Научная статья на тему 'Қазақстан Республикасында пенитенциярлық инфрақұрылымды мемлекет- жекеменшік серіктестігі шеңберінде жаңғырту: даму жолдары мен кемшіліктері'

Қазақстан Республикасында пенитенциярлық инфрақұрылымды мемлекет- жекеменшік серіктестігі шеңберінде жаңғырту: даму жолдары мен кемшіліктері Текст научной статьи по специальности «Право»

CC BY
103
21
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
АҚШ / қылмыстық құқық бұзушылықтар / қылмыс / қылмыстық теріс қылық / жаза / сотталғандар / жеке түрмелер / USA / Criminal offenses / Crimes / Criminal misconduct / Punishments / Execution of punishment / Convict / Private Prisons.

Аннотация научной статьи по праву, автор научной работы — Тлешалиев Нурлан Даулеткулович

Мақалада Қазақстан Республикасында Мемлекет-жекеменшік серіктестігін дамыту шеңберінде пенитенциярлық инфрақұрылымды жаңғырту: даму жолдары мен кемшіліктері, басқа да шетел мемлекеттерімен салыстырмалы талдау зерделенген. Пенитенциарлық инфрақұрылымды жаңғырту бұрыннан бері басталды. Бүгінгі күні Қазақстанда іс жүзінде барлық қолданыстағы Қылмыстық-атқару жүйесінің түзеу мекемелері өткен ғасырдың 30-70 жылдары Кеңес одағы жанынан салынған барак үлгісіндегі ғимараттар мен құрылыстарды білдіреді және сотталғандарды ұстаудың қазіргі заманғы стандарттарына сәйкес келмейді. Сондықтан пенитенциарлық инфрақұрылымды жаңғырту шеңберінде бірінші кезекте сотталғандарды камерада ұстаумен жаңа мамандандырылған түзеу мекемелерін салу мәселелері шешілетін болады. Айта кету керек, Қазақстанда сотталғандарды камерадан ұстауға толық көшу үшін сотталғандарды салу қажет. Өйткені барлық халықаралық стандарттарға сәйкес келетін 1500 орындық осындай мамандандырылған түзеу мекемесінің құрылысы тек 18 млрд.теңгеге бағаланады. Осыған байланысты, аталған іс-шаралардың мемлекеттік бюджет үшін үлкен шығындарын ескере отырып, бұл міндетті шешу дамыған мемлекеттерде, мысалы, АҚШ-та, Ұлыбританияда, Францияда және басқа да елдерде іске асырылғандай, жеке инвестицияларды тартуда көрінеді. Жеке инвестицияларды тартудың негізгі тетіктерінің бірі мемлекеттік-жеке меншік әріптестік болып табылады. Мемлекеттік-жеке меншік әріптестік-бұл тәуекелдерді, пайданы, шығындарды, құқықтар мен міндеттерді теңгерімді бөлу жағдайында мемлекеттің жауапкершілік саласына дәстүрлі жататын салалардағы мемлекет пен жеке сектордың өзара тиімді ынтымақтастығы. Қазақстанның пенитенциарлық инфрақұрылымын жаңғырту үшін мемлекеттік-жеке меншік әріптестік шеңберінде өзара іс-қимылдың неғұрлым қолайлы нысаны қазіргі заманғы түзеу мекемелерінің құрылысын қамтамасыз етіп қана қоймай, тұтастай алғанда пенитенциарлық жүйені басқарудың тиімділігін арттыруға мүмкіндік беретін концессия болып табылады.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

MODERNIZATION OF THE PENITENTIARY INFRASTRUCTURE IN THE FRAMEWORK OF PUBLIC-PRIVATE PARTNERSHIP IN THE REPUBLIC OF KAZAKHSTAN: DEVELOPMENT PATHS AND SHORTCOMINGS

