Научная статья на тему 'Есірткі құралдары мен психотроптық заттардың заңсыз таратылуының алдын алу шаралары'

Есірткі құралдары мен психотроптық заттардың заңсыз таратылуының алдын алу шаралары Текст научной статьи по специальности «Право»

CC BY
352
49
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
есірткі құралдар / психотроптық заттар / ізгілендіру / алдын алу шаралары / есірткі құралдарын өткізу / тарату / нашақорлық / оңтайландыру / жауапкершілік / криминогендік / қылмыс факторы / белсенді әрекет / қылмыстың алдын алу / жедел-іздестіру қызметін жетілдіру / есірткелік бизнес. / narcotic drugs / psychotropic substances / humanization / prevention / sale of narcotic drugs / distribution of drug addiction / optimization / responsibility / criminogenic / crime factor / active actions / crime prevention / improvement of operational-search activity / narcotic drugs in business

Аннотация научной статьи по праву, автор научной работы — Карбеков Канат Саветович, Максутхан Шынар Максутхановна

Мақалада есірткі құралдары мен психотроптық заттардың Қазақстан аумағында заңсыз таратуының қылмыстық-құқықтық және криминологиялық ерекшеліктерін игеруден және Қазақстан Республикасының қазіргі уақыттағы қылмыстық заңнамасына өзгерістер және толықтырулар енгізу арқылы есірткі құралдары мен психотроптық заттардың заңсыз таралуына қылмыстық жауаптылықты құқықтық тұрғыдан негіздеуге тырысамыз. Жылдан жылға есірткі құралдары мен психотроптық заттарды тұтынатындардың көбеюі Республикада есірткіні белсенді өткізу және тарату салдарынан туындап отыр. Егер есірткі құралдары мен психотроптық заттардың заңсыз айналымымен байланысты өткізу, сақтау және өзге де әрекеттерге қылмыстық жауаптылық қарастырылса, есірткі құралдары мен психотроптық заттарды тікелей тарату біздің заң бойынша қылмыстық жауаптылық әрекет болып табылмайды, соның салдарынан мемлекет есірткі құралдары мен психотроптық заттардың заңсыз айналымымен күресуді ұйымдастыруға заңның барлық потенциалдық күшін қолдануға қажетті мүмкіндіктерді иеленбейді. Мақалада қылмыстық заңнаманы жетілдіру – құқықтық мемлекет болып табылу еліміздің басты міндеттерінің бірі, мемлекетіміздің құқықтық базасын халықаралық талаптарға сәйкестендіре отырып ілгерілендіру.Бұл талдаудың теориялық маңыздылығы жинақтық, жүйелілік ғылыми тұрғысы негізінде есірткі құралдары мен психотроптық заттарды заңсыз таратумен күрес шараларын ұйымдастыру мәселелерінің қылмыстық-құқықтық және криминологиялық аспектілерін жан-жақты зерттеу жүргізуден тұрады. Мақаланың ғылыми әдістемелік негізін әлеуметтік, жүйелік-құрылымдық, логикалық, салыстырмалы құқықтық, формальды-құқықтық, грамматикалық және өзге де әдістерден тұратын танудың диалектикалық теориясы және зерттеу әдістерінің жинағы құрайды. Зерттеудің құқықтық базасы болып Қазақстан Республикасының Қылмыстық заңнамалары, Қазақстан Республикасының Жоғарғы Сотының нормативтік қаулылары, сондай-ақ, еліміздің және шетел заң әдебиеттері, Бұқаралық ақпарат құралдары мен құқық қорғау органдарының ресми ақпараттары табылады.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по праву , автор научной работы — Карбеков Канат Саветович, Максутхан Шынар Максутхановна

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

MEASURES FOR PREVENTING THE ILLEGAL DISSEMINATION OF DRUGS AND PSYCHOTROPIC SUBSTANCES

The article discusses the theoretical and practical problems of implementing measures to prevent and suppress the spread of narcotic drugs and psychotropic substances in a single study, taking into account current socio-economic conditions and current characteristics of the spread of drug addiction. The role and significance of legal measures aimed at the prevention and suppression of offenses in the sphere of trafficking in narcotic drugs and psychotropic substances are shown. A study of the current state of the application of legal measures aimed at preventing and combating the unauthorized distribution of narcotic drugs and psychotropic substances shows that these measures do not yet sufficiently provide a solution to the problems of increasing the activity and effectiveness of the fight against drug addiction, preventing and eliminating socially dangerous consequences of this phenomenon. The fight against legal measures needs to be improved and should be adequate to the emerging socio-economic conditions. In this regard, the application of legal measures aimed at preventing and suppressing the spread of narcotic drugs and psychotropic substances in our country necessitates further theoretical study of issues related to their concept, purpose and implementation. The article attempts to systematize coercive measures in the field under consideration and to show their role in preventing and combating drug addiction and illicit trafficking in narcotic drugs and psychotropic substances.

Текст научной работы на тему «Есірткі құралдары мен психотроптық заттардың заңсыз таратылуының алдын алу шаралары»

Уголовное право и уголовный процесс

I

I I I I I I

I

I I I I I

I

I I I

УДК 343. 3/7

ЕС1РТК1 Ц¥РАЛДАРЫ МЕН ПСИХОТРОПТЫЦ ЗАТТАРДЬЩ ЗАЦСЫЗ ТАРАТЫЛУЫНЬЩ АЛДЫН АЛУ ШАРАЛАРЫ

Карбеков Канат Саветович

Каспий цогамдыцуниверситетi «Эдтет» Жогары цуцыц мектебшц

цауымдастырылган профессоры зац гылымдарыныц кандидат, доцент

Казацстан Республикасы ИГА корресподент-мYшесi, Алматы ц., Казацстан Республикасы

Максутхан Шынар Максутхановна

«Алматы» УниверситетЫщ аза оцытушысы; Алматы ц., Казацстан Республикасы

ТYШH создер: еЫртю цуралдар, психотроптыц заттар, iзгiлендiру, алдын алу шара-лары, еЫртю цуралдарын втюзу, тарату, нашацорлыц, оцтайландыру, жауапкершшк, криминогендж, цылмыс факторы, белсендi эрекет, цылмыстыц алдын алу, жедел-iздестiру цызметт жетiлдiру, есiрткелiк бизнес.

Аннотация. Мацалада еЫртю цуралдары мен психотроптыц заттардыц Казацстан аумагында зацсыз таратуыныц цылмыстыц-цщыцтыц жэне криминологиялыц ерекшелж-терт игеруден жэне Казацстан Республикасыныц цазiргiуацыттагы цылмыстыц зацнама-сына взгер^тер жэне толыцтырулар енгiзу арцылы еЫртю цуралдары мен психотроптыц заттардыц зацсыз таралуына цылмыстыц жауаптылыцты цуцыцтыц тургыдан негiзде-уге тырысамыз.

