CC BY
24
Ethnoconfessional tendencies of identity of the people of Kazakhstan
Satershinov Bakhytzhan Menlibekovich
Doctor of Philosophy, the head of department of a Religious studies of Institute of philosophy, political science and religious studies of Committee of science MAUN RK. Republic of Kazakhstan, 050010, Almaty, Kurmangazy St., 29. E-mail: [email protected]
Abdiramanova Aigul Temirkhanovna
Candidate of Philosophy, senior teacher of the Kyzylorda State University of Korkyt At. Republic of Kazakhstan, 120014, Kyzylorda, Ayteke Be St., 29A.
Abstract. The modern trends of ethno confessional identity of Kazakhstani citizens are analyzed in the article. The Republic of Kazakhstan proves in practice that pursues rational international policy at which the mutual respect and mutual understanding of various national groups making united socio-political and civil community Kazakhstani people is reached. With achievement of independence by Kazakhstan the considerable experience of regulation of interests of numerous national communities of the country is gained; the special, Kazakhstan model of the hostel of various nationalities which is considering features of their cultural historical development, organically uniting the universal principles of international law and specifics of actually Kazakhstan experience of interaction of national groups is developed.
Keywords: public policy; spiritual consent; Islam; Kazakhstani people; international relations; nation; Orthodoxy; religion; ethnos.
Казахстан халкы 6iperemiriHiH этноконфессионалдык YPДiстерi
Сатершинов Бакытжан, философия гылымдарыныц докторы, профессор, Кр БГМ FK Философия, саясаттану жэне дЫтану институты Дштану бел!мшщ мецгерушю. Республика Казахстан, 050010, Алматы, ул. Курмангазы, 29. E-mail: [email protected]
Эбдiраманова Ай^л, философия гылымдарыныц кандидаты, Кор^ыт Ата атындагы Кызылорда мемлекетпк университетшщ ага о^ытушысы. Республика Казахстан, 120014, г.Кызылорда, ул. Айтеке Би, 29А.
tywh. Ма^алада ^аза^станды^тардыц этноконфессиялыщ бiрегейлiгiне байланысты заманауи трендтерi талданады. Республикада Казахстан хал^ы болып табылатын бiрт¥тас элеуметпк-саяси жэне азаматтыщ бiрегейлiктi ^урайтын кептеген улттыщ ^ауымдасты^тардыц арасында езара келiсiм мен сыйласты^ орнататын рационалды саясат жYргiзiлiп келедi. Казахстан Республикасы саяси тэуелаздк алгалы ^аза^ хал^ымен ^атар, эр^илы улттардыц мэдени-тарихи дамуыныц ерекшелiктерiн ескеретн ез бойына халыщаралыщ оды^тын эмбебап устындарын жэне улттыщ топтардыц езара эрекетшщ езiндiк ^аза^стандыщ тэжiрибесiнщ ерекшелпн Yйлестiре енгiзген осы халы^тардыц бiрге туруыныц езгеше ^аза^стандыщ Yлгiсi ^алыптасты. ТYЙiн сездер: мемлекеттiк саясат; рухани келiсiм; ислам; Казахстан хал^ы; ултаралыщ ^атынастар; улт; православие; дiн; этнос.
Этноконфессиональные тенденции идентичности народа Казахстана
Сатершинов Бахытжан Менлибекович, доктор философских наук, заведующий Отделом религоведения Института философии, политологии и религиоведения Комитета науки МОН РК. Республика Казахстан, 050010, Алматы, ул. Курмангазы, 29. E-mail: [email protected]
Абдираманова Айгуль Темирхановна, кандидат философских наук, старший преподаватель Кызылординского государственного университета имени Коркыт Ата. Республика Казахстан, 120014, г.Кызылорда, ул. Айтеке Би, 29А.
