Научная статья на тему 'АЗ ТАЪРИХИ ТАРҶУМАИ АДАБИЁТИ КЛАССИКИИ ТОҶИК БА ЗАБОНИ РУСӢ'

АЗ ТАЪРИХИ ТАРҶУМАИ АДАБИЁТИ КЛАССИКИИ ТОҶИК БА ЗАБОНИ РУСӢ Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
74
7
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ОБРАЗ / АФСОНАҲО / ШОИРУ НАВИСАНДАГОН / МАСАЛ / ШЕЪР / АДАБИЁТИ ҷАҲОН / ОЛАМИ БАДЕӢ

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Қурбоназаров Алмат Холматович

Дар ин мақола муаллиф аз таърихи адабиёти классикии тоҷик дар тарҷумаи русӣ навиштааст. Дар асоси маводи бисёр муаллиф таърихи тарҷумаи адабиёти русро таҳлил менамояд. Шеъру масалҳои адабиёти тоҷик дар ҳама давру замон муҳиманд: пеш аз Инқилоби Октябр ва дар замони шӯравӣ ва имрӯз, ки ҷаҳон дар шабакаи интернет фаро гирифта шудааст, бисёр муҳим мебошад. Эҳтимол, онҳо ҳангоми масхара кардани зиштҳои инсонӣ дар асри ХIХ, тасаввур намекард, ки онҳо дар асри ХХI аҳамияти худро гум намекунанд. Дар ҳар як асари омезиши сабуки ахлоқ, хиради бевосита ҳис карда мешавад. Онҳо дар афсонаҳои худ бадкирдориҳои одамонро маҳкум намекунад, балки ба хонанда имкон медихад, ки худаш хулоса барорад ва барои интихоби рохи дуруст ёрӣ расонад. Эҷодиёти шоирону нависандагони тоҷик бо олами бадеии зарбулмасал, достонҳои русӣ алоқаи зич дорад, вай ба ифодаи метафорикии «ганҷинаи забони русӣ» дохил шудааст, ки бисьёри онҳо ба ҳама маълум буд. Онҳо бузургтарин афсонаҳоро дар тамоми ҷаҳон маъҳур намуданд. Маҳз ба шарофати афсонаҳо шӯҳрати ҷаҳонӣ пайдо кардааст. Забони афсонаҳои онҳо барои донандагони адабиёти ҷаҳон, нависандагон ва шоирон намунаи ифодаи бадеӣ буд. Дар як вақт образхо ва сюжетҳои афсонаҳои онҳоро истифода бурданд. Шоир дар афсонаҳои худ ҳаёти халки русро ба таври васеъ тасвир намуда, табақаҳои гуногуни ичтимоӣ - аз шоҳ cap карда то худи чӯпонро тасвир мекунад.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

FROM THE HISTORY OF TRANSLATION OF TAJIK CLASSICAL LITERATURE INTO RUSSIAN

In this article, the author wrote about the history of classical Tajik literature in Russian translation. Based on many materials, the author analyzes the history of the translation of Russian literature. Poems and proverbs of Tajik literature are important at all times: before the October Revolution, and in Soviet times, and today, when the world is covered by the Internet, they are very important. Perhaps, while ridiculing human vices in the 19th century, they did not imagine that they would not lose their relevance in the 21st century. In each of his works, a light combination of morality and direct wisdom is felt. In their tales, they do not condemn the evil deeds of people, but allow the reader to draw their own conclusions and help him choose the right path. The work of Tajik poets and writers is closely connected with the artistic world of Russian proverbs and fairy tales, it is included in the metaphorical expression "treasure of the Russian language", many of which were known to everyone...In this article, the author wrote about the history of classical Tajik literature in Russian translation. Based on many materials, the author analyzes the history of the translation of Russian literature. Poems and proverbs of Tajik literature are important at all times: before the October Revolution, and in Soviet times, and today, when the world is covered by the Internet, they are very important. Perhaps, while ridiculing human vices in the 19th century, they did not imagine that they would not lose their relevance in the 21st century. In each of his works, a light combination of morality and direct wisdom is felt. In their tales, they do not condemn the evil deeds of people, but allow the reader to draw their own conclusions and help him choose the right path. The work of Tajik poets and writers is closely connected with the artistic world of Russian proverbs and fairy tales, it is included in the metaphorical expression "treasure of the Russian language", many of which were known to everyone. It is thanks to the legends that he gained worldwide fame. The language of their fairy tales was a model of artistic expression for connoisseurs of world literature, writers and poets. At the same time, images and plots of their fairy tales were used. It is thanks to the legends that he gained worldwide fame. The language of their fairy tales was a model of artistic expression for connoisseurs of world literature, writers and poets. At the same time, images and plots of their fairy tales were used. In his fairy tales, the poet broadly describes the life of the Russian people, describing different classes - from the king to the shepherd himself.