Жылдан жылга еЫртт цуралдары мен психотроптыц заттарды тутынатындардыц квбеюi Республикада есiрткiнi белсендi вттзу жэне тарату салдарынан туындап отыр. Егер еЫртю цуралдары мен психотроптыц заттардыц зацсыз айналымымен байланысты вттзу, сацтау жэне взге де эрекеттерге цылмыстыц жауаптылыц царастырылса, еЫртю цуралдары мен психотроптыц заттарды тжелей тарату бiздiц зац бойынша цылмыстыц жауаптылыц эрекет болып табылмайды, соныц салдарынан мемлекет еЫртю цуралдары мен психотроптыц заттардыц зацсыз айналымымен кYресудi уйымдастыруга зацныц бар-лыц потенциалдыц кушт цолдануга цажеттi мYмкiндiктердi иеленбейдi.

Мацалада цылмыстыц зацнаманы жетiлдiру — цуцыцтыц мемлекет болып табылу елiмiздiц басты мтдеттерЫщ бiрi, мемлекетiмiздiц цуцыцтыц базасын халыцаралыц та-лаптарга сэйкестендiре отырып iлгерiлендiру.Бул талдаудыц теориялыц мацыздылыгы жинацтыц, ЖYйелiлiк гылыми тургысы негiзiнде еЫртю цуралдары мен психотроптыц заттарды зацсыз таратумен курес шараларын уйымдастыру мэселелертщ цыл-мыстыц-цуцыцтыц жэне криминологиялыц аспекттерт жан-жацты зерттеу ЖYргiзуден турады.

Мацаланыц гылыми эд^темелж негiзiн элеуметтж, ЖYйелiк-цурылымдыц, логикалыц, салыстырмалы цуцыцтыц, формальды-цуцыцтыц, грамматикалыц жэне взге де эдютерден туратын танудыц диалектикалыц теориясы жэне зерттеу эдютерШц жинагы цурайды.

Зерттеудщ цуцыцтыц базасы болып Казацстан Республикасыныц Кылмыстыц зацна-малары, Казацстан Республикасыныц Жогаргы Сотыныц нормативтж цаулылары, сон-дай-ац, елiмiздiц жэне шетел зац эдебиеттер^ Буцаралыц ацпарат цуралдары мен цуцыц цоргау органдарыныц ресми ацпараттары табылады.

МЕРЫ ПО ПРЕДУПРЕЖДЕНИЮ НЕЗАКОННОГО РАСПРОСТРАНЕНИЯ НАРКОТИЧЕСКИХ СРЕДСТВ И ПСИХОТРОПНЫХ ВЕЩЕСТВ

Карбеков Канат Саветович

Ассоциированный профессор Высшей школы права «Эдтет» Каспийского общественного университета, кандидат юридических наук, доцент член-корреспондент АИНРеспублики Казахстан; г. Алматы, Республика Казахстан

Максутхан Шынар Максутхановна

Старший преподаватель университета «Алматы»; г. Алматы, Республика Казахстан

Ключевые слова: наркотические средства, психотропные вещества, гуманизации, профилактика, сбыт наркотических средств, распространения наркомании, оптимизация,

Вестник Института законодательства и правовой информации РК 004

№1 (59) - 2020 22 I

Цылмыстыц цуцьщ жэне цылмыстыц процесс

ответственность, криминогенной, фактор преступления, активных действий, профилактики преступности, совершенствование оперативно-розыскной деятельности, наркотические средства в бизнес.

Аннотация. В статье рассматриваются теоретические и практические проблемы реализации мер по предупреждению и пресечению распространения наркотических средств и психотропных веществ в рамках единого исследования с учетом современных социально-экономических условий и нынешних особенностей распространения наркомании.

Показана роль и значение правовых мер направленных на предупреждение и пресечение правонарушений в сфере оборота наркотических средств и психотропных веществ. Исследование современного состояния применения правовых мер, направленных на предупреждение и пресечение несанкционированного распространения наркотических средств и психотропных веществ, показывает, что эти меры еще не в достаточной степени обеспечивают решение задач по повышению активности и эффективности борьбы с наркоманией, недопущению и устранению социально опасных последствий данного явления.

Борьба с правовыми мерами нуждается в совершенствовании и должна быть адекватной складывающимся социально-экономическим условиям. В связи с этим применение правовых мер, направленных на предупреждение и пресечение распространения наркотических средств и психотропных веществ в нашей стране, обусловливает необходимость дальнейшего теоретического изучения вопросов, связанных с их понятием, назначением и реализацией.

В статье предпринята попытка систематизировать меры принуждения в рассматриваемой сфере и показать их роль в деле предупреждения и пресечения наркомании, незаконного оборота наркотических средств и психотропных веществ.

MEASURES FOR PREVENTING THE ILLEGAL DISSEMINATION OF DRUGS AND PSYCHOTROPIC SUBSTANCES

Karbekov Kanat Savetovich

Associate Professor of Adilet Law School Caspian Public University

Candidate of Law, Associate Professor corresponding member APN of the

Republic of Kazakhstan Almaty, Republic of Kazakhstan

Maksutkhan Shynar Maksutkhanovna

Senior Lecturer, Almaty University;

Almaty, Republic of Kazakhstan

Keywords: narcotic drugs, psychotropic substances, humanization, prevention, sale of narcotic drugs, distribution of drug addiction, optimization, responsibility, criminogenic, crime factor, active actions, crime prevention, improvement of operational-search activity, narcotic drugs in business.

Abstract. The article discusses the theoretical andpractical problems of implementing measures to prevent and suppress the spread of narcotic drugs and psychotropic substances in a single study, taking into account current socio-economic conditions and current characteristics of the spread of drug addiction.

The role and significance of legal measures aimed at the prevention and suppression of offenses in the sphere of trafficking in narcotic drugs and psychotropic substances are shown. A study of the current state of the application of legal measures aimed at preventing and combating the unauthorized distribution of narcotic drugs and psychotropic substances shows that these measures do not yet sufficiently provide a solution to the problems of increasing the activity and effectiveness of the fight against drug addiction, preventing and eliminating socially dangerous consequences of this phenomenon.

The fight against legal measures needs to be improved and should be adequate to the emerging socio-economic conditions. In this regard, the application of legal measures aimed at preventing and suppressing the spread of narcotic drugs and psychotropic substances in our country necessitates further theoretical study of issues related to their concept, purpose and implementation.

The article attempts to systematize coercive measures in the field under consideration and to show their role in preventing and combating drug addiction and illicit trafficking in narcotic drugs and psychotropic substances.

Вестник Института законодательства и правовой информации РК

№1 (59) - 2020

Уголовное право и уголовный процесс

I

I I I I I I

I

I I I

I I

I I I

Казацстан Республикасыныц Президента Н^рс^лтан Эбш^лы Назарбаев цалыптасцан еЫртю жагдайын сипаттай отырып жэне мемлекет пен цогамды цылмыспен ^ре-суге шацыра отырып, келеЫ жагдайларды сипаттады: «... соцгы ЖYЗЖылдыц, еЫртю езшщ мэртебеЫн б^ршама жогарылатцанын сезшуге жэне мойындауга мэжбYрлейдi: MY-гедектщ моралды-физикалыц денсаулыгы-на цауш тенд^ретш физикалыц препараттан кептеген мемлекеттердщ ^лттыц цаушЫздь п Yшiн перманентлк элеуметлк-цогамдыц цаушке айналды. Огаш болса да, еЫртюнщ ерекше ешм ретшде кещнен таралуына на-рыцтыц жэне саудалыц цатынастар эсер етл. Элитаныц ермек ц^ралы жэне медициналыц ауруды басатын дэрмек болып табылатын еЫртюлер б^ртшдеп кещнен сату-сатып алу ц^ралына айналды»1.