Аннотация. В статье анализируются современные тренды этноконфессиональной идентичности казахстанцев. Республика Казахстан на практике доказывает, что проводит рациональную межнациональную политику, при которой достигается взаимное уважение и взаимопонимание различных национальных групп, составляющих единую социально-политическую и гражданскую общность - казахстанский народ. С достижением Казахстаном независимости приобретён значительный опыт регулирования интересов многочисленных национальных общин страны; выработана особая, казахстанская модель общежития различных национальностей, учитывающая особенности их культурно-исторического развития, органично соединяющая в
себе универсальные принципы международного права и специфику собственно казахстанского опыта взаимодействия национальных групп.
Ключевые слова: государственная политика; духовное согласие; ислам; казахстанский народ; межнациональные отношения; нация; православие; религия; этнос.
ееж/ УДК 323.1 (574)
Казахстан халкы бiрегейлiпшн этноконфессионалдьщ YPДicтерi
Сатершинов Б.М., Эбд'раманова Э.
^азакстан Республикасы саяси тэуелаздк алгалы берi акылга конымды ултаралык жэне дЫаралык саясат жYргiзiп келедi. Елбасы Нурсултан Назарбаевтыц бастамасымен рухани келiсiм, ултаралык жэне дЫаральщ татулык насихатталып, толеранттык сана мен тeзiмдiлiк мэдениетiн калыптастыруга Yлкен кецт бeлiнуде. Бiздщ елiмiзде, ец алдымен, ^азакстан Республикасыныц Конституциясы кепiлдiк берген адам мен азаматтыц кукыктары мен ерюндктерЫ камтамасыз ету дЫдердщ тец кукыктыгы мен ар-ождан бостандыгы устындарын сактау, сондай-ак билктщ мемлекетт органдары мен азаматтык когам институттары арасындагы сухбат аркылы жYзеге асырылады. Соныц нэтижесiнде бiртутас элеуметтiк-саяси жэне азаматтык кауым - казакстандык халыкты курайтын эртYрлi улттык топтардыц езара курмет мен езара тYсiнiстiгiне кол жетштдк
^азакстанда кептеген улттык кауымдастыктардыц мYДделерiн реттеудщ комакты тэжiрибесi жинакталды. ^азак халкымен катар, эркилы улттардыц мэдени-тарихи дамуыныц ерекшелiктерiн ескеретiн, ез бойына халыкаралык кукыктыц эмбебап устындарын жэне улттык топтардыц езара эрекетЫщ eзiндiк казакстандык тэжiрибесiнщ ерекшелiгiн Yйлестiре енгiзген осы халыктардыц бiрге туруыныц езгеше казакстандык Yлгiсi калыптасты.
Б1здщ когамдагы осы бар этносаралык кел1амнщ децгешн сактау жэне оны жетiлдiру, казакстандык когамныц шогырлануын онан ары терецдету, оныц турактылыгы мен дамуга кабiлеттiлiгiн, сыртык элемнщ кYPделi жагдайларына жауап беруге, казiргi заманныц талаптары мен кау^-катерЫщ eсуiне карсы дайындыкты арттыру езЫщ eзектiлiгiн сактап отыр. БYгiнгi кYнi, бэрiне де мэлiм, элеуметтiк турактылыкты сактау мэселелерiнде немесе, керiсiнше, карсы келушiлiк элеуетЫщ есуЫде де дiн барган сайын Yлкен рел аткаруда. Сонымен бiр мезплде бiздiц азаматтардыц кeпшiлiгi Yшiн дЫ улттык eзiн-eзi аныктаудыц негiзгi елшемдерЫщ бiрiне айналып шыкты. 9здерiн мусылман, православ, католик жэне баска да дЫи агымдардыц eкiлдерi ретiнде атай отырып, казакстандыктардыц басым кeпшiлiгi зайырлы дYниетаным иесi бола тура, ездерЫщ белгiлi бiр этномэдени ортага тиестктерЫ белгiлеп кояды. Дегенмен, дiндi кепштк кандай да бiр этностыц мэдениетЫщ негiзгi элементЫщ бiрi ретiнде кабылдайды жэне ол этностык eзiндiк сананы ныгайтудыц куралы кызметiн аткарады. Екiншi жагынан, азаматтардыц едэуiр бeлiгi езЫдк улттан тыс дiни дYниетанымfа ие жэне бул дYниетаным жаhанданудыц казiргi Yдерiстерi барысында психологиялык-корганушы кызметiнен бастап агрессивт шабуылдаушы кызметке дейiнгi эркилы функцияларды аткарып отыр. ©з кезепнде сырткы жэне iшкi деструктивтi ^штер элеуметтiк наразылыкты пайдаланады жэне дЫи факторды адамдардыц карсылык Yшiн саяси жэне этносаяси жумылдыруга колданады. Мундай ахуалда этносаралык
катынастардыц шиеленюкен тусында дЫи фактор жагдайдыц дамуына жагымсыз эсер етуi мYмкiн.
