CC BY
0УДК 372.874
ЖОГАРГЫ ОЦУ ОРЫНДАРЫНДА ШЫГАРМАШЫЛЬЩ МАМАНДЫЩТАРДЫ ОЦЫТУДАГЫ ЖАСАНДЫ ИНТЕЛЛЕКТТЩ ЦАЖЕТШ1Г1
СЕБЕНОВА Б.Т., ЖОЛДЫБЕК Д.Б., БАЦЫТ А.Б.
Ы.Алтынсарин атындагы Аркалык педагогикалык институт, Аркалык, ^азакстан
Ацдатпа. Жогары оцу орындарында шыгармашылыц мамандыцтарды оцытудагы жасанды интеллект студенттерге шыгармашылыцты кецейту, инновацияны ынталандыру жэне внер мен дизайндагы инновациялыц тэсглдердг дамыту ушт бгрегей цуралдар мен технологияларды усыну арцылы оцу процест айтарлыцтай байыта алады. Шыгармашылыц мумк1нд1ктерд1 кецейту: жасанды интеллект студенттерге инновациялыц цуралдар мен технологияларга цол жеткгзуге мумкгндгк бередг, олардыц бгрегей жэне шыгармашылыц туындыларды жасау цабшетт кецейтед1. Оцу процест оцтайландыру: Машиналыц оцыту алгоритмдерг материалды ти1мд1рек мецгеру ушт жекеленд1р1лген тэстдер мен кер1 байланысты усына отырып, студенттердщ жеке оцу стильдер1не бешмделе алады. Кунделгктг тапсырмаларды орындау ушт жасанды интеллекттг пайдалану арцылы мугалгмдер оцушылармен шыгармашылыц царым-цатынас жасауга жэне тацырыптыц курдел1 бвл1мдер1н талцылауга квб1рек уацыт бвле алады.
Tyrnndi свздер: шыгармашылыц мамандыцтар, жасанды интеллект, оцу процесс, машиналыц оцыту, шыгармашылыц мумкгндгктердг кецейту.
Kipicne. Жасанды интеллект каркынды дамып келедi жэне эртYрлi салаларга елеулi жет1спктер экелу мYмкiндiгiне ие. Бшм беру саласында AI студенттердщ оку тэж1рибесш езгертуде Yлкен ym^ береди Бул макалада 6i3 AI болашакта студенттерге олардыц оку, кызыгушылык таныту жэне академиялык жетютштерге жету жолында тецкерю жасай алатын ыктимал артыкшылыктарын зерттеймiз. Жасанды интеллект акпараттык технологиядагы эртYрлi угымдарды камтитын кец ерiс. Бул зерттеу жумысы жасанды интеллекттагы эртYрлi технологияларга жэне олардыц енiмдiлiктi жаксарту Yшiн бiрнеше секторла Жасанды интеллект каркынды дамып келедi жэне эртYрлi салаларга елеулi жетiстiктер экелу мYмкiндiгiне ие. Бiлiм беру саласында AI студенттердщ оку тэжрибесш езгертуде Yлкен Yмiт бередi. Бул зерттеудiц максаты - жасанды интеллекттiц бYгiнi мен болашагын талкылау. Жасанды интеллект есептеу, багдарламалык жасактаманы жасау жэне деректер сиякты кептеген тужырымдамалардыц негiзi болып табылады берiлу. Жасанды интеллект колданатын технологиялар - бул машиналык окыту, терец окыту, табиги тiл генерация, сейлеудi тану, робототехника жэне биометриялык сэйкестендiру. Жасанды интеллект сиякты кептеген секторларга колданылады денсаулык сактау секторларында, курастыру жэне ецдеу енеркэсiбiнде, бизнес уйымдарында жэне автомобильде салалар Жасанды интеллекттыц кептеген салаларда танымал болуына ыкпал ететiн эртYрлi артыкшылыктары бар. Жасанды интеллектпен жумыс iстейдi машина бiрден кептеген жумыстарды орындай алады; олар адамдармен салыстырганда кымбат емес жэне дэл жэне нэтижель Жасанды интеллект сонымен катар оныц колданылуын бузатын кептеген мэселелерге тап болады. Жасанды интеллект техникага бейiм киындыктар, кауiпсiздiк кедергiлерi, деректер киындыктары жэне пайдаланушылар Жасанды интеллект тYсiнбесе, жазатайым окигаларды тудыруы мYмкiн жYЙесi. Жасанды интеллект колданудыц артуы уйымныц ешмдшгш арттыру аркылы эртYрлi секторларды езгертп жэне деректер кауiпсiздiгiн жецiлдету [1]. Bi.iivi бepудeгi AI артыкшылыктары:
^азiрri замангы элемде AI технологиясын бiрiктiру бiлiм беруде каркынды дамып келедь AI кYнделiктi тапсырмаларды жецiлдету жэне кемектесу Yшiн бар. Тиiстi нускау аркылы сiз орындагыцыз келетiн кез келген эрекет бiрнеше секундта орындалады. Бул AI-ныц кептеген артыкшылыктарыныц бiрi гана, толыгырак талкылайык!
1. Окушылардыц белсендшп мен мотивациясыньщ жаксаруы
Окытуда А1 косымшаларын пайдалану А1 алгоритмдершщ аркасында жекелендiрiлген оку жаттыгулары немесе А1 табиги тiлдi ецдеу аркасында жылдам керi байланыс жэне байланыс сиякты кептеген жолдармен оку тэжiрибесiн жаксарта алады. Окытуды одан эрi кызыкты, тартымды жэне пайдалы ете алатын ойын тYрiндегi окытуды жаксарту Yшiн А1-ны да колдануга болады. Жасанды интеллект к¥ралдарын пайдалану м¥Fалiмдердi интерактивт окыту тэсiлiн колдануга багыттай алады, бул сабакка катысу мен мотивацияны арттыруга, сондай-ак оку максаттарын жаксартуга экелуi мYмкiн.
