CC BY
0Э0Ж 004.896
ЦАЗАЦСТАН ЭКОНОМИКАСЫНА ЖАСАНДЫ ИНТЕЛЛЕКТТЩ ЭСЕР1
САМЕНОВА АСЕМ.ЖАНАХМЕТОВНА
окытушы, Д.Серiкбаев атындагы Шыгыс ^азакстан Техникалык Университетi, ^азакстан
Республикасы, Эскемен каласы
Андатпа. Жасанды интеллект (ЖИ) эдетте адам интеллект1мен байланысты зияткерлт цабыеттерд1 цажет ететт тапсырмаларды орындауга цаб1летт1 ЖYйелер мен багдарламаларды жасау жэне дамытумен айналысатын информатика саласы. Жасанды интеллекттщ енггзглуг жэне дамуы адам вмгргнгц эртурлг салаларында революциялыц взгергстерге алып келедг. Жасанды интеллект технологияларыныц экономиканыц, бшммц, медицинаныц жэне вмгрдгц басца да салаларыныц тшмдшгт арттыру Yшiн орасан зор элеует1 бар. Сондай-ац жасанды интеллект кYнделiктi тапсырмаларды автоматтандыру Yшiн цолданылады, бул цызметкерлердi негурлым кYрделi жэне шыгармашылыц тапсырмаларга назар аударуга босатады.
TyMh свздер: жасанды интеллект, экономика, нарыц, сандыц ацпарат, автоматтанд ыру.
БYгiнде, эртYрлi елдер жасанды интеллект саласында элемдш кешбасшы болуга умтылуда. Оларды адамзат Yшiн езект мэселелердi шешу Yшiн жасанды интеллект технологиялары мен озык аналитиканы пайдаланудьщ есш келе жаткан перспективалары мен мYмкiндiктерi кызыктырады. McKinsey & Company зерттеулерше сэйкес, ^азакстанда да бул саладагы даму мYмкiндiгi жогары.
Ец бiрiншi, жасанды интеллект ел экономикасында накты калай жэне каншалыкты колданылатынын айтып ету керек.
1. Шешiм кабылдау жэне болжам жасау: Жасанды интеллект деректердщ Yлкен келемш талдап, жасырын Yлгiлер мен YPДiстердi аныктай алады, бул компанияларга, кэсшорындарга, кiшi бизнеске жэне баска да салаларда оцтайлы жэне акылды шешiмдер кабылдауга кемектеседi. Мысалы, ендiрiсте ЖИ ендiрiстiк процесстердi бакылап, оцтайландыра алады, роботтарды баскара алады жэне мэселелердi аныктау жэне енiм сапасын жаксарту Yшiн деректердi автоматты тYPде талдай алады. Бул суранысты, багаларды, нарыктык YPДiстердi жэне баска да экономикалык керсеткiштердi болжауга мYмкiндiк бередi. Осы болжамдардыц негiзiнде бизнес сатып алу, ендiру, бага жэне маркетинг стратегиялары туралы негурлым негiзделген шешiмдер кабылдай алады.
2. Тутынушы тэжiрибесiн жаксарту: Жасанды интеллект тутынушылар тэжiрибесiн жаксарту жэне кызметтердi жекелендiру Yшiн пайдаланылуы мYмкiн. Мысалы, жасанды интеллект тутынушылардыц калауы мен мiнез-кулкы туралы деректердi талдап, оларга ец колайлы ешмдер мен кызметтердi усына алады. AI сурауларды автоматты тYPде ецдеу жэне чат-боттар немесе дауыстык кемекшiлер аркылы тутынушылармен байланысу Yшiн де пайдаланылуы мYмкiн.
3. Жаца бизнес Yлгiлерiн куру: Жасанды интеллект инновациялык бизнес Yлгiлерiн куру Yшiн жаца мYмкiндiктер ашады. Мысалы, компаниялар бизнес-процестердi оцтайландыруга немесе жаца функционалдылыкты камтамасыз етуге кемектесетш ЖИ кызметтерiн пайдалану Yшiн жазылымдар усына алады. Жасанды интеллект деректердi талдау жэне автоматты шешiм кабылдау негiзiнде жаца енiмдер мен кызметтердi жасау Yшiн де пайдаланылуы мYмкiн.
Тутастай алганда, жасанды интеллект экономикада барган сайын мацызды рел аткарып, компанияларга тиiмдiлiктi арттыруга, кызмет керсету сапасын жаксартуга жэне есу мен инновациялар Yшiн жаца мYмкiндiктер жасауга кемектесуде.
Айтып ететш жайт, Казакстан Республикасыньщ президентi Касым-Жомарт Токаев ез Жолдауында бYгiнде жасанды интеллект технологияларын пайдалану ерекше назар аударуды кажет ететiнiн атап етп: "Жасанды интеллект технологияларын пайдалану ерекше назар аударуды кажет етедь Бул саланыц табысты дамуы жекелеген елдер Yшiн ЖЮ-нщ айтарлыктай eсуiн камтамасыз ете алады. Егер 6i3 жасанды интеллект мYмкiндiктерiн толы; пайдалансак, экономика бшмше сапалы секiрiс жасай аламыз.»
