CC BY
20
DOI: 10.24412/2707-6180-2021-63-199-209 yfl,K 61: 378 МРНТИ 76.29, 14.35
ЦАЗАЦСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЬЩ МЕДИЦИНАЛЬЩ ЖОFAРЫ ОЦУ ОРЫНДАРЫНДА МЕДИЦИНАЛЬЩ КЭС1БИЛ1КТ1 БAFAЛAУ
H.A. АБЕНОВА, Б.К. КАРИМСАКОВА, А.Н. СЕЙПЕНОВА, А.У. ИМАНБАЕВА
Марат Оотанов атындагы Бaтыc Казахстан медицина yнивeрcитeтi, А;тебе, Казахстан
Aбeнoвa Н.А. - https://orcid.org/0000-0003-0395-9025 Kapимcaкoвa Б.K. - https://orcid.org/0000-0001-8865-505X Сeйпeнoвa А.Н. - https://orcid.org/0000-0003-4568-6002 Имaнбaeвa А.У. - https://orcid.org/0000-0002-9787-6353
Citation/
библиографияльщ сттеме/ библиографическая ссылка:
Abenova NA, Karimsakova BK, Seipenova AN, Imanbayeva AU. Assessment of medical professionalism in medical universities of the republic of Kazakhstan. West Kazakhstan Medical Journal 2021;63(4): 199-209
Абенова НА, Каримсакова БК, Сейпенова АН, Иманбаева АУ. Медицинальщ жоFары о^у орындарында
медицинальщ кэст^ойльщты баFалау. West Kazakhstan Medical Journal 2021;63(4): 199-209
Абенова НА, Каримсакова БК, Сейпенова АН, Иманбаева АУ. Оценка медицинского профессионализма в медицинских вузах Республики Казахстан. West Kazakhstan Medical Journal 2021;63(4): 199-209
Assessment of medical professionalism in medical universities of Kazakhstan
N.A.Abenova, B.K.Karimsakova, A.N. Seipenova, A.U. Imanbayeva West Kazakhstan Marat Ospanov Medical University, Aktobe, Kazakhstan
Purpose: assessment of the perception of medical professionalism among students and teachers of medical universities of the Republic of Kazakhstan today. Methods. The survey of students took place in written form through an e-mail newsletter. Students of the 5th year of study took part. A total of 60 students. The questionnaire consisted of 6 questions. Moreover, all the questions were open-ended, that is, without a list of answer options. Students gave their answers without prompting. University lecturers were invited to the focus group discussion (hereinafter - FGD). 12 people took part: 6 candidates of medical sciences, 4 assistants of the department of general medical practice and 2 teachers of the department of internal diseases. Results. The results of our current research revealed that all interviewees have a clear understanding of the importance and development of professionalism in the medical profession. However, our research has shown that the main role in the perception of medical professionalism (40-45% of responses) by both students and teachers is assigned to the availability of professional knowledge and skills to provide medical care. In second place, according to students (about 25-28% of answers), the moral and personal qualities of a doctor, as well as the presence of communication skills, are noted. Whereas teachers in their responses to the second meta highlight such qualities as responsibility and collegiality. At the same time, among both groups of respondents, few answers (less than 1% of respondents) were devoted to such elements of professionalism as reflexive skills and time management, which in particular, along with the availability of professional knowledge, are indicated by the Western community.
Conclusions. The qualitative nature of our study provided a detailed understanding of medical professionalism in the context of the Central Asian health care system, revealing a relatively limited perception of the concepts of professionalism, in contrast to Western medical schools, Conclusions: The qualitative nature of our study provided a detailed understanding of medical professionalism in the context of the Central Asian health care system, revealing a relatively limited perception of the concepts of professionalism, in contrast to Western medical schools, which requires the development of research in this direction.
Keywords: professionalism, student, focus group discussion, medical profession, Healthcareprofessionalism, student, focus group discussion, medical profession, Healthcare
Еазакстан Республикасыньщ Медициналык жоFары оку орындарында медициналык кэабилжт баFалау
Н.А. Абенова, Б.К. Каримсакова, А.Н. Сейпенова, А.У Иманбаева
Марат Оспанов атындагы Батыс ^аза;стан медицина университета, А;тебе,
^аза;стан
Зерттеудщ максаты: бугшп тацда Казахстан Рecпyбликacыньщ медицинальщ жогары o;y орындарыныц ^денл^ мен ок;ытyшылaрыньщ медициналы; кэciщойлык;ты к;aбывдayын багалау
Абенова H.A. e-mail: nurgul_abenova@mail.ru Received/ Келia mynmi/ Поступила: 15.10.2001 Accepted/ Бапылымга цабылданды/ Принята к публикации: 1..12.2021 ISSN 2707-6180 (Print) © 2021 The Authors Published by West Kazakhstan Marat Ospanov Medical University
Зерттеу эдiстерi: Окушылардан сауалнама электронды пошта ар;ылы жазбаша TYPДе erri. 5 курс сгуденггерi цатысты. Барлыгы 60 студент. Сауалнама 6 сщ>ак;тан турды. Сонымен ;атар, барльщ сщ>ак;тар ашы; болды, ягни жауап щскдларыныц тiзiмi жо;. Студенттер ешюмнщ щск;ауынсыз жауап бердi. Университет о;ытушылары фокус -тошъщ тал;ылауга шакърылды (бздан spi - ФТТ). 12 адам ;атысты: 6 медицина гылымдарыныц кандидаты, 4 жалпы медициналы; практика кафедрасыныц ассистентi жэне iшкi аурулар кафедрасыныц 2 о;ытушысы.
Нэтижелер. Бiздiц зеpттеулеpiмiздiц нэтижелеpi барлы; с^хбат алушылардыц медициналы; мамандык;тагы кэсiби бтктшжтщ мацыздылыгы мен дамуы туралы на;ты TYсiнiгi бар екенш кepсеттi. Алайда, бiздiн зеpттеулеpiмiз керсеткендей, студенттеpдiн де, о;ытушылардыц да медициналы; кэсшк;ойлык;ты ;абылдауда (жауаптардыц 40-45%) непзп рел медициналы; кемек керсету Yшiн кэсiби бiлiм мен дагдылардыц болуына ЖYктеледi. Екiншi орында, студенттердщ пiкipi бойынша (жауаптардыц шамамен 25-28%) дэрггердщ адамгершшж жэне жеке кдсиеттер^ сондай-а; ;арым-к;атынас дагдыларыныц болуы бащалады. Мрашмдердщ берген жауабында жауапкеpшiлiк пен алкэлылы; сия;ты к;асиеттеpдi кepсетедi. Сонымен ;атар, респонденттердщ екi тобыныц арасында pефлексивтi дагдылар мен уакынты бас;ару, б^л кэсiби бiлiмнiн болуымен ;атар, батыс ;ауымдастыгы сия;ты кэсiби децгейдщ элементтеpiне аз пайызы жауап бер!вд (1% ).
Е^орытынды. Бiздiн зерттеу медициналы; кэсiби толы; TYсiнудi ;амтамасыз ету багытын. Орталы; Азия денсаулы; са;тау ЖYЙесi шецбершде аныщтап, сапалы сипаттагы зерттеудщ дамуын талап ететш, Батыс медициналы; мектептерден айырмашылыгы, кэиби ръмдардыц салыстырмалы шектеулi ;абылдауын аны;тау.
Негiзгi свздер: кэабилж, студент, фокус -топта таяцылау, дэрiгер мамандыгы, денсаулъщ сацтау
Оценка медицинского профессионализма в медицинских вузах Республики Казахстан
Н.А. Абенова, Б.К. Каримсакова, А.Н. Сейпенова, А.У Иманбаева Западно-Казахстанский медицинский университет имени Марата Оспанова, Актобе, Казахстан
Цель исследования: оценка восприятия медицинского профессионализма у студентов и преподавателей медицинских университетов РК на сегодняшний день.
