CC BY
11
ТКБ 947 (575.3)
DOI:10.51844-2077-4990-2022-4-18-23
Исмоилов Умедцон Шаробидинович,
докторант (PhD)-и кафедраи таърихи халци тоцики МДТ "ДДХ ба номи акад.Б.Гафуров" (Тоцикистон, Хуцанд)
Исмоилов Умеджон Шаробидинович,
докторант (PhD) кафедры истории таджикского народа ГОУ "ХГУ имени акад. Б. Гафурова (Таджикистан, Худжанд) Ismoilov Umedjon Sharobidinovich, doctoral student (PhD) of the department of the distory of the Tajik nation under the SEI "KhSU named after acad. B.Gafurov" (Tajikistan, Khujand) E- mail: [email protected]
Вожа^ои калиди: сохтмон, артел, сохтмончиён, царор, корхона, коргарон, санадуои ууцуци, ЦШС Тоцикистон
Мацола ба масъалаи пешрафти сощи сохтмон дар Тоцикистони шимоли дар солуои 1925-1936 бахшида шудааст. Цайд мешавад, ки дар давраи мазкур дар сощи сохтмон асосан артещои "Сохтмончиён " нацши марказиро ицро мекарданд. Ин гуна артелуо дар маркази щр як ноуия амал менамуданд. Хамчунин пешрафти саноати коркарди масолеуи сохтмони ва зиёд шудани талабот ба биноуои маъмурию истицомати боиси рушди сощи сохтмон гардид. Дар мацола сарраввал оид ба заминауои таърихию сиёси ва ууцуции ташкилёбии ташкилотуои сощи сохтмон дар мамлакат маълумот дода шуда, дар он цароруои КМ ХК ИЦШС ва ЦШ Тоцикистон, низомномащ ва дигар санадуои ууцуциву сиёси тадциц шудаанд, ки бевосита барои ташкили артелуои сощи сохтмон заминаи мусоид фароуам оварда буданд.Ба таърихи омузишу тауцици ташкилу фаъолият ва ташаккули артещои сощи сохтмон хоса артели "Сохтмончиён" - и шаури Хуцанд диццати бештар равона шудааст. Дар асоси маълумоти мавцуда ба паулууои гуногуни масъала рушани андохта шудааст.
Ключевые слова: строительство, артель, строители, решение, предприятие, работники, правоустанавливающие документы, АО «Таджикистан»
Статья посвящена развитию строительной отрасли Северного Таджикистана в 1925-1936 гг. Отмечается, что в этот период основную роль в сфере строительства играли артели ««Строителей», которые действовали в центре каждого района. Прогресс индустрии обработки строительных материалов и увеличение спроса на административные и жилые здания привели к развитию строительной отрасли. В статье впервые представлена информация об исторических, политических и правовых основах организации строительной отрасли в стране. Автор приводит постановления ЦК РТ и РТ, постановления и другие нормативно-правовые документы, которые непосредственно представляли собой благоприятную основу для создания артелей в строительной отрасли. Также представлена подробная информация об организации, деятельности и формировании артелей в сфере строительства, в частности артели «Строители» города Худжанда. На основе имеющихся данных уточнены различные аспекты проблемы. В заключение на основе представленного материала делается краткий вывод.
Key words: construction, artel, builders, decision, enterprise, employees, title documents, SC "Tajikistan "
The article dwells on the development of the construction industry in Northern Tajikistan in 1925-1936. It is noted that during the relevant period the main role in the construction industry was played by the artels of "Builders ". Such artels operated in the center of each district. In this regard, the progress of the building materials processing industry and increase in demand for office and residential buildings has led to the development of of construction industry. The article provides information beset with the historical, political and legal foundations of the organization of construction industry organizations in the country, for the first time. The author cites the resolutions of the Central Committee of TR and the Republic of Tajikistan resolutions and other legal documents that directly constituted a favorable basis for the creation of artels in the construction industry. Detailed information is also provided on the organization, activities and formation of artels in the field of construction, in particular the artel "Builders" of the city of Khujand. Based on the available data, various aspects of the problem have been clarified. In conclusion, a brief conclusion is made on the basis of the presented material.