Текст научной работы на тему «АЗ ТАЪРИХИ ТАРҶУМАИ АДАБИЁТИ КЛАССИКИИ ТОҶИК БА ЗАБОНИ РУСӢ»

ТДУ 371.321.5

АЗ ТАЪРИХИ ТАРЧ,УМАИ АДАБИЁТИ КЛАССИКИИ ТО^ИК БА ЗАБОНИ РУСИ

Цурбоназаров А. Х.

Донишгоуи давлатии омузгории Тоцикистон ба номи Садриддин Айни

Дар чадони муосир раванддои чадоншавй дар содаи муносибатдои адабй, фардангй ва дигар муносибатдо ва таъсири мутакобилаи байни мардум таFЙироти назаррас ба вучуд меояд. Муносибатдои Точикистону Русия дар содаи адабиётшиносй, аз чумла робитадои адабй низ истисно нестанд. Илова бар ин, халкдо дамеша дар робитадои зичи тичоратй, иктисодй ва фардангй буда, дар пешрафти ондо дар ин минтакадо садм гузоштаанд. Асри 21 асри афкору дидгоддои ба дам зич дар бораи мушкилоти муайяни муносибатдои байни халкдо мадсуб мешавад.

Аверин В. А. навиштааст: "Бар асоси андешадои аксари мудаккикони муосир, тарчума дамчун яке аз шаклдои консепсияи эчодй ва фардангии арзишдои адабиёти хоричй ва дамзамон падидаи ахлокй ба фарданги шахсии тарчумон таъсир мерасонад, яъне воридшавии фарданг ба маданияти халки дигар ва ин алока бо тарчума сурат мегирад. Тарчума дар адабиёт анъанаи точик вакти тулонй дорад ва ба эдтимоли зиёд он аз замондое сарчашма мегирад, ки на адабиёт ва на забон комилан ташаккул наёфта буд" [3, с. 76].

Муносибатдои адабии тамаддунии русу точик муддати тулонй дар таваччуди хоси адабиётшиносон карор доштанд. Ин мавзyъ дар дама давру замон мудим аст. Дар омузиши масъалаи мазкур бартарият ба олимони точик тааллук дорад, ки пеш аз хама ба таърихи адабиёти рус ва инъикоси он дар маъхаздои классикии форсу точик таваччуд зодир намудаанд.

Адабиётшиносии точик шумораи зиёди асардое дорад, ки дар ондо мавзуи додашуда дар мисоли эчодиёти ин ё он шоир ё нависанда ва тарчумаи осори y баррасй шуда, бо тадлили мукоисавии таърихй омода карда шудааст.

Ин кори илмй ба омузиши эчодиёти намояндаи машхури адабиёти классикии рус дар асри XVIII Иван Андреевич Крилов ва робитаи y бо адабиёти Шарку Fарб бахшида шудааст. Таъсири адабиёти форсу точик ва афкори фалсафии равшанфикрони Шарк ба афкори тарбиявй, фалсафии И.А.Крилов вобаста мебошад. Омузиши эчодиёти ин мутафаккир дар адабиётшиносии точик мебошад. Ба акидаи дурусти Вячеслав Азаров: «Адабиёти рус Шаркро дамчун як кисми таърихи зиндаи мо, ки дар тачрибаи замони хозира пойдор аст, дохил мекунад» [4, с. 76].