Республикамызда еЫртю ц^ралдары мен психотроптыц заттарды таратумен куресудщ тшмдшгш жогарылату мэселеЫ мемлекет жэне цогамымыздыц жэне ец алдымен 2005 жылдыц 29 царашасындагы 2006-2014 жыл-дарга арналган «Казахстан Республикасында еЫртю бизнеса мен нашацорлыцпен ^ресу» стратегиясын беюткен мемлекет Басшысы - Казахстан Республикасыныц Президента Н.Э.Назарбаевтыц басты назарында т^р.

Макала мшдеттерь Мемлекеттщ салица-лы саясаты аясында жасалган багдарламалар непзшде эрб^р т^лга, мекеме осы юке белсе-не кещл цойып, ез септтн типзсе, нашацор-лыцтыц алдын алуга непз болып табылары аныц. ЕЫртю ц^ралдары мен психотропты заттарды тарату жэне етюзу тYсiнiгiн ажыра-ту багытында цылмыстыц саясат принцип-тершщ ЖYзеге асырылуына зор ыцпал ете алатын аса KYPделi жагдайлардыц б^р^ екен-дт керсетшш, еЫртю ц^ралдары мен психотроптыц заттардыц зацсыз таралымыныц алдын алу шараларын жетшд^ру талпынысы жасалган.

Непзп бел^м. ЕЫртю агымыныц непзп мацсаты - б^р мемлекет немесе б^р цогамныц ^лттыц санасын жэне цорганыс цызметш жойып, оны отарга айналдыру. Жезекшелк, парацорлыц, ц^марлыц, зорлыц, езш-ез^ ел-т^ру, жыныс ауыстыру, нашацорлыц, отба-сыныц ыдырауы сеюлд^ цогамды ц^лдыра-татын себептер еЫртю мэдениетшщ непзп элементтер^ болып табылады. ¥ятсыздыц, жезекшелж басца да жаман агымдарын цол-дайтын, эр тYрлi идеологияларды таратып, халыцты эЫресе жастарды топтарга белетш мYмкiндiк туган сайын б^л топтарды б^р-

б^р^мен соцтыгыстыратын, эр тYрлi ^лттыц, мэдени жэне мшез-ц^лыц ц^ндылыцтарын алыстататын, оны жануарлар цатарына дешн темендететш б^л мэдениет - еЫртю мэдени-ет деп аталады.

ЕЫртюнщ тYрлерi кеп болып келедь Ар-найы еЫртю заттары то^мше енгендер б^лар кец тараганы апиын, героин, кокаин, анаша (гашиш, марихуана).

ЖYЗдеген жылдар бойы Шыгыс пен Ба-тысты Орталыц Азия арцылы «¥лы Ж^бек жолы» жалгап жатса, цаз^рде б^л аралыцты Ауганстаннан бастау алатын «СолтYCтiк са-пар желюЬ> байланыстыруда. Б^ршюшщ непзп ешм^ - ж^бек матасы болып, жол-дагы цалалардыц экономикасымен цатар, мэденит мен эдебиетшщ де еркендеп есуше мол эсерш типздь Еюншюшщ непзп жэне жалгыз тауары - еЫртю заттары. Ал б^л ешм транзиттелетш аймацтардыц мэдениетш ц^лдыратып, ел экономикасыныц емес, цыл-мыс элемшщ барынша есуше, цылмыстыц ершуше ез Yлесiн цосуда.

ЕЫртюнщ зацсыз таралымымен ^ре-ст KYшейту - ц^зыретл жэне наркотизмнщ ыцтимал цаутне цызыгушылыц танытатын ел^м^здщ мемлекетлк жэне цогамдыц сала-ларыныц жогары мамандандырылган YЙ-леслр^м^ болган жагдайда гана оц эсер^н береди.

ЕЫртюнщ зацсыз айналымымен KYре-сет^н мекемелердщ алдында мемлекет^м^зд^ц халыцаралыц мэртебес^н кетеру б^зд^ зацб^зушылыцтарды реттейт^н зацнаманы одан эр^ жацсартудыц жэне дамытудыц жаца жолдарын царастыруга м^ндеттейд^. Б^л -нашацорлыцтыц, наркотизмн^ц нег^здер^ мен аспектшерш ашуды цамтитын жэне де пси-хотроптыц заттарды, ес^ртк^ ц^ралдарын ет-к^зу, тарату, сонымен цатар б^л ц^былыспен тэж^рибел^к KYрес кез^нде ц^цыц цоргау органдары цызмет^н^ц ти^мд^л^г^н арттыру мацсатында цалыптасцан т^жырымдамалыц тэс^лдер мен жагдайларды цылмыстыц ц^цыц пен криминология шецбершде аныцтаулар мен уацытылы тYзетулер жасау Yшiн цажет2.

Кылмыстыц саясатты ЖYргiзу барысын-да ес^ртк^ тарату сеюлд1 м^ндай ц^былыстыц бYгiнгi тацда ец алдымен цогамга цау^пт^л^-гш жэне зардабын ескеру цажет.

Сонымен цатар, нашацорлыцца шал-дыццан науцастар емделуге м^цтаж жэне олармен ^ресудщ цажетт^ екенд^г^н ескеру керек. ЕЫртюш таратудыц алгашцы кезец-дер^нде тшмд1 жэне гылыми-нег^зделген царсы эрекеттерд^ эз^рлеу^м^з ти^с. Ол Yшiн

Назарбаев Н.Э.Сындарлы он жыл. - Алматы, Атамура, 2003. - 240 б.

2 Указ Президента Республики Казахстан от 29 ноября 2005 года № 1678 «Обутверждении Стратегии борьбы с наркоманией и наркобизнесом в Республике Казахстан на 2006-2014 годы» // www.adilet.kz (утратил силу).

Вестник Института законодательства и правовой информации РК ООО

№1 (59) - 2020 22.0

Цылмыстыц цуцыц жэне цылмыстыц процесс

eлiмiздe пcиxoтpoптык зaттapды, ecipткi K¥Paлдapын тapaтyдьщ кoFaмFa Kayirnini-гiн жэте зapдaбын д¥pыc жeткiзe б^тт, тYciндipeтiн кoFaмдык-пcиxoлoгиялык жэте ^^^ы^ты^ aтмocфepaны K¥pyFa мiндeттiмiз.

Eciprarn^ тapaлымынa жaFдaй жacaй-тын фaктopлapдьщ т¥тac ЖYЙeci бap. Олap:

1. К¥paмындa ecipткi зaттapы бap eмдiк пpeпapaттapдьщ зaцды aйнaлымын жэте зaц-cыз ecipткi тacымaлымeн KYpec caлacындaFы кызмeттi бaкылaйтын зaцнaмaдaFы жэте мeкeмeлiк нopмaтивтi бaзaдaFы eлeyлi «6OC opындap».