Методы. Опрос студентов состоялся в письменной форме через рассылку на электронную почту. Участие принимали студенты 5-го курса обучения. Всего 60 студентов. Анкета состояла из 6 вопросов. При этом все вопросы были открытые, то есть без перечня вариантов ответов. Студенты давали свои ответы без подсказок.
На фокус-групповую дискуссию (далее - ФГД) были приглашены преподаватели университета. Участие приняли 12 человек: 6 кандидатов медицинских наук, 4 ассистента кафедры общей врачебной практики и 2 преподавателя кафедры внутренних болезней.
Резудьтаты. Результаты нашего текущего исследования выявили, что все опрошенные имеют четкие представления о важности и развитии профессионализма в медицинской профессии. Однако, наше исследование показало, что основная роль в восприятии медицинского профессионализма (4045% ответов) как у обучающихся, так и у преподавателей отводится к наличию профессиональных знаний и навыков для оказания медицинской помощи. На втором месте по утверждению студентов (около 25-28% ответов) отмечаются моральные и личные качества врача, а также наличие коммуникативных навыков. Тогда как преподаватели в своих ответах на второй мете выделяют такие качества как ответственность и коллегиальность. При этом среди обеих групп опрошенных мало ответов (менее 1% респондентов) были посвящены таким элементам профессионализма, как рефлексивные навыки и управление временем, на которые в частности наравне с наличием профессиональных знаний указывает западное сообщество.
Выводы. Качественный характер нашего исследования обеспечил детальное понимание медицинского профессионализма в контексте центральноазиатской системы здравоохранения, выявив относительно ограниченное восприятие понятий профессионализма в отличие от западных медицинских школ, что
требует развития исследований в этом направлений.
Ключевые слова: профессионализм, студент, фокус- групповая дискуссия, медицинская профессия, здравоохранение
Шркпе
Казахстан Республикасында 2016 жылдан бастап медицинальщ бшм мен гылым саласындагы халыкаралык стандарттарды енгiзу Yшiн негiздер к¥рылды. Казахстан Республикасы Денсаулык сактау министрлiгiнiн (КР ДСМ) т^жырымдамасын iске асыру шецбервде елiмiздiн барлык жогары медициналык оку орындары (ЖОО) шетелдiк жогары оку орындарыныц жетекшi медициналык мектептерiмен стратегиялык серiктестiкке ие. Б^л ынтымактастыктыц максаты -халыкаралык тэжiрибенiн озык принциптерш енгiзу мен жогары медициналык бшм берудi жацгырту негiзiнде Казакстан Республикасында денсаулык сактау кадрларын даярлау сапасына кол жетк1зу [1].
Бiлiм беру багдарламаларын ынтымактастык пен халыкаралык стандарттарга жетiлдiру аясында Казакстан Республикасынын медициналык жогары оку орындары тYлектердщ кейбiр к^зыреттшктерш бейiмдеу проблемасына тап болды. Атап айтканда, элемнiн жетекшi медициналык мектептершде «кэсшкойлык» барлык медициналык студенттер оку YДерiсiнде кол жеткiзуi тшс негiзгi крыреттшктердщ бiрi болып табылады [2]. Сонымен катар, «кэсшкойлык» термиш бойынша шетелдiк медициналык кауымдастык медициналык кызметкердщ когаммен келiсiмшарт жасауына непз болатын кезкарастардын, к¥ндылыктардыц, мiнез -к¥лык модельдерiнiн жэне катынастардын жиынтыгын аныктайды [3]. Бiздiн елде медициналык кэсшкойлык кебiнесе бiтiрушiнiн кэсiби бiлiктiлiгiнiн «бшкп медициналык кемек керсету мYмкiндiri» сиякты арнаулы белiгi ретiнде тYсiнiледi, ал икемдi дагдысы ^ойзкПк) ешкашан багаланбаган.
Арнольд пен Стерн 2006 жылы медициналык кауымдастыкка медициналык кэсшкойлыктыц эзiрленген непзш ^сынды (1-сурет). Б^л т^жырымдама клиникалык к¥зыреттшкке, тиiмдi карым -катынас дагдыларына жэне этиканы жаксы тYсiнуге непзделген [4]. Дэрiгердiн ж^мысы кептеген баска мамандыктардан айырмашылыгы, Yнемi кYтiмдi жэне жаксы карым -катынас дагдыларын талап ететiн арнайы бiлiм мен дагдыларды кажет етедi. Кэсiби шеберлiктiн непзп атрибуттары немесе тiректерi (сурет) мына негiзге салынган, мысалы: есеп беру - дэртер езiнiн мiнез -к¥лкы мен iс -эрекетiне жауапкершiлiк алады; альтруизм - дэрiгерлердiн мiнез -к^лкы мен iс -эрекетiне басшылык ететш дэрiгерлердiн езiн -езi багалауы емес, пациенттердщ мYДделерi; озаттык - дэртер ез бiлiмi мен дагдыларын Yнемi сактауга, бiлiмдi YЗДiксiз Yйренуге жэне жетiлдiруге мiндеттенедi; гуманизм - жанашырлык, жанашырлык, эдептiлiк пен сыйластык.
Медициналык кэсшкойлык туралы дэйектi тYсiнiк, б^л iшiнара практикалык жэне жергiлiктi элеуметпк - мэдени, к^кыктык, каржылык, бшм беру жэне медициналык мэселелердщ эсерше байланысты
колжепмаз болып калады. Б^л эртYрлiлiк кэсiбилiкгiн HerÍ3ri ^ымдарын жан-жакты шолуда, сондай-ак жогары оку орнынан кешнп медициналык бiлiм берудi Аккредиттеу KeHeci (ACGME) ^сынган медициналык кэабилжгщ аныктамалары/ салаларында кврiнiс табады [5]. АКШ-та, Жалпы медициналык кенес (GMC) [3] ¥лыбританияда жэне канадалык кэсшкойларга арналган медициналык бiлiм (CanMEDS) директивалары [6]. (1-кесте).
Сурет. Кэабилктщ mipeKmepi (ArnoldandStern 2006).
Осылайша, бYгiнгi танда медициналык кэсiби тYсiнiктiн бiрынFай аныктамасы немесе теориялык моделi жок [7, 8]. Американдык iшкi аурулар кенес кэсiпкойлык алты компоненттен тирады деп болжайды: альтруизм, есеп беру, озаттык, парыз, абырой / эдеп жэне к¥рмет [9]. Кэсiбилiк т^жырымдамасынын еуропалык Yлгiсi он кэсiби крыреттшкке ие Yш тiректi (пациенттiн эл-аукаты, пациенттщ автономиясы жэне элеуметтiк эдiлеттiлiк) камтиды [10]. ¥лыбритания Yлгiсi медициналык кэсшкойлык адалдыктан, жанашырлыктан, альтруизмнен, Yздiксiз жетiлдiруден жэне топ мYшелерiмен серiктестiкте ж^мыс жасауды болжайды [3].