2. Окушылардыц Yлгерiмiн арттыру
Бiлiм берудегi жасанды интеллекттщ тагы бiр мацызды артыкшылыгы - ол керi байланысты арттыру аркылы студенттердщ Yлгерiмiн арттыруга кемектесе алады. Жасанды интеллектпен жумыс iстейтiн жYЙелер студенттердщ Yлгерiмiн багалай алады, оларга максатты керi байланыс бере алады жэне жаксартуды кажет ететiн аймактарды аныктай алады. Сонымен катар, А1 студенттердщ мiнез-к¥лык Yлгiлерiн бакылай алады, олардыц зейiн децгешн багалай алады жэне оларга белгш бiр пэндер, туйршшт салалар немесе накты дагдылар бойынша косымша кемек кажет пе екенш аныктай алады. Жаксартылган оку тэжiрибесiмен катар, А1-ге негiзделген керi байланыс студенттердщ кабiлеттерiн жаца бшктерге кетередi деп кYтуге болады.
3. Тиiмдi оку
Бiлiм беруде А1-ны пайдалану бiлiм беру мекемесшщ кезкарасы бойынша бiлiм кунын темендетуi мYмкiн жэне егер оныц элеуетiн пайдаланса, айтарлыктай айтарлыктай. А1 экiмшiлiкке, мрашмдерге, АТ-га жэне т.б. тагайындалган бiркатар тапсырмаларды автоматтандыруы мYмкiн. Мысалы, А1 багалау, жоспарлау, деректердi баскару жэне тшт репетиторлык сиякты кYнделiктi тапсырмаларды орындай алады. Бiлiм берудегi А1 кемегiмен бiлiм беру мекемелерi тиiмдi жумыс iстеу Yшiн кажеттi ресурстарды кыскарту аркылы бюджеттi Yнемдей алады, осылайша шыгындардыц тиiмдiлiгiн арттырады.
4. ¥зак мерзiмдi перспективада Yздiксiз багалау жэне жетiлдiру
Бiздiц А1 артыкшылыктары тiзiмiндегi соцгысы - Yздiксiз багалау жэне жетiлдiру. А1-мен жумыс ютейтш EdTech куралдары студенттердщ оку нэтижелерi мен мшез-кулык Yлгiлерi туралы есеп деректерш оцай жинап, талдап, муFалiмдерге бере алады. Болжалды аналитиканы колдану аркылы А1 болашак енiмдiлiктi болжау, жекелендiрiлген араласуды камтамасыз ету, тэуекел тобындаFы студенттердi ерте аныктау жэне окыту стратегияларын нактылау бойынша муFалiмдерге кунды тYсiнiктер бере алады [1]. 5. Жеке шы^армашылык элеуетiн дамытады.
Эдейi интерактивтi элементтерге назар аударады шыFармашылык жэне инновация: шыFармашылык адам, шы^армашылык процесс, шыFармашылык енiм,жэне шы^армашылык орта. Жеке жэне кэсiби параметрлерi колдануды баса керсетедi :
1. Теориялык шыFармашылык есептердi шешу процесшщ принциптерiн тYсiндiрiцiз.
2. ШыFармашылык ойлауды жаксарту Yшiн мэселенi бiрнеше кезкараспен кайта карастырыцыз процестер.
3. Жацашыл жэне креативтi генерациялау Yшiн эртYрлi миFа шабуыл куралдарын колданыцызмэселеш шешу тэсшдерь
4. Прагматикалык эдiстердi колдана отырып, мэселенi шешудщ эртYрлi тэсшдерш баFалацыз шаралар.
5. ШыFармашылык туетаныц ерекшелiктерiн аныктау
6. Жеке шы^армашылык когнитивтiк стильдi аныктацыз жэне оныц калай керiнетiнiн сипаттацыз кYнделiктi емiр.
7. ШыFармашылык ортаныц ерекшелiктерiн аныктау.
8. Шъ^армашылык тулFаFа коршаFан ортаныц эсерш талкылацыз.
9. ШыFармашылык процесп эдейi колдануды талкылацыз мэселе [2].
Бул пайдалы аппарат мугал1мдерге окушылардыц сыныптагы кYштi жэне элаз жактарын тYсiнуде терецiрек багалауга мYмкiндiк бередi. Сонымен катар, м:рашмдер eздерiнiц окыту стратегияларын келесi децгейге кетеруге жэне студенттерiне ец жаксы оку тэжiрибесiн беруге мYмкiндiк алады. EdTech куралдары кызыкты жэне интерактивт сыныпка калай Yлес коса алады
Бiз муFалiмдерге ез сабактарында тартымды жэне интерактивтi эрекеттердi орындауга кемектесу турFысынан EdTech немесе бiлiм беру куралдарыныц болуы туралы жаца еместз. Бiлiм берудегi AI куралдарыныц бiр бeлiгi ретiнде AI куралдары муFалiмдерге калай кызмет ете алатынын жэне олардыц ^нделшт окыту кажеттiлiктерiн кандай жолмен жецiлдететiнiн толыFырак карастырайык. EdTech куралдарындаFы жасанды интеллект муFалiмнiц кeмекшiсi ретiнде кызмет ете алады, ол ез ешмшщ сапасын жоFалтпай уакытты Yнемдейдi. Жасанды интеллектпен жумыс ютейтш ыцFайлы куралдыц кептеген жаксы мысалдарыныц бiрi -ClassPoint AI. ClassPoint AI непзп максаты - кез келген PowerPoint слайдынан кызыкты сурактарды лезде жасау аркылы эрбiр муFалiмнiц викториналар жасаудаFы жYктемесiн жецiлдету. Бгшм мен технологияFа кумар сарапшылар тобы курастырFан ClassPoint озык AI технологиясы PowerPoint слайдыцызды мукият аныктайды жэне одан ойландыратын сурактар жасайды. МундаFы эрбiр EdTech куралыныц муFалiмдерге кажет кез келген нэрседе кемектесетш eзiндiк бiрегей жолдары мен мYмкiндiктерi бар [3].
