CC BY
33FTAXP 14.37.09
ЦАЗАЦ Т1Л1 САБАЦТАРЫНДА АЦПАРАТТЬЩ-КОММУНИКАЦИЯЛЬЩ
ТЕХНОЛОГИЯЛАР АРЦЫЛЫ ТАПСЫРМАЛАРДЫ ТYРЛЕНДIРУ ЖОЛДАРЫ
Г.Н. Н%рманова «Казак тiлi мен эдебиетЬ» мамандыгыныц PhD докторанты С.Демирель атындагы университет, Казакстан, Каскелец к. email: gulzhaina.nurmanova@sdu.edu.kz
Макалада бшм беру YДeрiсiндегi акпараттык-коммуникациялык технологиялардыц тшмдшп, оныц шщде казак тiлiн шет тiлi ретiнде окытуда компьютерлiк багдарламалардыц колданылу барысы айтылады. Макала казак тшн Yйретуде окылым, тыцдалым жэне жазылым дагдыларын калыптастырудагы акпараттык-коммуникациялык технологиялар аркылы жасалган тапсырмалардыц тшмдшпн кврсетудi максат етедi. Осыган байланысты эр свйлеу эрекетi мен свздж корды дамытудагы компьютерлiк багдарламалар аркылы жасалган тапсырма мен ойын Yлгiлерi берiлiп, тиiмдiлiгi кврсетiледi. Оныц iшiнде тапсырмаларды тYрлендiруде Learning Apps, Kahoot багдарламаларыныц утымды тустары карастырылып, жан жакты сипатталады. Кдорп когам суранысына сай акпараттык-коммуникациялык технологиялардыц тiлдi окытудагы мацызы талданады.
Туйт свздер: ацпараттыц-коммуникациялыц технологиялар, компьютерл1к багдарламалар, цазац тшн оцыту, ты Yйренушi, тапсырма тYрлерi, эдгстеме, Learning Apps багдарламасы.
Акпараттык технологиялар дамыган гасырда бшм беру саласы мен устаздарга деген талап кушейд1. Технологияны тупказык еткен акпараттык когам жацашыл мугатмнщ компьютерлш технологиялармен карулануын, электронды кужат айналымын толык мецгеруш талап етуде. Бул турасында Н.Назарбаевтыц «Болашакка багдар: рухани жацгыру» атты макаласында: «Цифрлы Казакстан», «Yш тшде бшм беру», «Мэдени жэне конфессияаралык келю1м» сиякты багдарламалар - ултымызды, ягни барша казакстандыктарды ХХ1 гасырдыц талаптарына даярлаудыц камы» деген болатын. Аталган «Цифрлы Казакстан» багдарламасыныц екшш1 багытыныц б1р тармагы бшм беру саласына акпараттык технологияны енд1ру болып табылады. Акпараттык-коммуникациялык технологиялардыбшм беру саласында дер кезшде игеру жэне ти1мд1 пайдалану бугшп кундег1 мацызды кажеттшктердщ катарынан саналады.
Осы орайда алаш зиялысы, казак тш бшмшщ непзш салушы А.Байтурсынулыныц «Казак» газет1нде жариялаган «Мектеп керектерЬ» атты макаласындагы: «Ец эуел1 мектепке кереп - бшмд^ педагогика, методикадан хабардар, окыта бшетш мугатм. Ек1нш1 - окыту idre керек куралдардыц колайлы hэм сайлы болуы. Куралсыз ю ютемейд^ hэм курал кандай болса, ютеген ю те сондай болмакшы. Yшiншi - мектепке кереп белгшенген багдарлама. Эр ю квщлдепдей болып шыгуы уш1н оныц улпш, я мезгiлдi влшеуi болуы керек. Yлгiсiз я влшеусiз ютелген iс - ол я артык, я кем шыкпакшы» [1, 315] - деген m^i бYгiнгi танда да взект болып отыр. Ягни, галымныц пшршше окыту юше керек курал - бул окулык, эдю, технологиялар. Заман талабына сай жацарып, дамып отыратын технологиялар катарын бYгiнде акпараттык-коммуникациялык технологиялар жалгап отыр.
Акпараттык-коммуникациялык технологиялар электрондык есептеуш техникасымен жумыс ютеуге, оку барысында компьютерд1 пайдалануга, модельдеуге, электрондык окулыктарды, интерактивт тактаны колдануга, интернетте жумыс ютеуге, компьютерлш окыту багдарламаларына непзделед1 [2, 78].