The article considers the issues of modernization of the penitentiary infrastructure in the Republic of Kazakhstan in the framework of public-private partnership: development paths and shortcomings, as well as a comparative analysis with other foreign countries. The article deals with the issues of modernization of the penitentiary infrastructure in the Republic of Kazakhstan within the framework of public-private partnership: ways of development and shortcomings, as well as a comparative analysis with other foreign countries. The modernization of the penitentiary infrastructure has been brewing for a long time. After all, today in Kazakhstan, almost all existing correctional institutions of the criminal Executive system are buildings and structures of the barrack type, built during the Soviet Union in the 30-70 years of the last century, and no longer meet modern standards for the detention of prisoners. Therefore, as part of the modernization of the penitentiary infrastructure, the construction of new specialized correctional institutions with pre-trial detention of prisoners will be addressed first of all. By the way, for a full transition in Kazakhstan to pre-trial detention of prisoners, it will be necessary to build. After all, only the construction of one such specialized correctional institution for 1,500 places, which would meet all international standards, is estimated at 18 billion tenge. In this regard, given the huge cost of these measures for the state budget, the solution to this problem is seen in attracting private investment, as has already been implemented in developed countries, for example, in the United States, great Britain, France and other countries. One of the main mechanisms for attracting private investment is public-private partnership. Public-private partnership is a mutually beneficial cooperation between the state and the private sector in industries that are traditionally the responsibility of the state on the basis of a balanced distribution of risks, benefits, costs, rights and responsibilities. For the modernization of the penitentiary infrastructure in Kazakhstan, the most acceptable form of interaction within the framework of public-private partnership is a concession that will not only ensure the construction of modern correctional institutions, but also improve the overall efficiency of the penitentiary system management.

Текст научной работы на тему «Қазақстан Республикасында пенитенциярлық инфрақұрылымды мемлекет- жекеменшік серіктестігі шеңберінде жаңғырту: даму жолдары мен кемшіліктері»

Жас галым мiнберi

УДК 343. 81

ЦАЗАЦСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА ПЕНИТЕНЦИЯРЛЫЩ ИНФРАЦ¥РЫЛЫМДЫ МЕМЛЕКЕТ-ЖЕКЕМЕНШ1К СЕР1КТЕСТ1Г1 ШЕЦБЕР1НДЕ ЖАЦГЫРТУ: ДАМУ ЖОЛДАРЫ МЕН КЕМШ1Л1КТЕР1

Тлешалиев Нурлан Даулеткулович

Каспий цогамдыцуниверситетi «Эдтет» жогары цуцыц мектебтщ докторанты, Алматы ц., Казацстан Республикасы

ТYШH свздер: АКЩ, цылмыстыц цуцыц бузушылыцтар, цылмыс, цылмыстыц тергс цылыц, жаза, сотталгандар, жеке тYрмелер.

Аннотация. Мацалада Казацстан Республикасында Мемлекет-жекеменшт сергкте-стггт дамыту шецбертде пенитенциярлыц инфрацурылымды жацгырту: даму жолдары мен кемшшктерг, басца да шетел мемлекеттергмен салыстырмалы талдау зерделенген.

Пенитенциарлыц инфрацурылымды жацгырту бурыннан бер1 басталды. Бугтг! кун1 Казацстанда ¡с ЖYзiнде барлыц цолданыстагы Кылмыстыц-атцару ЖYйесiнiц тYзеу ме-кемелер\ вткен гасырдыц 30-70 жылдары Кецес одагы жанынан салынган барак Yлгiсiнде-гi гимараттар мен цурылыстарды бiлдiредi жэне сотталгандарды устаудыц цазiргi за-мангы стандарттарына сэйкес келмейдi.

Сондыцтан пенитенциарлыц инфрацурылымды жацгырту шецбертде бiрiншi кезек-те сотталгандарды камерада устаумен жаца мамандандырылган тYзеу мекемелерт салу мэселелерi шештетт болады. Айта кету керек, Казацстанда сотталгандарды камерадан устауга толыц квшу Yшiн сотталгандарды салу цажет.

Ойткеш барлыц халыцаралыц стандарттарга сэйкес келетт 1500 орындыц осындай мамандандырылган тузеу мекеместщ цурылысы тек 18 млрд.тецгеге багаланады.

Осыган байланысты, аталган сшаралардыц мемлекеттж бюджет Yшiн Yлкен шыгын-дарын ескере отырып, бул мiндеттi шешу дамыган мемлекеттерде, мысалы, АКШ-та, ¥лыбританияда, Францияда жэне басца да елдерде юке асырылгандай, жеке инвестиция-ларды тартуда кврiнедi.

Жеке инвестицияларды тартудыц негiзгi тетжтертщ бiрi мемлекеттж-жеке меншж эрттестж болып табылады. Мемлекеттж-жеке меншж эрттестж-бул тэуекелдерд^ пай-даны, шыгындарды, цуцыцтар мен мiндеттердi тецгерiмдi бвлу жагдайында мемлекеттщ жауапкершшк саласына дэстYрлi жататын салалардагы мемлекет пен жеке сектордыц взара тиiмдi ынтымацтастыгы.