Ин адамиятнокй ва сари вакт будани тадкики проблемадои тарчумаи асардои И. Крилов, махсусан афсонадои y ба забони точикй мебошад. Сарфи назар аз давраи хеле тулонии омузиши равобити адабии русу точик, бахусус адабиёти давраи муосир, мудаккикон дар содаи мавриди омузиш то дол бо теъдоди зиёди мушкилоти далношуда ру ба ру дастанд. Аз ин лидоз, тафсири мушкилотдо ва масъаладои таъсири адабиёти рус ва махсусан осори Крилов ба адабиёти точикй асрдои 19-20 барои илми адабиёти точик таваччуди хоса дорад. Дар хусуси тарчимадои асардои нависандаи бузург бо забони точикй бисёр акидадои илмии дида мешавад.

Акрамова М.Х. навиштааст: "Тарчумаи точикии шеърдои И.А.Крилов дар инкишофи содаи тарчума дар адабиётшиносии точик давраи тадкикшуда роли калон бозид. Бояд гуфт, ки тарчумадои маъруфи шоиру нависандагони асри 20 точик: Х,икмат Радмат, Абдусапом Дедотй, Судайлй Ч,авдаризода, Мирсаид Миршакар, Бадром Фируз, Клавдия УлyFЗOда, Мудиддин Аминзода чои махсусро ишFOл мекунанд" [5, с. SB].

Тадлил маълум кард, ки аз нуктаи назари синтаксисии вариантдои точикии тарчумадои шеърдо барои хондан осон буда, бо сохти зурталаб мураккаб нестанд. Тарчумондо кушиш мекарданд, ки дурустй ва асолати чумладои содаро нигод доранд.

Алиев АД навиштааст: "Дар адабиётшиносии точик захираи зиёди асардои илмй мавчуд аст, ки дар ондо эчодкорй, проблемадои тарчумаи осори нависандагон ва шоирони

алохида дар тахлили мукоисавии таърихй омyхта шyдаанд. Мyтаассифона, дар назди адабиётшиносии точик то хол бо проблемами тарчумаи асархои бадей дучор меояд. Сарфи назар аз захираи зиёди тарчумахо дар адабиётшиносии точик то имруз ин соха ба кадри кофй инкишоф наёфтааст ва дар тамоми параметрхои омузиши ин масъала ба натичаи дилхох нарасидааст" [6, с. 45].

Дар асоси ин бояд таърихи пайдоиш, ташаккул, навсозй ва робитахо дар рушди чамъиятию сиёсй, фархангй ва адабии дигаргунихои баамаломадаро амиктар омухта шавад.

Бояд тазакур дод, ки таFЙири арзишхои ичтимой ва табиати муносибатхо дар адабиёт вакти бисёро мегирад. Ба эхтимол, дар танкиди адабй ин гуна проблемахое, ки дар адабиёти классикии точикро дар тарчимахои русй фаро гирифта бошанд, вучуд надоранд.

Сайёхи рус Филипп Назаров дар нимаи аввали асри 19 ба Осиёи Марказй сафар карда, гуфт, ки дар ин шахр дах руз катлхои густурда сурат гирифтаанд, ин пас аз кушиши навбатии сокинони Тошканд барои рад кардани хукумати ^уканд руй дод.

Дар китоби Ахмади Дониш «Рисолаи таърихй»-и Ахмади Дониш баъзе тафсилоти тамоми вазъи Туркистонро равшан кардан мумкин аст: «Дар вокеъ заминхое, ки дар ихтиёри хокимони Мовароуннахр карор доранд, каманд, вале бо вучуди ин, дар ин чо дар ^уканд, КошFар чанд хокимон даъвои истиклолият доранд , Хоразм, Бухоро ва хатто дар мулкхои хурд, аз кабили Х,исор, Мастчох, Кулоб мебошанд. Вакте ин хокимон ба сари кудрат меоянд, аз болои он мисли барги бед меларзиданд, ба як ёрони наздикашон бовар намекунанд. Онхо дар тарси абадй зиндагй мекунанд, ки шояд аз кудрат махрум шаванд. Агар ин гуна хоким касеро баланд бардорад, аз тарси он ки бар зидди y киём мекунад, ба y озодии амал намедихад» [4, с. 76].