Бiздiн елiмiзде, кенес Yкiметiнен кейiнгi кенiстiктесондай-ак баска да кептеген елдервде болашак тYлектiн жеке жэне кэаби бiлiм алуына кеп уакыт бвлiндi. Кэсiбилiк элементтерi кептеген пэндер бойынша, сонымен катар жасырын форматы бар сабактан тыс саFагтарда окытылды, яFни олар окытылатын пэндердi окытудын максаттары мен мiндеттерiнде белгiленбеген. вкшшке орай, бiлiм беру саласында кептеген реформалар енпзшп, цифрлык технологиялар мен кашыктыктан окытудын аркасында бiз «жасырын» оку баFдарламасынын бiр бвлiгiнен толык айырылдык. Кэсiби квзкарастын жеткiлiксiздiгi пациенттердщ денсаульны мен денсаулыFына, сондай-ак дэртерлердщ моральдык
Кесте 1. Медициналык кэ&пк,ойлык,тын, батттарын аныктау
Денсаулык, сак,тауды реттейтЫ уйымдар Медициналык, кэапкрйлык, саласынын анык,тамалары
Америка Курама Штаттарынын жоfары медициналык, бiлiмi бойынша аккредиттеу кенесi (ACGME) а) кэсiби мшез - кулык, пен жауапкершiлiктi керсету. э) гуманизм мен мэдени жетiстiктердi керсету. в) эмоционалды, физикалык, жэне психикалык, денсаулык,ты сак,тау. (d) Жеке жэне кэаби есудщ Yздiксiз болуы.
¥лыбританиянын жалпы медициналык, кенеа (GMC) а) бiлiм, даfды жэне еымдЫк • Емделушiге кYтiм жасауды бiрiншi кезекте аландатыныз. • Жак,сы тэжiрибе мен кYтiмдi камтамасыз етiнiз. э) Каутаздт пен сапа • Егер аз наук,астын к,аутаздтне, к^р -к,асиетше немесе жайлылыfына нук,-сан келедi деп ойласаныз, дереу шара крлданыныз. • Наукастар мен халык,тын денсаулыын к,ор«у жэне ныfайту. (с) Байланыс серiктестiгi жэне топтык, жумыс
Кэаби мамандарfа арналfан канадалык, медициналык, бЫм бойынша нуск,аулык, (CanMEDS)
• Наук,астарfа жеке тулfа ретiнде к,арау жэне олардын к^р - к,асиетш курметтеу.
• Пациенттермен серiктестiкте жумыс.
• Эрiптестермен емделуштердщ мYДДелерiне барынша сай жумыс жасаныз. (d) Сенiмдi сак,тау
• Адал больщыз, ашык, болыныз жэне адал эрекет етiнiз.
• Ешкашан наук,астарды немесе эрiптестердi эдiлетсiз алаламаныз. Ешк,ашан пациенттердiн саfан деген сенiмiн немесе к^амнын кэсiпке деген сенiмiн терк пайдаланба.
Мамандар ретiнде дэрiгерлер этикалык, тэжiрибе, жеке мЫез-к,улык,тын жоfары стандарттары, кэсiби жэне элеуметтiк жауапкершiлiк, дэркердщ басшылыfымен реттелуi жэне жеке денсаулыы арк,ылы жеке наук,астар мен к,ауымдастык,тардын денсаулыfы мен эл-аук,атын жак,тайды.
• Наукастын устануы
• K1оfам алдындаfы мiндеттеме
• Мамандык,к,а адалдык,
• взiне деген адалдык,
ахуалына зиян тигiзуi мYмкiн екендш туралы кептеген ескергулердi ескере отырып [11]. Б^л зертгеудiн максаты казiрri кездегi Казакстан Республикасынын медициналык жогары оку орындарыньщ студентгерi мен окытушыларыныц медициналык кэсшкойлыкты кабылдауын багалау болып табылады.
Эдiстер
Бiз 2021 жылдын наурыз айынан маусым айына дешн медициналык кэсiпкойлыкка катысушылардын пiкiрi мен тэж1рибесш аныктау Yшiн бiрiктiрiлген зерттеу эдiсiн колдандык. Медициналык кэсiпкойлык туралы эр тYрлi кезкарастар алу Yшiн келесi максатты iрiктеу эдiсi колданылды: медициналык студенттер жасына, жынысына, бшм денгейiне карай iрiктелдi, ал медициналык бшм мен багалауга жауапты медицина м¥Fалiмдерi жасына, жынысына карай тандалды. Зерттеу ^азакстан Республикасынын медициналык жогары оку орындары - «Марат Оспанов атындагы Батыс ^азакстан медициналык университета» КеАК жэне «Астана медицина университета» КеАК базасында жYргiзiлдi. Катысушылар шакырулар мен жоспарланган с^хбаттарды кабылдаган кезде, бiз студенттер мен медициналык окытушылардын тенгерiмдi екiлдiгiн камтамасыз ету Yшiн келесi шакыруларымызды бiрнеше рет тузетш отырдык.
Студенттер арасында сауалнама жазбаша тYрде электрондык поштага жiберу аркылы жYргiзiлдi. Оган 5 курс студентгерi катысты. Барлыгы 60 студент. Сауалнама 6 с^рактан т^рды. Сонымен катар, барлык
с^рактар ашык болды, ягни жауаптар тiзiмi жок. Студенттер ез жауаптарын ескертусiз бердi.
Университет окытушылары фокус -топтык талкылауга шакырылды (б^дан эрi - ФГД). Зерттеуге 12 адам катысты: 6 медицина гылымдарынын кандидаты, 4 жалпы медициналык практика кафедрасынын ассистентi жэне 2 шш аурулар кафедрасынын окытушысы.
Берiлген с^рактар
Медициналык кэсiпкойлык терминi сiз ушш ненi бiлдiредi?
Сiздiн ойынызша, медициналык кэсшкойлыкка кандай элементтер кiредi?
Оздщ ойынызша, медициналык кэсiпкойлык дэрiгерлiк мамандыктын бiр белiгi ме жэне неге?
Оздщ ойынызша, дэрiгерлер кэсiби бшктшпн калай керсетедi?
Нелiктен дэрiгерлер кэаби денгейдщ элементгерiн багалауы мацызды?
Кэаби шеберлш пен кэсiби бiлiм калай байланысты?
Ынгайлы болу Yшiн бiз студенттердщ тiкелей ашык жауаптарын блоктарга белдж. Жауап блоктары ^ксас жауаптардан тирады. Негiзгi к¥жаттагы жауаптар аздап кайта каралды: бiз «суды» ж1бермей, ойдын езегiн гана енгiздiк.
Нэтижелер
Медициналык кэсшкойлык
Жогарыда айтылгандай, зергтеудiн максаты
КР медициналык университеттершщ студенттерi мен окытушыларыныц медициналык кэсiбилiгiн кабылдауды багалау болып табылады. Сауалнаманын бiрiншi с^рагында студенттерге с^рак койылды: «Медициналык кэсшкойлык термиш аз Yшiн неш бiлдiредi? » Бiз 55 жауап алдык.
Студенттердiн Yштен бiр белт (40,0%) кэсiбилiктi бiлiммен ^штастырды. 2-кестеде керсетiлгендей, олардын пiкiрiнше, кэсiбилiк ез мшдеттерш орындау Yшiн бiлiмнiн жогары децгешн бiлдiредi. Студенттер бiлiмдерiн Yнемi жанартып отыру, жаца тэжiрибелердi Yйрену, жаца дагдыларды игеру кажеттiлiгiн жи атап етедi.
2-кестеде мораль жэне этика блогында медициналык кэсiпкойлыктыц моральдык компонентi туралы жауаптар болды. Б^л жауаптардыц Yлесi 25,0 % к¥рады. Студенттер б^л мораль мен этика, адамгершшк жэне парызга адалдык екенш айтты.
2- кестеде наукастыц жэне когамныц мYдделерi
белiмiнде жауаптардыц 15,0 % к¥рады. Респонденттер медициналык кэабилш-б^л ез бiлiмiн пациент пен когамныц игшп Yшiн колдануга деген ^мтылыс екенiн айтады. Сонымен катар, олар когам мен пациенттердiц мYДделерiн кэаби маман ез мYдделерiнен жогары кою керек деп санайды (альтруизм мен гуманизм).
