CC BY
3ЭОЖ 631.111.2
ЦАЗАЦСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА ЖЫЛЖЫМАЙТЫН МYЛIКТЩ Б1РБЩГАЙ МЕМЛЕКЕТТ1К КАДАСТРЫ ЖYЙЕСIН ЖYРГIЗУ
АМАНХАЖЫ АЛЕМНУР, ИДРИСОВА АЯУЛЫМ
Кадастр кафедрасыньщ 4 курс студентi, Сэкен Сейфуллин атындагы ^азак агротехникалык зерттеу университетi, Астана, ^азакстан
БЕРИСТЕНОВ АЙДАРБЕК ТАЙГАЗЫНОВИЧ
Кадастр кафедрасыныц ага окытушысы, Сэкен Сейфуллин атындагы ^азак агротехникалык зерттеу университетi, Астана, ^азакстан
Ацдатпа: мацалада Казацстан Республикасында жылжымайтын мYлiктiц бiрыцгай мемлекеттж кадастры ЖYйесi жылжымайтын мYлiк объектшертщ есебт жург1зт, олардыц цуцыцтыцмэртебест аныцтауды цамтамасыз етедi. Сол себептен де мацалада бул ЖYйе мYлiк нарыгыныц ашыцтыгын, меншiк цуцыгыныц цоргалуын жэне салыц салуды оцтайландыруды мацсат етедi. Сонымен цатар, цифрландыру арцылы кадастрлыц деректердi жацарту мен басцаруды тиiмдi ЖYзеге асырып, инфрацурылымдыц даму мен жоспарлауды жецiлдетедi. Жылжымайтын мYлiктiц бiрыцгай кадастры елiмiздiц экономикалыц турацтылыгын жэне цуцыцтыц ЖYйесiн ныгайтуда мацызды рвл атцарады.
Ктт свздер: жылжымайтын мYлiк, ЖYйе, цифрландыру, инфрацурылымдыц даму, цуцыцтыцмэртебе, меншт цуцыгы, салыц салу, кадастрлыц деректер, жацарту, жоспарлау, экономикалыц турацтылыц, цуцыцтыц жуйе.
^азакстан Республикасыныц жылжымайтын мYлiктерi саласындагы зацды катынастарды реттейтш бiрегей жYЙешц калыптасуы, оныц шшде жылжымайтын мYлiктiц бiрьщFай мемлекетпк кадастрыныц жYргiзiлуi — ел экономикасыныц теракты дамуы мен кукыктык тэртшт камтамасыз ету Yшiн мацызды кадам болып табылады. Кадастрлык жYЙе — жылжымайтын мYлiктщ накты мэртебесiн, к¥нын жэне к¥кыктык жаFдайын аныктауFа мYмкiндiк беретiн тиiмдi к¥рал болып табылады.
Жылжымайтын мYлiк кадастрыныц жYЙесi мемлекеттiк баскару к¥рылымыныц мацызды элемент болып табылатыны сезаз, себебi ол эртYрлi экономикалык салалар мен кызмет тYрлерiнiц тиiмдi жумыс iстеуiн камтамасыз етедi. Осы жYЙенiц дурыс жумыс iстеуi елдiц кукыктык жэне экономикалык турактылы^ын арттырып, мYлiкке катысты к¥кыктык даулардыц алдын алу Yшiн мацызды рел аткарады.
Жылжымайтын мYлiктiц бiрыцFай мемлекеттiк кадастры — бул жылжымайтын мYлiктiц барлык объектшерш есепке алу мен тiркеу, олардыц кукыктык жаFдайын аныктау жэне акпаратты орталыктандырылFан тYPде сактау жYЙесi. Бул жYЙе турFын Yй, коммерциялык Fимараттар, жер учаскелерi жэне баска да жылжымайтын мYлiк тYрлерiн камтиды. Кадастр жуйесшщ негiзгi максаты — мYлiк кукыктарын корFау, оныц нарыктык кунын баFалау, салык салу процестерiн оцтайландыру жэне мемлекеттiк баскару децгейiнде шешiм кабылдауды жецiлдету.
^азакстандаFы кадастрлык жуйе непзшен Yш басты баFытта жумыс iстейдi:
1. Жылжымайтын мулжтщ т1ркелу1 — барлык мYлiктiц мемлекеттiк тркелуш камтамасыз ету;
2. Мул1к кунынын баFалануы — жылжымайтын мYлiк объектiлерiнiц кунын аныктау;
3. Мул1к кукыктарынын корFалуы — жылжымайтын мYлiктi иеленушiлердiц кукыктарын корFау.