Дар давраи ба Россияи подшохй хамрох шудани Осиёи Миёна аморати Бухоро давлати тавоно буд. Албатта, аморати Бухоро, ки яке аз давлатхои пуркувваттарин дар Осиёи Миёна ба хисоб меравад, ба бартарии худ дар байни хамсояхои Осиёи Миёнаи худ шак надошт, вале, дар навбати худ, аморат хам хуб дарк мекард, ки ин минтака ба майдони кудратхои бузург табдил меёбад. Кишвархои хурди заифи Осиёи Марказй наметавонистанд аз касе мустакил бошанд. Кишвархои бузург кушиш мекарданд, ки ба каламрави Осиёи Марказй ворид шаванд.

Тавре ки маълум аст, ворид шудан ба давлати хоричй бо се рох сурат мегирад. Якум, забт кардани территория тавассути муносибатхои дустона ба амал меояд, дуюм, манфиати молиявии як тараф ва сеюм, бо зурй забт кардан ё роххои дуюм ва сеюми хамзамон татбик кардан мебошад.

Осиёи Миёна бинобар мавкеъи чyFрофии худ дар ихотаи давлатхои бузурги тавоно буд, ки ба суботи дохилй ва рушди кишвар таъсири хуб расонида метавонистанд. Дар шимол империяи Русия, дар чануб - Бритониё, дар шарк - Чин ва дар Fарб - Форс буд. Аммо дар он замон Форс бо давлати Усмонй мушкил дошт ва Чин барои Осиёи Марказй вакт надошт, зеро Чин аз кудратхои аврупой ранч мебурд, танхо Русия ба минтакаи Осиёи Марказй таваччухи хакикй зохир карда, кушиш мекард, ки равобити иктисодй баркарор кунад ва албатта кори худро оиди забт кардани дигар давлахо нишон дихад .

Дар нимаи дуюми асри 18 бо хохиши Британияи Кабир барои ворид шудан ба ин минтакахо ва ба мустамликаи худ табдил додани онхо вазъият ба куллй таFЙир ёфт. Табиист, ки Русия ба хучум ба Британияи Кабир рох дода наметавонист, зеро хуб медонист, ки мавчудияти осоиштаи кишвар ва суботи дохилии он то андозае аз Осиёи Марказй вобастагй дорад. Ракобат ба он оварда расонд, ки Русия алайхи Осиёи Марказй амалиёти катъии харбй OFOЗ кард. Дар соли 1863 дар мачлиси комитети махсус карор кабул карда шуд, ки амалиёти чанги фаъолона cap карда шавад.

Дар Осиёи Миёна васеъшавии территорияи Россия аз нимаи аввали асри 18 OFOЗ ёфт. Аввалин зарбаро хонии ^уканд гирифт (1853-1854), ки баъдтар дар он вилояти Туркистон ташкил ёфт. Дар солхои 1867—1868 генерал-губернатори Туркистон К. Кауфман бо аморати Бухоро муборизаи шадид мебарад. Аморат таслим шудан намехост. Дар натичаи истилои нихой дар худуди Бухоро нохияи Зарафшон ташкил ёфт. Дар пас хонигарии маFлyбшyдаи Хива (1873) ташкил ёфт, ки хукуки идораи кишвар бокй монда буд ва инчунин таъмини аскарони рус ва озод кардани Fyломони форсй ба он вогузор карда шуд. Соли 1874, баъди

шуришхои туркманхо дар чои давлати хонии Хева департаменти харбии Закаспий ташкил карда шуд.

5 феврали соли 1876 фармони олии император дар бораи хамрох шудани хонии ^уканд, ки то он замон вокеан пош хурда буд, дар каламрави вилояти Фаргона ба империяи Русия хамрох шуд.

