26КАЗАК Т1Л1 САБАГЫНДА КОЛДАНЫЛАТЫН ИННОВАЦИЯЛЬЩ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫЦ ТУРЛЕР1
Жандос Абдазимович Байзаков
Ташкент облысы Шыршык мемлекеттiк педагогика институтыныц
окытушысы
Аннотация: Оку орындарында жаца технологиялар аркылы окыту казак тiлiн Yйретудiц сапасы мен мацызын арттырады.
Кiлттi сездер: Технология, мультимедия, компьютер, электрондык окулык, акпараттык технология.
ВИДЫ ИННОВАЦИОННЫХ ТЕХНОЛОГИЙ, ИСПОЛЬЗУЕМЫХ НА УРОКАХ КАЗАХСКОГО ЯЗЫКА
Аннотация: Обучение в учебных заведениях с помощью новых технологий повышает качество и значимость преподавания казахского языка.
Ключевые слова: Технологии, мультимедиа, компьютер, электронный учебник, информационные технологии.
TYPES OF INNOVATIVE TECHNOLOGIES USED IN KAZAKH
LANGUAGE LESSONS
Abstract: Teaching in educational institutions using new technologies will increase the quality and importance of teaching the Kazakh language.
Keywords: Technology, multimedia, computer, electronic textbook, information technology.
К^рп заманньщ когамдык-элеуметлк басты мэселелершщ бiрi- баска ^лт екшдершщ мемлекеттж тшде сейлей бшуг Осы мэселеш шешу барысында жалпы бшм беру мектептерiнде, орта жэне жогары оку орындарында эртYрлi технологиялар жYЙелерi енiп, казак тiлiн окыту эдютемес де ез нэтижесш берiп келедг Оку орындарында жаца технологиялар аркылы окыту казак тiлiн YЙретудiц сапасы мен мацызын арттырады.
0з тэжiрибемде бiлiм берудiц мынадай технологиялар тYрлерiн Yнемi колданудамын:
• дедгейлж тапсырмалар аркылы окыту технологиясы;
• модульдш технологиясы;
• дамыта окыту технологиясы;
• акыл-ой, ю-эрекеттердщ кезец бойынша калыптасу технологиясы;
• танымдык iс-эрекеттердi жандандырудыц тэсшдерш окыту технологиясы;
• ынтымактастыкта окыту технологиясы.
Казак тiлiн окыту эдютемесшщ максаттарынын, 6ipi- тiл YЙренушшщ катысымдык бiлiктiлiгiн калыптастырып, сейлеу кабшетш дамыту.
80-шi жылдардагы жада технологиялардыд 6ipi болган - В.Шаталов технологиясы. Сол жылдары сабак беру барысында жада технология ретiнде жиi колданганын бiлемiз [1]. Галым тiрек сигналдар аркылы Yйрету эдютерш усынган. ^рек сигналдарды колданган кезiнде, тыцдаушылардыц есте сактау кабiлеттерi дамиды. Ал бугшп техникалык прогресс пен гылыми акпарат келемiнiц улгая тYсуi, бiлiм беру мазмунын кайта куру жэне оку-тэрбие орындарыныц ю-эрекет кагидаларын кайта карау - муныд бэр окытушыныд койылатын талаптары.
Казiрri эдiстемелiк эдебиеттерде «технология» деген угым «окыту» деген угыммен жиi кездеседi. «Техника» терминiнiц ею магынасы бар:
1.Эндiрiс куралдарыныд жиынтыгы.
2. Бiр iстi орындаганда колданылатын тэсiлдер жиынтыгы .
«Технология» термин сол тэсiлдер жYЙесi деген магынаны бiлдiредi. Бiрiншi кезедде бiлiмдi кемекшi куралсыз берген; екiншi кездде окулык аркылы; ал бYгiнгi заманда окыту технологиясы Yлкен езгерiске тYCтi. БYгiн бiз сабак барысында тiрек сызбалардан калып, акпараттык технологиялар аркылы (компьютер, электрондык окулык, интернет) окытамыз.
Окыту технологиясы калай окыту керек деген гылыми тужырымдамамен тыгыз байланысты, ягни калай сабакты уйымдастыру керек, кандай принциптер аркылы, кандай факторларды Yнемi ескеру керек деген сурактарга жауап iздейдi. Сондыктан, окыту технологиясы окытудыц максат, мазмун, принцип, эдiс жэне куралдармен тыгыз байланысты.
Когам талабына сай инноваиялык технологияны медгеру талым В.Максимов ез зерттеулершде келесi инновациялык технологияларыныц тYрлерiн усынады:
• курылымдык логикалык технология;
• интеграциялык технология;
• ойындар технологиясы;
• тренинглк технологиясы;
• акпараттык технология;
• с^хбаттык технология.