2. КoFaмдык мeкeмeлepгe дeгeн ceнiмдi жoFaлтy, ^^^ы^ты^, мaтepиaлдык-тexникa-льщ, кapжылaй жэте бacкa дa кaмтaмacыз eтy мэceлeлepiнщ шeшiлмeyi, мaмaндaнды-pылFaн кaдpлapдьщ гету^ кылмыcтaн тaзap-ту ЖYЙeciнiц б^зылуы, rapKoKayrnKe Kap^i apeKeirep C¥paктapы бoйыншa K¥^iK KopFa-ушы opгaндap, бiлiм бepy жэм дeнcayлык ca^ray opгaндapындaFы кeмшiлiктep.

3. Ke4ec Сoциaлиcтiк Рecпyбликaлap ОдaFыньщ K¥paмынa ^ген мeмлeкeттepмeн шeкapaньщ бacым бeлiriнщ aшык бoлyы.

4. Мeдицинa caлacындa eciprarni ^л-дaнy дeцгeйiнiц жэм eciprarni кoлдaнyшы-лap caныньщ apтyы нaзap ayдapyды кaжeт eтeдi. Еcipткiнi мeдицинaлык жoлмeн ^л-дaнбaйтын т¥ЛFaлapFa жэте дe ocы жoлдa зaцб¥зyшылыктap жacaйтындapFa aceprn ти-гiзeтiн шapaлapдьщ зaц ЖYзiндe жoктыFы.

ЖoFapыдa кeлтipiлгeн фaктopлap тси-xoтpoптык зaттap мeн ecip™ к¥paлдapыньщ зaцcыз aйнaлымыньщ ecyiнe ыкдалын тигiзeдi.

У.С. Джeкeбaeв пcиxoтpoптык зaттap мeн ecipткi K¥Paлдapын тapaтyмeн KYpecy бapы-cындa элeyмeттiк З¥лымдыккa Kap^i мeмлe-ксттщ кeпвeктopлы caяcaтты K¥py шapaлapы мынaны кaмтиды: ^^кыктык caяcaт т^жы-pымдaмacындa кepceтiлгeн идeялap, ^ин-циптep мeн тaпcыpмaлap, coнымeн кaтap pecпyбликaмыздa пcиxoтpoптык зaттap мeн eciprai K¥Paлдapын тapaтyмeн KYpec бoйын-шa кылмыcтык caяcaттьщ K¥Pылымы.

Т¥жыpымдaмa шapaлapы кeлeciгe бaFыт-тaлFaн:

1) гyмaнизм, эдiлeттiлiккe нeгiздeлгeн зaцнaмaны K¥py;

2) eлiмiздe тэртш пeн peттiлiктi кaмтaмa-cыз eтeтiн тиiмдi K¥Paлдapды кaлыптacтыpy;

3) pecпyбликa aзaмaттapыньщ мaтepиaл-дык, ¥Йымдacтыpyшылык-K¥Kыктык, caяcи кeпiлдiгi мeн бocтaндыFын oдaн api KYшeйтy [1, c. 120].

ТaFы 6ÍP мaцызды жaйт, oл - т¥жыpымдa-мaдa мeмлeкeттiк кызмeткepлepдщ жэте aзaмaттapдьщ кoнcтитyциялык мiндeттepiн aткapyы бapыcындa жayaптылык дeцгeйiн apnbipy ceкiлдi c¥pa^rap кaмтылFaн.

В.В. Лyнeeв ceзiншe нaшaкop-лык жэте ecipткiмeн KYpec cтpaтeгияcы к¥кык TOp^i, мaтepиaлды, ¥Йымдacты-pyшылык-к¥кыктык, caяcи к¥кык ^подт мeн aдaм бocтaндыFын KYшeйтeтiн тиiмдi K¥Paлдapды K¥Paды. Б¥л кoFaмдa пcиxoтpoп-тык зaттap мeн ecipткi K¥Paлдapын тapaтyFa дeгeн нapaзылыкты кaлыптacтыpy мaкca-тындa ЖYзeгe acaды [2, с. 45].

Зaцcыз ecipткi aйнaлымымeн KYpece^ мeмлeкeттiк мeкeмeлepдiц eз кoнcтитyци-ялык мiндeттepiн a^apy жayaпкepшiлiгiн apттыpyы Yшiн к¥кык KopFay opгaндapы кы-змeткepлepiнiц кэЫби дeцгeйiн кeтepy кepeк. Кдоык KopFay кызмeткepлepi eciprarn^ тa-paлyын зepттey жэм ami^ray, coнымeн Ka-тap ic ЖYpгiзy бapыcындa этит нopмaлapы мeн зaцньщ мYЛтiкciз caктaлyын кaдaFaлay кызмeттepiн aткapaды. Koнcтитyциядa от-пaттaлFaн кoFaмдык мeмлeкeт идeяcын icKe acыpy ecipткiciз кoFaм K¥Py идeяcымeн riKe-лeй бaйлaныcты. Б¥л дeгeнiмiз - т¥ЛFaньщ тoлыктaй экoнoмикaлык бocтaндыFы, кoFaм-дык eмipдiц YЙлeciмдi, peттeлгeн caлacы, эл-ciздepгe мeйipiмдiлiк тaнытy жэте мiндeттi элeyмeттiк кeмeк ¥^1^.

К¥Кыктык caяcaт т¥жыpымдaмacындa aFымдaFы зaцды oдaн api oцтaйлaндыpyдьщ нaкты шapaлapы aныктaлFaн. Б¥л жaFдaйды кeлeciдeй шapaлapды K¥Py жoлымeн ЖYзeгe acыpy кaжeт:

- к¥кыктык peттeyдeгi 6OC opындapды тoлыктыpy жэте элeyмeттiк кaтынacтaFы мaцызды жaйттapFa Ke4m бeлy;

- зaц жoбaлapынa Fылыми зepттey ЖYp-пзу пpaктикaлapын жaлFacтыpy жэте Ke4e^ ту, iшiндe ¥лттык кayiпciздiккe ^ты-cтылыFын зepттey;

- зaцнaмaдaFы мeмлeкeттiк жэнe opыc тiлдepiндeгi тepминдepдi бipiздeндipy мaкca-тындa бipыцFaй тiзiмiн K¥Py.

- кылмыcтapды, жeмкopлык жэнe эюмшшж к¥кык б¥зyшылыктapды жacayFa жaFдaй жacaтйын aлFышapттapды aныктay, нopмaтивтi к¥кыктык aктiлepдiц жoбacыныц кpиминoлoгиялык capaптaмacын aныктay;

- зaц жoбacыныц жocпapлayын жaкcapтy, пepcпeктивaлы жocпapлay пpaктикacын eнгiзy.

Keз ^лген зaцдык жэнe зaцды KYшiндeгi a^rnep ecipткi K¥Paлдapы мeн пcиxoтpoптык зaттapды caктay жэнe тacымaлдayды кaдaFa-лayды peттeп oтыpaды, зaц жoбacын жэте зaц KYшiндeгi aктiнi дaйындay бapыcындa Fылы-ми capaптaмaFa бepy кaжeт. Еcipткi K¥Paл-дapы мeн пcиxoтpoптык зaттapдыц тiзiмiн т¥paкты тYPдe Kapa^^^m тoлыктыpып oты-py кaжeт, ocыFaн cэйкec ecipткi K¥Paлдapы мeн пcиxoтpoптык зaттapдыц epeжeлiк кaFи-дaлapыныц нopмaтивтi нeгiздepiн тaлкылaп жэнe eзгepтiп orapy кaжeт.