Сол себеш!, казiргi тацда жасанды интеллект технологияларын колдану тек колдау алады. Алайда, эр жацадан енгiзiлген езгертпенщ, ягни иновацияныц езшщ артыкшылыктары мен кемшiлiктерi бола алады. Зерrтелiп отырган сала- экономикага бул иновация калай эсер ететiндiгiн карастыра аламыз.
Ец алдымен, артыкшылыктарына токталатын болсак:
Бiрiншiден, бул елдщ жан басына шыккан жалпы iшкi eнiмдi кетеруге мYмкiндiк бередi. Ал бiз бiлетiндей, жан басына шаккандагы Ж1Э (Ж¥Э) елдщ экономикалык даму децгешн аныктайтын сипаттама.
^азакстандагы McKinsey & Company компаниясыныц баскарушы серiктесi Йохен Бербнер: «Жасанды интеллект жэне озык аналитикалык технологиялар ^азакстанга 2030 жылга дейiн жалпы шю ешмнщ 5-6% жылдык еамше кол жеткiзуге мYмкiндiк беретiн непзп факторлардыц бiрi бола алады. Бул жумыспен камту есу каркыныныц бэсецдеуi жагдайында экономикалык есудщ мацызды факторына айналатын ецбек ешмдшгшщ артуы есебшен мYмкiн болып отыр».
Жасанды интеллект пен кецейтшген аналитиканыц жалпы косылган кунга (Ж^К) эсерiн карастырайык.
Тау-кен eнеркэсiбi мен ецдеу eнеркэсiбiнде жасанды интеллект технологиялары мен озык аналитиканы енпзудщ жылдык эсерi 2018 жылгы багамен 5-тен 7 миллиард долларга дейiн болуы мYмкiн. ^ызмет керсету саласында осыган уксас эсер $9-дан 13 млрд долларга дейiн жетуi мYмкiн. Бiлiм беру, денсаулык сактау, Yкiмет жэне корганыс салаларында эсер салыстырмалы тYPде темен, алайда жылына косымша $1-2 млрд ЖКК (2018 жылгы багалар бойынша) хальщтыц eivrip суру децгешн кетеруге ете мацызды кемек болып кершед1.
1 - сурет - 2030 жылга арналган ЖКК болжамы, 2018 жылгы бага
Екшшщен, экономикалык даму элеуетiмен катар жасанды интеллект пен алдыцгы катарлы аналитикалык технологиялар кала тургындарыныц eмiр CYPУ сапасын айтарлыктай жаксарта алады. Колданудыц кептеген мысалдары бар, олардыц кейбiреулерi:
Каз1рдщ езшде элемде нашар керетш адамдар Yшiн навигациялык жYЙе жумыс iстейдi, ол eмiр сапасын айтарлыктай жаксартуга жэне 50 мыцнан астам адамды жумыспен камтуга кeмектестi. Кeзi нашар керетшдер санатына жататын 25 мыцнан астам Казакстан тургындары Yшiн мундай жYЙенiц пайдасы зор болары сeзсiз. Сондай-ак, бул ел экономикасына елеулi эсер типзетш жумыссыздык пайызын тYсiредi.
Калалык кeлiк жYЙесiн баскару тургысынан алганда, кeлiк кептелiсi бойынша элемдегi ец нашар калалардыц бiрiнде каланыц орташа жылдамдыгын 13%-га арттыруга кeмектесетiн технология мысалдары бар. Бул ец iрi мегаполисi Алматыда 2017 жылы шарыктау кезiнде орташа жылдамдык небэрi 19 км/саг болган Казакстанга да катысты. Осы аркылы, тургындардыц шарыктауга кеткен уакыты жасанды интеллект технологияларыныц кемепмен уакытты тиiмдi баскару мен жумсауга жол ашады. Экономикалык кез-карастардан да, бул оцтайлы шешiм болмак.
Жасанды интеллект экономика мен бизнеске эсер етудщ тагы бiр жолы - ецбек нарыгында жаца жумыс орындарын куру. Жасанды интеллектпен жумыс ютейтш жYЙелер кYнделiктi тапсырмаларды орындайтындыктан, бул жYЙелердi бакылау, эзiрлеу, енгiзу жэне баскару Yшiн адамдар кажет. Бул деректер гылымы мен аналитикада жаца жумыс орындарын куруда, eйткенi компаниялар жинайтын деректердiц Yлкен кeлемiн пайдалануга тырысады.
Сонымен катар, ЖИ компаниялардыц бэсекелесу тэсiлiн де eзгертедi. Жасанды интеллект колданатын компаниялар деректерге непзделген шешiмдер кабылдау, eнiмдерi мен кызметтерш жаксарту жэне тиiмдiрек болу аркылы бэсекелеспк артыкшылыкка ие болады. Бул дегенiмiз, кiшi жэне iрi бизнес, кэсшорындардыц бэсекелестiгiн арттыру -экономика дамуына жаксы эсер етедi.