Осы аталган жэне кептеген баска да факторлар элеуметт кернеудщ eсуiне (жасырын немесе ашык тYPде кeрiнетiн), элеуметтiк езара эрекеттердщ кактыгыстыгыныц кYшеюiне экеледi, ал бул дагдарыстык ахуалдардагы зорлыктыц эскалациясы каупЫ тугызады. Мундай жагдайларда тулга кукыктары мен еркiндiктерiн коргау, элеуметтiк эдтетттк, ынтымактастык, толеранттылык, татулык, кYш керсетпеу жэне т.б. кундылыктарын, идеалдары мен нормаларын бекiту мiндеттерi демократиялык езгертулердщ мiндеттерiмен органикалык тYPде сщгап кететУ тYсiнiктi де.
Кеп нэрсе мэдениетке, улт пен дЫ мэселелерiне катысты мемлекеттiк саясаттыц дурыс курылуына байланысты. Мэдениеттердщ тарихи тогысында орналаскан Казакстан езЫщ даму барысында тeзiмдiлiктiц бiрегей тэжiрибесiне ие болды. Бiздiц елiмiз езЫщ ултаралык жэне дiнаралык ынтымактастыгы тэжiрибесi аркасында дiнге байланысты туындаган дау-жанжалга себепшi емес екендiгiн дэлелдеуде.
Казакстан - толеранттылык мэселесiн кeтерудi ец алгашкы болып колга алган ел. Бул ЕКЫ¥-га терагалык ету кезiндегi терт «Т» Yндеуiнiц курамдас бeлiгiне айналды. Сонымен катар, 2011 жылгы Тэуелсiздiк кYнi карсацында айтылган жэне Астана экономикалык форумы аясында iске аскан Бiрiншi Президент - ¥лты кешбасшысыныц бастамасы ретiнде G-глобалдыц басты устыны болды. Казакстанныц Yлгiсi когамныц Yйлесiмдi тYPде бiрiгуi орын алатын толеранттылыктыц Yлгiсi болып табылады.
Этносаралык жэне конфессияаралык келiсiмнiц казакстандык нускасы бул - мемлекеттiк саясат пен когамдык катынастардыц калыптаскан жYЙесi. Осы жYЙе негiзiнде эр тYрлi этностар арасында ауызбiршiлiктi катынас орнап, бул олардыц езара ынтымактастыкта, тeзiмдiлiкте eмiр CYPуiн жэне эр тYрлi конфессиялар арасында сухбаттыц болуын камтамасыз етедi.
Казакстан халкы курамыныц этностык жэне дiни тургыда эртектiлiгiне байланысты тэуелаздк алган туста кептеген сарапшылар Казакстанды кактыгыстык каупi жогары аймакка жаткызды. Елде казактардыц мемлекет калыптастырушы улт ретiндегi кукыгын кайта калпына келтiру кажет едi. Сонымен бiрге, ец нэзiк когамдык курылым дЫи YДерiстердi баскару куралын мецгеру кажет болды. Осы мэселелердщ бэрiн шешу Yшiн Елбасы Нурсултан Назарбаев кеп жагдайда эдеттен тыс, шыгармашыл тургыдан жэне батыл шешiмдер жасап отырды.