^азакстанда жылжымайтын мYлiктiц кадастрыныц калыптасуы тэуелаздш алFаннан кейiн басталды. 2000 жылдардыц басында алFаш рет жылжымайтын мYлiктердi тiркеудiц
бiрьщFай жуйесш куру идеясы колга алынды. Ал 2013 жылы ^азакстан Республикасыныц «Жылжымайтын мYлiк кадастры туралы» Зацы кабылданды, бул зац кадастрлык деректердi журпзудщ кукыктык негiзiн калап, жYЙенi орталыктандырылган тYPде баскаруга мYмкiндiк бердiЩ
^азiрri тацда кадастрлык жYЙе елдщ эр аймагында жергiлiктi аткарушы органдар тарапынан жYргiзiлуде. Сонымен катар, жYЙе автоматтандырылып, цифрлык форматта жумыс ютеуге кэшу жYзеге асырылуда. Бул жагдай кадастрлык деректердi тез эрi тиiмдi жацартуга, оларды жалпыга колжетiмдi етуге мYмкiндiк бередi. Цифрландырудыц негiзгi артыкшылыктары мыналар:
• Деректердщ колжет1мдш1п. ^аз1рп тацда кэптеген кадастрлык деректер онлайн тYрде KOлжетiмдi, бул азаматтарга жэне мемлекетпк органдарга жылжымайтын мYлiк туралы накты акпарат алуга мYмкiндiк береди
• Процедураларды жецшдету. Электронды жYЙелер аркылы жылжымайтын мYлiкке байланысты кукыктык эрекеттердi жYргiзу айтарлыктай жецiлдедi. Мысалы, мYлiк кукыгын тiркеу немесе оны кайта тiркеу процестерi бурынгыга караганда жылдам эрi ыцгайлы болды.
• Ацпараттык каушс1здж. Жылжымайтын мYлiкке катысты барлык деректер орталыктандырылган тYPде сакталады, бул мэлiметтердiц жогалуын немесе бурмалауды болдырмауга мYмкiндiк беред^2].
Жылжымайтын мYлiк кадастрыныц цифрлык жYЙеге кeшiрiлуi — бул елдщ цифрландыру саясатыныц мацызды бeлiгi. Цифрлык кадастр деректерiне кол жетюзу халыктыц барлык топтары Yшiн тиiмдi эрi ыцгайлы бола бастады. Сонымен катар, бул процесс мемлекетпк кызметтердiц ашыктыгын арттырып, жемкорлык децгешн тэмендетуге мYмкiндiк бередi. Мысалы, ^азакстанда жергiлiктi мемлекеттiк органдар мен салык кызметтерi цифрлык платформа аркылы салык тэлеушшер мен мYлiк иелерiнiц мэлiметтерiн бакылауды жYзеге асырады.
Цифрландырудыц тагы бiр мацызды артыкшылыгы — жедел аппарат алудыц мумк1нд1г1. ^азiрri тацда азаматтар мен зацды тулгалар жылжымайтын мYлiк туралы акпаратты онлайн тYPде тексерiп, кажеттi кужаттарды алу Yшiн мемлекеттiк органдарга барудыц кажет жокГ31.
Жылжымайтын мYлiк кадастрыныц бiрыцFай мемлекеттiк жYЙесi ^азакстан экономикасыныц барлык салаларына ыкпал ететiн мацызды курал болып табылады. Ол тек жылжымайтын мYлiк нарыгыныц ашыктыгын камтамасыз етпейдi, сонымен катар зацды кукыктарды коргауга, салыктык бакылауды жаксартуга жэне инфракурылымды тиiмдi дамытуга ыкпал етедi. Ал цифрландыру мен автоматтандыру процестерiнiц дамуы осы жYЙенi эрi карай жетiлдiрiп, мемлекетпк баскару мен азаматтардыц мYлiк кукыгын коргауды тиiмдi жYзеге асыруга мYмкiндiк бередi.
^азакстан Республикасында жылжымайтын мYлiк кадастры жYЙесiн дамыту жэне жетiлдiрудiц узак мерзiмдi нэтижелерi когам Yшiн тек экономикалык пайда гана экелмейд^ сонымен бiрге азаматтардыц кукыктарын коргау мен мемлекеттiк баскаруды ныгайтуга да мацызды рэл аткарады[4].
ЦОЛДАНЫЛГАН ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1:
1. ^азакстан Республикасыныц «Жылжымайтын мYлiк кадастры туралы» Зацы, 2013 ж. <4D6963726F736F667420576F7264202D20D1E1EEF0EDE8EA20CAEEEDF4E5F0E5EDF6 E8E85F20EEEAEEEDF7> (kaznu.kz)
2. ^азакстан Республикасыныц Жер кодексi, 2003 ж. ^азакстан Республикасыныц Жер кодексi - "Эдшет" А^Ж (zan.kz)
3. Жылжымайтын мYлiктiц бiрыцFай мемлекеттiк кадастры акпараттык жYЙесi эзiрлендi Халы; Yнi,2023 ж. Жылжымайтын мYлiктiц бiрыцFай мемлекеттiк кадастры акпараттык жYЙесi эзiрлендi - Halyq-uni.kz
4. Жылжымайтын мYлiкке к^кьщтарды мемлекетпк тiркеу туралы ,Эдiлет зацы Жылжымайтын мYлiкке к^кьщтарды мемлекеттiк тiркеу туралы - "Эдшет" А^Ж (zan.kz)