Казацстанныц пенитенциарлыц инфрацурылымын жацгырту Yшiн мемлекеттж-же-ке меншж эрттестж шецбертде взара сцимылдыц негурлым цолайлы нысаны цазiргi за-мангы тYзеу мекемелертщ цурылысын цамтамасыз етт цана цоймай, тутастай алганда пенитенциарлыц ЖYйенi басцарудыц тшмдшгт арттыруга мYмкiндiк беретт концессия болып табылады.

МОДЕРНИЗАЦИЯ ПЕНИТЕНЦИАРНОЙ ИНФРАСТРУКТУРЫ В РАМКАХ ГОСУДАРСТВЕННО-ЧАСТНОГО ПАРТНЕРСТВА В РЕСПУБЛИКЕ КАЗАХСТАН: ПУТИ РАЗВИТИЯ И НЕДОСТАТКИ

Тлешалиев Нурлан Даулеткулович

Докторант Высшей школы права «Эдтет» Каспийского общественного университета, г. Алматы, Республика Казахстан

Ключевые слова: США, уголовные правонарушения, преступления, уголовный проступок, наказание, исполнения наказания, осужденный, частные тюрьмы.

Аннотация. В статье рассматриваются вопросы модернизации пенитенциарной инфраструктуры в Республике Казахстан в рамках государственно-частного партнерства: пути развития и недостатки, а также проводится сравнительный анализ с другими зарубежными государствами. Модернизация пенитенциарной инфраструктуры назревала уже

Вестник Института законодательства и правовой информации РК

№1 (59) - 2020

т

очень давно. Ведь сегодня в Казахстане практически все действующие исправительные учреждения уголовно-исполнительной системы представляют собой здания и сооружения барачного типа, построенные еще при Советском Союзе в 30-70 годах прошлого столетия, и уже не соответствуют современным стандартам содержания осужденных.

Поэтому в рамках модернизации пенитенциарной инфраструктуры в первую очередь будут решены вопросы строительства новых специализированных исправительных учреждений с покамерным содержанием осужденных.

К слову сказать, для полного перехода в Казахстане на покамерное содержание осужденных необходимо будет построить

Ведь только строительство одного такого специализированного исправительного учреждения на 1500 мест, который соответствовал бы всем международным стандартам, оценивается в 18 млрд. тенге.

В этой связи, учитывая огромную затратность указанных мероприятий для государственного бюджета, решение этой задачи видится в привлечении частных инвестиции, как это уже реализовано в развитых государствах, к примеру, в США, Великобритании, Франции и других странах.

Одним из основных механизмов привлечения частных инвестиций является государственно-частное партнерство. Государственно-частное партнерство - это взаимовыгодное сотрудничество государства и частного сектора в отраслях, традиционно относящихся к сфере ответственности государства на условиях сбалансированного распределения рисков, выгод, затрат, прав и обязанностей.

Для модернизации пенитенциарной инфраструктуры Казахстана наиболее приемлемой формой взаимодействия в рамках государственно-частного партнерства является концессия, которая позволит не только обеспечить строительство современных исправительных учреждений, но и в целом повысить эффективность управления пенитенциарной системой.

ж

т

MODERNIZATION OF THE PENITENTIARY INFRASTRUCTURE IN THE FRAMEWORK OF PUBLIC-PRIVATE PARTNERSHIP IN THE REPUBLIC OF KAZAKHSTAN: DEVELOPMENT PATHS AND SHORTCOMINGS

Tleshaliyev Nurlan Dauletkulovich

Doctoral student of Adilet Law School, Caspian Public University, Almaty, Republic of Kаzаkhstаn

Keywords: USA, Criminal offenses, Crimes, Criminal misconduct, Punishments, Execution of punishment, Convict, Private Prisons.

Abstract. The article considers the issues of modernization of the penitentiary infrastructure in the Republic of Kazakhstan in the framework ofpublic-private partnership: development paths and shortcomings, as well as a comparative analysis with other foreign countries. The article deals with the issues of modernization of the penitentiary infrastructure in the Republic of Kazakhstan within the framework of public-private partnership: ways of development and shortcomings, as well as a comparative analysis with other foreign countries. The modernization of the penitentiary infrastructure has been brewing for a long time.

After all, today in Kazakhstan, almost all existing correctional institutions of the criminal Executive system are buildings and structures of the barrack type, built during the Soviet Union in the 30-70 years of the last century, and no longer meet modern standards for the detention of prisoners.