Bi.iiivi берудегi AI-ныц кемшiлiктерi мен киындыктары:
Бул дYниедегi эрбiр заттыц тецдестiрiлген болуы Yшiн адамныц жаксы жэне жаман жактары болуы керек, ал AI одан ерекшелш емес. Жасанды интеллекттегi киындыктарFа не айналуы мYмкiн, бiз оны кемшiлiктер деп санай аламыз? аныктауды жалFастырайык.
1. МуFалiмнiц жумыс каушаздшне катер
Тiзiмде бiрiншi орында муFалiмдердiц ецбек кауiпсiздiгiне кауiп тeнедi. Бул элi болып жаткан жок, бiрак AI-ныц дамуы мен кабылдануы бшм берудегi белгiлi бiр жумыс релдершщ кажеттiлiгiне эсер етуi мYмкiн деген алацдаушылык тудырады. Жасанды интеллект бшм беру процесшщ кeбiрек аспектiлерiн автоматтандыруды жалFастыратындыктан, адам тэрбиешiлерiне койылатын талаптар аз болуы мYмкiн, бул ешмдшктщ жоFарылауына жэне жумыс орнын жоFалтуFа экелуi мYмкiн.
2. Адамгершiлiктен айырь!етан оку тэжiрибесi
Бiлiм берудегi жасанды интеллекттщ ец Yлкен кемшiлiктерiнiц бiрi - бул оку тэжiрибесiн адамгершшктен айыруы. Мазмунды генерациялайтын жэне сабактардыц жылдамдыFын аныктайтын AI алгоритмдерiмен студенттер адам муFалiм усына алатын нюансты тэсiлдi жiберiп алуы мYмкiн. Сонымен катар, AI алгоритмдерi киFаштыкты жалFастыра алады, яFни олар эрбiр студенттщ кажеттiлiктерiне бейiмделген инклюзивтi жэне эртYрлi оку баFдарламасын камтамасыз ете алмайды.
3. МуFалiмдер Yшiн iске асыру кымбат
Бiлiм берудегi AI-ныц таFы бiр кемшiлiгi - муFалiмдер Yшiн оны енгiзу кымбат болуы мYмкiн. Барлык мектептер мен оку орындарыныц AI куралдары мен технологияларына инвестициялау Yшiн арнайы бюджетi жок. Сонымен катар, AI-ны мектептерге жаппай енпзу куны казiргi уакытта тым Yлкен болуы мYмкiн. Егер муFалiм шы^ынды кeтеретiн болса, ол кымбат болуы мYмкiн жэне оны устау киын болуы мYмкiн.
4. ТехнологияFа тэуелдшк
Мектептер жасанды интеллект шешiмдерiне кeбiрек тэуелдi болFандыктан, муFалiмдер мен студенттердщ технологияFа тым тэуелдi болу кауш бар. ¥зак мерзiмдi перспективада бул тэуелдшк мацызды дэстYрлi окыту эдютерш елемеу жэне сыни ойлау мен проблемаларды шешу даFдыларын дамытуFа экелуi мYмкiн [4].
Адамныц араласуы: м^ал!мдердщ рвлдерi:
Жасанды интеллект студенттердiц калай окитынын жэне муFалiмдердiц нускауын езгертуде барFан сайын мацызды рел аткаруда. Дегенмен, кез келген инновация сиякты, AI-
ны сыныпка енпзу кезшде жэне сыныпта тым кеп киындыктар туындаган кезде, адамныц араласуы дэл осы жерде болады.
Ендш мэселе, студенттер арасында бiлiм беру Yшiн AI-ны колдану элi де калыпты децгейде болуы Yшiн мугал1мдер кандай мацызды рел аткаруы керек?
Мугал1мдер мен АИ бiрлескен окыту сценарийлершде ынтымактаса алады, мунда AI жYЙелерi окытуга, багалауга жэне накты уакыттагы керi байланыс пен репетиторлыкка кемектесуi мYмкiн, ал муFалiмдер нускаулыкты, тYсiндiрудi жэне материалмен терещрек айналысуды усынады.
Окытудыц тэлiмгерi, ынталандырушысы жэне фасилитаторы ретiнде мришмдердщ релi мацызды болып кала бермек. МуFалiмдер адами карым-катынасты, эмпатияны, элеуметпк-эмоционалды даFдыларды жэне шыFармашылык пен сыни ойлауды дамыту кабiлетiн экеледi, бул AI кайталай алмайды.
МуFалiм мен AI ынтымактасты^ы бiлiм берудiц баFа жетпес адами элементтерш сактай отырып, технологияныц кYшiн пайдаланады.
^арапайым керiнгенiмен, муFалiмдер элi де сыныпта ережелер мен шекараларды белгiлей алады. Кез келген бетпе-бет сабакта интернеттi пайдалануFа тыйым салудыц катац ережесiн белгiлецiз жэне студенттерге еткен сабактардан алFан бшмдерш пайдалана отырып, еркiн жэне шы^армашылык ойлауFа мYмкiндiк берiцiз.
Осы артыкшылыктар мен кемшiлiктердi ескере отырып, EdTech компаниялары мен мектептерiнiц бiлiм берудеп AI-Fа тецдестiрiлген кезкарасты куру Yшiн бiрлесiп жумыс iстеуi мацызды. МуFалiмдер тэрбиешi ретiндегi негiзгi релiн сактай отырып, AI куралдарын окуFа калай жаксырак енгiзу керектiгiн тYсiну аркылы бул талпыныста шешушi рел аткарады [5].