АЗ ТАЪРИХИПЕШРАФТИ СОХАИ СОХТМОН ДАР ТОЦИКИСТОНИ ШИМОЛИ (сощои 1925-1936)
ИЗ ИСТОРИИ РАЗВИТИЯ СФЕРЫ СТРОИТЕЛЬСТВА В СЕВЕРНОМ ТАДЖИКИСТАНЕ (1925-1936 гг.)
FROM THE HISTORY OF DEVELOPMENT OF SPHERE OF CONSTRUCTION IN NORTHERN TAJIKISTAN (1925-1936)
Ташаккули сохахои дигари саноат ба инкишофи сохтмон дар мамлакат шароити мусоид фарохам овард. Бо баробари ба истифода дода шудани корхонахои истехсоли семент, чубу тахта ва шефир дар мамалакат сохтмон низ тара;;й кард. Тара;;иёти сохаи сохтмон дар Ч,ШС Точикисто н дар солхои сиюм хуб ба назар мерасид. Лекин муттахид намудани коргарон хануз аз солхои 20 - ум огоз ёфт.
Бояд гуфт, ки дар давраи омухташаванда барои сохтмони сотсиализм пешрафти сохаи сохтмон ма;оми хосаеро ишгол мекард. Барои тамоми сохахои хаёти чамъиятй бинохои маъмурию таълимй ва исти;оматй намерасиданд. Бинобар ин хукумати Шуравй инкишофи сохаи сохтмонро зарурй донист. Дар ин раванд ташкили артелхои сохаи сохтмон ин ;адами аввалин буд.
Оид ба масъалаи матрахшаванда ягон китоби алохида ва ё кори мукаммали тад;и;отй то хол нашр нашудааст. Фа;ат дар баъзе аз адабиёти алохида ;исматхои гуногуни масъаларо дар шакли пароканда вохурдан мумкин аст. Китоби «История рабочего класса Таджикистана (1917 - 1970 гг.)»[14,с. 9] (Таърихи синфи коргари Точикистон (1917 - 1970)), ки он дар ду чилд руи чоп омадааст, дар таърихнигории синфи коргари точик чойгохи хосаро ишгол менамояд[1,с.154]. Ин кори дастачамъона аз чониби кормандони Институти таърих, аррхеология ва этнографияи ба номи Ахмади Дониши Академияи илмхои Ч,умхурии Точикистон дар сектори таърихи чомеаи шуравй навишта шудааст. Дар тайёр кардан ва навиштани китоби «История рабочего класса Таджикистана (1917 - 1970 гг.)» хамчунин олимони донишгоххои кишвар низ иштирок намуда буданд. Дар шакли муккамалтар дар кори дар боло зикршуда оид ба заминахои ташаккули синфи коргари точик, тайёр кардани мутахассисон, ташкилёбии ташкилотхои саноатй, иштироки коргарон дар хаёти сиёсй ва фархангии кишвар маълумотхо оварда шудаанд[1,с.154].
Дар асоси маълумоти бойгонй, адабиёти мавчуда ва маводи матбуоти даврй чилди якуми китоби «История рабочего класса Таджикистана (1917-1945гг.)»[14], таълиф гардид, ки дар он шаклгирии синфи коргари точик дар асоси ташкилёбии созмонхои дастачамъонаи саноатй инъикос ёфтааст. Дар ин чо масъалахои тайёр кардани кадрхо дар шароити вазнини солхои чанги шахрвандй (1918 - 1923) ва солхои та;симоти миллию худудй дар Осиёи Миёна (1920 -1929) нишон дода шудааст[1,с.154].