Акпараттык-коммуникациялык технологиялардыц непзп бвлшн курайтын компьютерлш окыту багдарламалары такырыпты тYсiндiруге, теориялык бшмд1 игертуге жэне тапсырмаларды тYрлендiру мен нэтижеш багалауга байланысты тYрленiп колданылады. Оныц ш1нде казак тшн шет тш рет1нде окытуда компьютерлш технологиялар аркылы жасалган тапсырмалардыц мазмуны, бшм алушылардыц кызыгушылыгын тудырудагы рвл1 туралы свз етпекшз. Алгашкы айтылатын компьютерлш багдарлама - Learning Apps.
Learning Apps- тапсырма курастырудыц б1рнеше жолын усынатын, окытуда тYрлi интерактивт модульдерд1 камтитын компьютерлш багдарлама. Эз тэж1рибем1зде казак тшн шетелдш студенттерге Yйрету барысында аталган багдарламаны эр свйлеу эрекетше непздей отырып колданып жYрмiз. Алдымен, тш окытуда тш Yйренушiнiц свздiк коры, ягни лексикалык минимумды
жете мецгеру Maqb^bi. Learning Apps компьютерлш бaFдарлaмaсында лексикольщ минимумцы мецгертуце тeмендегiдей тaпсырмa тYрлерiн жaсayFa болaды.
Мысглы, «Мaмaнцык» тaкырыбынa ^тысты мецгершетш лекситалык минимумцер (цэрiгер, м¥Faлiм, acna3, шaштaрaз, т.б) сyреттерiмен косымшaда бершеда. Тiл Yйренyшi тиiстi эрiптерцi койып, суретке сaй сeзцi шыFaрaцы. Егер эрш тaццayцaн ^телш орын aлсa, гYл жaпырaктaры бiртiнцеп eшiрiлецi (1-сурет). Тaпсырмaныц мaксaты - мецгершген сeздi сyретiмен кeрiп, мaFынaсын тYсiнiп, сондай-aK жгзылу емлесiн це мецгерту.
LearningApps.org
Мамандык атаулары
-Я ^-
ВВВВВВВВВВВВВВВВ
вввввввввввввввв
ЕГНОШГЕГШШЕГШЕГШЕГЕГЕГЕНШ
вввввввввввввввв
1-сурвт
Орыс пецaгогы К.Д.Ушинский: «Ta^rc емес бес сeздi кaншaмa кaйтaлaп кинaлaтын окушы сурет aркылы кeрсетiлген жиырмa сeзцi лезце Yйренiп aлaцы»цеген пiкiрiне келесi тaпсырмa тYрi цэлел болa aлaцы. Мобильдi косымшaлaрцa жиi кезцесетiн жaсырынFaн ¥ксaс сyреттерцi тaбy сынцы ойын тYрiне негiзцелген б^л тaпсырмaцa тiл Yйренyшi сурет пен aтayцы сэйкестенцiрецi (2-сурет). Осылaйшa лексикaлык тaкырыпкa ^тысты тездак корын бaйытaцы.
2-сурвт
Сонымен кaтaр, лекситалык минимумды мецгертуце Learning Apps бaFцaрлaмaсынцa aцaскaн эрттсрдсн сез ic^pay. сезж^мбак сиякты тапсырма турлсрш к^растыруга болады (3-сурет).
3-сурвт
Корыта aйткaндa, Ka3aK тiлiн Yйретyце сeзцiк корцы тYрлi ойынцaр, эцiстермен кaтaр, компьютерлш бaFцaрлaмaлaрцыц цa кeмегiне жYгiнсек, тш Yйренyшiлерцiц кызыFyшылыFын aрттырып, yaкытты угымцы пaйцaлaнa aлaмыз.
Акпaрaттык-коммyникaциялык технологиялaр aркылы сaбaк жYргiзy yaкытты тиiмцi пaйдaлaнyды,бiлiм aлyшыныц еркiн ойлayынa мYмкiнцiк беруда, aкыл-ойын цaмытyцы, ужымцык ю-
58
эрекетке тэрбиелеуд максат ететш белгiлi. Осы орайда Learning Apps багдарламасы аркылы окылым эрекетiн жYзеге асыратын тапсырма тYрлерiне токталып етсек.