Шь^армашылыкты дамы^yдаFы мyFалiмдердiц рели
Шы^армашылыкты дамыту Yшiн муFалiмдердiц релi ете мацызды. Шынында да, муFалiмдердiц шыFармашылыкка немесе окушыларFа деген сенiмi кабiлеттерi олардыц шыFармашылыFыныц дамуына эсер етуi мYмкiн. ШыFармашылык потенциалды дамытуFа муFалiмнiц эсерi белгiлi жэне олардыц балалар элеуетше деген кезкарастары бар мацызды (мысалы, жоFары Yмiт, колдау, ашык кезкарас, жэне белгiсiздiкке тезiмдiлiк). Алайда, карамастан муFалiмдердiц мацызды релi жэне шыFармашылыктыц кеп пайдасы окыту, шы^армашылык сыныпта кеп кiрiктiрiлмеген оку баFдарламасы. Cachia жэне т.б. муFалiмнiц шыFармашылыкты кабылдауы жэне оны жаксартатын окыту тэжiрибесi туралы зерттеу жYргiздi сыныптаFы шыFармашылык пен жацашылдык. Эз зерттеулерiнде, олар (кебiнесе) бастапкы жэне косалкы пiкiрiн жинады Еуропалык Одактыц 37 елiнен мектеп муFалiмдерi. Олардыц деректерш жинау Yшiн олар бшм беру саласындаFы сарапшылармен сухбат, 1200 талдау сиякты тYрлi куралдарды пайдаланды. оку баFдарламаларыныц кужаттары жэне онлайн сауалнамалар. Нэтижелер керсетедi шыFармашылык Yшiн окытуды атап етуге болады кептеген елдердщ мектеп баFдарламалары, бул оны бiлдiрмейдi мектептерде шыFармашылык тэжiрибелер дамып келедь Сонымен катар, олар белектейдi муFалiмдердiц накты тYсiнiгiнiц жоктыFы шы^армашылыкты калай аныктау керек немесе ол калай болуы керек сыныптарда енпзшген (окыту немесе баFалау ретiнде), limi дегенмен муFалiмдер мацыздылыFы мен KызыFушылыFын мойындады шыFармашылыкка Yйрету. Штернберг кыскаша тарихи шолу жасады Fылыми-зерттеу саласында шы^армашылыкты дамыту бiлiм беру. Дьюидщ немесе Гилфордтыц дэлелiнен берi шы^армашылык Yшiн бYгiнгi кYнге дейiн бшм жок сиякты айтарлыктай езгердi. Шын мэнiнде, Браунд пен Кэмпбелл оку жоспары мен баFалау максаттары немесе уакыт кысымы муFалiмдердiц шыFармашылыкты енпзу Yшiн киын жаFдай жасайтынын аныктады сыныптаFы тэжiрибелер. Сондай-ак, шыFармашылык ойлау мYмкiн емес «слайдтар керсету жэне теория туралы эцпмелеу» аркылы окытылады. Ол жалпы домен немесе домен болуы мYмкiн арнайы эрекеттердi кажет етедi накты. Бегетто мен Кауфман муFалiмнiц жумысын жаксы бiледi коркады жэне оларды тыныштандыру Yшiн олар бар факпш керсетедi шыFармашылык Yшiн сэттер мен контекст болып табылады. ШыFармашылык жэне сыни ойлау ею кузыреттшк болып табылады соцFы жылдары кебiрек
назар аударылды, эаресе, акпарат пен коммуникацияны дамыту кажет болFандыктан мектептегi технологиялар. Шын мэнiнде, цифрлык революция экеледi бшм берудiц жаца проблемалары, атап айтканда, жацаныц эсерi технологиялар кYнделiктi eмiрде жиi болатын eзгерiстердi бiлдiредi адамдардыц осы жаFдайларFа бейiмделу кажеттiлiгi. Сондай-ак, балалардыц интернеттi пайдалануы олардыц тацдау керек екенш бiлдiредi кептеген дереккездерден алыетан акпарат жэне пайдалануды бшу акпаратты пайдалы тYPде. Сыни турFыдан ойлау философиялык жэне кептеген авторлардыц психологиялык тэсiлi. Оныц аркасында кептеген аныктамалар бар, оны анык емес уFым ретiнде карастыруFа болады. Шын мэншде, психологиялык турFыдан зерттеушiлер кезшде катысатын когнитивтi процестерге кеп кещл бeледi сыни ойлау процедурасы, ал философтар сыни дэлелдердщ кундылы^ына кызы^шылык танытады. Бул когнитивтiк перспектива курайтын эртYрлi процестердi бiлдiредi сыни ойлау процес жэне бул байкауFа болады бшм беру контексшде. Блумныц бшм беру максаттарыныц таксономиясы окытудыц акыл-ой эрекетiн уйымдастырады сынып контекстiндегi олардыц киындык децгейiне байланысты (мысалы, непзпден жоFары дэрежелi психикалык операцияларFа ету). ЖоFары децгейдегi даFдылар Yшiн Блум талдауFа сiлтеме жасайды, акпаратты жYЙелеу жэне салыстыру, синтездеу, акпарат пен баFалауды бiрге жинау жэне жасау акпарат бойынша пайымдаулар. Бул психикалык операцияларды эдебиеттерде байкауFа болады шы^армашылык туралы. Кропл мундаFы тоFыз шартты аныктады муFалiмдер ез окушыларыныц шыFармашылыFын дамыта алады. Мысалы, ол муFалiмге балаларFа ез пiкiрiн бiлдiруге кецес бередi жэне олардыц шы^армашылык eнiмдерiн баFалау жэне оларды кeбiрек камтамасыз ету eзiн-eзi баFалау уакыты. Оныц басты себебi мынада осылайша окушылардыц пысыктауFа, тужырымдауFа, жэне ез идеяларын реттеп, автономды болу, шы^армашылыктыц дамуы Yшiн кажеттi сапа. Шын мэншде, болу аркылы автономды, балалар не туралы ез ойларын курастырады калайды жэне жасайды жэне онсыз екiуштылыкка тeзiмдiрек шыFармашылык емес eндiрiстерге экелетiн катац нормала. Сондай-ак, балаларFа косымша сурактар коюFа мYмкiндiк беру аркылы сыныпта, муFалiмдер оларды мYмкiн болатынын зерттеуге баFыттай