Therefore, as part ofthe modernization ofthe penitentiary infrastructure, the construction ofnew specialized correctional institutions with pre-trial detention of prisoners will be addressedfirst of all.

By the way, for a full transition in Kazakhstan to pre-trial detention of prisoners, it will be necessary to build.

After all, only the construction of one such specialized correctional institution for 1,500places, which would meet all international standards, is estimated at 18 billion tenge.

In this regard, given the huge cost of these measures for the state budget, the solution to this problem is seen in attracting private investment, as has already been implemented in developed countries, for example, in the United States, great Britain, France and other countries.

One of the main mechanisms for attracting private investment is public-private partnership. Public-private partnership is a mutually beneficial cooperation between the state and the private

Вестник Института законодательства и правовой информации РК ООС

№1 (59) - 2020 ООО

Жас галым Miu6epi

sector in industries that are traditionally the responsibility of the state on the basis of a balanced distribution of risks, benefits, costs, rights and responsibilities.

For the modernization of the penitentiary infrastructure in Kazakhstan, the most acceptable form of interaction within the framework of public-private partnership is a concession that will not only ensure the construction of modern correctional institutions, but also improve the overall efficiency of the penitentiary system management.

Елбасы Н.Э. Назарбаев Казацстан Респу-бликасыныц Президента лауазымын ат^ару барысында сейлеген сезшде алдагы уацыт-та «Мемлекеттж ц^рылыстыц одан аргы 100 нацты цадамы» атты ¥лт Жоспарын ^сына-тынын айтцан болатын. Елбасыныц б^л жоспары халыцтыц назарына ¥лт Жоспары - «100 нацты цадам» деген тацырыппен ^сы-нылды1.

«100 нацты цадам» ел^м^зде «2050 - Стра-тегиясын» ЖYзеге асыру мен Казацстан мем-лекеттшгш ныгайтуга багытталган 2.

Жоспардыц цогамда мемлекет^м^здщ та-рапынан цабылданган зацдардыц Yстемдi-гш цамтамасыз ету мэселелер^ цамтылган. Осыган байланысты аталган ц^жаттыц 19 цадамы мемлекет^м^здщ сот-ц^цыцтыц ЖYЙ-есш дамытуга арналган.

Б^л ел^м^зде зацныц Yстемдiгiн цамтамасыз етуге, оныц шшде ел^м^здеп сот цы-зметшщ беделш кетеруге, судьялардыц цы-зметше деген халыцтыц сетмш арттыруга, сонымен цатар, судья лауазымына кандидат-тарды ^ржтеу талаптарын цатайтуга багытта-лып отырганын керсетедь

«100 нацты цадам» багдарламасыныц 34-цадамы Мемлекет-жекеменшж сержте-сттн дамыту шецбершде пенитенциярлыц инфрац^рылымды жацгырту. Пенитенциярлыц мекемелерд^ салуга, ^стауга жэне басца-руга жекеменшж секторды тарту женшде ^сыныстарды екшеу жэне халыцаралыц тэж^рибеш зерттеу туралы нацты тапсырма бершген.

Казацстан Республикасыныц Бас про-курорыныц орынбасары М. Ахметжанов сезшше Казацстанда 27 жыл шшде жазасын етеп жатцандардыц саны 68 жарым мыцга цысцарды. Тек еткен жылы гана саны 5 мыцга цысцарды (35059-дан 29913-ке дешн). Каз^р бас бостандыгынан айыру орындарында 30 мыцнан сэл аз адам бар.Сепз тYзеу мекемес жабылды. Б^л ретте салыц телеушшердщ 12 млрд тецге ($40 млн.) Yнемделдi. Тагы терт колонияны жабуга дайынбыз.Б^р жыл шшде тYрме халцыныц Халыцаралыц индексшдеп

Казацстанныц жагдайы 12 позицияга 83-тен 95 орынга дешн жацсарды (100 мыц адамга шаццанда 168 сотталган). Б^л Израильде, Сингапурда, Австралияда, Чехияда, Поль-шада, Венгрияда, Словакияда жэне Балтыц жагалауы елдершде Караганда жацсы деп мэл^мдедР.

Е.А. Тимофеева, А.В. Вилкова ез ецбегш-де АКШ-та жалпы элемдж халыц саныныц 5 пайызында (2017 жылгы деректер бойынша елде 325145963 адам т^рган.