Этноконфессионалдык саланыц езара тYсiнiстiк пен толеранттылыкты бастапкы кезекте кажет ететЫ сала екендiгi тYсiнiктi болгандыктан, КР ©кiметi бул салада бiркатар мацызды багдарламалар кабылдады. Мысалы, 2006-2008 жылдарга арналган этносаралык жэне конфессияаралык келiсiмнiц казакстандык Yлгiсiн жетiлдiру багдарламасы. Бул багдарламаныц мiндетi Республикада этносаралык жэне конфессияаралык келiсiмнiц казакстандык Yлгiсiн жетiлдiрудi камтамасыз ететiн шаралардыц кешенiн даярлау жэне жYзеге асыру; елдегi элеуметт-саяси ахуалды, сондай-ак конфессияаралык жэне этносаралык катынастар саласындагы ахуал мен когамдагы элеуметтк-психологиялык кернеудiц децгейiн болжау, оныц диагностикасы мен мониторингi болды. Осы мЫдеттщ аясында республикадагы этносаралык жэне конфессияаралык катынастардыц YЙлесiмдiлiгi Yшiн жагдай тугызылады; этносаралык жэне конфесияаралык толеранттылыктыц устындары мен калыптарын бектлед^ кепэтносты жэне кепконфессионалды казакстандык когамдагы азаматтык келiсiмнiц элеуметтiк-психологиялык негiзi ретЫдеп
этномэдени алуантYрлiлiк курметтелед^ кабылданады жэне тYсiнiледi; республиканыц дiни бiрлестiктерi арасында езара тYсiнiстiк пен тeзiмдiлiк бекiтiледi; когамдык келiсiм мен азаматтык татулыкты камтамасыз ету максатында сухбат мэдениет мен рухани кундылыктарды дамыту iсiнде мемлекеттiк органдардыц, улттык, мэдени, дЫи жэне eкiметтiк емес уйымдардыц ынтымактастыгы кYшейедi; этномэдени тYзiлiмнiц жYЙесi калыптастырылады деп кYтiлдi.
Казакстанда этносаралык катынастарды баскарудыц кукыктык, идеялык жэне тактикалык eрiсiн калыпттастыру Yшiн 2007-2009 жылдарга арналган Казакстан Республикасындагы дЫи сенiм еркiндiгi мен мемлекеттк-конфессияаралык катынастарды жетiлдiрудi камтамасыз ету жеындеп багдарлама да мацызды мэнге ие. Бул багдарламаныц тура максаты конфессияаралык катынастарды реттеу болганымен, КР этносаралык езара эрекеттер саласына да телей катынасы бар. Этностык жэне конфессиялык бiрегейлiктiц езара тыгыз байланысты екендИ белгiлi. Сондыктан дiн саласындагы катынастарды реттеу этносаралык катынастар саласына да телей эсер етедi. Багдарламаныц максаты (оныц мэтiнiне сай) дiни сеым бостандыгына деген Казакстан Республикасы азаматтарыныц кукыктарын жYзеге асыруды камтамасыз ету Yшiн жагдайларды дамыту жэне конфессияаралык келiсiмдi сактау болып табылады. Бул багдарлама езЫщ алдына мынадай мiндеттердi койды: эртYрлi дiни устанымдагы дЫи бiрлестiктер арасындагы езара тYсiнiстiктi, тeзiмдiлiктi ныгайту жэне олардыц мемлекетпен езара эрекетЫ бекiту; мемлекеттiк органдар мен дЫи бiрлестiктер арасындагы элеуметтiк ынтымактастыкты дамыту; дiни ахуалды талдау мен болжау, мониторинг жасау жYЙесiн жетiлдiру; дiн саласында колданбалы гылыми зерттеулердi жYргiзу; дiни бiрлестiктердiц кызметi мен дЫи сенiм бостандыгына деген азаматтардыц кукыктарын жYзеге асыру саласындагы зацнаманы жетiлдiру; мемлекеттiк кызметкерлердщ дiни сауаты децгейЫ кетеру.