2-кестеде эмоцияны бакылау белiмiнде кейбiр студенттер ш^гыл жагдайларда саналы шешiм кабылдау мYмкiндiгi туралы айтты (5,0 %).
Сауалнамага катыскан студенттердiц бiр белiгi (5,0%) 2-кестенiц коцырау шалу белiмiнде керсетiлгендей медициналык кэсiбилiк - б^л кэсiп деп санайды. Б^л Yшiн дарынды талант кажет.
ФГД-дагы окытушылар сауалнамалардагы студенттер туралы да айтты. Олардыц пiкiрiнше, медициналык кэабилш-б^л бiлiм, жаксы дайындык, карым-катынас дагдылары жэне жауапкершiлiк. Олар сонымен катар б^л клиникалык ойлау жэне кYPделi мэселелердi шешу кабiлетi туралы айтты.
Кесте 2. Медициналык кэапн,ойлын,тын, зерттеу нэтижеci.
Медициналык, бшм (саны - 24; пайыздык, керсеттш - 40,0)
барлык, стандарттарfа сэйкес келетЫ емдеудщ барлык, кажетт эдiстерi мен эдiстерi туралы бЫм. Дурыс бЫкт кемек керсете отырып, пациентке бiрiншi эсер калдыру керек, бул пациент сiздi тек болашакта iздейдi.
танд^ан мамандыfын «басынан аяfына дежн» б^ керек
медициналык бiлiм мен даедылардын болуы жэне оларды аурудын патогенезi мен емiн аныктау Yшiн колдана б^лу бiлiмнiн жоfары денгейi жумыста теориялык жэне практикалык бiлiм ез idiHfli 100% бiл
ез мамандыынызды жYз пайыз бiлiнiз, KYн сайын дамыныз (медициналык технологиялар бiр жерде турмаfандыктан, ауруды емдеудiн жана тиiмдi эдiстерi пайда болады)
кез келген медицина кызметкершщ негiзгi максатына жету Yшiн сiздiн даfдыларыныз бен бiлiмдерiнiздi колдану: наукастын амандыfы
бiлiм мен даедылардын денсаулык сактау саласындаfы устаны^а сэйкестiгi
шеберлiк дэрежесi, кэсiби бЫм мен даfды
кажеттi техникалар мен эдiстердi б^лу жэне менгеру
Yздiксiз даму мен жаттыfуларfа негiзделген наукас пен ужымнын пайдасы Yшiн жоfары нэтижеге жету Yшiн ен жаксы бЫм, мYмкiндiктер мен тэжiрибе
медицина 1ылымынын сон^ы жетiстiктерi денгейiндегi бЫм, бiлiмдi ен колайлы сэтте практикада колдана б^лу. Егер дэрiгер ез кызметшде жетiлуiн токтатпаса, медицина саласында^ жаналыктарды зерттейдi - бул ез id^! кэсiби маманы.
бiлiм жиынтыы, бiлiмдi жанарту, логикалык ойлау кабшет^ тYЙсiгi жэне жаfдайды талдай бту
медицина саласындаfы бiлiм, максат, белсендЫк пен ойлаудын жиынтыfы
логикалык ойлау кабшет^ дамыfан тYЙсiктiн болуы жэне фактiлердi талдау мен синтездеу мYмкiндiгi; кажеттi эрекеттердi орындау Yшiн жоfары техниканын болуы
бул бiлiмдi сапалы менгеру Yнемi езiн-езi дамыту сон^ы техниканы менгеру
бул жоfары денгейдеп емдеу даfдылары бар медициналык кызметкерлер
бул бiлiм мен кажеттi техникалар мен эдктердщ болуы. Сыни тур1ыдан ойлау кабiлетi
бул жоfары денгейдеп бЫмнщ, укыптылыктын, жумыска жэне наукастарfа деген сYЙiспеншiлiктiн, олардын курметi мен Yздiксiз дамуынын жиынтыfы
Дэрiгер жапъ^уды Yзбеуi керек жэне жана жэне жаксы нэрселердi iздей алуы керек
медицина 1ылымынын сон^ы жетiстiктерi денгейшдеп бiлiмдi камтитын тужырымдама; практикалык жэне элеуметпк психология саласындаfы бiлiм; логикалык ойлау кабшет^ дамыfан тYЙсiктiн болуы жэне фактiлердi талдау мен синтездеу мYмкiндiгi; кажеттi эрекеттердi орындау Yшiн жоfары техниканын болуы
Мораль жэне этика (саны - 15; пайыз 25,0)
мораль мен этика
этика мен деонтологияны бту. бул дэркердщ адамгершiлiк касиеттерь Наукастын мYДДесi ез мYДДесiнен жоfары болуы керек
медициналык, этика
моральдык -этикалык, ерекшелiктерi
жауапкершЫктщ адамгершiлiк касиеттер^ сенiмдiлiк
кэсiби медициналык, кызметт жYзеге асыру кезiнде медициналык, кызметкердщ мiнез -кулкынын этикалык, нормалары мен принциптерiнiн жиынтыfы
адамгершiлiк пен парызfа адалдык, сиякты жоfары адамгершЫк касиеттер
моральдык, -этикалык, ерекшелiктерi
моральдык, -этикалык, ерекшелiктерi
медициналык, этика негiздерi
моральдык, -этикалык, ерекшелiктерi
адамгершiлiк пен парызfа адалдык, сиякты жоfары адамгершЫк касиеттер пациенттерге катысты дэрiгер этикасын сактаныз медицинадаfы этика мен деонтология
наукастын денсаулыfы туралы шешiм кабылдаfан кезде суык акыл мен моральдык -адамгершЫк жак арасындаfы тепе -тендт
Наук,астьщ жэне ^огамньщ мYДДелерi ( саны - 9; пайыз - 15,0)
барлык игертген бiлiм мен даедыларды ко^амнын игiлiгiне колдануfа тырысады
бул - укыптылыктын, жумыска жэне наукастарfа деген сYЙiспеншiлiктiн, оларfа деген курметтщ Yйлесiмi
наукастын мYДДесi дэркердщ мYДДесiнен жоfары екенiн мойындау
баска адамfа кемектесуге деген умтылыс эркашан пайдалы жеке касиет болып саналды жэне оны бала кезiнен тэрбиелеу керек болды. Тек осы т^алык касиеттер кажеттiлiкке айналfанда fана, дэр^ердщ мамандыfын табысты менгерудiн негiзгi ал1ы шарттары бар деп есептеуге болады.
наукастын пайдасы Yшiн колдан келгеннщ бэрiн жасаныз
наукаска кемектескiсi келедi
наукастын пайдасына барлык эрекеттердi баедарлау
жумыска жэне наукастарfа деген сYЙiспеншiлiк, оларfа курмет
наукастын мYДДесi бiрiншi орында туруы керек
Эмоцияны бак,ылау (мвлшерi - 3; пайыз - 5.0)
тетенше жаfдайларда эмоционалды тыныштыкты сактай б^лу ез жумысындаfы кузыреттЫк пен тетенше жаfдайларfа дер кезЫде эрекет ету ез жумысындаfы кузыреттЫк, дурыс жэне тез шешiм кабылдауfа кабiлеттiлiк
К,о^ырау шалу ^eMÍpi - 3; пайыз - 5.0)
дэркер мамандыы бойынша емес, жан ДYниесiнде болу, эркашан барды сактай бту
дэркерлт тэжiрибе - киын мамандык. взiн медицинаfа арнаfан адам, эрине, бул мамандыкка ие болуы керек. Баска адамfа кемектесуге деген умтылыс эркашан пайдалы жеке касиет болып саналды жэне оны бала кезшен тэрбиелеу керек болды. Тек осы т^алык касиеттер кажеттЫкке айналfанда fана, дэрiгердiн мамандыfын табысты менгерудiн непзп алfы шарттары бар деп есептеуге болады.