Дэл осы елде алгаш рет жеке тYрмелер ц^рылды. Т^цгыш рет жеке тYзеу мекемелер^ осы елде XIX гасырда пайда болды. АКШ-та азаматтыц согыстан кешн оцтуслк Штат-тарда плантациялар мен енд^рютерде ц^лдар цалып цойган жоц жэне кэсшкерлерге арзан ж^мыс KYшi жетпед^, ал б^л уацытта тYр-мелер толып цалды. 1868 жылы Джорджия штатыныц губернаторы Томас Раджер б^р-неше жергшкл кэсшорындарга б^р жылга тугцындардыц б^ршш^ партиясын жалга беруге шеш^м цабылдады-10 ж^мыс штаты Yшiн $2500 алды. «Жалга алушылар» сот-талгандарды тамацпен жэне т^ргын-жаймен цамтамасыз ету^ тшс едь

Сотталгандардыц саны немесе аумагы бойынша 100 000 адамга шаццанда б^ршш^ орында АКШ 666 2145100, Сальвадор 614 39281, ТYркмения... 583 30568, Ресей 409 600262 [1, 47 б.].

АКШ 1869 жылы жеке тYрмелерге сот-талгандар жеке компания Yшiн тем^р жол салуга ж^мысца алынды. Келес бес жыл сотталгандарды жалга алу Джорджия Yшiн табыстыц басты кез^ болды. 1876 ж. Б^л жер-де тшт м^ндай адамдарды жалга кемшде 20 жылга алу керек екендт туралы зац цабыл-данды. Жеке меншж компаниялар штаттыц билтмен жасасцан келю^м-шарттарда сотталгандардыц ц^цыцтарын цоргау керек деп айтылган.

Б^рац ю ЖYзiнде оларды ж^мыс ютеу-ге мэжбYP етл жэне цатыгезджпен царады. БАК пен ц^цыц цоргаушылар сотталгандарды жалга беру-зацдастырылган ц^лдыц деп

1 100 нацты цадам Цазацстан Республикасы Президентшц 2015 жылгы 20 мамырдагы багдарламасы // «Егемен Цазацстан» 20.05.2015 ж., № 92; «Казахстанская правда» от 20.05.2015 г., № 92 (27968).

2 Цазацстан жолы - 2050: б1р мацсат, б1р мYдде, б1р болашац. Цазацстан Республикасыныц Президент/ Н.Э. Назарбаевтыц Цазацстан халцына Жолдауы, Астана ц., 2014 жылгы 17 цацтар //https://online.zakon.kz.

3 Выступление заместителя Генерального прокурора Республики Казахстан Ахметжанова М. «Службе центральных коммуникаций» //http://prokuror.gov.kz.

Вестник Института законодательства и правовой информации РК

№1 (59) - 2020

жш айтады. 1908 жылы Джорджия штатында б^л тэж^рибеге тыйым салынды. Жеке тYрме-лердщ, атап айтцанда, АКЩ-та цайта жацгы-руы еткен гасырдыц 80-ш жылдарында басталды жэне б^л немен байланысты болды.

Б^ршшщен, XX гасырдыц 70-шш жылда-рынан бастап, АКШ-та енеркэсштж кэсшо-рындарды арзанырац ж^мыс KYшi бар елдер-ге (мысалы, Нигерияга, Конгога, Кытайга ауыстыру тYрiнде деиндустриализациялау процесс ЖYрiп жатты, онда ж^мыс кушшщ ц^ны АКШ-ца Караганда элдецайда темен, ал жергшкл ж^мысшылар енд^ретш тауар-лар жеткшкл жогары багамен сатып алына-ды) жэне б^л тамаша бизнес болып табыл-ды! Осыган байланысты, АКШ-тыц царжы басшылары аздаган жалацысымен бэсекеле-се отырып, ез елше инвестицияларды цалай тартуга болатынын ^здей бастады. Б^л мэсе-леден шыгу тYрме-енеркэсш кешенш ц^руда табылды, онда сотталгандар кейде элемдж нарыцца тауар шыгара отырып, сагатына б^р-неше цент Yшiн ецбек етедь

Екшшщен, 1980 жылы американдыц тYр-мелер 1971 жылы президент Ричард Никсон жариялаган «еЫртюмен согыс» багдарлама-сына байланысты сотталгандар саны толып цалды. Егер 1980 жылы Штаттарда ес^ртю саласындагы зорлыц-зомбылыцсыз цыл-мыстары Yшiн 50000 сотталган болса, 1997 жылга царай олардыц саны 400000 болды. Мше, АКШ - та тагы да жеке тYрмелер пайда болды. Ол цалай болды.