Конфессияаралык келiсiмнiц сакталуы, керт отырганымыздай, этностар арасындагы катынастар саласындагы келiсiмнiц алгышарты болып табылады. КР Президентi Н.Э. Назарбаевтыц Казакстан халыктары ассамблеясыныц сессияларында казакстандык когамныц тутастыгыныц этносаралык жэне конфессияаралык кырлары бiр такырыптыц айдарында бiрiктiрiлiп берiлетiнi бекер емес. Стратегиялык тургыдан алганда, мемлекетт-конфессияаральщ катынастарды баскару ултаралык катынастарды баскарудыц формасын бiлдiретiнi де анык.
Сонымен, соцгы онжылдыктарда Казакстан дiни жацгыруды бастан eткiздi. Елбасы Нурсултан Назарбаев «Казакстан-2050» стратегиясы - калыптаскан мемлекеттщ жаца саяси багыты» атты Казакстан халкына 2013 жылгы Жолдауында былай дейдi: «Бiз мусылман Yмбетiнiц бiр бeлiгi екенiмiздi мактан тутамыз. Ол - б1здщ дэстYрiмiз. Бiрак бiзде зайырлы когамныц дэстYрлерi де бар екенш, Казакстан зайырлы мемлекет екеын умытпауымыз керек. Бiз елдщ дэстYрлерi мен мэдени нормаларына сэйкес келетЫ дiни сана калыптастыруымыз керек». Бул сездер элемдеп жэне бiздiц елiмiздегi дiни ахуалдыц eзектiлiгiнен туындаган едк
Президент Н.Э. Назарбаев дiнге катысты саясатында, жогарыда аталган багдарламаларды кабылдауда элемдiк конфессияаралык татулыктыц негiзiне жататын устындарды устанды. Алдымен, бул ар-уят пен дЫи ерюндктщ зацнамалык жэне институционалдык тургыда камтамасыз етiлуi болатын. Конституция негiзiнде дiни немесе баска да элеуметт белгiлер бойынша
кематуге тиым салынады. 1992-жылы кацтарда кабылданган егемен Казакстанныц ец алгашкы зацдарыныц бiрi - «Казакстан Республикасындагы ар-уят пен дiн ерюндИ» жайлы зац дiни уйымдардыц ерюн кызмет жасауы Yшiн барлык кукыктык негiздер салып бердi.
Екiншiден, бiздiц елiмiзде эр конфессияныц ез кызметтерЫ iске асыруга тец жэне жагымды жагдайлар жасалды. Дiндерге еркiндiк беру дЫи уйымдардыц кYрт eсуiне, шамамен бес есеге есуЫе экелдi. Конфессиялар мен деноминациялардыц саны 46-га жеттк Жиырма жылдык кезец iшiнде Казакстандагы дiни уйымдардыц саны 670-тен 4551-ге дейiн eстi. Осыган байланысты, мемлекет пен дЫ аракатынасы саласында реформаныц кажеттiлiгi сезiлдi. ©йткенi жогарыда аталган мейлiнше демократияшыл жэне либералды зацныц жумсактыгын жат жерлiк терiс пигылды дiни агымдар ез мYДдесiне пайдаланып, елiмiзде калыптаскан дiнаралык татулыкка сызат тYсiрiп, дiни ахуалды шиеленiстiруге тырысты. 2011 жылы Казакстанда Дiн iстерi агенттiгi курылып, 18 казанда КР «Дiни кызмет жэне дiни бiрлестiктер туралы» Зацы кабылданды. Кабылданган жаца зацга сэйкес, Дiн iстерi агенттИ дiни уйымдарды кайта тiркеудi жYзеге асырды. Кайта тiркеу нэтижесi бойынша дiни уйымдардыц саны 32%-га, ягни 4551 ден 3088-ге дейiн азайган. Конфессиялар саны 46-дан 17-ге дейЫ кемiдi.