БYгiнгi кезде эдютеме саласында жогары аталган технологиялар жиi колданылуда. Жаца технологиямен ж^мыс iстеу Yшiн темендегiдей шарттар кажет:
• оку YPДiсiн белсендiру жэне басшылыкка алу;
• студенттердiц гылыми-эдютемелш, окыту эдютемелш, ^йымдастырушылык себептерiне Yнемi талдау жасап, назарга алу;
• жаца пэндж бiлiм стандартымен танысу.
Осы шарттарды Yнемi ескерiп жYрсек, педагогика гылымы жаца технологияны тиiмдi пайдаланумен ерекшелiнедi. Бiлiм беру барысында окыту, тэрбиелеу багыттарын инновациялык технологиямен жет!вдру кажет [1]. Студенттердiц езшдш ж^мыстарыныц орындалуын бакылауга багалауымыз керек .
Казiргi инновациялык технологиялардыц жш колданылатыны -акпараттык технологиялар. Оларды пайдалану барысында б^рыннан бiз кебшесе компьютердi колданып, сабакты тYрлендiрiп, студенттердщ пэнге деген кызыгушылыктарын дамытамыз. Осындай сабактар еткiзгенде, окыту процесiн дараландырады жэне студенттердiц ойын дербестiгi мен белсендшгш арттырады.
Компьтердiц эдiстемелiк жэне дидактикалык мYмкiншiлiктерiн пайдаланып, акпараттык технологияларды колдану студенттердiц танымдык жэне езшдш белсендiлiгiн арттыратын ойын элементтерi аркылы YЙрету окыту процесiн т^рактандыруга мYмкiншiлiк бередi. Компьютер аркылы мэтiндi теру, бершген кателердi тYзету, мэтiн бойынша тапсырмалар орындау жэне тагы баска сабак тYрлерiн еткiзуге болады. Кейде студентпен де жеке ж^мыс жасай аламыз. Оку барысында студенттердiц акпараттык технологияларды пайдалануы, езiн-езi бакылау, езiн-езi ^йымдастыру, езiндiк сараптау, жоспарлау мYмкiндiктерiне негiзделген окытылу мYмкiндiгiн бередi.
Студенттщ дамуын YЙлесiмдi нэтижеге жеткiзу Yшiн оку жYЙесi гылыми-педагогикалык негiзiнде жасалуы кажет. Сабак кезiнде модульдiк окыту технологиясын колдана отырып, студенттердiц жеке дамуына кецiл белуге болады. Модульдш окыту технологиясы жаца технологиясыныц эр пэн бойынша ерекше колдануда. Оку модулi 3 к^рылымдык белiмнен тирады: кiрiспеден, негiзгi белiмiнен жэне корыту. Эр
модульге окытушы ез уакытын белш, койылган аксаттарына жетуге тырысады. Окытушы сабакты уйымдастыру тYрлерiн ойластырады. Оку материалдарын такырыптыц мазмунына сэйкес децгейлш тапсыру болуы кажет [2]. Эр децгейдi орындап, ец соцтыда студент бага алады. Мысал ретiнде келес модуль тYрiн усынамын.
Модуль курылымы Сабак саны Сабактыц тYрi мен мазмуны Минут саны
Бекiту 1 - 2 Модуль курылымымен таныстыру. 6
белiмi сабак Студенттер алдына койылатын 4
максаттарын айту.
Сабакта ереженi тiрек сызбалар аркылы 10
тYсiндiру.
Практикалык тапсырмаларды орындау. 20
Алтан бiлiмдерiн бекiту. 5
Бундай жумыс тYрi окытушы студенттерден жогары эдшерлш шеберлiктi, жогары кэсiби децгейдi талап етедi.
Инновациялык технологияларга мультимедиялык сабактар да
жатады. Агылшын тiлiнде «multimedia», латын тiлiнде «multum» - кеп жэне «media, medium» - жинак дегендi бiлдiредi , ягни курамына бiрнеше мэтiн, сурет, бейне, кершю, анимация кiредi. Мультимедиялык сабактарда койылатын максаттар: студенттердiц компьютерлiк технологиясын колдану аркылы окыту, Yйрену, танымдык эрекетш жYзеге асыру жэне ез бетшше жумыс iстеу дагдысы мен шыгармашылыкка кабiлеттерiн дамыту. Сабакта келесi кажетт шарттар орындалуы керек:
• студенттщ жеке тулгасын дайындау;
• ойлау кабшетш жетiлдiру;
• эстетикалык тэрбие;
• накты бiр шешiм кабылдауга калыптастыру;
• пэнаралык байланыстарды терецдету.
