CC BY
38УДК 1
Омарова А.М.
мамандыгынын студент Т^ран университет «Туризм»
Сэрсен Д.Н.
мамандыгынын, студент Т^ран университет «Туризм»
Пэн жетекшiсi:
Тулекова Г.^.
Т^ран университетi «Туризм»
КАЗАЦСТАНДАГЫ Д1НИ ТУРИЗМ
Аннотация: мацала д1ни туризмнщ цагидалары,даумына кедерг1 жасап турган мэселелер1 жэне мтдеттердщ шеш1лу1 царастырылады. Казацстанда табиги немесе мэдвни-тарихи, д1ни болсын взгндгк ерекшелгктер мен цупияларга толы екендггг айтылалы. Бэргне белгглг дгни туризмнщ тарихи-мэдени отралыцтары мен мешттер1 жэне тагы басца нысандары бар. Кожа Ахмет Яссауи кесенесг элемнщ сезгггншг кереметг деп тегтнен тегт атамаган. К.А. Ясауи Ислам сопылыгыныц ажырамас бвлггг болып табылатын, туркг сопылыгына неггзделген тарицат жолын цалыптастырды. К.А. Ясауи Ислам сопылыгыныц ажырамас бвлггг болып табылатын, туркг сопылыгына неггзделген тарицат жолын цалыптастырды.
Ключевые слова: туризм, мэдени, д1ни, дуга, цасиетт1, рухани, кесене, киел1, ескерткш,
тарихи
Дши туризм - туристердщ тарихи, мэдени жэне табиги м^раларга катысты жерлерге баруын ^йымдастыру кызметг Эр тYрлi дшдер мен хальщтьщ топтарынын екшдерш тек дши гана емес, сонымен бiрге барган жерлердщ тарихи, мэдени жэне керкемдж к^ВДылыктарымен таныстыру оларга жана бшм алуга, айналадагы
шындыкты кайта багалауга мYмкiндiк береди Дiни туризм халыкаралык жэне iшкi туризм жYйесiнде улкен рел аткарады. Адамдар кажылык пен керши жерлерге, касиетл орындарга жэне дши орталыктарга барады. Олар дiни рэшмдерге катысуга, дуга етуге, курбандык шалуга тырысады. Дiн адамныц езiн-езi тануы мен мшез-кулкыныц стереотиптерiнiц калыптасуына эсер етедг Ол элеуметтiк жYЙенiц элемент ретiнде эрекет етедi жэне кептеген жагдайларда, ец мацыздыларыныц бiрi. Туристер дши рэшмдерге, медитацияларга жэне баска да дши шараларга катысады. Айта кету керек, экскурсант-туристер шщде баска дш екiлдерi барлык шараларга катыса алмауы мYмкiн. Мысалы, кейбiр индустардыц гибадатханаларына тек индустар гана юре алады. Мекке - мусылмандар ушш касиеттi кала, мусылман емес адамдар оган кiре алмайды. Муныц бэрi турларды жоспарлау кезiнде ескерiлуi керек. Дши туризм элемдеп жэне Казакстандагы туристiк кызметлц каркынды дамып келе жаткан багыты болып табылады. Дши туризм халыкаралык жэне iшкi туризм саласында мацызды рел аткарады. Дши туризм халыкаралык байланыстыц кецею, улттык мэдeниeттiц даму жэне де баска халыктардыц мэдeниeтiмeн танысу куралы болып табылады. Дши туризм - бул кызмет керсетумен жэне эдеттегiден тыс жерлерде касиетл орындарга жэне дши орталыктарга баратын туристердiц кажеттiлiктерiн канагаттандырумен байланысты кызмет.
Бiз - улан-гайыр жерi мен аса бай рухани тарихы бар елмiз. ¥лы Даланыц кез жеткiзгiсiз кец-байтак аумагы тарихта тYрлi рел аткарган. Бiрак, осынау рухани географиялык белдеудi мекен еткен халыктыц тонныц iшкi бауындай байланысы ешкашан Yзiлмеген.
Бiз тарихымызда осынау керкем, рухани, кастерлi жерлерiмiздiц бiртутас желiсiн бурын-соцды жасаган емеспiз.
Мэселе елiмiздегi ескерткiштердi, гимараттар мен кене калаларды калпына келтiруде турган жок.
Идеяныц тYпкi теркiнi ¥лытау терщдеп жэдiгерлер кешенiн, Кожа Ахмет Ясауи мавзолешн, Тараздыц ежелгi ескерткiштерiн, Бекет ата кесенесш, Алтайдагы кене корымдар мен Жетi-судыц киелi мекендерiн жэне баска да жерлер^ езара
сабактастыра отырып, улт жадында бiртутас кешен ретiнде орныктыруды мецзейдi.