Бул Зац Казакстан Республикасыныц eзiн демократиялык, зайырлы мемлекет ретЫде орныктыратынын, эркiмнiц ар-ождан бостандыгы кукыгын растайтынын, эркiмнiц дiни нанымына карамастан тец кукылы болуына кепiлдiк беретЫш, халыктыц мэдениетiнiц дамуы мен рухани eмiрiнде ханафи багытындагы исламныц жэне православтык христиандыктыц тарихи рeлiн танитынын, Казакстан халкыныц дiни мурасымен YЙлесетiн баска да дiндердi курметтейтiнiн, конфессияаралык келiсiмнiц, дiни тагаттылыктыц жэне азаматтардыц дiни нанымдарын курметтеудiц мацыздылыгын танитынын непзге алады. Казакстанныц этноконфессиялык демографиялык курамына келсек, тургылыкты халыктыц 70 пайызын мусылмандар курайтыны белгiлi. Алайда ислам дУнщ басымдык етуi баска дЫдердщ iс-эрекетiне ешкандай кедергi кел^рмейдк
Аталмыш реформа казакстандыктардыц басым тYPде кeцiлiнен шыккан реформасы ретiнде белгл Тургындар калыптаскан дiнаралык сухбат пен келiсiм тэжiрибесiн колдайды. Ол бойынша басым тYPде зайырлы катынас тYрi кабылданып, дэстYрлi дiндердi жецiл тYPде тэжiрибеде колдану камтамасыз етiледi. ДэстYрлi дiндердi тэжiрибеде колдану когамныц демографиялык курылымындагы сэйкес Yлесiне орай орын алып отырады. ¥лттык кундылыктарымызды Yлкен укыптылыкпен сактау мацызды болып отыр. Сонымен катар, кеп дiндi алуан тYрлiлiктi кYрт жылдамдыкпен eзгерiске ушырап жаткан казiргi элемде бэсекелестiкке кабтетт болудыц негiзгi мэнi ретiнде жэне де саркылмас байлык пен ^штщ кeзi ретiнде карастыруга да Yлкен кeцiл бeлiнедi.
Сонымен катар, бул саладагы мемлекеттiк саясаттыц келесi бiр устанымы дiни экстремизмнiц катац кадагалануы болып табылады. Алдын алу шаралары ретiнде, ултаралык жэне конфессияаралык ешпендткт тугызатын жэне адамдар арасындагы табиш айырмашылыктарды баса назарга алып, осы айырмашылыкты саяси карсылык децгейiне дейЫ кeтеретiн дiни, этностык жэне баска непздеп саяси партияларды куруга тиым салынды.
Казiргi элемде eздерiнiц арасындагы байланыстарды кецейтетiн халыктардыц езара карым-катынасыныц кайшылыкты YДерiсi жYрiп жатыр. Сонымен бiрге элемнiц жекелеген аймактарында езге мэдени жэне еркениетт
eлшемдердi кабылдамау орын алып отыр. Прогрессивтi кецт-^йдеп жэне эдтдкке умтылатын бiрде-бiр адамды мундай жагдай канагаттандыра алмайды.