дарынды талант - б^з дэрiгерге сiлтеме жасай отырып, буfан Yмiттенемiз
Респондент (1): К^зыреттшк. КYPделi мэселелердi шеше бiлу. Тэуелсiз болу MYMK^iri. Клиникалык ойлау кабшеп. Эцпме кеп. Егер кэсшкойлык туралы айтатын болсак, онда б^л.
Респондент (2): Медициналык кэсшкойлык, менiн ойымша, ец алдымен, жаксы дайындык, жауапкершiлiк, ез мамандыгыца берiлгендiк, сондыктан мамандык тацдауда кателеспесiц. 9з iсiне
саналы кезкарас. МYмкiн, кыска.
Респондент (3): Медициналык кэсшкойлык, кайталап айтамын, б^л бiрiншi нэрсе - дайындык, капитализм. Содан кейiн наукастармен ж^мыс жасау мумкшдш. Кдрапайым, тiптi карым -катынас дагдыларыныц болуы. Наукастыц сенiмiне кiрiцiз. Мыкты пiкiрде болыцыз. Ягни клиникалык. вз бетiмен клиникалык ойлауды дамыту. Олардыц
т^жырымдарынан бiрнеше корытынды жасацыз жэне одан эрi дамытыцыз. Менщ ойымша, б^л да медициналык кэсшкойлык болады.
Респондент (4): Медициналык кэсшкойлык - б^л сiздiц пэнiцiздi мецгеру. вз пэнiн бiлу Yшiн 100%. Сонымен катар, соцгы жетiстiктер. Мойындау, медицинаны дэлелдеу. Осы позициядан. Екшшга - карым -катынас дагдыларын д^рыс мецгеру. Сiз оны езiцiз иеленущз керек. Б^л дагдыларды калай колдануга болатынын бiлiцiз.
Кэсiби шеберлiк элеменш^
Студенттер мен окытушылардыц пiкiрi бойынша медициналык кэсшкойлык кандай элементтердi камтиды деген с^ракка бiз 215 жауап алдык (респонденттер бiрнеше жауап бере алады).
Бiз б^л с^рактыц жауабын блоктарга белдiк. Бiз жауаптардыц Yш багытын аныктадык. Б^л мораль мен этикага катысты кэсiби касиеттер, жеке касиеттер мен жауаптар.
Жауаптардыц 44,7% кэаби сапаларга жатады. Тагы да респонденттер б^л бiлiм мен бiлiмдi жацарту деп санайды; ойлау, талдау кабшетц жауапкершiлiк; этика, адамгершiлiк; карым -катынас дагдылары.
Жауаптардыц 27,9% адамгершiлiк касиеттерге катысты. Олардыц пiкiрiнше, кэсшкойлык мшез -к^лыктыц моральдык, этикалык белгiлерiн камтиды. Мейiрiмдiлiк, адалдык, адамгершiлiк, эмпатия жэне т.б.
Келеа жауаптар блогы, бiз «жеке касиеттер» жауаптардыц 27,4% жинады деп аныктадык. М^нда коммуникативтiлiк, сешмдшк, максаттылык, тэуелсiздiк жэне т.б. касиеттер туралы айтылды.
Б^л мэселеде бiз мазм^нды талдауды колдандык. Кесте-3. Жауаптар тiзiмiнен сездер алынып тасталды (кэабилшгщ сапасын аныктайтын). Сандык талдау «бшм / таным / сауаттылык / бшмдшк» (15,1%), «этика / мораль / деонтология» (14,7%), «жауапкершшк / борыш» (10,5%), «коммуникативтiк дагды / коммуникабельдшк» (8,0%), «адалдык / парасаттылык / адалдык / риясыздык» (6,3%) деген сездердi жиi айтатындыгын аныктады.
Окытушыларга келетiн болсак, олардыц пЫршше медициналык кэсiпкойлыктыц басты элементi Y3дiксiз окыту болып табылады. Олар медицина Yнемi дамып келедi, каркынды дамып келе жаткан сала екенiе атап керсетп. Сонымен катар, олар жауапкершшк, клиникалык ойлау кабiлетi, алкалыкты сактау, салауатты емiр салтын устану деп атады.
Респондент (1): К^зыреттшк. Жауапкершшк. Клиникалык ойлау кабшеп. вйткенi егер клиникалык ойлау болмаса, онда к¥зыреттшк болмайды. Кажеттi акпаратты тани бшу. Бiлiмiцiздi жетiлдiрiцiз. Окигалар туралы Yнемi хабардар болыцыз. вйткенi, дэрiгер Yнемi хабардар болуы керек. вйткенi медицина казiр каркынды дамып келедi. Менщ ойымша, ец алдымен мамандыкка деген CYЙiспеншiлiк. вйткенi, егер мамандыкка деген махаббат болмаса, онда м^ныц бэрi нэтиже бермейдi. Бiрдеце жасау Yшiн сiзге б^л кэсiп ^науы керек.
Респондент (2): Кэабилш - б^л емiр бойы бiлiм алу кабшеп. Зейнеткерлiкке дейiн жэне зейнеткерлiкке шыкканнан кейiн. Теракты тYPде. вйткенi медицина ете тез алга жылжуда. Жэне аз б^л жацалыктардыц бэрiн бшущз керек. Б^л Yздiксiз оку. Б^л Yздiксiз оку.
Респондент (3): Ягни, бiз б^л элементтердi жетiк мецгеру Yшiн бiлiктiлiк, бiлiктiлiк пен колдану есебшен к¥зыреттшк дедiк. Жэне бiр жерде т^рмацыз, бiз айткандай, даму Yшiн. Ягни, заман агымына шесу Yшiн. Бiз айткандай касиеттерге ие болу Yшiн: баскаларга жаркырап, мен езiмдi ертеймiн. Ягни сэйкес келуi керек.
Респондент (5): Мен тагы да кайталаймын, ец бастысы - мамандыкты д^рыс тацдау. Егер аз ез мамандыгыцызга адал болсацыз, аз, эрине, жаксы дэрiгер боласыз. Екiншiсi, бiздiц эрiптестерiмiз айткандай, бiлiктiлiктi Yнемi жетiлдiру. Содан кейiн оны баскаларга жiберiцiз. Бiздiц заманымызда ец бастысы - езiмiзден кейiн жаксы м¥рагерлердi дайындау. Эдеттепдей, алкалы болыцыз. Емделушi жаракат алмауы Yшiн ез кателiгiцiздi мойындау. Мен ойлаймын жэне боламын, бiз эркашан айтамыз: салауатты емiр салтын ^стан. Ец алдымен, бiз езiмiзден бастауымыз керек. Ол Yшiн бiз, эрине, бэрiне Yлгi болуымыз керек: студенттерге, емделушiлерiмiзге, айналамыздагы адамдарга. Сонда, бэлк1м, наукастар бiздi тYсiнiп, бiздiц кэсiппен айналысатын шыгар. Мен ез студенттерiме б^л Yшеудiц бiрiгуi екенiн айтамын - дэрiгер, пациент жэне отбасы. Сондыктан бiз наукастыц да, отбасыныц да сенiмiне кiруiмiз керек.
Медициналык кэсiпкойлык дэрiгер мамандыгыныц бiр белiгi ме?
Сауалнамага катыскан студенттердщ басым кепшiлiгi медициналык кэсiпкойлык - б^л дэрiгер мамандыгыныц бiр белт деп санайды. Бiз жауаптарды кайтадан блоктарга белдiк. Белу барысында 58 жауап алдык.
Респонденттердщ жартысы м^ны медициналык кэсiпкойлыксыз жаксы дэрiгер болу мYмкiн емес деп тYсiндiредi. Медициналык кэабилш д^рыс диагноз коюга, ез мшдеттерш сапалы орындауга кемектеседi, дэртердщ беделiн аныктайды деген т^жырымдама жасады.