¡

t ¡

Ш 1

i ¡

Becтник Инcтитyтa зaкoнoдaтeльcтвa и прaвoвoй инфoрмaции PK

№1 (59) - 2020

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

р

I I

1

1 $

I I I I I I I I I

I

I I I

Уголовное право и уголовный процесс

ЕЫртю цуралдары мен психотроптыц заттардыц зацсыз айналымы Yшiн жауап-тылыцты тужырымдайтын зацнаманы эр^ царай жетшд^ру жолында мемлекетлк жэне орыс тшдершдеп терминдерд^ цолданудыц б^рыцгай то^мш цолдануды сацтау цажет.

ЕЫртюнщ зацсыз айналымы цылмыстыц бизнестш ец табысты кез^ болгандыцтан, еЫртю цуралдары мен психотроптыц заттардыц зацсыз айналымымен куресл реттейтш шаралардыц нормативтк цуцыцтыц актера сонымен цатар, еЫртю цуралдары мен психотроптыц заттарды цолдану, сацтау, тасымал-даудыц актшерш муцият криминологиялыц сараптамага ж^беру цажет, ол еЫртю цуралда-ры мен психотроптыц заттардыц зацсыз айна-лымына байланысты нормативтк цуцыцтыц акгшершщ цорытындысын беру цажет.

Концепцияда б^ршш^ рет ресми тYPде цылмыстыц цуцыцтыц прннциптер^ цалып-тасцан: «Кылмыстыц зацнаманы жетшд^ру келеЫ цылмыстыц цуцыцтардыц принцип-терш сацтаумен ЖYPУ керек:

Зацдылыц, оныц мэншде цылмыскерлк пен жазалау тек цана цылмыстыц зацмен аныцталу цажетпп жатыр;

Азаматтардыц зац жэне сот алдындагы тецдт, бул шыццан тегше, элеуметтк, лауа-зымдыц жэне заттыц жагдайына, жынысына, ултына жэне езге жагдайларга царамастан цылмыс жасаган барлыц азаматтар зац мен сот алдында б^рдей екендкш бшд^редц

Эдшеттшк, соттардыц цылмыстыц цуцыц бузушылыцтыц сипаты мен цогамга цауштшк дэрежеЫн, юнэл^ адамныц жеке басын, жауаптылыц пен жазаны жещлде-тетш немесе ауырлататын мэн-жайды еске-ре отырып эдш шеш^м цабылдауы.Жэб^рле-нушшщ, соныц шшде мемлекеттщ цуцыгын ттсл шецберде цоргау».

Кылмыстыц Кодекс цагидаттары цажет пе деген сурац тюрталасца толы болып ца-лады. Кылмыстыц кодекстщ белсенд^ шыга-рушыларыныц б^р^ профессор Я.И. Гилин-ский, былай деп жазады: «...Республиканыц Кылмыстыц кодекЫн жасаушылардыц б^р^ ретшде эрцашан шетелдк элементпен ца-тынас туындаганы белгш. Куцыцтыц ЖYЙ-елер эд^Ымен шетелдк цуцыцты игеру улттыц цуцыцты тануга, жаца цуцыцтыц институттар мен нормаларды, сонымен цатар сауда шаруашылыгы талаптарында цылмыстыц-цуцыцтыц реттеу Yшiн тYрлi зацдыц-цуцыцтыц эдютерд^ цалыптастыру арцылы оны жетшд^руге мYмкiндiк береди. Бул ерекше даму тарихы бар б^здщ ел Yшiн мацызды, себеб^ дамыган елдерде цуцыцтыц ЖYЙелердiц орнауы б^рнеше гасыр уацыт-ты алды, оныц арасында жаца зацдар пайда болды, оныц шшде цылмыстыц-цуцыцтыц,

азаматтыц-цуцыцтыц жэне езге зацнамалыц актшер бар» [3, 56 б].

Кылмыстыц цуцыц принциптерш беютудщ цажеттШп ел^м^зде ЖYргiзiлген цуцыцтыц саясаттыц дурыс орнауына не-пзделген, сонымен цатар цылмыстыц жеке топтары Yшiн арнайы цылмыстыц саясат цалыптастыру. Принциптерде басцарудыц бастамасын сипаттайтын жэне зацнамадагы алга басатын идеялардыц жиынтыгын аша-тын идеялар цурылган.

ЕЫртюге байланысты цылмыстардыц тенденциясын сипаттай отырып, профессор Н.И Загородников келеЫш керсетедк «ЕЫрт-юмен байланысты цылмыстар непзшен 90%-ы жэне одан да кеб^ уйымдастырылган жэне ултаралыц болып табылады» [4, 8 б].

Осылайша, еЫртю цуралдары мен психотроптыц заттардыц таралымы:

1) Галамшарымыздыц кещсткшщ гло-балды масштабын жаулап алады;

2) еЫртюмен байланысты цылмыстар кебшесе уйымдастырылган жэне улт аралыц цылмыспен цалыптасады;

3) уйымдастырылган тYPде еЫртюлерд^ тарату нэтижеЫ жогары табыс экелед^, соныц салдарынан еЫртю цуралдары мен психотроптыц заттарды тарату, тутынушылар саны эрдайым улгайып отырады.

Келт^ршген жагдайлар еЫртюш таратуга царсы YЙымдастырылатын мемлекет ЖYргi-зетш цылмыстыц саясатта ец алдымен еЫрт-ю цуралдары мен психотроптыц заттардыц зацсыз айналымы сипаттайтын цубылыстар галамшарлыц масштабтагы глобалды сипат-та екенш ескеру цажет. ЕЫртюш тарату фак-тшер^ - еЫртюлк бизнес нэтижеЫнде Yлкен табыс кезше кенелетш уйымдастырылган цылмыстыц топтыц ютерь

Адамдар арасында еЫртюш тарату та-рихын зерттей келе, профессор Е.И Каир-жанов келеЫ тарихи фактшерд^ келт^редк «ЕЫртюлер адамзаттыц барлыц белгШ тарихи кезещнде бар. «Тарих атасы» Геродот ежелп гректер каннабис ешмш цолданган-дыгын сипаттайды. ЕЫртю цолдану элеуметтк протест формасы, идентификация цуралы (белгШ б^р элеуметтк топца, субмэдениетке жататынын керсету) цызметш атцаруы мYм-юн, ал олардыц кейб^рш - «элиталы», «мэр-тебелЬ> тYрiн (мысалы, кокаин) цолдану мэр-тебел^ рел атцарады. Б^рац муныц барлыгы Yшiн телеу цажет, еЫртю цуралдары мен психотроптыц заттарды тутынушылар ден-саулыгы, жумыс орнынан, оцу орнынан, от-басынан, ем^ршен айырылу сияцты ацымен телейдЬ» [5, 30 б.].