алады сурактарына жалFыз немесе сыныптастарымен жауап бередi жэне балаларды икемдiлiкке, ынтымактастыкка жэне дамытуFа жетелейдi eзiн-eзi баFалаудыц жаксы сезiмi. Сонымен катар, психикалык икемдшк 21 Fасырда eмiр CYPУдiц мацызды байлы^ы ретiнде карастырылады жэне шы^армашылык ойлаудыц мацызды бeлiгi ретiнде. Ретшде бiз оны бурын аныктадык, табу Yшiн когнитивтi икемдiлiк мацызды бiр мэселенiц эртYрлi шешiмдерi немесе бiр мэселенi эртYрлi кырынан карастыру. Сонымен катар, шы^армашылык Yшiн конвергенттi ойлау, эртYрлi идеяларды баFалай бiлу жэне негурлым колайлысын тацдацыз (пiкiрлер жасацыз), сыни ойлау кажет жэне кейбiр зерттеулер муны усынды сыни ойлау жаксырак пайымдауларды бiлдiредi . Акырында, Dwyer жэне т.б. сыни турFыдан ойлауды даFды ретiнде кeрсеттi бшм беру саласында кeбiрек атап ету керек. Акикатында, олар балаларды кeбiрек пайдалануFа YЙрету керек деп санайды сыни турFыдан ойлау кабiлеттерiн накты дYниедегi мэселеде шешу Yшiн 21-нщ каркынды дамуына бейiмделедi Fасыр. Кейбiр макалалар шыFармашылык арасындаFы байланысты да атап етп тулFалык жэне сыни ойлау. Мысалы, Байлин жэне т.б. бастауыш мектептердеп сыни турFыдан ойлау ашык ойлаудыц дамуына ыкпал етедi деп есептедi. Сондай-ак, Штернберг сыншыл ойшылды ашык, эртYрлi кезкарастарды тусшетш жэне икемдi адам деп сипаттады. Флорея мен Хуржуи карастыра отырып, дэл осындай ойды эшкереледi сыни турFыдан ойлауды дамыту Yшiн балалардыц болуы керек тeзiмдi акыл. Соцында, сыныптаFы контексттi ескере отырып, Блэмирс жэне Петерсон шыFармашылыкты баFалаудыц эртYрлi тэсiлдерiн усынады. Жылы окыту эдютерш баFалау, кейбiр стратегиялар муFалiмдерге сабакта шыFармашылыкты iске асыруFа кемектесу «сурак кою, идеяларды зерттеу жэне эртYрлi нускаларFа ие болу немесе идеяларFа, эрекеттерге жэне нэтижелерге сыни турFыдан карау». Флореа мен Хуржуи сыни даFдыларды эдiс ретiнде аныктады проблемаларды шешу «тексеру, баFалау жэне тацдау бершген тапсырмаFа дурыс жауап жэне дэлелдi бас тарту баска балама шешiмдер». Сондай-ак, Craft усынады сабакта шыFармашылыкты дамыту эдiстерi. Бiрi олар мришмдердщ
арасындаFы байланысты орнату кажеттшгш бiлдiредi уFымдар, балаларды мYмкiндiктер мен шешiмдер туралы ойлануFа мэжбYP ету бiр мэселе бойынша жэне оларды зерттеп, сыни турFыдан ойланыцыз идеялар. Сонымен, осы зерттеушiлердi ескере отырып, бiз шыFармашылык дегендi алFа тартамыз жэне сыни турFыдан ойлау кажет, сонымен катар осы екеуi даFдылары байланысты. Бiз эдебиетке CYЙене отырып, болжауFа болмайды [6].
II Аргумент
Жасанды интеллект (AI) каркынды дамып келедi жэне эртYрлi салаларFа елеулi жетiстiктер экелу мYмкiндiгiне ие. Бiлiм беру саласында ЖИ студенттердiц оку тэжiрибесiн езгертуде Yлкен Yмiт бередi. Бул макалада бiз ЖИ болашакта студенттерге олардыц оку, кызы^шылык таныту жэне академиялык жетютштерге жету жолында тецкерiс жасай алатын ыктимал артыкшылыктарын зерттеймiз.
1. Жекелендiрiлген окыту: AI жекелендiрiлген окытуда тецкерю жасау мYмкiндiгiне ие. Жасанды интеллектпен жумыс iстейтiн алгоритмдер аркылы бшм беру платформалары оку материалдары мен эрекеттердi эр окушыныц жеке кажеттшктерш канаFаттандыру Yшiн бейiмдей алады. Окушылардыц Yлгерiмi, кYштi жэне элсiз жактары туралы деректердi талдау аркылы AI жYЙелерi эр окушы Yшiн оцтайлы оку нэтижелерiн камтамасыз ету Yшiн оку баFдарламасын бейiмдей алады. Бул жекелендiрiлген тэсiл студенттiц белсендiлiгiн арттырады, мотивациясын арттырады жэне оку элеуетш барынша арттырады [4].
2. Интеллектуалды репетиторлык жYЙелер: AI студенттерге жеке нускаулар мен колдау усынатын интеллектуалды репетиторлык жYЙелердi усына алады. Бул жYЙелер студенттермен накты уакытта сейлесу, олардыц сурактарына жауап беру, тусшштемелер беру жэне максатты керi байланысты усыну Yшiн табиFи тiлдi ецдеу жэне машиналык окыту алгоритмдерiн пайдаланады. Интеллектуалды репетиторлык жYЙелер студенттерге кажет кезде кемек сурауFа мYмкiндiк беред^ олардыц кYPделi уFымдар туралы тусшшн жаксартады жэне ездiгiнен бiлiм алуFа ыкпал етедi [7].
3. Жетiлдiрiлген кол жетiмдiлiк: AI окушылардыц, соныц iшiнде мYмкiндiгi шектеулi немесе арнайы бiлiм беру талаптарыныц эртYрлi оку кажеттшктерш шеше алады. Сейлеудi тануды, табиFи тiлдi ецдеудi жэне компьютерлш керудi пайдалану аркылы ЖИ технологиялары накты уакыт режимiнде субтитрлердi, мэтiндi сейлеуге мYмкiндiктердi жэне бейiмделу интерфейстерш камтамасыз ете алады, бул оку материалдарын барлык студенттерге колжетiмдi етедь Бул инклюзивтi окыту ортасын жэне академиялык табыска жету Yшiн тец мYмкiндiктердi камтамасыз етедi [4].