К. Рунова тюршше келеЫ 20 жыл шш-де АКШ-тагы эртYрлi штаттарда ЖYЗден астам жеке тYрмелер пайда болды. Он сепз жеке корпорация тYзеу мекемелерш басцар-ды - олар цолданыстагы тYрмелердi басца-руга келю^м жасады немесе жаца гимарат салды. Келю^м жасасу арцылы жеке тYрме-лерге иелж ететш компания цызметкерлерд^ жалдап, сотталушыларга цамцорлыц жасауы керек: тамац, медициналыц цызмет керсету жэне т.б.

Сонымен цатар компания оларды арзан ж^мыс KYшi ретшде пайдалана алады. 2010 жылдардыц басында Америка К¥рама Штат-тарындагы жеке компаниялар федералды тугцындардыц шамамен 16% -ын, штаттагы тугцындардыц шамамен 6% -ын жэне полиция ^стаган зацсыз мигранттардыц жарты-сына жуыгын бацылауда ^стады. 2014 жылы ССА-ныц юрю^ 1,6 миллиард долларды

ц^рады, ал таза пайда шамамен 200 миллион долларды ц^рады. Америкалыц тYрмелер, мысалы, эскер с^раныстарыныц кеп бель п цанагаттандырады. 1ВМ, 1Т&Т, М^о^ой сияцты алпауыттар тYрмедегi ецбекл цолда-нады. Билж Yшiн жеке тYрмелер мемлекет-тж шенеушктерден гер^ тшмд^рек болды: 2000 жылдары Техаста б^р тугцындаушыны жеке тYрмеде ^стау штаттагы тYрмедегiге ца-раганда 15% арзан болды. Орташа алганда, тугцындаушы жеке тYрмеде б^р KYнде 37,47 доллар, ал мемлекеттж тYрмеде 44,12 доллар ж^мсаган [2, 24 б.].

Казацстан республикасыныц цылмы-стыц кодексше сэйкес Кылмыстыц ц^цыц б^зушылыцтар цогамга цауштшж жэне жа-заланушылыц дэрежесше царай цылмыстар жэне цылмыстыц терю цылыцтар болып белшедь Кылмыстыц кодексте айыпп^л салу, тYзеу ж^мыстары, цогамдыц ж^мы-старга тарту, бас бостандыгын шектеу, бас бостандыгынан айыру немесе ел^м жазасы тYрiндегi жазалау цатер^мен тыйым салынган айыпты жасалган, цогамга цаушт ю-эрекет (эрекет немесе эрекетс^здж) цылмыс деп та-нылады.

Кылмыстыц терю цылыц деп цогамга зор цауш тенд^рмейтш, жеке адамга, ^йымга, цогамга немесе мемлекетке болмашы зиян келт^рген не зиян келт^ру цатерш тугызган, оны жасаганы Yшiн айыпп^л салу, тYзеу ж^мыстары, цогамдыц ж^мыстарга тарту, цамацца алу, шетелджт немесе азаматтыгы жоц адамды Казацстан Республикасыныц шегшен тысцары жерге шыгарып ж^беру тYрiндегi жаза кезделген, айыпты жасалган ю-эрекет (эрекет не эрекетЫздж) танылады.

Бас бостандыгынан айыруга сотталган адамды цылмыстыц-атцару ЖYЙесiнiц меке-месше ж^беру арцылы оны цогамнан оцшау-лаудан тирады.

Бас бостандыгынан айыруга сотталган, Yкiм шыгару кезшде он сепз жасца толмаган адамдар кэмелетке толмагандарды ^стауга арналган цылмыстыц-атцару ЖYЙесiнiц орташа цаушЫз мекемелерше орналастырылады4.

Казацстан Республикасында бас бостандыгынан айыруга сотталгандар жазасын етейтш мекемелер тYрлерi келесшерге бель недк 1) цаушЫздЫ барынша темен мекемелер; 2) орташа цаушс^з мекемелер; 3) кэмелетке толмагандарды ^стауга арналган орташа цаушЫз мекемелер; 4) цаушЫздЫ барынша

ж

4 Казацстан Республикасыныц Кылмыстыц кодексI 2014 жылгы 3 шiлдедегi № 226-VКРЗ// «Егемен Казацстан» 09.07.2014 ж. № 132 (28356); «Казахстанская правда» от 09.07.2014 г. № 132 (27753); Казацстан Республикасы Парламенттщ Жаршысы, 2014 ж., № 13-1, 83-цужат.