Соцгы кездерi этноконфессионалдык салада дiн мен мемлекеттщ жэне дЫдердщ ездерЫщ арасындагы катынастардыц жагдайына ыкпал ететiн мынадай сырткы факторлар пайда болды: - этноконфессионалды белпа бойынша геосаяси жктелудщ ыктималдыгы, сондай-ак букаралык санадагы толеранттылыктыц тeмендеуi; аймакта эскери-саяси кау^тщ пайда болуы, гуманитарлык апаттыц мYмкiндiгi, бакылаудан шыгып кеткен боскындар агымыныц орын алуы; дЫи идеяларды жамылган экстремистiк, террористiк жэне радикалды топтардыц зацсыз эрекетi; шетелдк букаралык акпарат куралдары аркылы казакстандык менталитетке жат букаралык мэдениеттщ, елдщ зацнамасын сактамайтын дiни бiрлестiктердiц таралуы; трансулттык кылмыстыц eсуi; конфессиялар мен этнобагдарлы уйымдардыц саясилануы.
Аталмыш факторлар дЫи жэне этносаралык катынастардыц жагдайына тураксыздык тудыратындай эсер етуi мYмкiн. Сондыктан мемлекеттiц алдына мынадай мЫдеттер койылады:
- азаматтык кауымныц, казакстандык патриотизмнщ, дiнаралык жэне этносаралык катынастардыц Yйлесiмдiлiгi мен рухани-мэдени езара эрекеттщ негiзiнде казакстандык бiрегейлiктi калыптастыру жэне ныгайту;
- бiртiндеп жэне жYЙелi демократияландырудыц, азаматтык когам калыптастыру мен дамытудыц Yдерiсiне когамныц барлык кабатын тарту жэне белсендiлiктерiн арттыру;
- Казакстандагы дiн мен мемлекет аралык жэне этносаралык катынастардыц жагдайына ыкпал ететЫ сырткы катерлердiц эсерiн бейтараптандыру.
Бул мЫдеттер eкiлеттi мемлекеттiк органдардыц, сондай-ак Казакстан халкы ассамблеясыныц жауапкершiлiгiне жYктеледi. 9зiнiц курылу кезiнде Казакстан халыктары ассамблеясыныц алдына койылган мiндеттер бYгiнгi кYнi тутастай алганда орындалды. Елде барлык этностардыц тецдiгi, олардыц тiлдерi мен мэдениеттерiнiц жацгыртылуы мен дамытылуы камтамасыз етiлдi. Экономикалык саладагы нарыктык реформалар негiзiнен аякталды, саяси жYЙенiц демократиялануы жYргiзiлдi.
Казiргi уакытта когам мен мемлекеттегi Казакстан халыктары ассамблеясыныц орны мен рeлiне, iшкi дамудыц да, тыскары факторлардыц эсерлерiнiц де нэтижелерЫен туындаган мiндеттердi шешуге жаца кезкарас кажет. Мемлекеттiк аукымдагы жэне мацыздагы кез келген мэселелердiц шеш^ мемлекет дамуыныц тэуелсiз жолыныц мYДдесiнде геосаяси дамудыц келешектерiн, тарихи мацыздылык пен гылыми негiздiлiктi есеретiн ерекше табандылык пен шыдамдылыкты талап етедк Жогарыда аталган факторларды жэне когамдагы ез рeлiнiц мацыздылыгын ескере отырып, Ассамблея мемлекеттiк улттык саясатты жYзеге асыруга белсене атсалысуы тиiс. Муныц барысында Ассамблеяныц жаца максаттары мен мiндеттерi мемлекеттiц iшкi жэне сырткы саясат саласындагы стратегиялык басымдылыктарына сэйкес аныкталады жэне Ассамблеяныц эрбiр мYшесiне Yлкен жауапкершiлiк артады. Жацгыртылган мемлекеттткт ныгайту, адам кукыктары мен ерюндктерН мемлекет пен халыктыц мYДделерiн коргау, eркениеттiк элемдiк кауымдастыктыц талаптарына жауап беретЫдей дамудыц сапалы тYPдегi жаца децгешне ету iсiне тек кузырлы мекемелер гана емес, эрбiр казакстандык азамат езЫдк Yлесiн косуы тию.