Жауаптардыц Yштен бiрi (32,8%) наукастарга багытталган. Студенттер емделушi алдындагы жауапкершiлiк туралы, емделуште кезкарасты калыптастыру кажеттiлiгi туралы айтады. Олардыц айтуынша, кэсiпкойлык пациенттердщ муддесш дэрiгердiц мYДдесiнен жогары коюды талап етедi.
Жауаптардыц Yшiншi блогына бiз дэрiгердiц шакыруы туралы жауаптарды енпздш. Б^л жауаптар дэрiгердiц езше багытталган. Б^л 13,8% к¥райды. Студенттер кэсшкойлык емдеу дагдысын калай мецгеретшш айтады, дэрiгерге Yлкен жауапкершiлiк жYктеледi.
Кэсiби шеберлiктiц керiнiсi
Сауалнамага катыскан студенттердщ жартысынан кебiнiц пiкiрi бойынша 4-кестеде керсетiлгендей
Кесте-3. Студенттерд'1н жауаптарын мазмунды талдау нэтижеа.
Свздер саны %
бЫм / таным / сауаттылык / бЫм 36 15.1
этика / мораль / деонтология 35 14.7
жауапкершЫк / мЫдет 25 10.5
коммуникативт / кепшiл 19 8.0
адалдык / эдептiлiк / адалдык / риясыздык 15 6.3
мейiрiмдiлiк / адамгершЫк / адамгершiлiк 11 4.6
бастамашылдык / табандылык / табандылык 11 4.6
сыпайылык / сыйластык / эдептiлiк 7 2.9
турактылык / стреске тезiмдiлiк / турактылык / тезiмдiлiк 7 2.9
эмпатия / сезiмталдык / жанашырлык 7 2.9
дайындык / батылдык / батылдык 6 2.5
сеымдЫк 5 2.1
зейш / байкау 4 1.7
кемектесу 4 1.7
психология 4 1.7
шыдамдылык / шыдамдылык 4 1.7
сыни ойлау 3 1,3
сенiмдiлiк 3 1,3
дербеспк / тэуелсiздiк 3 1,3
акыл 2 0,8
купиялылык 2 0,8
уйым / езiн-езi уйымдастыру 2 0,8
принциптердi сактау 2 0,8
жумыс кабiлеттiлiгi / жумыска кабтеттЫк 2 0,8
езш -езi жетiлдiру 2 0,8
концентрация / байсалдылык 2 0,8
сактау 2 0,8
емiрдi куткару / куткару 2 0,8
дэлдiк 1 0,4
зан^а баfынушылык 1 0,4
акыл 1 0,4
интуиция 1 0,4
еркектт 1 0,4
тэжiрибе 1 0,4
баедар 1 0,4
тартымдылык 1 0,4
ашыктык 1 0,4
укыптылык 1 0,4
серiктестiк 1 0,4
Барлыы 238 100.0
(53,8%), дэрйерлердщ кэсiбилiгi емделген / сау пациенттерде, емдеу процесiнде (киын жагдайларды шешу, емдi тацдай бiлу, д^рыс диагноз кою) кершеда.
Терттен бiр белшнен астамы (46,7%) б^л коммуникация к¥ру мYмкiндiгiмен керiнедi деп
айтады.
Блоктау «Адамгершшк, адамдарга деген карым -катынас этикасы» жауаптардыц 25,0% к¥райды.
Сонымен катар N° 2 с^радта студенттер б^л бiлiмде жэне олардыц Yнемi жацаруында керiнетiнiн айтты -
Кесте-4. Саулнамага н,атысн,ан студенттердц жауаптары.
Жауаптар сан ^ызыгушыльщ %
коммуникация 28 46.7
кемек керсету, емдеу, емдеу процеа 32 53.8
бiлiм, бiлiмдi жан,арту 9 15.0
адамгершiлiк, этика, адамдарfа деген кезкарас 15 25.0
баска 20 33.3
* респонденттер ôipHeuie жауап бере алады, сондыктан пайыздардыц цосындысы 100 -ден асады
15,0%.
«Баска» блогында (33,3%) езше деген сешмдшк, борышка адалдык, сешмдшк, назар аудару сиякты жеке касиеттер туралы эр т\рт жауаптары бар.
Катыскан мратмдер Фокус -топтык талкылаулар кэсшкойлык пациенттердi емдеу нэтижесшде керiнетiнiне келiседi. Олар сонымен катар емделушiлермен карым -катынасты табу, емiн, олардын эрекетiн колжетiмдi т^рде тYсiндiру мYмкiндiгi туралы айтады.
Респондент (8): Ол кейбiр операцияларды орындау аркылы керiнедi. Терапевт емдеу, оцалту нэтижесiн керсетедi. Мен осылай тYсiнемiн. Ягни, эркiм ... Акушер-гинекологтыц ^рыктары аскынусыз болуы мYмкiн немесе жуктшк жаксы, кауiпсiз, кауiпсiз журш жатыр. Менiц тужырымдамамда б^л келесвдей. Ягни, б^л олардыц ж^мысыныц дэлел^
Респондент (9): Мен кэсiпкойлыкты бiр нэрсе деп есептеймiн. Наукаска накты тYсiндiре бiлу керек. Сондыктан кекжиек кец болуы керек ...
Жауапты (10) Сондыктан, ец алдымен, аз б^л адамды к¥рметтейтiндiгiцiздi керсетуiцiз керек. Наукас адамга ^ксамайды, ягни оган калыпты ем. Олар к¥рметпен айткандай. Ец алдымен, сiз б^л адамныц назар аударуга т^рарлык екенiн керсетущз керек, сонда ол тындалады, кемектеседг
Кэсiбилiк элементтерiнiц мацызы
«Нелiктен дэрйерлер Yшiн кэсiби децгейдiц элементтерiн багалау мацызды?» Деген с^ракка жауаптар. темендепдей белiндi. Студенттердiц 40,0% -ы сауыгып кетудiц мацызды екенiн айтады. Олар емдеу сапасы осыган байланысты екенш, б^л дэрiгердiц к¥зыреттшпн аныктайтынын атап етедi.
Бiр айта кетерлiгi, кейбiр жауаптар сауалнамага катысушылардыц эрiптестерi арасында багалы жэне к^рметп болуыныц мацыздылыгы туралы айтады. Олар сондай -ак орын алудыц мацыздылыгын тYсiндiредi. Б^л жауаптар блогы 28,3% к¥райды.
20,0 % когамга жэне емделушiлерге кажет дейдi.
Жауаптардыц 13,3% -ы эр тYрлi жYЙесiз жауаптар. Респонденттер б^л дэрiгерлер мен ауруханалардыц жумысын жаксартуга кемектеседi дейдi. Жанудан корку, адами касиеттердiц жогалуы жэне т.б.
Жауаптар сан пайыз *
орын алуы, сэттЫк 17 28.3
тиiмдi емдеуге 24 40.0
KOfамfа, наукастарfа кажет 12 20.0
баска 8 13.3
* респонденттер бiрнeшe жауап бере алады, сондьщтан пайыздардыц цосындысы 100 -ден асады
FGD катысушылары емдеу наукастардыц емiр CYPУ сапасын жаксартуга багытталганын айтады. Олар ауруды азайту максатында бiлiмдi жацартудыц мацыздылыгын тагы да атап керсетедг
МYгедектiктi темендету, бiр немесе баска патология, елiм мен елiм жэне т.б. (естiлмейдi) бiздiц халыктыц емiр CYPУ сапасын жаксартады. Муны iстеу Yшiн сiз барлык непзп элементтердi сактауыцыз керек, иэ? ... Бiз аурудыц темендеуiне немесе баска кажетл нэтижелерге кол жетшзе алмаймыз. Сондыктан бiз тiзiмдеген барлык касиеттердi бiз, эрине, байкауымыз керек. Болу жэне болу.