4. Жасанды интеллектпен жумыс ютейтш деректер аналитикасы муFалiмдердiц окушылардыц Yлгерiмiн талдау жэне непзделген шешiмдер кабылдау тэсшн тYбегейлi езгерте алады. Деректердiц Yлкен келемiн ецдеу аркылы ЖИ алгоритмдерi окушылардыц оку эрекетiндегi Yлгiлердi, трендтердi жэне корреляцияларды аныктай алады. Бул м^ал1мдерге окушылардыц жеке Yлгерiмi туралы кунды тYсiнiктер алуFа, жаксарту баFыттарын аныктауFа жэне тиiсiнше араласуFа мYмкiндiк бередi. Жасанды интеллектке негiзделген аналитика студенттердщ Yлгерiмiне жан-жакты шолу жасап, академиялык табысты камтамасыз ету Yшiн уактылы араласуFа мYмкiндiк бередi [7].
5. Эюмшшк тапсырмаларды автоматтандыру: AI эюмшшк тапсырмаларды автоматтандырып, муFалiмдерге студенттердщ катысуы мен оку iс-эрекеттерiне назар аудару Yшiн кунды уакытты босатады. Жасанды интеллектпен жумыс iстейтiн жYЙелер баFалау тапсырмалары, сабактарды жоспарлау жэне студенттердщ жазбаларын баскару сиякты эдеттеп экiмшiлiк тапсырмаларды орындай алады. Бул автоматтандыру эюмшшк процестердi оцтайландырады, тшмдшкп арттырады жэне муFалiмдерге жекелендiрiлген нускау мен тэлiмгерлiкке кебiрек уакыт белуге мYмкiндiк бередi.
6. Интеллектуалды керi байланыс жэне баFалау: ЖИ баFалау процесiн жаксарта отырып, студенттерге жылдам жэне жекелендiрiлген керi байланысты камтамасыз ете алады. АвтоматтандырылFан баFалау жYЙелерi жэне AI-ке негiзделген баFалау куралдары аркылы студенттер тапсырмалары, викториналары жэне емтихандары туралы дереу керi байланыс
алады. AI алгоритмдерi жауаптарды баFалай алады, жаксарту баFыттарын аныктай алады жэне эрi карай оку Yшiн арнайы усыныстар усына алады. Бул уактылы керi байланыс акыл-ойдыц eсуiне ыкпал етед^ студенттерге олардыц Yлгерiмiн бакылауFа кeмектеседi жэне Yздiксiз жаксартуFа ыкпал етедь
7. Интеллектуалды мазмунды куру: AI студенттерге эссе, презентация немесе зерттеу жумыстары сиякты мазмунды жасауFа кемектесе алады. Табши тiлдi ецдеу жэне машиналык окыту алгоритмдерi окушылардыц жазуын талдап, грамматиканы, стильдi немесе курылымды жаксарту сиякты жаксарту бойынша усыныстар бере алады. Жасанды интеллектпен жумыс iстейтiн мазмунды куру куралдары студенттерге ез идеяларын тиiмдi жеткiзуге жэне карым-катынас даFдыларын жетiлдiруге мYмкiндiк бередi.
8. Жекелендiрiлген мансаптык нускау: AI студенттердiц кызыFушылыктарын, даFдыларын жэне нарыктык YPдiстердi талдау аркылы жекелендiрiлген мансаптык баFдар бере алады. ЖИ-пен жумыс iстейтiн платформалар тиiстi мансап жолдарын усына алады, даFдыларды дамыту мYмкiндiктерiн усына алады жэне салалык талаптар туралы тYсiнiк бере алады. Бул студенттерге олардыц бшм алу жэне мансаптык траекториялары туралы саналы шешiм кабылдауFа кeмектеседi, олардыц умтылыстары мен ецбек нарыFы арасындаFы сэйкеспкт камтамасыз етедi
9. Эмоциялык колдау жэне психикалык денсаулык: AI -пен жумыс ютейтш чат-боттар студенттерге эмоционалды колдау мен психикалык денсаулык ресурстарын усына алады. Бул чат-боттар эмпатикалык эцгiмелер жYргiзе алады, кYресу стратегияларын усына алады жэне кажет болFан жаFдайда психикалык денсаулык ресурстарына кол жеткiзудi усына алады. Жасанды эмоционалды колдау жYЙелерi дэстYрлi колдау кызметтерш толыктырып, студенттердiц туракты кецес беру саFаттарынан тыс уакытта да кемекке кол жетюзуш камтамасыз етедi [7].
10. 0мiр бойы бiлiм алу жэне даFдыларды дамыту: AI eмiр бойы бiлiм алуFа жэне даFдыларды Yздiксiз дамытуFа мYмкiндiк бередi. Жекелендiрiлген усыныстар мен бейiмделген оку платформалары аркылы студенттер eмiр бойы жаца бшм мен даFдыларды алуды жалFастыра алады. AI алгоритмдерi студенттердiц тэжiрибесiн кецейте алатын, сэйкес курстарды усына алатын жэне Yздiксiз кэсiби дамуFа кeмектесетiн салаларды аныктай алады.
Жекелендiрiлген окыту Yшiн AI пайдалану
Жасанды интеллект (AI) - бул мYмкiндiк туындаFан кезде колданатын бiзге таныс сез. Жекелендiрiлген окыту - бул эрбiр жеке окушыныц кажеттiлiктерiне сэйкес окытуды жасауFа баFытталFан ЖИ пайдалану тэсш. Оныц не iстей алатынын кeрудiц бiр жолы -мамандандырылFан окыту объективi аркылы карау.
Жекелендiрiлген окыту дегенiмiз эр окушыныц оку тэжiрибесi оныц кажеттiлiктерiне сэйкес бешмделуш бiлдiредi. Жекелендiрiлген окыту эр адамныц оку жылдамдыFын, колданатын материалдарын, оларды мецгеру ретш, колданатын технологияларын, материалдардыц сапасын, калай жумыс iстейтiнiн езгерту аркылы оныц калауы мен оку максаттарын орындауFа мYмкiндiк бередi. YЙретедi жэне олар оку Yшiн пайдаланатын материалдар.