Аз дидгохи муаррихон давраи омухташаванда бо тарзхои гуногун маънидод шудааст. Н.Валентинов менависад: "Идеологияи нимаи дуюми солхои 20 - ум дар ИЧ,ШС ин ташкил ё худ сохтмони чаннат (чаннат дар руи Замин) буд, ки аз лихози зохирй ба ха;и;ат наздик аст. Аммо агар мо ба вазъи и;тисодй назар андозем комилан чизи дигарро мебинем..."[4,с.20] Ба а;идаи Валентинов зиёданависй сабаби асосии а;ибмонии саноат ва хочагии ;ишло; гардида буд. Гуфтан бамаврид аст, ки масоили и;тисодии ин давра миёни олимон бахсхои зиёдеро ба вучуд овардааст.
Барои боз хам тара;;й додани саноат, тадбирхои Хизби коммунистй ва хукумати шуравй оид ба боз хам такмилдихии ташкили идоракунии саноат ва сохтмон ахамияти багоят калон доштанд[13,с.19]. Дар огози солхои бистум барои пешбурди саноати сохтмон дар ИЧ,ШС монеахои зиёди и;тисодиву сиёсй вучуд доштанд. Дар ин бобат В.И. Ленин чунин ибрози андеша намуда буд: "Дар назди мо айнихол вазифаи бехтар кардани вазъияиятии и;тисодии шахрвандон меистад, ки инро Сиёсати нави и;тисодй мехохад ва ин та;озои онро дорад, ки ;онунхои ин;илобй ;абул шаванд..."[17,с.592]
Аввалин маротиба барномаи СНИ аз чониби В.И. Ленин дар мохи феврали соли 1922 ироа гардида буд. Ин мурочиати В.И. Ленин боиси он гардид, ки масоили мазкур чиддитар пайгирй ёбад[20,с.3].
Дар соли 1923 КМ ХК Точикистон ;арорро "Оид ба тезонидани муттахид намудани коргарони касбу кори гуногун" баровард. Дар ;арори мазкур масъалаи ба артелхои сохаи сохтмон чалб намудани мардикорон ва бекорон низ ;айд шуда буд.
Санаи 11 майи соли 1927 ;арори КМ ХК (б) ИЧ,ШС оид ба "Артелхои саноатй" баромад. Дар ин ;арор оид ба чоннок намудани корхо дар самти муттахид намудани хунармандон дастурхои муфид дода шуда буд[15].
Карори дигари Км ХК (б) ИЧ,ШС аз 3 сентябри соли 1928 "Дар бораи андешидани чорахо оид ба корхои дастачамъй ва созмонхои дастачамъй" баромад. Дар ин ;арор вазифагузорй карда шуда буд, ки корхои дастачамъй чоннок карда шуда тамоми хунармандони мамлакат ба артелхо муттахид карда шаванд[21].
Мувофи;и "Декрет дар бораи созмонхои саноатй" муттахидкунии саноати мамлакат бояд то санаи 1 майи соли 1925 пурра ба итмом мерасид. Лекин дар шароити Точикистони шимолй ичрои сарива;тии он гайриимкон буд. Бинобар ин, ин раванд то соли 1935 давом кард. Дар минта;ахои чануби мамлакат бошад ин раванд баъди Ч,БВ (1941-1945) низ идома дошт.
Гуфтан чоиз аст, ки дар ин давра давлат на танхо ба бар;арор кардани созмонхои саноатии мавчуда балки ба сохтани ташкилотхои саноатии типи нав низ шуруъ намуда буд. Огози онро мо аз " Декрет дар бораи артелхои мехнатй" аз санаи 15 декабри соли 1924 диданамон мумкин аст[3,с.99].
Инкишофи иттиходияхои истехсолй ва саноати дастии хунармандй боиси он гардид, ки низоми ягонаи саноатй ба вучуд оварда шавад. Оид ба ин масъала дар санадхои меъёрию ху;у;й-низомномахо ва декрету ;арорхои хукумати шуравй муфассал оварда шудааст. Дар ин хуччатхо чандкарата вазифагузорй карда шудааст, ки кооперативхои хунармандй ташкил карда шаванд[3,с.105].