65
Муныц бэрi тутаса келгенде халкымыздыц улт-тык бiрегейлiгiнiц мызгымас непзш курайды.
Биыл Yкiмет журтшылыкпен акылдаса отырып, жобаны эзiрлеуi керек. Онда Yш мэселе камтылганы жен. Нактырак айтканда:
1. Аталган «Мэдени-географиялык бел-деу-дщ» релi мен оган енетiн орындар туралы эрбiр казакстандык бiлуi Yшiн оку-агарту дайындыгын жYргiзу кажет.
2. БАК осыдан туындайтын улттык акпараттык жобалармен жYЙелi тYPде, мыктап айналысуы керек.
3. 1шк жэне сырткы мэдени туризм халкы-мыздыц осы кастерлi мураларына CYЙенуге тиiс. Мэдени мацыздылыгы тургысынан бiздiц ТYркiстан немесе Алтай -улттык немесе кур-лыктык кана емес, жаhандык аукымдагы кундылыктар.
Казакстанда тарихи ескертюштер, багасы жок жэдiгeрлeрдiц кептiгiнe карамастан кaзiргi тацда дiни туризмнiц дамуына мына мэселелер тежеп тур: инфракурылымныц темен болуы жэне элciз дамуы, байланыс аясыныц кeйбiр облыс жерлершде темен болуы, арнайы жасакталатын турлардыц аздыгы, туриcтiк oбъeктiлeргe жeтудiц киындыгы, туристер демалатын жeрлeрдeгi кызмет керсету децгешнщ жогары болмауы, жол бойы инфракурылым oбъeктiлeрiнiц кызмет сапасыныц жэне саныныц жeткiлiкciздiгi, туризм саласында бшкл кадрлардыц жeтicпeушiлiгi сиякты мэселелер туризмнщ дамуына кeдeргi кeлтiрiп отыр. Осыган байланысты мына мiндeттeрдi шешу кажет: туризмнщ инфракурылымын жогаргы нэтижеге дешн дамыту, туризм саласыныц материалдык базасын жацарту жэне жаца нысандар курылысын жYргiзу, дYниeжYзiлiк децгейге сэйкес дши туриcтiк енiмдi калыптастыру жэне оныц сапасын арттыру, табиги-рекреациялык жэне мэдени-тарихи ресурстарды сактау жэне пайдалану, туристш ресурстарга кол жeткiзудi камтамасыз ету жэне туристш кызметтер кaжeттiлiгiн канагаттандыруда ец жогары децгейге дeйiн жету, туризм жэне кызмет керсету саласында халыкты жумыспен шугылдануга ынталандыру сиякты мiндeттeрдi шешкен жагдайда туризм саласы дамиды.
Казакстан дiни ecкeрткiштeргe, киeлi жерлерге ете бай мемлекет. Эткен
гасырдагы кешпeлi халкымыздыц мэдeниeтi бай десек болады. ЭртYрлi дiни нысандар
мен киeлi жерлер Казакстанда сонау гасырлардан бeрi сакталып келе жатыр. Казакстан
66
кай жагынан алсак та ,табиги немесе мэдени-тарихи, дiни болсын eзiндiк eрeкшeлiктeр мен купияларга толы. Эшресе еткен тарихымыздан бeлгiлi бiзiдщ заманымыздан бурын eмiр CYргeн киeлi де танымал адамдардыц ecкeрткiштeрi элi кунге дeйiн ез мэнiн жогалтпай сакталган. Казакстанныц eцiрi eзiнiц бiр eрeкшeлiгiмeн eрeкшeлeнeдi жэне эр ещрдщ eзiнe тэн мистикасы болады. Казакстанда нeгiзiнeн дiни нысандар ете кеп. Солардын, ец бeлгiлeрiнe токтала кеткенмш. Олар: Арыстан баб, Кожа Ахмет Яссауи, Карашаш Ана, Ибрагим ата, Айша-биб^ Бабаджа-Катын. БYгiндe туризм географиясы дiни максатпен кез келген баска салаларга Караганда тeзiрeк кeцeйiп келед^ кaзiргi кYнi туристер Yшiн дши кызыгушылык тудыратын элемге эйгiлi христиан, ислам жэне будда сиякты дшдер гана емес, мыкты жэне жергшкл улттык дiни сайттарга туриcтeрдiц кызыгушылыгы артып кeлeдi.Кaзaкcтaндa дiни нeгiзгi орталыктар, туризм аймактары: OцтYCтiк Казакстан жэне Батыс Казакстанда кептеп шогырланган.