5 Казацстан Республикасыныц Кылмыстыц-атцару кодекЫ Казацстан Республикасыныц КодекЫ 2014 жылгы 5 шiлдедегi № 234-VКРЗ. «Егемен Казацстан» 11.07.2014 ж. № 134 (28358); «Казахстанская правда» от 11.07.2014 № 134 (27755); Казацстан Республикасы Парламенттщ Жаршысы, 2014 ж., № 17, 91-цужат.

Вестник Института законодательства и правовой информации РК

№1 (59) - 2020 ОО7

Жас галым мiнберi

жогары мекемелер; 5) тетенше цаушЫз ме-кемелер; 6) толыц цаушЫз мекемелер; 7) ца-ушс^здт аралас мекемелер болып белшедь Б^л мекемелерде бас бостандыгынан айру тYрiндегi жаза тагайындалгандар етейдр.

Камацца алу сотталган адамды тагайын-далган жазаныц бYкiл мерз^мшде цогамнан цатац оцшаулау жагдайларында ^стауды бш-д^редь

Камацца алу он тэулжтен елу тэулж-ке дешнп мерз^мге белгшенедь ¥стап алу мерз^м^ цамацца алу мерз^мше цосылады.

Камацца алу кэмелетке толмагандарга, ЖYKтi эйелдерге, жас балалары бар эйелдер-ге, жас балаларын жалгыз ез^ тэрбиелеп оты-рган еркектерге, елу сепз жастагы жэне ол жастан асцан эйелдерге, алпыс Yш жастагы жэне ол жастан асцан еркектерге, б^ршш^ не-месе екшш^ топтагы мYгедектерге тагайын-далмайды.

Камацца алу тYрiндегi жазаны етеу орындары, сотталгандар цамацца алу тYрiн-деп жазасын сотталган жершдеп арнаулы цабылдау орындарында, тергеу изоляторла-рыныц оцшауланган учаскелершде етейдь

2016 жылы жарияланган Мемлекет-жеке-меншж сержтеслгш дамыту шецбершде пе-нитенциярлыц инфрац^рылымды жацгырту бойынша Казацстандагы алгашцы жеке тYр-ме салу жобасы кешнге цалдырылды. «Таяу уацытта Казацстанда мемлекеттж-жекемен-шж сержтестж арцылы тYзеу мекемелершщ ц^рылысы жоспарланбайды. 2017 жылгы 5 цацтарда Казацстан Республикасыныц ¥лттыц экономика министрлт «ОцтYCтiк Казацстан облысындагы (Шымкент) 1500 орындыц тYзеу мекемесшщ ц^рылысы жэне пайдалануга беру» жобасы бойынша эконо-микалыц терю цорытынды берд^, КР 11М ве-домствоныц ресми с^ранысына жауап бердь Сонымен б^рге, департамент ел^м^зде жаца тYрмелер салу цажет екенш атап етть Каз^р жобаны мемлекет царажаты есебшен юке асыру мэселес царастырылуда. Естерщ^зге сала кетешк, б^царалыц ацпарат ц^ралдары-ныц хабарлауынша, б^л тYрме медициналыц стандарт, мектеп, ДYкен, кггапхана, шашта-раз жэне акт залы бар еуро стандартына ай-налуы керек ед^ деп керсетть

Егер б^з тYрме ЖYЙесiн шыгаргымыз кел-се, цаушЫз цогам ц^ргымыз келсе, б^з тYрме цызметкерлерш тшмд^ басцаруды цамтама-сыз етшу^ керек.

Ол Yшiн цылмыстыц-атцару ЖYЙесi 11М-

ден азаматтыц бел^мге бершу^ немесе ть келей Yкiметке бершу^ немесе Yкiмдер мен пробацияны орындау Yшiн жаца министр-лк ц^рылуы керек. Мысалы, Кыргызстанда Yкiметке тжелей багынатын жеке пенитен-циарлыц цызмет бар, ал тYрме цызметкерлерш Yкiметтiц ц^рамына юред^ жэне б^л д^рыс. Б¥¥-ныц минималды стандартты ережелер^6 жэне Б¥¥ Адам ц^цыцтары женшдеп коми-тетшщ кептеген ^сыныстары тYрме ЖYЙесi азаматтыц министрлжте немесе Yкiметтiц царамагында болуы керек деп б^рнеше рет ^сынган7.