Дар тамоми ин муддат Бритониё икдомоти муваффаки Русияро мушохида кард ва хеч икдоми ошкоре ба амал наовард, аммо ба хар хол ракобати пинхонй миёни ду абаркудрат идома дошт. Ин ракобат дар таърих бо номи «Бозии бузург» маълум аст. Аз соли 1813 сар карда, байни ин ду кудрат муборизаи сиёсй идома дошт ва танхо дар соли 1885 дар давраи бухрони Афгонистон экспансияхои Русия катъ карда шуд.

Баъдан дар байни ракибон Конвенсия ба имзо расид (1907) ва хамин тавр анчоми «Бозии бузург» эълон карда шуд.

Ба Россияи подшохй хамрох шудани Осиёи Миёнаро аз чихати гуногун бахо додан мумкин аст. Аз як тараф, тамоми хоки Осиёи Миёна аз тарафи дигар Россия ишгол карда шуда, режими ниммустамликавии подшохй барпо карда шуд, ки халкро боз хам бештар зулм мекард, аз тарафи дигар метавон гуфт, ки тараккиёти умумии халк. ба зинаи нав баромад. Агар халк пеш аз хучуми Россия аз феодалхо, хонхо, муллохо — судхурони худаш азоб мекашид, акнун онхо низ зери зулми режими нав карор гирифтанд.

Табиист, ки бо пайдо шудани хукумати нав дар Бухоро як навъи андози «нав» чорй гардид, ки асосан ба хунар ва савдо, андози бозорй («аминона») таъсир расонд. Даромади хазинаи амир дар натичаи интиколи хочагихои дехкононй кам шуд.

Амир Насрулло аз чумла барои зиёд кардани даромади худ низоми мусодираи молу мулк («яргу»)-ро чорй намуд. Аз «Ёддоштхо»-и устод Садриддин Айнй бармеояд: «Тамоми бори андоз ба гардани дехконони камбагал бор карда шуда буд, ки ин боз хам ба бенаво шудани онхо мусоидат мекард» [2, с. 13].

Х,амаи ин боиси норозигии умумй ва хашму газаби омма гардид. Дар вакти пахш кардани хашму газаби халк ба амиру хонхо хазор нафар одамон нобуд карда шуданд. Устод Садриддин Айнй дар бораи як эпизоди характернок накл мекунад: «Амири Бухоро Музаффархон (1860-1885) дар Бухорои кухистон як шуришро пахш карда, фармон дод, ки сари хазорон асир бурида шаванд ва ба ичрои ин катли дастачамъй шахсан назорат мекард» [1, с. 32].

Маводхои таърихй шаходат медиханд, ки зулми подшохй тараккиёти пуравчи халкро имконнопазир мегардонд. Танхо бо пайдо шудани Х,окимияти Шуравй мардуми Осиёи Миёна (ва махсусан точикон) нафаси чукур пайдо карданд. Октябри Кабир халки точикро аз асорати чандинасраи иктисодй, сиёсй ва маънавй, аз нобудшавй начот дод.

Дар миёна ва охири асри XIX дар Осиёи Миёна асархои эчодии Крилов ба забонхои махаллй тарчума шуданд ва дар ибтидои асри 20 аз назари мухаккикон бетаъсир намонд. Мутаассифона, таърихи тарчумахо ва сифати асархои Крилов ба забони точикй дар адабиётшиносии точик то хол набуд.

Таваччухи хоси мутарчимон ба осори Криловро мавзуи камолоти инсонй чалб кардааст, ки дар тамоми навиштахои у, ба хусус масалхои форсй ба мушохида мерасад. Дар адабиёти точик асархое зиёданд, ки ба тахлили мукоисавии масалхо ва достонхои тархрезии Крилов бо эчодиёти Саъдй, Х,офиз, Дониш, Убайд Зоконй ва Румй бахшида шудаанд.

Тахлили таърихй ва мукоисавии эчодиёти адибон дар адабиётшиносй мавкеи мухимро ишгол мекунад, ки ба шарофати он робитаи адабии русу точик инкишоф меёбад. Ин муносибатхо дар шароити инкишофи ичтимоию сиёсии дигаргунихои доимии чамъият сурат мегиранд.