Жалпы, окылым - тiл окытудагы манызды сейлешм эрекетшщ бiрi. Fалым Ф. Оразбаева окылымнын манызын темендегiдей жiктейдi:
1. Тш Yйренушi окылым аркылы 6ykm тiлдiк катынаска кажетп акпараттан хабардар болады жэне оны тiлдiк карым-катынаста керегiне жаратады;
2. Окылымнын нэтижесшде эдеби, мэдени, элеуметтiк салалардагы жылдар бойы жиналган адамзаттык тэжiрибелер бiр кезеннен екiншi кезенге етiп, адамдардын карым-катынасын жетiлдiредi, iшкi ой-санасын дамытады. Ойлау кабшет мыкты дамыган адамнын сейлеу кабшет де ерекше болады.
3. Окылым эрекетi аркылы кещлге тYЙгенiн тiл Yйренушi жинактайды, сурыптайды, тужырымдайды
[3].
Fалымнын бiрiншi тужырымы бойынша Learning Apps багдарламасында жасалган бул тапсырма (4-сурет) мэтiн бойынша (1-кестеде саба; барысында берiлген мэ^ндер усынылды) менгершген сез тiркестерi мен туракты оралымдарды кYнделiктi турмыста дурыс колдануды максат етедi.
4-сурет
1-кесте
Менщ атым - Арайлым. Менщ жасым жиырма уште. Каз1р мен Американын Калифорния штатында, Санта-Круз деген калада турамын. Мен осы калада университетте окимын. Санта-Круз ете эдем1 жэне таза. Кепкабатты уйлер аз, жеке уйлер кеп. Мен Тынык мухитынын жагасында отбасыммен пэтерде турамын._
Менщ атым - Сара. Менщ жасым жиырма б1рде. Мен - мугал1ммш. Мен Алматы каласында ез1м турамын. Алматы - таудын етепнде орналаскан эдем1 кала. Калада кепкабатты уйлер кеп. Менбiр белм^ пэтерде турамын. Ол эл-Фараби да^ылында орналаскан.
Менщ атым - Нуржан. Менщ жасым он алтыда. Мектепте окимын. Мен ТТТубяркудык ауылында турамын. Ауылдын ауасы таза, табигаты эдемг Б1з отбасымызбен жер уйде турамыз. Yйiмiз бес белмел1, улкен жэне кен. Yйiмiздiн алдында бакша бар. Маган ауылда турган унайды. Ауылдын ем1р1 тыныш эр1 ыщайлы.
Сонымен катар, окылым эрекетi аркылы калыптасатын дагдыларды менгертуде аталган багдарламада «Кекпар» сынды ойын тYрiн уйымдастыру да тиiмдi болмак. Дэлiрек айтсак, <^шщз неше белмелЬ> лексикалык такырыбы бойынша берiлген мэтiннен тест сурактарын осы ойын форматына салып (5-сурет), аудиторияда топтык немесе жуптык жумыс ретiнде уйымдастырылса тiл Yйренушiлер ерекше кызыгушылык танытары анык.
5-сурет
Жалпы алганда, Learning Apps багдарламасында окылым мэтш бойынша бiлiмдi беюту, ой корытуга байланысты «Миллион юмге буйырады», акпараттыц дурыс не бурыстыгын табу, акпараттарды ретiмен кою, т.б тапсырмаларды тYрлендiрудщ жолы кеп. Ал, жазылым эрекетi бойынша тiлдiк дагдыларды калыптастыруда сейлемдi ретiмен кою, бос орынды толтыру (6-сурет), т.б тапсырма тYрлерiн жасауга болады.
6-сурет
Ахмет Байтурсынулы тiлдi Yйретудегi сауаттылык окумен гана шектелiп калмай, жазумен катар жYргенде гана iске асатындыгын ашып айтады. Расында жазылым эр сейлеу эрекетшщ бекiту тапсырмаларында мацызды орын алады. Грамматиканы да мецгертуде тапсырмалар жазылым эрекетi аркылы керiнiс тауып отырады. Learning Apps багдарламасында окытушы кэсiби шеберлiгiне байланысты усынылатын тапсырмаларды жазылым эрекетше жан жакты бешмдей алады.