Куцыцтыц саясат Концепциясында кел-т^ршген ережелерге байланысты келеЫдегь дей белгшенедк «ЕЫртюлк саясат гумани-

Вестник Института законодательства и правовой информации РК

№1 (59) - 2020

Цылмыстыц цуцыц жэне цылмыстыц процесс

зaция бaFытындa aлдымeн ayыpлыFы opтaшa жэте жeцiл бipiншi peт ^шмы^ жacaFaндap Yшiн бaFыттaлy кaжeт, coнымeн кaтap Mey-мeттiк ocaл тoптapFa - aяFы ayыp жэте K^e-лeт жacкa тoлмaFaн бaлaлapы бap жaлFыз-бacты эйeлдepгe, кэмeлeткe тoлмaFaндapFa, жacы Yлкeндepгe дe бaFыттaлyы тиic. Co-нымeн бipгe ayыp ^ымью жacaп, ^тмы-етьщ жayaптылыктaн жaлтapFaндapFa, ^л-мыcты Kama жacaFaндapFa кaтaц тYPдe жaзa KOлдaнy кaжeт.

Бacым бaFыт бoлып ecкepтy жэте ^л-мыетыц aлдын aлy, жeдeл-iздecтipy кызмeтiн жeтiлдipy, a^apanbiK кaмcыздaндыpy жэте тaлдay Ж¥мыcыньщ дeцгeйiн кeтepy, xaлыкa-paлык ынтымaктacтыкты Kearny бoлy KepeK».

Кaзipгi ya^nra ecipткiнi тapaтyдьщ rao-бaлды мacштaбы ¥ЛFaюдa. Пpoфeccop В. Якушин eз кeзeгiндe «Eciprarn^ зaцcыз a^ талымы кeптeгeн ¥лтapaлык кылмыcтык ¥Йымдapдыц тепзп тaбыc кeзi бoлып тaбы-лaды, eндipy жэте тapaтyдьщ жeкe дeцгeйiн-дeгi eзiндiк индycтpия peтiндe бoлaды жэте б^тен б¥pын ¥FынyFa те. Еcipткiлiк бизте-cтe жaлпы бaFaлык кeлeмi 500млpд. АКШ дoллapын K¥Paйды. Ец ipi дaмыFaн жeтi мeм-лeкeттiц бacшылapымeн жэте eypoпaлык бipлecтiктepдiц Koмиccияcымeн K¥PылFaн кapжылык шapaлap бoйыншa мaкcaттык тoп АКШ пeн Eyporn eлдepiнe гepoин, кoкaин, кaннaбиc caтyдaн тYCкeн кapжылap 85 млpд. дoллapFa жyыFы Ж¥мcaлaды нeмece инвe-cтицияFa Ж¥мcaлaды» [6, 86 б.].

Eciprai K¥Paлдapы мeн пcиxoтpoптык зaттapдыц зaцcыз aйнaлымымeн KYpec шa-paлapын ЖYзeгe acыpy кeзiндeгi зaцдылык пpинципi eciprarn^ зaцcыз aйнaлымынa кшэй дeп тaныFaн т¥ЛFaлapды кылмыcтык жayaпкepшiлiккe тapтып, oлapFa эдш Yкiм тaFaйындay C¥paктapын шeшy Yшiн бipiншi дeцгeйлi мaFынaFa те.

Кылмыетьщ caяcaт ЖYpгiзyдeгi дeмo-кpaтизм пpинципi ЖYpгiзiлeтiн ^лмыстыщ caяcaттыц элeyмeттiк-caяcaттык мэнге иe жэте Yздiкciз бaйлaныcтa бoлaды. Пpoфec-cop Н.Ф. Kyзнeцoвa eзiнiц кeлeci т¥жы-pымындa: «щьтмыстыщ caяcaт - б¥л raac-CTap, ¥лттap, элeyмeттiк тoптap, кoFaм жэте т¥ЛFaныц apacындaFы Ka^mac, oл eзiнiц K¥Paмы ap^Lm кылмыcпeн KYpec гезш-дe мeмлeкeт кызмeтiндe aзaмaттapдыц Ka-тыcyын K¥Paйды, oл мeмлeкeт жэте ¥Йымдapыныц кызмeтiнiц K¥Paмын, фop-мacын, мiндeтiн aныктaйды, coнымeн Ka-тap e^eK eтyшiлepдiц ц^^ьн KopFayFa бaFыттaлFaн» - дeп кepceтeдi [7, 94 б.].

Кылмыетьщ caяcaт ^лмыстыщ к¥кыккa кapaFaндa гец ayкымды, ceбeбi oл тeк кaнa кылмыcтык-к¥кыктык эдicтep мeн ^л-мыcпeн KYpec K¥Paлдapын aныктaп Faнa дой-

мaй, K¥^iK б¥зушыльщтыц aлдын aлy мэ^-лeciн дe шeшy KepeK, Fылым мeн тэжipибeгe кылмыcпeн KYpeCT^ тYзeтy бaFыты тэн, oл тeк к¥кыктык Fa^ eмec, элeyмeттiк ¥Йымдa-cтыpылFaн, идeoлoгиялык жэте eзгe шapa-лapды aныктaйды.

0з кeзeгiндe, тYзeтy шapaлapы, Mey-мeттiк, ¥Йымдacтыpyшылык, идeoлoгиялык жэте eзгe дe шapaлap ЖYpгiзiлeтiн ^лмы-етьщ caяcaттыц K¥Paмдac бeлiгi бoлып тa-былaды, мeмлeкeттe нaкты дeмoкpaтиялык тYpлeндipyлepдiц ЖYзeгe acyын aныктaйды, oлap K¥^iK KopFay opындapыньщ тaлпыны-cын KYшeйтyгe жэте pecпyбликaмыздa Kerçi-нeн eтeк aлFaн кылмыcтapдьщ aлдын aлyFa, iшiндe ecipткiнi тapaтy, бipыцFaйлa-crapyFa бaFыттaлFaн.

ЖoFapыдaFылapды кepceтe кeлe, eciprai K¥Paлдapы мeн пcиxoтpoптык зaттapдыц зaц-cыз aйнaлымынa кapcы шapaлap pecпyбликa-мыздa eciprarn^ зaцcыз тapaлымымeн KYpec кeзiндeгi кылмыcтык caяcaт пpинциптepiн caктay жэте жoFapы дeцгeйдe opындay apкылы carri ЖYзeгe acыpылyы мYмкiн.

Кылмыcтык-к¥кыктык мeмлeкeттiц мэжбYpлey шapaлapы aзaмaттapдыц, кoFaм-ныц жэте жeкe т¥ЛFaныц игiлiгi, мYДдeлepi мeн к¥ндылыктapынa дол C¥Fyы ceкiлдi мь нeз-к¥лкы Yшiн жayaпкa тapтылaтын кoFaм мeн мeмлeкeттiц e4 кaтaл шapaлapы peтiндe cипaттaлaды. Ecipram^ жaппaй тapaлyы e4 aлдымeн, aзaмaттapдыц дeнcayлыFынa зия-нын тигiзбeк.

«Жayaптылык, iшiндe дошмы-

cтык-к¥кыктык тa, K¥KЫK нopмaлapымeн бeлгiлeнeдi, aлaйдa ^^^тыщ Ka^fflaCTap-дыц пaйдa бoлyымeн ЖYзeгe acaды».

Кылмыcтык я^ьщ тeopияcындa дошмы-cтык жayaптылык ^^^тыщ ipгeлi caнaтынa жaтaтындыFы жaйлы жaзылFaн. Б¥л - Kerne гeн кылмыcтык-к¥кыктык K¥былыcтapымeн Yздiкciз бaйлaныcтa бoлaтын KYPдeлi ^пдо^ pлы фeнoмeн бoлып тaбылaды.