БYгiнгi тацда Казацстанда 90-нан астам мекеме бар, оларда 36 мыцнан астам тугцын бар, б^рац олардыц юмге ^цсайтынына ца-рацыз! Азаптайды, цорлайды, эскер ереже-лерше сэйкес ем^р CYPуге мэжбYP болады, шеру етюзед^, эн айтады, эн^ранды айтады, олар шаштарын цырып тастайды. Жабыц мекемелерде ПМ-нщ цолына етюзген кезде езш-ез^ елт^ру саны KYрт артты, ал езш-ез^ ел-т^ру сотталгандардыц ездер^ Yшiн жасалган режиммен келюпейтшдтн бшд^редь Егер б^здщ мемлекет тженд^ сымныц артында болып жатцан жагымсыз ц^былыстармен шы-нымен айналысцысы келсе, онда ол кептеген жылдар бойы жалгасатын жэне барлыгына белгШ проблемаларды дереу шешу^ керек. 0йткеш, Казацстанныц ЭЫД¥-га юру жоспа-ры бар, ол жерде тYрме цызметтер^ халыца-ралыц стандарттарга сэйкес басцарылады.

БYгiнгi тацда б^зде б^рнеше камерада ^стау тYзеу мекемелер^ бар, цалгандары -б^л казарма титндеп 80 пайыздан астам, б^рынгы лагерьлерде 28-ден 100-ге дешн тугцындар бар. ТYрмелерде тшмд^ бацылау, реинтеграциялаудыц нацты багдарламалары жоц. Егер б^з сотталгандарга осылай царау-ды жалгастыра берсек, олардыц ц^цыцтарын ЖYЙелi тYPде б^затын болсац, онда б^л одан сайын жеккерушшк, ашуланшацтыц, агрес-сияны KYшейтедi жэне м^ныц бэр^ мYлде басца топырацца ауысып, сол радикалдану-ды, дши топтардыц ц^рылуын тудыруы мYм-кш, ейткеш адам эдшеттшкгщ басца жолын ^здейдь

Соцгы 12 жыл шшде б^здщ Казацстандагы тYзеу мекемелершдеп сотталгандыц ел^м^ 4062 адамды ц^рады, жылына орта есеппен 338 адам. Колонияларда ел^м - б^л адам ц^цыцтарын ерескел б^зу. Адам цыл-мысы Yшiн жазасын етеу Yшiн тYрмеге бара-ды, оны елт^руге немесе азаптауга ешюмнщ

6 Минимальные стандартные правила Организации Объединенных Наций в отношении обращения с заключенными (Правила Манделы) //https://www.unodc.org-ebook.pdf.

7 Конвенция против пыток и других жестоких, бесчеловечных или унижающих достоинство видов обращения и наказания принята резолюцией 39/46 Генеральной Ассамблеи от 10 декабря 1984 г. // https://online. zakon.kz.

Вестник Института законодательства и правовой информации РК

№1 (59) - 2020

ц^цыгы жоц. ТYрмелерде ешюм елмеу^ керек жэне мемлекет б^л адамга жауап береди, ейт-кеш ол цылмысы Yшiн жазасын етеп жатыр. Кргам оны адамдар тYрмеге ж^берген кезде адам жацсарады деп ^тед^, сондыцтан неге б^зде кеп ел^м болады? Нелжтен отбасы, ц^цыц цоргаушылар азаптаулардан болатын

ел^мд^ тергеуге цатыса алмайды, адамныц азаптау немесе ауру салдарынан цайтыс болганын белуге ц^цылы емес?! вютшке орай, б^здщ зацнамада цогамдыц бацылау мен ц^Цыц цоргаушылардыц цатысуымен тYрмелердегi азаптау мен ел^м фактшерш тергеудщ нацты механизма жоц.

d ЛИТЕРАТУРА

1. Тимофеева Е.А., Вилкова А.В. Частные тюрьмы за рубежом: особенности организации и функционирования: аналитические материалы // - Самара: Самарский юридический d институт ФСИНРоссии, 2018. - 47 с.

о 2. Рунова К. Ресоциализация в местах лишения свободы в России: аналитический обзор

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

// http://enforce.spb.ru.pdf

2 REFERENCES

1. Private prisons abroad: features of organization and functioning: analytical materials / £ E.A. Timofeeva, A.V. Vilkova. - Samara: Samara Law Institute of the Federal Penitentiary Service n of Russia, 2018. P.40-51.

У 2. Runova K. Resocialization in prisons in Russia: an analytical review // http://enforce.spb.

£ ru.pdf

Вестник Института законодательства и правовой информации РК

№1 (59) - 2020 ОО9

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.