Як вактхо ислохотгари рус подшох Пётри I гуфта буд, ки «...сархади асосии савдо, муносибатхо, омузиши маданият ва адабиёти халкхои Осиёи Миёна иттифокхои сохахои гуногуни саноат мебошанд. Мо дар одамон тафовуте намебинем, ба мо амали ба максад мувофики хамфикрй бо Шарк лозим аст» [4, с. 93].

Чунон ки маълум аст, дар бораи хаёт ва фаъолияти Иван Андреевич Крилов бисьёр навишта шудааст. Аммо проблемаи муносибати Крилов бо Шарку Гарб дар адабиётшиносии точик хануз мавзуи кам тахкикшуда мебошад.

Мутаассифона, шахсияти И.А.Криловро мактаббачагони мо то хол чандон хуб намешиносанд, дар бораи ин шоири нотакрор, гайримукаррарй, асил, шоири фавкулода ва афсонанавис, шахси бомаърифат, муаллифи афсонахои сершумор маълумоти зиёд ба мо нарасидааст. Дар ин бора асархои тарчуманашудаи Крилов шаходат медиханд, ки дар онхо доир ба адабиёти точик мавод хеле каманд. Масалан, эчодиёти Ахмади Дониш, мутафаккир, маорифпарвар, файласуф, шоир ва нависандаи адабиёти точик «Наводир-ул вакое» ё асари

нотамоми у «Рисолаи таърихй», ки дар он чун Крилов дар «Кайба» кушиш мекунад, ки мавзуъдои асосиро ошкор намояд. мушкилот дар идоракунии давлатиро нишон дидад.

Матбааи рус як китобчаи нодирро аз чоп баровард, ки он «Афсона»-и И. Крилов буд. Он дар Петербург соли 1856 чоп шудааст. Китобча аз 86 садифа иборат буда, дар он 25 афсонаи Крилов рост меояд. Барои нашри он шрифти махсуси микроскопии «Алмаз» ихтироъ карда шуд. Факат бо чашмони пурзур ба возедият ва дурустии вай боварй досил кардан мумкин аст, ки ин дар дакикат далели бартарии афсонадои И. Крилов. Дарвокеъ, ин нашр арзиши амалии хонанда надорад, аммо дамчун дуччат аз дарачаи камолоти санъати чопй ва нотакрори худи афсонадо шадодат медидад.

Шеъру масалдои Иван Андреевич Крилов дар дама давру замон мудиманд: пеш аз Инкилоби Октябр ва дар замони шуравй ва имруз, ки чадон дар шабакаи интернет фаро гирифта шудааст, бисёр мудим мебошад. Эдтимол, Крилов дангоми масхара кардани зиштдои инсонй дар асри XIX, тасаввур намекард, ки ондо дар асри XXI адамияти худро гум намекунанд. Дар дар як асари у омезиши сабуки ахлок, хиради бевосита дис карда мешавад. Крилов дар афсонадои худ бадкирдоридои одамонро мадкум намекунад, балки ба хонанда имкон медихад, ки худаш хулоса барорад ва барои интихоби рохи дуруст ёрй расонад.

Эчодиёти Крилов бо олами бадеии зарбулмасал, достондои русй алокаи зич дорад, вай ба ифодаи метафорикии «ганчинаи забони русй» дохил шудааст, ки бисьёри ондо ба дама маълум буд. Афсонадои И.А. Крилов у дар тамоми чадон маълум буда, мадз ба шарофати афсонадо у шудрати чадонй пайдо кардааст. Забони афсонадои Крилов барои донандагони адабиёти рус, нависандагон ва шоирон намунаи ифодаи бадей буд. Дар як вакт В.И. Ленин образхо ва сюжетдои афсонадои Криловро истифода бурдааст. Шоир дар афсонадои худ даёти халки русро ба таври васеъ тасвир намуда, табакадои гуногуни ичтимой — аз шод cap карда то худи чупонро тасвир мекунад.