Кылмыетьщ я^ьщ Fылымындa жэте дош-мьгстен KYpecy тэжipибeciндe дошмыстыщ жayaпкa тapтy мэceлeci тopaптык мэceлe 6O-лып тaбылaды. Coнымeн кaтap, кылмыcтык жayaптылык тYciнiгi, мaкcaты жэнe кызмeт-тepiнe кaтыcты cипaттaмaлap кылмыcтык K¥KЫK Fылымындa шeшiлмeгeн жэнe пiкip-тaлac тyдыpaтын C¥paктap peтiндe кaлaды.

Кaзaкcтaн Рecпyбликacы Кылмыcтык кoдeкciнiц 4-бaбындa кылмыcтык жayaп-тылыктыц нeгiзi жaйлы aйтылFaн. CoFaн cэйкec, мынaдaй epeжe бap: кылмыcтык жay-aптылыктыц бipдeн-бip нeгiзi - б¥л кылмыc жacay, яFни OFaн aтaлмыш Koдeкcтe Kapa-cтыpылFaн K¥Paмындa кылмыcтыц бeлгiлepi бap ic-эpeкeттep жaтaды. Кылмыcтык зaцFa cэйкec, кылмыcтык жayaпкa тapтyдыц eKi нe-

¡ ¡

i

ш 1

i i

Becтник Инcтитyтa зaкoнoдaтeльcтвa и прaвoвoй инфoрмaции PK

№1 (59) - 2020

р

I I

1

1 $

I I I I I I I I I

I

I I I

Уголовное право и уголовный процесс

пз^ бар: 1) тулганыц цылмыс жасауы, ягни цогамга цаушт ю-эрекет; 2) цылмыс цурамы-ныц барлыц белгшерь

Профессор В. Демидов цылмыстыц жау-аптылыц тYсiнiгiн зерттей отырып, цуцыцтыц салдар тулгага цуцыц нормаларын цолда-нудыц нэтижеЫ екендтн жэне юнэл^ тулга жасаган цылмысы Yшiн мемлекет атынан жа-зага тартылатынын сипаттайды. Кылмыстыц жауаптылыц юнэл^ тулганыц ю-эрекетш зацсыз деп багалайтын мемлекет тарапынан мэжбYрлеу болып табылады. Мемлекет цуцыц бузушыныныц цалауынсыз, ез^ тэуел-Ыз мэжбYрлi тYPде жауапца тартады.

В Демидов тюршше, цылмыстыц жауаптылыц - сот шеш^м^мен тулганы цатац дара-лайды жэне юнэл^ тулганы мемлекет атынан жазатагайындайды. Бул жаза тYрi тулганыц цуцыгы мен бас бостандыгын шектеу немесе айыру тYрiнде белгшену^ мYмкiн. Осылайша сотталганныц жеке жэне мYлiктiк жагдайы шешшед^ (айыппул, тYзеу жумыстары, бас бостандыгынан айыру жэне т.б.). Жогарыда аталгандар цылмыстыц жауаптылыцца жа-тады жэне Yкiм зацды KYшiне енген сэттен бастап ЖYзеге асырылады немесе жауап-тылыцтан босатцан сэттен бастап кушш жо-яды [8, 17 б].

Кылмыстыц жауаптылыцтыц пайда болу непздерш ацыргы элемента табу жэне оныц ем^р CYPУ мацсатын аныцтаудан бастау керек. Буныц непзшде ортац теориялыц (цуцыц нормасы, цуцыц цатынастарыныц объекпЫ) жэне цылмыстыц-цуцыцтыц (цылмыс, цылмыс цурамы) цасиеттер^ бар езара генетика-лыц байланысцан ЖYЙе жатыр.

Кылмыстыц жауаптылыцтыц непздерш аныцтау мэселеЫ жаца тэЫлдерд^ жэне дэстYрлi шеш^мдер мен угымдарды цайта царастыруды цажет ететшдтне ешюмнщ та-ласы жоц. ЭЫресе, цандай да б^р жаца ю-эре-кеттер Yшiн жазаны орнату барысында, ягни цылмыстыц жауаптылыцта царастырыл-маган цогамга цаушт эс-эрекеттер жайлы сез цозгалганда талцыны цажет етедь

Баяндалган жагдайлар республикамызда еЫртю цуралдары мен психотроптыц заттар-дыц зацсыз таралымына цылмыстыц жау-аптылыцты орнату жэне криминализацияда объективт цажеттшж туындайтыны туралы мэл^мдеме жасауга болады.

Ягни, жогары элеуметак цауштшж жэне элеуметак цаушт зардап, сонымен цатар ел^м^здеп еЫртю цуралдары мен психотроптыц заттарды зацсыз таралымы фактшер^ масштабыныц кебею^ осы цызметтщ цылмыстыц жаза тагайындау туралы шеш^м цабыл-дау Yшiн шынайы элеуметак-цуцыцтыц база болып табылады.

Куцыцтыц эдебиетте цогамдыц цаушт

цызметтердi дурыс криминализациялау сурацтарын теориялыц жасауга Yлкен мэн бершедь Соныц шшде, криминализация шарттарын аныцтау, ягни цандай да б^р цы-зметт цылмыс категориясына енпзу «Адам-заттыц тэрт^бш цылмыстыц белгШ б^р тYрiне жатцызу кезшдеп сурацты шешуде мацызды критерийлер болып келесшер табылады:

1) цогамдыц цаушт ю-эрекет деп бага-лау, оныц шшде эюмшшк немесе езге цуцыц бузушылыцца жатцыза алмайтындай жагдайда;

2) цогамдыц моральга царсы жэне цогам-ныц басым белЫ айыптайтын ю-эрекет;

3) мундай мшез-цулыцпен KYрес тек цылмыстыц жаза жэне езге шараларды цол-данганда гана сэтт болмайтыны туралы факттщ констатациясы;

4) жаза тагайындау езшщ объективт цасиеттер^мен мемлекет алдында цойылган мацсаттарга жетуге мYмкiндiгi бар екендт туралы жагдайды орнату;

5) мшез-цулыцтыц осындай тYрiн ор-натцан кезде мемлекет зацга багынбай, аза-маттардыц жеке ем^рше цол суцпайтынына кез жетюзу».

СэйкеЫнше еЫртю цуралдары мен психотроптыц заттарды зацсыз тарату тYрiн-деп цызметтерд^ криминализациялау Yшiн шынайы непз болып келесшер цызмет етедк

цогамдыц цауштшж децгешнщ жогары-лауы жэне бул эрекеттщ цогамга цаутнщ салдары;

- бул ю-эрекеттщ цогамга цауштшк дец-геш, ол цылмыстыц-цуцыцтыц шаралардыц эсер^мен жэне цылмыстыц-цуцыцтыц цурам мен цасиеттердщ жазалау шараларымен шектелмейдц

- еЫртю цуралдары мен психотроптыц заттарды зацсыз тарату фактшерь Атал-мыш фактшер адамгершшк нормаларга ца-рама-цайшы, оган ел^м^здщ азаматтарыныц кепшШп адамгершшжке жат цылыц ретшде царайды жэне сондыцтан да цогамныц зацга багынушы белт оларды юнэлайды;

- еЫртю цуралдары мен психотроптыц заттардыц зацсыз таралымымен ^рестщ тшмдШгш арттыру. Бул цыл-мыстыц-цуцыцтыц шараларды цолдану жо-лымен, ягни цылмыстыц жауаптылыцца тарту жэне жасаган эрекет Yшiн жаза тагайындау жолымен ЖYзеге аспац.

