньщтырумен айналысуга деген мотивациялык катынасы аныкталды. «Оздщ спортпен немесе дене шыныктырумен айналысудагы жеке максатыцыз кандай?» деген суракка 46%-ы «бул менiц салауатты eмiр салтымныц белт» деп, 28%-ы «мен салмак тастауга немесе оныц казiргi жагдайда устауга тырысамын» деп, 11%-ы «спортпен айналысу маган кецш-^й бередЪ» 8%-ы «мен салмак жинауга тырысамын немесе булшык ет массасын ейру» деп жэне калган 6%-ы баска себептердiц бар екенiн керсетп.
■ вздiгiммен айналысамын
■ Жатть^у залына , жYзуге барамын немесе белгiлi 6ip спорт тYрiмен айналысамын (воллейбол,баскетбол,аэробика, бокс, би жэне т. б.)
■ Мен айналыспаймын (тек университетте дене шыныктыру сабактарында fана)
Басты нэтижелердiц бiрi- «Спортпен/физикалык белсендткпен каншалыкты шугылданасыз?» сурактыц жауабы. Респонденттердщ 61%-ы ездiгiмен айналысады, Жаттыгу залына , ЖYзуге баратын немесе белгШ бiр спорт TYрiмен айналысатындар - 16% жэне аз козгалысты емiр салты - 23% студенттерде байкалды. Кебiне студенттер негiзiнен Yш себеп бойынша пассивтi емiр салтын ЖYргiзедi. Бiрiншi топ кеп уакыттарын компьютермен, акыл-ой ЖYKтемелерiмен айналысуга жумсайды, еганшга сабактан тыс уакыттарын косымша табыс табумен еткiзедi, ал Yшiншiсi денсаулык жагдайы бойынша толыкканды белсендi айналыса алмайды.
Бос уакыт-кез келген студенттщ жеке уакыты. Эр адам оны езiнше жумсайды. Бiреу езiн-езi дамыту, серуен, кездесу, шыгармашылык болсын, белсенд кызметпен айналысады, ал бiреу KYШ-жiгердi калпына келтiредi. Дэл осы уакытта адам ез денсаулыгын ныгайтумен айналыса алады. Гимнастика, ЖYгiру немесе жаттыгу залына бару. Тек
3
салауатты емiр салты гана студентке ез щшн дурыс жэне утымды белуге, белсендi ойлауга жэне оныц оку кызметшде мацызды болып табылатын щш-ж^ерд шыцдауга кемектеседi.
Цорытынды: Оку k-эрекетше оцтайлы дене ЖYKтемелерiн енгiзу студенттердщ дене жэне психологиялык жай-ктане сырткы орта жагдайларыныц терiс эсерiн жоюга колайлы алгышарттар жасайды. Козгалыс белсендштнщ оцтайлы тацдалган режимi, дене жаттыгулары психикалык процестерге, кернеулi зияткерлiк кызметке акыл-ой турактылыгыныц калыптасуына оц эсер етедъ Ол Yшiн оцтайлы узактыгы мен каркындылыгын дене жаттыгуларын орындау кажет. [6]
Жогары оку орындарында дене белсендiлiгiнiц релiн езектендiруге кемектесетш бiрнеше аспектiлердi атап етуге болады:
* Эр студентт дене шыныктыру мен спортты окыту Yдерiсiне максатты TYPде карау кажет;
* Студенттердщ денсаулыгын ныгайтуга кемектесетш эр TYрлi спорттык козгалыстарды дэрiптеу;
* Студенттердщ жеке денсаулык саласында дурыс ойлауын калыптастыру, оны ныгайту жэне тшсл TYPДе колдау;
* Студенттерге дене шыныктырудыц ез 0мiрiнде мацыздылыгын TYсiнуге MYMкiндiк беретiн TYрлi мэдени-гылыми iс-шаралар TYрiнде салауатты емiр салтын насихаттау. [7]
Бос уакыт-кез келген студенттiц жеке уакыты. Эр адам оны езшше жумсайды. Бiреу 0зiн-0зi дамыту, серуен, кездесу,
шыгармашылык болсын, белсендi кызметпен айналысады, ал бiреу KYШ-жiгердi калпына келтiредi. Дэл осы уакытта адам ез денсаулыгын ныгайтумен айналыса алады. Гимнастика, ЖYгiру немесе жаттыгу залына бару. Тек салауатты емiр салты гана студентке ез щшн дурыс жэне утымды белуге, белсендi ойлауга жэне оныц оку кызметшде мацызды болып табылатын KYШ-жiгердi шыцдауга кемектеседi.