Дегенмен, жасанды интеллект технологиясынсыз кец аукымды жекелендiру мYмкiн болмауы мYмкiн. Жекелендiрiлген окыту Yшiн AI пайдалану аркылы окушылар ез каркынымен жэне олар Yшiн ец колайлы кезде окуды ала алады. (AI) технологиясы адамдардыц калай YЙренетiнiн болжауFа кемектесед^ осылайша сiз эр окушыныц максаттары мен еткен жетiстiктерiне сэйкес келетш материал жасай аласыз. Жасанды интеллект эр окушыныц бшмш жекелендiруде мацызды рел аткарады. Жасанды интеллект технологияларын колдана отырып, окытушылар окушылардыц жеке кажеттшктерш, калауларын жэне оку мэнерлерш канаFаттандыру Yшiн оку тэжiрибесiн бешмдей алады [4].
Бiлiм эркашан серпiндi жэне Yнемi бейiмделетiн сала болды. Жаца технологиялар, зерттеулер, жеке шектеулер кезшде виртуалды окытуFа эмбебап ауысу, ендi AI. Жасанды
интеллект (AI) соцгы кездерi эр салада танымал болуда, 6ipa^ бшм беруде AI калай колданылады?
AI бiраз уакыттан берi бiлiм беру технологиясынан белек болды, бiрак жакында кец колданыска ие болды. Жасанды интеллект бiздщ окыту жэне оку тэсiлiмiзде тецкерю жасау мYмкiндiгiне ие, бул бiлiм берудi тиiмдiрек, тиiмдiрек жэне колжетiмдi етедь Жекелендiрiлген окытудан бастап экiмшiлiк тапсырмаларды автоматтандыруга дейiн AI бiлiм беруде кец аукымда колданылады.
AI бiлiм берудегi курс пен сабак жоспарын куруды езгертш, оны бурынгыдан да жылдам жэне тиiмдiрек етедi. AI-мен жумыс ютейтш куралдар муFалiмдерге студенттердщ кажеттiлiктерi мен кызь^шыльщтарына сэйкес келетiн жоFары сапалы, жекелендiрiлген курстар мен сабак жоспарларын жасауFа кемектеседi [7].
Сабак куруга арналган AI куралдары:
МуFалiмдер сабакты жоспарлау Yшiн пайдалана алатын бiрнеше AI куралдарына Top Hat, Education Copilot жэне ChatGPT кiредi. Top Hat's Content Marketplace муFалiмдерге тартымды, интерактивтi сабактар жасау Yшiн пайдалана алатын тецшелетш курс мазмуныныц ютапханасына кол жеткiзуге мYмкiндiк бередi. Education Copilot AI курылымдык сабак жоспарларын жасай алады, сонымен катар сабак материалын жасауFа кемектеседi. Соцында, ChatGPT iздеу жYЙесiн ауыстыру ретiнде пайдаланылуы мYмкiн, эцпме чат-ботынан сабакты жоспарлау сураFына накты акпаратты алуды сурайды. Ci3 Google нэтижелершщ тiзiмiн
CYзудщ орнына ChatGPT-ке кез келген сурак коя аласыз, мысалы: «Мен__баFаFа
сабак беремiн. Мен_сабак беру Yшiн кандай жоFары табысты стратегияларды колдана
аламын?» «Окушыларды талкылауFа тартуFа болатын кандай эцпме/такырыптар бар?» Ci3 ChatGPT-тен сабак жоспарын, айдарларды, акпаратты жэне жоспарлаудыц барлык кадамдарында шексiз накты нускауларды сурай аласыз.[8]
2. Саралап окыту
Саралап окыту эркашан бiлiм беруде басымдыкка ие болды, бiрак AI кемепмен эрбiр окушыныц ерекше кажеттiлiктерiн канаFаттандыру Yшiн окытуды бейiмдеу оцайырак болды. Жасанды интеллектпен жумыс ютейтш куралдарды пайдалана отырып, муFалiмдер ездершщ жеке ^шт1, элсiз жактары мен оку калауларына негiзделген ез окушылары Yшiн тецшелген оку жолдарын жобалай алады. Бул куралдар максатты ресурстар мен эрбiр студенттщ кажеттiлiктерiн канаFаттандыратын оку эрекеттерш усыну Yшiн баFалау упайлары, сабакка катысу жазбалары жэне limi мiнез-кулык Yлгiлерi сиякты студент деректерш талдай алады.
AI кемегiмен саралаетан окыту сонымен катар студенттерге ез бетшше окуFа жэне шеберлiкке непзделген iлгерiлеуге мYмкiндiктер бередi, бул оларFа ез каркынымен жумыс iстеуге жэне ец кеп колдауды кажет ететш салаларFа назар аударуFа мYмкiндiк береди
СараланFан жэне жекелендiрiлген окытуFа арналFан AI куралдары:
МуFалiмнiц муны калай жYзеге асыра алатыныныц мысалы ретшде Dreambox, Smart Sparrow немесе Knewton сиякты бешмделген окыту платформаларын пайдалану аркылы алуFа болады. Бул платформалар студент деректерш талдау жэне жеке оку мэнерлерше, кабшеттерше жэне Yлгерiмiне негiзделген студенттерге жекелендiрiлген сабактар мен эрекеттердi усыну Yшiн AI алгоритмдерш пайдаланады. Бул муFалiмдерге эр студент Yшiн окуды тиiмдi саралауFа мYмкiндiк бередi, бул оларFа материалмен терещрек айналысуFа жэне жаксы оку нэтижелерше кол жеткiзуге кемектеседi [7].
Автоматты баFалау - бул AI муFалiмдердiц жYктемесi мен енiмдiлiгiн езгертудщ ец кызыкты тэсiлдерiнiц бiрi. БаFа кою муFалiмдер Yшiн кеп уакытты кажет ететш жэне ауыр тапсырма болуы мYмкiн, бiрак AI муFалiмдерге арналFан жазбаша тапсырмаларды баFалау аркылы бул процесп автоматтандыруы мYмкiн.