Александр Сергеевич Пушкин характери чукури миллии афсонадои Криловро медид, ки дар «шодии акли маккор, шухй ва истеъдод» ифода ёфтааст. Пушкин хотирнишон мекунад, ки бар хилофи дигар пешгузаштагони у, ки дар афсонадои ондо ахлоки ибратбахш дода шудааст, афсонадои Крилов тамасхури дачвию маздакавии бадкирдоридои инсонист. Мадз ба шарофати афсонадои Крилов дар адабиёти рус киноя ба вучуд омад.

Адабиёт

1. Айнй С. Ёддоштуо.-Душанбе: Ирфон, 1987. - 287 с.

2. Дониш А. Рисолаи таърихй. - Душанбе, 1976. - 397 с.

3. Аверин В.А. Сохтори психологии шахсият //Психологияи шахсият: Китоби дарсй. - Петербург: Нашриёти Михайлов В.А., 1999. - 389 с.

4. Азаров Ю.Л. Санъати тарбия. - М.: Маърифат, 1985. - 162 с.

5. Акрамова М.Х., Мирбобоева Б. Оила сарчашмаи ташаккули фазилатхои инсонист /Мацмуаи асбобуо. -Душанбе: Матбааи Сифат, 2015. - 80 с.

6. Алиев А.Ц. Анъанауо, расму оинуои халцй ва роли онуо дар ташаккули одами нав. - Махачцалъа, 1968. -298 с.

7. Алиева Н.Ф. Шароити педагогии ташаккули омодагии кудакон ба мактаб [Матн]: дис... номзади илмуои педагоги /Н. Ф. Алиев. - Екатеринбург, 1994. - 230 с.

8. Алябьева Е.А. Су^бату бозщои ахлокй бо бачагони томактабй. - М.: Сфера, 2003. - 112 с.

9. Амонашвили Ш.А. Салом кудакон! - М.: Маърифат, 1983. - 208 с.

10. Ананиев Б.Г. Хонанда оид ба психологияи рушд //Муносибатдои генетикй ва сохторй дар рушди шахсият: Китоби дарсй барои донишцуён, ред. ДИ. Фелдштейн: Нашри 2, - М.: Институти психологияи амалй, 1996. - 304 с.

АЗ ТАЪРИХИ ТАРЧУМАИ АДАБИЁТИ КЛАССИКИИ ТОЧИК БА ЗАБОНИ РУСЙ

Дар ин макола муаллиф аз таърихи адабиёти классикии точик дар тарчумаи русй навиштааст. Дар асоси маводи бисёр муаллиф таърихи тарчумаи адабиёти русро тадлил менамояд. Шеъру масалдои адабиёти точик дар дама давру замон мудиманд: пеш аз Инкилоби Октябр ва дар замони шуравй ва имруз, ки чадон дар шабакаи интернет фаро гирифта шудааст, бисёр мудим мебошад. Эдтимол, ондо дангоми масхара кардани зиштдои инсонй дар асри XIX, тасаввур намекард, ки ондо дар асри XXI адамияти худро гум намекунанд. Дар дар як асари у омезиши сабуки ахлок, хиради бевосита дис карда мешавад. Ондо дар афсонадои худ бадкирдоридои одамонро мадкум намекунад, балки ба хонанда имкон медихад, ки худаш хулоса барорад ва барои интихоби рохи дуруст ёрй расонад. Эчодиёти шоирону нависандагони точик бо олами бадеии зарбулмасал, достондои русй алокаи зич дорад, вай ба ифодаи метафорикии «ганчинаи забони русй» дохил шудааст, ки бисьёри ондо ба дама маълум буд. Ондо бузургтарин афсонадоро дар тамоми чадон маъдур намуданд. Мадз ба шарофати афсонадо у шудрати чадонй пайдо кардааст. Забони афсонадои ондо барои донандагони адабиёти чадон, нависандагон ва шоирон намунаи ифодаи бадей буд. Дар як вакт образхо ва

сюжетной афсонахои онхоро истифода бурданд. Шоир дар афсонахои худ хаёти халки русро ба таври васеъ тасвир намуда, табавдхои гуногуни ичтимой — аз шох cap карда то худи чупонро тасвир мекунад.