Окытудагы кернекiлiк принципi турасында кунды пiкiр калдырган Я.А.Коменский «Алтын ережесшде»: «...бала сезiмi кабылдай алатын нэрселердщ барлыгын сезiм эсерлерiн тугыза бiлдiрген жен: керуге болатынды кезге керсет, естуге болатын нэрсенi кулак койып тыцдасын, иiсiн иiскеп бшсш, дэмiн татып керсiн, колына устап нэрсенщ катты, жумсактыгын, т.б. байкасын...» - деген болатын [4]. Осы орайда тiл Yйретуде кернекiлiк устанымы бойынша бейнежазбалар, эндер жалпы айтканда тыцдалым дагдысын калыптастыруда компьютерлiк багдарламалардыц мацызына токталайык.
Кез келген лексикалык такырыпка тiл Yйренушiнiц кызыгушылыгын тугызу Yшiн казак мэдениетiнен, турмысынан хабардар ететш сапалы бейнежазба немесе естi эн тыцдату - тиiмдi эдiс.
Аталган эрекеттердщ жYзеге асуы акпараттык-коммуникациялык технологиялар аркылы жYзеге асатыны анык. ТYрлi элеуметтiк желi (youtube, т.б) кездершен керсетiлген бейнеYзiндiлерге Learning Apps багдарламасында кандай тапсырма тYрлерiн жасауга болады? Алдымен керсетiлген бейнежазба бойынша акпараттарды немесе жагдаяттарды ретiмен кою тапсырмасын усынуга болады. Мэселен, 7-суретте киiз YЙ туралы керсетiлген бейнежазба бойынша мазмунды ретiмен койып шыгу тапсырмасы берiлген.
•Piil = L ■■ 1<
7-сурет
Бул багдарлама бойынша керсетiлген бейнеYзiндi немесе тындалган эн мэтiнi бойынша бос орынды толтыру, суреттермен сэйкестендiру, мазмун бойынша бiр немесе бiрнеше дурыс жауапты тандау, т.б тапсырма тYрлерiн беру аркылы тiл YЙренушiлердiн тындау, есте сактау дагдыларын калыптастыруга болады.
Жалпы алганда Learning Apps багдарламасында жумыс жасау жолы ете карапайым, жеке аккаунт ашып "пркслгсннсн кешн етюзшетш сабактын мазмунына немесе сейлеу эрекетiнiнiн тYрiне карай тапсырмаларды сактап, усынылатын QR код немесе сштеме аркылы бiлiм алушыларга катысуга мYмкiндiк берiледi.
Казiргi кезде жш колданылып жYрген компьютерлiк багдарламалардын бiрi - Kahoot онлайн сервиса Kahoot - сурет, видео немесе тек сурак тYрiнде тест тапсырмаларын курастыруга арналган багдарлама [5]. Казак тш сабактарында да
белее ндЫк танытып, бЫм алушылардыц кызыгушылыгы мен белсендiлiгiн арттыруда тиiмдi сервистiн жш колданыстагы тапсырмасы - дурыс жауапты тандау, ягни Quiz. Бул курылымда берiлген суракка дурыс жауапты тацдау мYмкiндiгi болады. Одан белек Jumble курылымы да казак тiлiн окытуда кызыкты эрi тиiмдi. Бул курылым бойынша тiл YЙренушi сездi дурыс курастыру (8-сурет), сейлемдi ретiмен кою немесе ойды, акпаратты ретiмен кою, т.б сынды тапсырмаларды орындау аркылы орфографиялык нормаларды есте сактау, сейлем курылымын жадында тую дагдыларын калыптастырады.
Зататауын табыцыэ. в Загатауын табыныз. ®
8-сурет
Корыта келгенде, казак тшш шетедщктерге окыту - казiргi жЛандану заманындагы бшм беру Yдерiсiндегi мацызды кадамдардыц бiрi. Ал, калай Yйрету, немен Yйрету деген мэселе казак тiлi окытушыларыныц Yнемi iзденiсiндегi, кэсiби шеберлiгiндегi дамытуды кажет етiп отыратыны белгiлi. Дамудыц бiр керiнiсi ретiнде дэстYрлi окытумен, мэндi, терец эдiс-тэсiлдермен катар акпараттык-коммуникациялык технологиялар белсендi колданылып келедi. Жогарыда аталган Learning Apps, Kahoot сынды онлайн-сервистерден белек бiршама багдарламалар тэжiрибеге енiп, ез нэтижесiн беруде. Тiлдi окыту шексiз ойлар мен шеберлштерден туратындыктан, эдiс-тэсiлдер мен технологиялар да дами беретш анык.