Кэабилж пен бiлiм.
Кепшiлiгi сауалнамага катыскандардыц арасында кэсiпкойлык пен кэсiби бшм езара байланысты деп есептейдг Олар «бшм каншалыкты жаксы болса, кэсшкойлык сог^рлым жаксы болады» дейдi. Кэабилж - б^л ец алдымен бшм немесе оныц бiр белiгi. Мрашмдер де осылай ойлайды. Олар б^л кэсiпкойлыктыц баска компоненттерiне караганда мацызды екенiн атап керсетедi. Байланыс орнатудан герi сыпайылык мацызды.
FGD катысушылары да мралмдердщ окушыларга кэсiпкойлыкты YЙретуiнiц себептерi талкыланды. Олар ездерiне Yлгi болу керек, тэжiрибелерiмен белiсу керек дейдг
Респондент (11): Кэсiбилiк - б^л ез iсiн бiлу. 9з iсi туралы терец бiлiм. Б^л жеке касиеттердiц бэрi фонда. вйткеш жаксы адам мамандык емес. Егер аз кез келген адамга жакындап, ез денсаулыгыцызды к1мге сенiп тапсырасыз? Мейiрiмдi, ^кыпты немесе ез юн бiлетiн маман? Ол: Ол дереш болсын, бiрак ез iсiн бшсш. Жэне б^л 100%орындалады. Бiрак ол сенщ каламыцды сипайды, сенiц кезще карайды, бiрак сонымен бiрге ол сенщ диагнозыцды дэл бiлмейдi жэне оны калай емдеу керекппн бiлмейдi, онда б^л 19 гасыр, б^л кэсiпкойлык емес.
Респондент (12): Оз д^рыс айттыцыз, бiрiншi кезекте, кэабилш. вз iсiцiздi бiлiцiз. Кекжиегiцiздi кецейпщз жэне т.б. Менiцше, мейiрiмдiлiк элi де мацызды рел аткарады. Егер мен пациентке дерекшк танытатын болсам, менiц ойымша, б^л пациент (...) мен ец жогары сынып болсам да, оган элi де калау болмайды. МYмкiн ол келер, бiрак оныц маган толык сенуге деген ыкыласы болмайды ... Менiц ойымша ... Озге ондай ху-ху-ху-ху сиякты болу кажет емес, бiрак аз тYсiнiктi болуыцыз керек, накты, бiрак мейiрiмдi.
Респондент (7): Бiз Yлгi болуымыз керек. Елiктеу стандарты. Олар керш, сезе алатындай етiп. Содан кешн олар б^л Yшiн тырысты.
Респондент (6): Бiрiншiден, бiз студенттщ б^л мамандыкты д^рыс тандаганын бiлуiмiз керек. Ата -анасы калаган жэне шрген окушылар бар. вздерiне ^найтын ак халатпен жYрiцiз. Жэне тагы баскалар. Сондыктан, ец алдымен, жаксы нэрсеш сiцiру Yшiн сiзде не бар, дэртерлерде болуы керек нэрсе - олар мамандыкты д^рыс тацдауы Yшiн. Болашакта мен б^ны бэршде Yлгi болу Yшiн айттым.
Нэтижелердi талкылау
Бiздiц казiргi зерттеулерiмiздiц нэтижелерi респонденттердiц барлыгы дэрiгер мамандыгы бойынша кэаби бiлiктiлiктiц мацыздылыгы мен дамуын накты тYсiнетiнiн керсеттi. Кэсiбилiктiц негiздерi мен элементтерiн жан -жакты талкылау медициналык университеттердiц студенттерi мен окытушылары ^сынган Казакстан Республикасыныц медициналык кауымдастыгы 2006 жылы Арнольд пен Стерн ^сынган кэсшкойлыктыц негiзгi тiректерi мен элементтершщ барлыгын дерлiк атап керсетедi [4]. Алайда, бiздiц зерттеулерiмiз керсеткендей, студенттердiц де, окытушылардыц да медициналык кэсшкойлыкты кабылдауда (жауаптардыц 40-45%) непзп рел медициналык кемек керсету Yшiн кэсiби бiлiм мен дагдылардыц болуына жYктеледi. Екiншi орында, студенттердiц айтуы бойынша (жауаптардыц шамамен 25-28%) дэртердщ адамгершiлiк жэне жеке касиеттерi, сондай-ак карым-катынас дагдыларыныц болуы байкалады. Ал мритмдер екiншi метага берген жауабында жауапкершiлiк пен алкалылык сиякты касиеттердi белiпкерсетедi. Сонымен катар, респонденттердiц еш тобыныц арасында рефлексивтi дагдылар мен уакытты баскару сиякты кэсiби децгейдщ элементтерiне аз жауап берiлдi (респонденттердщ 1% -дан азы), олар, атап айтканда, кэсiби бiлiмнiц болуымен бiрге, керсетiлген. Батыс кауымдастыгы тарапынан. Сонымен катар, Казакстан Республикасыныц медицина м¥Fалiмдерiнiц кауымдастыгы кэаби бшктшктщ жаца элементш -«м¥Fалiмнiц Yлгiсi» аныктады. Болашак мамандыкты игеруде кэсiби мiнез -к^лыктыц эталоны ретiнде болашак дэрiгерлердiц медициналык кэаби шеберл^ерш дамытуда м¥Fалiмнiц езiндiк Yлгiсi мацызды рел аткарады деп дэлелдеу. Тэрбиешiлер тацдаган ец мацызды емес багыттар (жауаптардыц 1% -дан азы) «с^ралган керi байланыс» жэне «денсаулык ресурстарын орынды пайдалану» болды.
Б^л зерттеуде аныкталган медициналык кэсшкойлыктыц Yш багыты ¥лыбританияныц Бас медициналык кецеа керсеткен медициналык кэсшкойлыктыц компоненттерше ^ксас, ягни «Этикалык жэне к¥кыктык кагидаларды ^стау», «Баскаларды ойлан, YЙрен жэне YЙрет», «Yйрен жэне тиiмдi ж^мыс. мультидисциплинарлы топта », «Пациенттердi коргау жэне медициналык кемектщ сапасын жаксарту» [12]. Сонымен катар, бiздiц зерттеулерiмiзде респонденттер бiлiмдi / дагдыларды, пациентпен карым-катынасты, мiнездiц кадiр-касиетiн, к¥ВДылыктарга сэйкестiктi, дэрiгер мен емделушшщ карым-катынасын, мшез-к¥лкын, кэсiби менеджментш, жеке хабардарлыгын жэне ынтасын кэсшкойлыктыц непзп багыттары ретiнде аныктады. Батыс медицина мектептерi [13, 14].