Калидвожахо: образ, афсонахо, шоиру нависандагон, масал, шеър, адабиёти чахон, образ, олами бадей.

ИЗ ИСТОРИИ ПЕРЕВОДА ТАДЖИКСКОЙ КЛАССИЧЕСКОЙ ЛИТЕРАТУРА НА РУССКИЙ ЯЗЫК

В данной статье автор написал об истории классической таджикской литературы в русском переводе. На основе многих материалов автор анализирует историю перевода русской литературы. Стихи и пословицы таджикской литературы важны во все времена: и до Октябрьской революции, и в советское время, и сегодня, когда мир охвачен Интернетом, очень важны. Возможно, высмеивая человеческие пороки в 19 веке, они не представляли, что они не утратят своей актуальности и в 21 веке. В каждом его произведении чувствуется легкое сочетание морали и непосредственной мудрости. В своих сказках они не осуждают злые дела людей, а позволяют читателю сделать собственные выводы и помогают ему выбрать верный путь. Творчество таджикских поэтов и писателей тесно связано с художественным миром русских пословиц и сказок, оно входит в метафорическое выражение «сокровище русского языка», многие из которых были известны каждому. Именно благодаря легендам он приобрел мировую известность. Язык их сказок был образцом художественного выражения для знатоков мировой литературы, писателей и поэтов. При этом использовались образы и сюжеты их сказок. В своих сказках поэт широко описывает жизнь русского народа, описывая разные сословия — от царя до самого пастуха.

Ключевые слова: образ, сказки, поэты и писатели, притча, поэзия, мировая литература, образ, художественный мир.

FROM THE HISTORY OF TRANSLATION OF TAJIK CLASSICAL LITERATURE INTO RUSSIAN

In this article, the author wrote about the history of classical Tajik literature in Russian translation. Based on many materials, the author analyzes the history of the translation of Russian literature. Poems and proverbs of Tajik literature are important at all times: before the October Revolution, and in Soviet times, and today, when the world is covered by the Internet, they are very important. Perhaps, while ridiculing human vices in the 19th century, they did not imagine that they would not lose their relevance in the 21st century. In each of his works, a light combination of morality and direct wisdom is felt. In their tales, they do not condemn the evil deeds of people, but allow the reader to draw their own conclusions and help him choose the right path. The work of Tajik poets and writers is closely connected with the artistic world of Russian proverbs and fairy tales, it is included in the metaphorical expression "treasure of the Russian language", many of which were known to everyone. It is thanks to the legends that he gained worldwide fame. The language of their fairy tales was a model of artistic expression for connoisseurs of world literature, writers and poets. At the same time, images and plots of their fairy tales were used. It is thanks to the legends that he gained worldwide fame. The language of their fairy tales was a model of artistic expression for connoisseurs of world literature, writers and poets. At the same time, images and plots of their fairy tales were used. In his fairy tales, the poet broadly describes the life of the Russian people, describing different classes - from the king to the shepherd himself.

Keywords: image, fairy tales, poets and writers, parable, poetry, world literature, image, artistic world.

Дар бораи муаллиф

^урбоназаров Алмат Холматович

Омузгори кафедраи забони русии умумидонишгохй

Донишгохи давлатии омузгории Точикистон ба номи С. Айнй

734003, Чумхурии Точикистон, ш. Душанбе, х. Рудакй, 121 Тел.: (+992) 900 71 35 62 E-mail: akurbonazarov@list.ru

Об авторе

Курбоназаров Алмат Холматович

Преподаватель общеуниверситетской кафедры русского языка

Таджикский государственный педагогический

университет имени С. Айни

734003, Республика Таджикистан, г. Душанбе,

пр. Рудаки, 121

Тел.: (+992) 900 71 35 62

E-mail: akurbonazarov@list.ru

About the author

Kurbonazarov Almat

Lecturer at the All-University Department of the

Russian Language

Tajik State Pedagogical University

named after S. Ayni

734003, Republic of Tajikistan, Dushanbe, Rudaki Ave., 121 Ph.: (+992) 900 71 35 62 E-mail: akurbonazarov@list.ru

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.