Кожа Ахмет Яссауи кесенес тек кана Казакстан Yшiн емес бYкiл тYркi халыктары жэне мусылмандар Yшiн касиетл мекен. Казiргi тацда кез-келген ТYркиялык азаматтан Казакстан жайлы сурасацыз толыктай бiлмеуi мYмкiн. Ал Ахмет Яссауи мавзолешн бiледi. Сондай-ак кесене тарихи жэне дши-танымдьщ орталык болып табылады. ТYркiстан облыстык орталыкка айналгалы жаца багыттагы туристiк нысандар кeбейдi . Казакстан Орта Азияныц жарык жулдызы, жан-жакты дамыган ел. Кец-байтак жерi мен карапайым халкы бар, казба байлыктары жэне тамыры терецде жаткан тарихы бар.
Кожа Ахмет Яссауи кесенес ОцтYCтiк-Казакстан облысы ТYркiстан каласында
орналаскан. Оны элемнiц сезiгiншi керемет деп тегiннен тегiн атамаган. Бул сарайлар
мен гибадатханалардыц кешенi орта гасыр сэулетiнiц жауhары, ол ЮНЕСКО-ныц
Элемдiк мура тiзiмiне енген. Кожа Ахмет Яссауи (Эзiрет Султан) - XII гасыр ойшылы
жэне тYркiлiк сопылык багытты дэрiптеген акыны. Бiздiц заманымызга дейiн оныц,
элемдегi ец кене тYркi тiлдi кiтап саналатын, «Диуани-Хикмет» («Даналык кггабы»)
атты ецбеп жеткен. Ол 149 дiни-философиялык хикмет-елецдерден турады. Яссауи
eзiнiц сопылык кауымын уйымдастырган, онда адамдарды ецбекке баулып, карапайым,
миссионерлiк eмiрге, кулшылык етуге шакырып уагыздар айтылган. 63 жасында
дYниеден еткен Мухаммед Пайгамбардыц ( с.г.а.) аруагын ардактаган ол бул дуниенщ
жарыгын одан асып кeрудi eзiне артык санап, 63 жаска толганнан кейiн мешiт
67
жанындагы кылуетке TYcin, сол жерде eMipiH жалгастырады. Акын 1166 немесе 1167 жылдары дуниеден еткен. Оныц зираты бiрден мусылман кауымынын, бас урып, тагзым ететiн орнына айналды. Оган уш рет бару Меккеге барганмен тец деп те жатады. Кожа Ахметтiц аркасында Яссы каласы - ТYркiстан - барша тYркi елдерiнiц рухани орталыгына айналды.
СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ:
URL:https://studwood.ru/1172545/turizm/palomnicheskiy_turizm_harakteristika URL:http://adilet.zan.kz/kaz/docs/V1700016056
Нурсултан Назарбаев Эбшулы,«Болашакка багдар: рухани жацгыру» ,2017
URL:http://amina.islam.kz/ru/post/qazaqstandagy-dini-turizm-tarihy-jane-qazirgi-kezdegi-damuy-6963/#gsc.tab=0 URL: https://stud.kz/referat/show/6296
«Яссауи элемi» журналы, 2010. - № 3-4(5). - 102 б.; 2011. - № 2(7) - 74 б.
К. Зейбек. Кожа Ахмет Йасауи жолы жэне тандамалы хикметтер. - Анкара: 2003. - 255 б.
Элшхан.М. КА. Яссауи хикметтершщ адамгершiлiк iлiмiне катысы // Кожа Яссауи мураларыньщ бYгiнгi
тандагы зерттелу кeрiнiсi. Халыкаралык гылыми конференция материалдары. - Алматы: Арыс баспасы, 2008.
- 405 б.
Р. Сыздыкова. Ясауи «Хикметтершщ тш». - Алматы: Сeздiк-словарь, 2004. - 549 б.
Ж. Камалкызы. КА. Яссауи хикметтерi жэне казак эдебиетiндегi дэстYP жалгастыгы / Кожа Ахмет Яссауи муралары мен iлiмiнiн зерттелуi - ТYркiстан, 2008.
Э.Н. Наджип. Культура и тюркоязычная литература Мамлюкского Египета XIV века. - Туркестан: Туран, 2004. - 291 с.
Ясауи элемi журналы, 2010. - № 2. - 32-95 бб.
Елбасымен сухбат, Елбасы отандык туризмдi дамытуга терен мэн беру керектiгiн айтты,2017
URL: https://kozhalar.kz/20196913 -syrdyng-kieli-zherlerine-sayahat
Т.Т. Христов «Религиозный туризм» М: Издательский центр "Академия",2005.-105б.
Эсеров Н. Дши туризм жэне Казакстан //Руханият. - Алматы, 2003. - Б. 154.
Биржаков М.Б. Введение в туризм. - СПб., 2001.-55б.
Закон Республики Казахстан "О туристской деятельности в Республике Казахстан" от 13 июня 2008 года Буглай В. «Святой источник». 2000.-85б. URL: https://stud.kz/referat/show/6296