AI багалау куралдары:
Мысалы, муFалiм муFалiмдерге тапсырмалар мен баFалауларды жYктеп салуFа мYмкiндiк беретш Gradescope сиякты жасанды интеллектпен жумыс ютейтш баFалау куралын пайдалана
алады, содан кешн оларды машиналык окыту алгоритмдерi аркылы автоматты тYPде баFалайды. МуFалiмдер баFаларды окушыларFа шыFармас бурын оцай карап, реттей алады.
Бiлiмдегi кемшiлiктердi аныктау
AI даFдылар мен бшмдеп кемшiлiктердi аныктау Yшiн студент деректерш талдай алады. БаFалаулар мен тапсырмалардан алынFан деректердi талдау аркылы AI студенттер киын болуы мYмкiн аймактарды аныктайтын диагностикалык баFалауларды жасай алады.
Окушыларды диагностикалык баFалау куралы:
МуFалiмдерге бiлiмдегi кемшiлiктердi аныктауFа кeмектесетiн AI-мен жумыс ютейтш куралдыц бiр мысалы - Edmentum's Exact Path. Дэл жол студенттер киналып жаткан аймактарды аныктау Yшiн бейiмделген баFалауды пайдаланады, содан кейiн оларды жаксартуFа кемектесу Yшiн жекелендiрiлген оку жолдарын усынады. М^ал1мдер бул куралды окушылардыц Yлгерiмiн бакылау жэне кажет болFан жаFдайда нускауларды реттеу Yшiн пайдалана алады.
Бiлiмдегi олкылыктарды аныктау Yшiн AI-мен жумыс ютейтш куралдарды пайдалану аркылы педагогтар студенттерше максатты колдау кeрсетiп, олардыц элеуетш толык ашуFа кемектесе алады. Бул керсетюштер академиялык нэтижелердi жаксартуFа жэне студенттердщ белсендшгш арттыруFа экелуi мYмкiн [9].
Окушылардыц керi байланысын камтамасыз ету.
МуFалiм жумысыныц ец мацызды белштершщ бiрi - студенттермен керi байланыс жасау. Бул студентке оныц жауабыныц дурыс немесе бурыс екенш айту Fана емес, сонымен катар оны калай жаксартуFа болатыны туралы егжей-тегжейлi тYсiнiктеме беру. Бул процесс кеп уакытты кажет етедi, кейде муFалiмдер баFалауда субъективтi болуы мYмкiн, бул кейбiр студенттердiц кeцiлiн калдыруы мYмкiн. Дегенмен, AI студенттердiц керi байланысына неFурлым тиiмдi жэне объективт кезкарасты камтамасыз ете алады.
AI-мен жумыс ютейтш керi байланыс жYЙелерi окушы жумысын талдау жэне максатты керi байланысты камтамасыз ету Yшiн машиналык окыту алгоритмдерiн пайдаланады. Бул бiржактылыкты жоюFа кeмектеседi жэне керi байланыс объективтi жэне алдын ала аныкталFан критерийлер жиынтыFына негiзделген болуын камтамасыз етедi. БуFан коса, муFалiмнiц керi байланысына карама-кайшы AI жасаFан керi байланыс уят сезiмiн азайтады немесе сэтсiздiкке ушырау коркынышын азайтады.
^орытынды. ^орытындыFа жакындап келе жатканда, AI-ныц оц жэне терiс жактары ете кYштi; бiрак муFалiм ретшде AI-ны бiлiм беру максатында пайдалануды шектеу керек пе? Эрине жок. Бiздiц элем дамып келедi жэне бiз Жасанды интеллекттiц кYшi зияннан гeрi пайда экелетiнiн тYсiнуiмiз керек, сондыктан оныц тек бiлiм беруде тана емес, барлык салада колданылуын кYтуiцiз мYмкiн. Бiз оны модерацияда колдануды YЙренуiмiз керек жэне студенттерiмiзге жасанды интеллектке толыFымен сенбеуi Yшiн жаксы имидж орнатуымыз керек. Оздщ тэжiрибецiзге сенiмдiлiк, даFдыларыцызFа сену жэне жаксырак пайымдау - бул кшт. Адам муFалiмiнiц шэкiрттерiне деген сезiмдерi мен жанашырлыFын элi ештеце алмастыра алмайды. Тутастай алFанда, AI-ныц бшм берудеп дамып келе жаткан рeлi муFалiмдерге мYмкiндiктер мен киындыктарды усынады. Осы технологияFа белсендi тYPде жакындай отырып, муFалiмдер студенттердiц eсуiн, дамуын жэне окуын ынталандырудаFы муFалiмдердiц бiрегей рeлiн сактай отырып, окушылардыц нэтижелерш жаксарту жэне сыныпта эдiлеттiлiктi арттыру Yшiн AI пайдалана алады. Сондыктан муFалiмдердiц окыту стратегияларыныц бiр белш ретiнде AI-мен жумыс iстейтiн EdTech куралдарын пайдалануды элi де енпзу кажет.
nAH^A^AHbrnFAH a^EEHETTEP:
1. https://medium.com/star-gazers/the-role-of-artificial-intelligence-in-education-c13e97a31617
2. https://www.researchgate.net/publication/342106972 The role of Artificial Intelligence in fu ture_technology
3. https://www.researchgate.net/publication/365359355 Artificial Intelligence and Life in 2030 _The_One_Hundred_Year_Study_on_Artificial_Intelligence
4. https://www.researchgate.net/publication/342184290 Artificial Intelligence in Information T echnology
5. https://www.researchgate.net/publication/372403475 Integrating Artificial Intelligence into Creativity_Education_Developing_a_Creative_Problem-
Solving Course for Higher Education by
6. https://elearningindustry.com/how-ai-is-personalizing-education-for-every-student
7. https://www.researchgate.net/publication/352928835 Artificial intelligence in the creative in dustries_a_review
8. https://www.researchgate.net/publication/318846345 Creativity as a Stepping Stone towards _Developing_Other_Competencies_in_Classrooms
9. https://urbeuniversity.edu/blog/the-future-benefits-of-artificial-intelligence-for-students
10. https://www.classpoint.io/blog/10-ways-how-ai-is-used-in-education