Ендш кезекте, соцгы иновацияныц экономика саласына тигiзетiн керi эсерi жайлы айтатын болсак:
Жасанды интеллекттщ экономика мен бизнеске интеграциясы жеке eмiрге, этикага жэне эдшдшке катысты алацдаушылык тудыратынын атап еткен жен. Эйткеш, жасанды интеллект жYЙелерi деректердiц Yлкен кeлемiн жинап, сактайды, бул купиялылык мэселелерiн тудыруы жэне деректердщ агып кету каупiн арттыруы мYмкiн. Осындай купия деректер бэсекелес кэсшорындардыц, елдердщ колына тYCкен жагдайда, ел экономикасыныц жойылу каупi болуы мYмкiн.
Осыдан баска, ецбек нарыгында жасанды интеллект керi жумыс ютеу каупi де бар. Кейбiр жумыстар автоматтандырылады, бул жумысты орныныц жогалуына экелуi мYмкiн.
Корытындылай келе, бул саланыц Казакстандагы дамуыныц кейбiр непзп бастамалары мен жетiстiктерiн атап еткен жен:
1. Интеллекпш бiлiм беруде колдану: Казакстан бiлiм беру жYЙесiне ЖИ белсендi тYPде енгiзуде. Мысалы, Астана каласында окытуды жаксарту жэне бшм беру багдарламасын жекелендiру Yшiн ЖИ колданатын Smart Classroom жYЙесi енгiзiлдi.
2. Стартаптар мен инновациялык жобаларды дамыту: Казакстан инкубаторлар мен акселераторларды куру, каржылык колдау керсету жэне стартаптар кауымдастыгы Yшiн конкурстар мен ю-шаралар уйымдастыру аркылы ЖИ саласындагы стартаптар мен инновацияларды дамытуды колдайды.
3. Мемлекеrтiк жобалар мен пилоттык багдарламалар: Казакстанда ЖИ колдануга негiзделген тYрлi мемлекеrтiк жобалар мен пилоттык багдарламалар жYзеге асырылуда. Мысалы, жол козгалысын баскарудыц автоматтандырылган жYЙелерi жэне жасанды интеллектi медицина мен ауыл шаруашылыгында колдану енгiзiлдi.
4. Жасанды интеллект орталыктары мен инновациялык хабтар: Казакстанда жасанды интеллект орталыктары мен инновациялык хабтар курылды, онда ЖИ саласындагы жобаларды зерттеу, эзiрлеу жэне коммерцияландыру жYзеге асырылады. Мундай орталыктыц мысалы ретшде Astana Hub цифрлык технологиялар паркш келтiруге болады.
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
Бул макалада 6Ï3 жасанды интеллекттщ непзп аспектшерш жэне оньщ экономикадагы рeлiн карастырдык. Жасанды интеллект жумыстыц тиiмдiлiгi мен тшмдшпн арттыратын, бизнестщ эртYрлi салаларында колдануга болатын куатты курал. Дегенмен, оны пайдалану этика жэне элеуметпк жауапкершiлiк мэселелерiн де тудырады. Болашакта жасанды интеллект дамуын жалгастырады жэне экономикада барган сайын мацызды рел аткарады, сондыктан оныц дамуы мен колданылуын элеуметтiк жэне этикалык аспектiлердi ескере отырып бакылау мацызды.
ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1:
1. Абдуллаев, Е.А. Жасанды интеллект жэне оныц экономика мен бизнеске эсерi / Е.А.Абдуллаев. — Мэтiн: дереу // Жас талым. - 2023. - No 6 (453). — Б. 2-3. — URL: https://moluch.ru/archive/453/99908/ (юру ^ш: 25.02.2024).
2. Жасанды интеллект бизнес мэселелерш калай шешедi жэне eмiрiмiздi жаксартады. — Мэтiн: электронды // vc.ru: [веб-сайт]. — URL: https://vc.ru/ml/210518-kak-iskusstvennyy-intellekt-reshaet-zadachi-biznesa-i-delaet-nashu-zhizn-luchshe (кiру кYнi: 20.02.2024).
3. Ефимова Софья Андреевна Жасанды интеллект дамуы // Сандык гылым. 2020. № 6. - 57-б. - URL: https://cyberleninka.rU/article/n/razvitie-iskusstvennogo-intellekta (колдану кYнi: 21.02.2024).
4. Экономикадагы жасанды интеллект: рел^ колданылуы жэне болашагы // Scientific Articles.Ru - студенттер мен магистранттарга арналган портал. — Макала соцгы рет жацартылды: 11/05/2023. — URL https://nauchniestati.ru/spravka/iskusstvennyj-intellekt-i-ekonomika/ (https://mg-partner.com/novosti/iskusstvennyj-intellekt-v-rk
5. Эльмира Сталик Жасанды интеллект ^Р-да // URL: https://mg-partner.com/novosti/iskusstvennyj-intellekt-v-rk (кiру ^ш: 18.02.2024).