Бiздiц зерттеуде студенттер, медициналык жогары оку орындарыныц окытушыларынан айырмашылыгы, кэсiпкойлыктыц элементтерш кабылдауда дэрiгер мен емделушi арасындагы карым -катынас дагдыларыныц «пациентпен тиiмдi карым -катынас» аймагын белiп керсетедг М^ндай кабылдау студенттер арасындагы кэсшкойлыктыц «емделушiмен тиiмдi карым-катынас» репнде медициналык кемек саласындагы пациентке багдарланган кемек керсетуге жэне наукастыц дербестшн дамытуга бет б^руын керсетедi [15, 16]. Университеттщ, эсiресе дэстYрлi медицина мектебшщ окытушылары арасында, дэрiгер мен пациенттщ карым -катынасы дэрiгерлер наукастарды бакылаудыц жогары дэрежесiнде болган кезде, патернализм непзшде калыптасты. Б^л бiздiц сауалнамадан да анык болды, мр^мдер студенттерден айырмашылыгы, ФГД -да медициналык кемектi тацдауда жэне керсетуде пациенттердщ пЫрш ескеру кажет деп есептеме бермедг
Кэсiби карым-катынас дагдылары саласында мр^мдердщ жауаптары жиi болды, онда олар шешiм кабылдауда «алкалылыктыц» кажеттшпн керсеттi, ал респонденттердiц 1% -дан азы студенттер арасындагы алкалылык туралы жауаптар алды. «Алкалылык» тэрбиешшердщ кезкарастарын к¥рметтеу керек эр тYрлi денсаулык сактау мамандары арасындагы ^жымдык камкорлык пен ынтымактастыктыц маныздылыFыныц артуы туралы тYсiнiктерiн керсетедi [17-19]. Коллегиялылыктыц мацыздылыгы Chandratilake эталдык зерттеуiнде де керсетшдг ортак максаттарга жету Yшiн эрiптестерiмен ж^мыс iстеу Еуропа мен СолтYCтiк Америкада мацызды деп саналатынын керсетп [17].
Б^л зерттеудiц мыкты жактары медициналык бiлiктiлiк туралы бiлiм алушылардан да, тэрбиешiлерден де кец шир алуды камтамасыз ету Yшiн максатты iрiктеудi камтиды. Б^л зерттеуге алынган студенттер эр тYрлi медициналык оку орындарынан болды. Бiз сондай -ак эр тYрлi пэн м¥Fалiмдерiнiц шруш камтамасыз еттiк. Бiздiц бiлуiмiзше, б^л Казакстанда медициналык кэсiби бiлiктiлiктi тексеруге арналган бiрiншi сапалы зерттеу.
^орытынды
Бiзцщ зерттеулерiмiзцщ нэтижелерi бойынша студенттер мен мр^мдердщ кабылдауында медициналык кэсшкойлык - б^л ец алдымен кэаби бшмдер, ол Y^Mi жацартылып отыруды кажет етедi. Университет профессорлары бiлiмдi Yнемi толыктырып отыруды кэсiпкойлыктыц мацызды элементi ретiнде атап етед^ Медицина кызметкерлерiнiц кэсiбилiгi, респонденттердщ пiкiрiнше, жогары моральдык / этикалык касиеттер. Дэртерлер эдептi, адал, кызыгушыльщ танытпайтын, ацамгершiл болуы керек.
Сонымен катар, медициналык кэсшкойлык, олардыц пшршше, карым -катынас дагдылары элементтерiн камтиды, олар карым -катынас жасауды жэне сенiмдi карым -катынас жасауды, пациенттердщ шагымдарын тыцдауды бiлдiредi.
С^хбаттаскан студенттер сонымен катар медициналык кэсшкойлык - жогары жауапкершшк пен парыз екенш баса айтты. Студенттер диагноз кою мен емдеудi тагайындаудагы эрбiр кадам Yшiн
жауапкершiлiктi сезiнедi. Оныц YCTire б^л наукастыц гана емес, оныц туыстарыныц, когамныц алдындагы жауапкершiлiк.
Кэаби шеберлж респонденттердiц кепшiлiгiнiц пiкiрiнше, дэртер наукаска, оныц iс -эрекетiне жэне емделушшерге калай карайды. Айта кету керек, кептеген респонденттер дэртердщ байсалды эрекет ету кабiлетiнiц мацыздылыгын, шугыл жагдайларда суык акыл -ойды сактауды атап еттi.
КР-да медициналык кэсшкойлыкка катысты зерттеулер аз болгандыктан, б^л зерттеу болашакта медициналык кэсiпкойлыкка, эаресе Орталык Азияда зерттеулерге негiз болады. Соган карамастан, бiздiц зерттеудiц сапалы сипаты Орталык Азияныц денсаулык сактау жуйеа контекстiнде медициналык кэсiпкойлык туралы егжей -тегжейлi тYсiнiк бердi, б^л Батыс медицина мектептерiнен айырмашылыгы кэсшкойлык туралы туашктердщ салыстырмалы шектеулi кабылдауын ашты, б^л багыт зерттеулердi дамытуды кажет етедi.
döeöuemmep mi3iMi:
1. Prikaz Ministra zdravoohraneniya Respubliki Kazahstan ot 15 dekabrya 2020 goda № I^R DSM-263/2020 "Ob utverzhdenii pravil osushchestvleniya strategicheskogo partnerstva v sfere medicinskogo obrazovaniya i nauki".
2. Papadakis MA, Paauw DS, Hafferty FW, Shapiro J, Byyny RL. Perspective: the education community must develop best practices informed by evidence-based research to remediate lapses of professionalism. Acad Med. 2012;87(12):1694-1698. doi:10.1097/ ACM.0b013e318271bc0b
3. Anon. Doctors in society: medical professionalism in a changing world. Report of a Working Party of the Royal College of Physicians of London. London: Royal College of Physicians of London; 2005.
4. Arnold L, Stern DT. What is Medical Professionalism? In: Stern DT, editor. Measuring Medical Professionalism. New York, NY: Oxford University Press; 2006:15-37.
5. NEJM Knowledge+ Team. Exploring the ACGME core competencies: professionalism (Part 7 of7). https://knowledgeplus.nejm.org/ blog/acgme-core-competencies-professionalism/. Accessed July 14, 2017.
6. General Medical Council. Professionalism in action. Good Medical Practice 2019; https://www.gmc-uk.org/ethical-guidance/ethical-guidance-for-doctors/good-medical-practice/professionalism-in-action. Accessed July 14, 2019.
7. Cruess SR, Johnston S, Cruess RL. "Profession": a working definition for medical educators. Teach Learn Med. 2004;16:74-76
8. Passi V, Doug M, Peile E, Thistlethwaite J, Johnson N. Developing medical professionalism in future doctors: a systematic re- view. Int J Med Educ. 2010;1:19-29.
9. American Board of Internal Medicine. Project Professionalism. Philadelphia: ABIM, 1995.
10. Blank L, Kimball H, McDonald W, Merino J. Medical profes- sionalism in the new millennium: a physician charter 15 months later. Ann Intern Med. 2003;138(10):839-841.
11. Goold SD, Lipkin M. The doctor-patient relationship. J Gen Intern Med. 1999;14(S1):26-33.
12. Tomorrow's Doctors. General medical council 2009.
13. Wagner P, Hendrich J, Moseley G, Hudson V. Defining medical professionalism: a qualitative study. Med Educ. 2007;41:288-94.
14. Jha V, Bekker H, Duffy S, Roberts T. Perceptions of professionalism in medicine: a qualitative study. Med Educ. 2006;40:1027-36.
15. Quill TE, Brody H. Physician recommendations and patient autonomy: finding a balance between physician power and patient choice. Ann Intern Med. 1996;125:763-9.
16. Van De Camp K, Vernooij-Dassen MJ, Grol RP, Bottema BJ. How to conceptualize professionalism: a qualitative study. Med Teach. 2004;26:696-702.
17. Chandratilake M, McAleer S, Gibson J. Cultural similarities and differences in medical professionalism: a multi-region study. Med Educ. 2012;46:257-66.
18. Chua AZ, Lo DY, Ho WH, Koh YQ, Lim DS, Tam JK, Liaw SY, Koh GC. The effectiveness of a shared conference experience in improving undergraduate medical and nursing students' attitudes towards inter-professional education in an Asian country: a before and after study. BMC Med Ed. 2015;15:233.
19. Zheng RM, Sim YF, Koh GC-H. Attitudes towards interprofessional collaboration among primary care physicians and nurses in Singapore. J InterproCare. 2016;30:505-11.