Мультимедиялык сабак еткiзу кезiнде студенттер акпаратты тек кана кабылдаушы гана емес, сонымен бiрге оны ецдеп, жетюзу эрекеттерiн орындайды. Бул кезде окытушыныц максаты студенттерде кажетт акпаратты табу, сурыптап, оны жуйелеу мен жетюзу датдыларын калыптастырута батытталган. Ол оку пэншщ такырыбын коршатан ортада болып жаткан тYрлi кубылыстар мен жагдайларды жэне проблемаларды шешумен байланыстыра отырып, студенттерге жобаны дайындау тапсырмасын усынады [3]. Бул
тапсырманы орындау мен оны коргау кезецi студенттердiц топ алдында сейлеу мэдениетш, ойын жYйелеу бiлу мен езщдш кез-карастыц жэне ой-пшрлерш коргай бiлу дагдыларын калыптастыруга мYмкiндiк бередi. М^ндай тапсырмаларды коргау топтьщ алдында орындалады жэне олардыц езара карым-катынасын талап етедi. Сонымен, мультимедиялык жобаны к^ру - студенттерге кажетл теориялык бiлiм мен танымдык кызыгушылыкты калыптастыруга мYмкiндiк беретiн тиiмдi эдю болып табылады.
Инновациялык технологияларга бYгiнгi кезде - электрондык окулыктар да жш колданылуда. Окытушы багдарламага сай ез электрондык окулыгын дайындайды. Бшм саласында компьютер студент Yшiн к¥рал, ал окытушы Yшiн ол кYнделiктi колданылатын ж^мысшы болып табылады.
Электрондык окулыктар - гылыми негiзiнде дайындалган педагогикалык-акпараттык енiм. Электрондык окулык аркылы студенттер тапсырманы кызыга орындайды, кейде кателерш ездерi табады. Электрондык окулыктар - окытушылар Yшiн кYннен кYнге дамытылып отырган ашык тYPдегi эдютемелш жYЙе. М^ны пайдалану барысында окытушы гылыми-эдiстемелiк электрондык окулыкты пайдаланганда сабактыц ыцгайына карай косымша материалдарды кiрiстiруге болады. Электрондык окулык кернекшк ретiнде де, оку мен компьютер арасындагы байланыс жасауда да студенттерге кеп кемек керсетедг
Студенттердiц тшн дамыта окытудыц нэтижесiнде студент казак тшнщ сез байлыгын толык игеру, тшдщ фонетикалык жэне сезжасам жYЙесiн жаксы мецгеру, морфологиялык , синтаксистж тэсiлдердi игерiп, оларды практикалык тш жасау дагдысында д^рыс пайдалана бiлуi тиiс [4]. Сонда гана студент тiлдi кYнделiктi емiрiнде д^рыс пайдаланумен катар тiлдiц катысымдагы стильдiк, эмоциялык, керiктеу, керкемдеу кызметтерше де тYсiнiп колдана алады. Сондыктан, студенттердiц тшн дамыту Yшiн, ец алдымен, олардыц сездж корын байыту; эдеби тшдщ нормасында сейлемдердi д^рыс к¥рауды Yйрету; ойларын жYЙелi ауызша, жазбаша жетюзе бiлу дагдылары мен шеберлiгiн калыптастыруы кажет.
Дорыта айтканда, калыптаскан бшм беру жYЙесiн жетiлдiру iсiнде казiргi замангы акпараттык жэне коммуникациялык технологиялардыц мацызы женiндегi мэселе езектi болып отыр. Эрбiр педагог: мектеп м^татм1 немесе жогары оку орныныц окытушысы болсын, басты максат - бшм беру сапасын камтамасыз ету. Ал ол Yшiн акпараттык жэне коммуникациялык технологиялардыц колданылуы Yлкен дэрежеде септтн тигiзетiнi сезсiз.
Жогарыда керсетшген инновациялык технологиялардыц тYрлерi казiргi жагдайда жогары оку орныныц оку процесiнде колдануга ете тшмдт Бiлiм берудiц мемлекеттiк стандарттарында аньщталган окытудыц мазмунына ешбiр нускан келпрмейд^ керiсiнше оку пэндерiнiц багдарламасында керсетшген максатка окытудыц бурыннан калыптаскан эдiстерiмен езара бiрлiкте кол жеткiзуге мумкщдш бередi.
REFERENCES
1. Н.Амиргалина. «Бшм берудiц инновациялык технологияларыныц бiрi -прек конспектiлерi». // Бiлiм. Алматы, № 4, 2009 ж., (17-19 б.).
2. Г. Амандыкова. «Шет тiлiн окыту эдiстемесi». Алматы, 2007 ж., (103-105 б.).
3. Ж.Садуова. «Инновациялык технологияларды бiлiм беруде колдану».// Бшм. Алматы, № 5, 2006 ж., (22-24 б).
4. Г. Такишева. «Модульдж окыту технологиясын пайдаланудыц тшмдшп», // Бiлiм. Алматы, № 4, 2009 ж., (14-17 б.).