1 Скоробрущук Ю.А., Николаева И.В.Факторы, влияющие на мотивацию молодежи к здоровому образу жизни // Известия Института систем управления СГЭУ. - 2017. -№2(16). - С. 74-78.
2 Активный образ жизни и здоровье студента: учебное пособие / Н. А. Агаджанян (и др.). — 2-е изд. перераб. и доп. — Ташкент: Медицина, 1988. - 341 с.
3 Зуйкова Е. Г., Бондарчук И. Л. Влияние физической культуры на работоспособность и адаптацию студентов к физическим нагрузкам // Здоровье — основа
Т1З1М1
человеческого потенциала: проблемы и пути их решения. - 2012. - №1. - С. 121-128
4 Виленский В. И. Физическая культура студента. — М: Гардарики, 2005. - 110 с.
5 Официальный сайт Всемирной Организации Здравоохранения URL: https://www.who.int/ru
6 Виленский В. И. Физическая культура студента. — М: Гардарики, 2005. - 35 с.
7 Гусева Д. Г. Значение физической культуры в жизни студента // Молодой ученый. - 2020. - №7. - С. 271-227.
А.Н. Жамакурова, Г.М. Усатаева
Казахский национальный университет имени аль-Фараби
РОЛЬ ФИЗИЧЕСКОЙ АКТИВНОСТИ В ФОРМИРОВАНИИ ОБРАЗА ЖИЗНИ У СТУДЕНТОВ
Резюме: В данной статье рассматривается значимость Казахского Национального Университета им. аль-Фараби к
физической активности для студентов в современном мире. физической активности.
Также проведен анализ заинтересованности студентов Ключевые слова: физическая активность, образ жизни,
студенты
A.N. Zhamakurova, G.M. Usatayev Alfarabi Kazakh national university
THE ROLE OF PHYSICAL ACTIVITY IN SHAPING STUDENTS' LIFESTYLE
Resume: This article discusses the importance of physical interest of students of the Kazakh national University named by
activity for students in the modern world. It also analyzes the Al-Farabi to physical activity.
Keywords: physical activity, lifestyle, students
УДК 613.2:378.180.6
АД. Байназарова, Г.М. Усатаева
Эл-Фараби атындагы К,азац улттыцyHueepcumemi
эл-фараби АТЫНДАFЫ казак; ¥ЛТТЫК УНИВЕРСИТЕТ1НЩ 1 КУРС СТУДЕНТТЕР1НЩ ТАМАКТАНУЫН ¥ЙЫМДАСТЫРУ
Мацалада студенттердщ тамацтану урд!с1н!ц уйымдастырырылуында кездесетн эр турлi факторлармен туындайтын мэселелер царастырылган. Осы негiзде студенттердщ денсаулыц жагдайыныц нашарлауы тiкелей тамацтану цагидалары мен оку ypдiсiнiц взара байланыспен уйымдастырылу цажетты^н айтуга болады.
TYÜiHÖi свздер: рационалды тамацтану, алиментарлы аурулар, студенттердщ алиментарлы статусы, дэрумен жеткпеушшк
Зерттеу езекттМ. Уакыттыц жеткпеуштп, тамактанумэдениетш жете бшмейтшдт, к^рп замангы емiр CYPУ каркыны - осыныц барлыгы азык-TYлiк тацдауында киыншылыктарга алып келдь Студенттер арасында кец танымалга тез дайын болатын, эртYрлi химиялы; коспаларга толы тагамдар ие болганы алацдатады.
Сондыктан дурыс тамактанудыц зацдылыктарын сактамау кептеген каушт аурулар дамуыныц факторы болады.
Эгашшке орай, соцгы жылдардыц статистикасы бойынша жастар арасында артык салмактан, ЖYрек-кантамырларыныц ауруларынан, кант диабетшен жэнет.б. азапшегетшдер саны артып келедi. Аталган ауруларды алдын алуга болады, ол ушш салауатты емiр салтын устану кажет жэне ец бастысы дурыс тамактануды колга алган жен. Студенттш кезец ете кызык жэне ЖYЙке ЖYЙесiнiц каркынды жумыс iстейтiн дэуiрi. Жуктеме, эсiресе емтихандар кезiнде, тэулМне 15-16 сагатка дейiн артады.