- еЫртю цуралдары мен психотроптыц заттардыц таралымы Yшiн цылмыстыц жауаптылыцца тарту жэне жазалау.

ЕЫртю цуралдары мен психотроптыц заттардыц таралымы Yшiн цылмыстыц жауаптылыцца тарту зацсыз жолмен еЫртюш таратцан тулга Yшiн цуцыцтыц салдардыц ^шше енушен басталады. Бул цуцыцтыц салдар юнэл^ тулганы мемлекет атынан жа-

Вестник Института законодательства и правовой информации РК

№1 (59) - 2020

Цылмыстыц цуцыц жэне цылмыстыц процесс

залау ретшде сипатталады. EcipTKi к¥рал-дары мен психотроптык заттарды зацсыз таратканы Yшiн кылмыстык жауаптылыкка тарту езшщ к¥рамы жагынан кшэл^ т^лга-ныц эрекетш зацсыз деп табатын немесе еЫрюш, психотропты заттарды ез ерюмен тапсырган т^лганы, сонымен катар медици-налык кемек алу Yшiн медициналык мекеме-ге ез ерюмен ЖYгiнген жэне де психотропты заттар мен еЫртю к¥ралдарын зацсыз тарату кылмысын ашуга белсенд^ кемек керсеткеш Yшiн т¥лганы кылмыстык жауаптылыктан босату ретшде кершю береди. Психотропты заттар мен еЫртю к¥ралдарын зацсыз тарату Yшiн кылмыстык жауаптылыкка тарту к¥кык б¥зушыныц калауынсыз, тэуелЫз мемлекет тарапынан мэжбYрлi тYPде ЖYзеге аспак.

Ес^рткш зацсыз таратканы ушш кылмыстык жауаптылыкка тарту максаты мен кыз-меттер^ интроспективт жэне ретроспектива кылмыстыкжауаптылыккатартумшдеттер^кы-зметтер^мен б^рт¥тас байланысты болып келедь

ЕЫрткшщ зацсыз таралымы Yшiн жаза тагайындаудыц непзп максаты ретшде оныц б¥лтартпайтындыгын жэне азаматтардыц арасында еЫртю таралымына жол бермеу-д^, сонымен катар зацга, нормаларга, кылмыстык зацмен коргалатын к¥ндылыктар ЖYЙеciне к¥рметпен карауга; зацга багы-нушылык атмосферасын калыптастыру жэне

соныц нэтижеciнде кылмыстык-к¥кыктык профилактика ЖYргiзу секшд^ ю-эрекеттерд^ атауга болады.

К^орытынды. ЕЫртю к¥ралдары мен психотроптык заттарды таратумен KYреcтi ¥Йымдастырудыц накты шараларын колда-нуды ЖYзеге асыру кезшде к¥кыктык сая-сат к¥кыктык жэне элеуметтж мемлекеттщ конституциялык идеяларына, зацнамалык принцитн мшдетл сактауга, эдшеттшк пен гуманизмге багытталуы керек, себеб^ каз^р-ri уакытта ЖYзеге асырылып отырган ес^ртю к¥ралдары мен психотроптык заттардыц зацсыз айналымына жауаптылыктьп реттейтш зацнама мацызды езгертулер мен толыкты-руларды кажет етедь

Ес^ртю бизнеса мен нашакорлыктан коргау стратегиясы к¥кыктык тэртштщ, адамдардыц жэне азаматтардыц к¥кыкта-ры мен бостандыктарыныц материалдык, ¥йымдастырушылык-к¥кыктык, саясаттык тэсшдер^ мен к¥ралдарын бекггу нэтижесш-де еЫртю к¥ралдары мен психотроптык заттарды таратуга когамныц берж бегеттШпн к¥ру кажет. Себеб^ еЫртюмен байланысты кылмыс ¥йымдастырушылык жэне тран-с¥лттык болып келед^, онда кылмыстык сая-сат к¥ру кезшде еЫртю к¥ралдары мен психотроптык заттарды таратудыц кылмыстык ерекшелжтерш ескеру кажет.

ЭДЕБИЕТТЕР

1. Назарбаев Н.Э. Сындарлы он жыл. - Алматы, Атамура. - 2003. - 240 б.

2. Лунеев В.В. Преступность ХХ века: Мировые регинальные и Российские тенденции. - Москва, 2011. - 912 с.

3. Гилинский Я.И. Понятия преступности в современной криминологии // Предупреждение преступности, 2005. - С. 30- 61.

4. Загородников Н.И. Советская уголовная политика и деятельность органов внутренних дел. Учебное пособие. - М.: Изд-во МВШММВД СССР, 1979. -100 с.

5. Гринько С.Д. Незаконный оборот наркотиков и меры борьбы с ним // Закон и право. - 2005. -N 7. - С. 15-16.

6. Якушин В., Тюшнякова О. Цели уголовной ответственности, Уголовное право, Москва., 2003.- №2. - С. 88-89.

7. Кузнецова Н.Ф. Курс уголовного права. Общая часть. Т. 1. - М.: ЗЕРЦАЛО, 1999. - 592 с.

8. Демидов В. В департаменте внутренних дел Алматы состоялась расширенное оперативное совещание по итогам 9 месяцев 2012 г. // Известия, Казахстан от 1 ноября 2012 г.

REFERENCES

1. Nazarbaev N.Ä. Sindarli on jil. - Almati, Atamura. - 2003. - 240 b.

2. Luneyev V.V. Prestupnost' KHKH veka: Mirovyye reginal'nyye i Rossiyskiye tendentsii. - Moskva, 2011. - 912 s.

3. Gilinskiy YA.I. Ponyatiyaprestupnosti v sovremennoy kriminologii//Preduprezhdeniyeprestupnosti, 2005. - S. 30-61.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

4. Zagorodnikov N.I. Sovetskaya ugolovnaya politika i deyatel'nost' organov vnutrennikh del. Uchebnoye posobiye. - M. : Izd-vo MVSHMMVD SSSR, 1979. -100 c.

5. Grin'ko S.D. Nezakonnyy oborot narkotikov i mery bor'by s nim //Zakon ipravo. - 2005. - N 7. - S. 15-16.

6. Yakushin V., Tyushnyakova O. Tseli ugolovnoy otvetstvennosti, Ugolovnoye pravo, Moskva., 2003.-№2. - S. 88-89.

7. Kuznetsova N.F. Kurs ugolovnogo prava. Obshchaya chast'. T. 1. - M.: ZERTSALO, 1999. - 592 s.

8. Demidov V. V departamente vnutrennikh del Almaty sostoyalas' rasshirennoye operativnoye soveshchaniye po itogam 9 mesyatsev 2012 g. // Izvestiya, Kazakhstan ot 1 noyabrya 2012 g.

Вестник Института законодательства и правовой информации РК

№1 (59) - 2020

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.