ПайдаланылFан эдебиеттер
1. Сахыбеккызы И.Р. Ахмет Байтурсынулы шыгармалары. Алты томдык шыгармалар жинагы. 4-том. -Алматы: «Ел-шеж1ре», 2013. - 384 б.
2. Садыбекова Ж. Оку-тэрбие урдганде акпараттык-коммуникациялык технологияны колдану кажеттшп // Информатика непздерг - №4. - А., - 2008. - 78-79 бб.
3. Оразбаева Ф. Идщк катынас. Окулык. Алматы: «Сездж - Словарь», 2005. - 272 бет.
4. Таубаева Ш.Т., Иманбаева С.Т., Бершханова А.Е. Педагогика. Окулык. ОНОН. - Алматы: 2017. -340 бет.
5. Sherlock A. LICORISH, Jade Li GEORGE , Helen. E. OWEN & Ben DANIEL. «Go Kahoot!» Enriching Classroom Engagement, Motivation and Learning Experience with Games. Chen, W. et al. (Eds.) (2017). Proceedings of the 25th International Conference on Computers in Education. New Zealand: Asia-Pacific Society for Computers in Education.
6. Ленская И.Д. Применение сервиса LearningApps.org на уроках в малокомплектной сельской школе // Развитие современного образования: теория, методика и практика: материалы X Межд. науч.-практ. конф. (Чебоксары, 20 нояб. 2016 г.) / редкол.: О.Н. Широков [и др.] - Чебоксары: ЦНС «Интерактив плюс», 2016. - С. 193-195. - ISSN 2413-4007.
7. Оразбаева Ф.Ш., Рахметова Р.С. Казак тшн окыту эдютемеа: Оку куралы. -Алматы: Print-S, 2005.
8. Глушков В.М. Основы безбумажной информатики. -М.: Наука,1982.
Интернет ресурстар
1. www.learningapps.org
2. www.kahoot.com
МЕТОДЫ РАЗНООБРАЗИЯ ЗАДАЧ С ИСПОЛЬЗОВАНИЕМ ИНФОРМАЦИОННО-КОММУНИКАЦИОННЫХ ТЕХНОЛОГИЙ В ОБУЧЕНИИ
КАЗАХСКОМУ ЯЗЫКУ
Г.Н. Нурманова PhD докторант специальности «Казахский язык и литература» Университет им. С.Демиреля, Казахстан, г. Каскелен email: gulzhaina.nurmanova@sdu.edu.kz
В статье рассматривается эффективность информационно-коммуникационных технологий в образовательном процессе, в том числе использование компьютерных программ при обучении казахскому языку как иностранному. Целью статьи является демонстрация эффективности задач, выполняемых с помощью ИКТ, в развитии навыков чтения, аудирования и письма при обучении казахскому языку. Представлены образцы заданий компьютерные игры и показана их эффективность. Советы по обучению Learning Apps и Kahoot рассматриваются учебные эффекты программ, каждый из которых характеризуется комплексным подходом к речи. Роль ИКТ в преподавании языка анализируется в соответствии с потребностями современного общества.
Ключевые слова: информационно-коммуникационные технологии, компьютерные программы, преподавание казахского языка, обучающийся, виды задач, методология, программа Learning Apps
METHODS OF DIVERSITY OF TASKS USING INFORMATION AND COMMUNICATION TECHNOLOGIES IN TEACHING THE KAZAKH LANGUAGE
G.N. Nurmanova
PhD student on specialty «Kazakh language and literature» Suleyman Demirel University, Kazakhstan, Kaskelen email: gulzhaina.nurmanova@sdu.edu.kz
The article discusses the effectiveness of information and communication technologies in educational process, including the use of computer programs in teaching Kazakh as a foreign language. The purpose of the article is to demonstrate the effectiveness of performed tasks using information and communication technologies in developing reading, listening and writing skills in teaching Kazakh language. Samples of tasks computer games are provided and their effectiveness is shown. Learning Tips Learning Apps and Kahoot examines the learning effects of the programs, each of which is characterized by an integrated approach to speech. The role of information and communication technologies in language teaching is analyzed in accordance with the needs of modern society.
Key words: information and communication technologies, computer programs, Kazakh language teaching, student, types of tasks, methodology, program Learning Apps.
PegaKnnaFa 01.05.2019 rçaôbMgaHgbi.