Санаи 24 июли соли 1923 ;арори КМ ХК ИЧ,ШС "Оид ба тартиби муттахид намудан ва пароканда кардани иттиходияхои саноатй ва кооперативхои истехсолй" баромад[3,с.122]. Мувофи;и ;арори мазкур вазифагузорй карда шуда буд, ки харчи зудтар иттиходияхои саноатй дар тамоми сохахо ташкил карда шаванд. Гуфтан бамаврид аст, ки дар шароити Точикистони Шимолй тадби;и ин ;арор аз соли 1928 огоз ёфта, то огози солхои 40 - ум давом кардааст. Хуччатхои дар боло овардашуда дар асоси "Сиёсати нави и;тисодй" ;абул ва дар амал тадби; карда шуда буданд.
Артели "Сохтмончиён" дар шахри Хучанд соли 1925 ба фаъолият огоз намуд. Дар аввали дар артел хамагй 15 нафар муттахид карда шуда буданд. Шумораи аъзои артел руз аз руз зиёд шуда, соли 1928 ба 135 нафар расид.
Санаи 1 августи соли 1927 артели "Сохтмончиён" аз чониби А.Рустамов, Э. Абду;одиров, Р.Шарипова ва М.Аъзамова тафтиш карда шуд[5]. Дар натичаи тафтишот муайян гардид, ки харочоти артел аз даромадаш зиёд аст.
Соли 1928 артел 135 нафар бинокорро муттахид менамуд. Соли 1929 бошад шумораи онхо ба 160 нафар расид. Ин холат имкон дод, ки артел фармоишоти хукумат ва мизочонро сарива;т бо сифати баланд ба ичро расонад.
Артели "Рангпошандагон" соли 1926 ташкил ёфтааст. Дар аввал аъзои артел 4 нафар буд, дар соли 1927 ин шумора ба 24 нафар расид. Аз сабаби набудани талабот ва ташкил ёфтани артели "Сохтмончиён" дар огози соли 1928 шумораи аъзои артел ба маротиб кам шуд. Мохи октябри соли 1928 аъзои артел хамагй 6 нафарро ташкил медоданд. Мохи сентябри соли 1929 аз сабаби набудани талабот ва гузаштани аъзои артел ба артели "Сохтмончиён" фаъолияти артели "Рангпошандагон" ;атъ гардид[6].
Дар ин давра хамчунин аъзои артелхои "Боркашон", "Кубандахо", "Охангарон" ва "Ангиштканон" ба артелхои сохаи сохтмон пайвастанд. Ин пеш аз хама ба сиёсати Хукумати Коммунистии ИЧ,ШС вобастагии калон дошт.
Соли 1929 артели "Сохтмончиён" ба ичрои на;шаи семохаи сеюм огоз намуд. Махсулоти дуредгарй аз артели "Дуредгарон" ба маблаги 10159 рубл ворид карда шуда буд. Корхои сохтмонй идома меёфтанд. Талабот ба бинохои нав дар мамлакат меафзуд. Дар давраи семохаи чорум маоши кормандони артел ба 341 рубл баробар гардид. Артели "Сохтмончиён" дар ин давра 160 нафар бинокор муттахид менамуд[7].
Дар солхои панчсолаи якум саноати Точикистон хамачониба тара;;й кард. Фа;ат ба сохтмони корхонахои саноатй 82 млн рубл чудо карда шуда буд[4, 20]. Бояд гуфт, ки дар сохтмони бинои корхонахо артелхои муташаккили сохаи сохтмон сахми калон доштанд. Ташкилотхои Шуравй инчунин ба сохтмони табобатхонахову мактабхои нав ва аввалин муассисахои маданиву маърифатй шуруъ намуданд[23,с.4]. Бояд ёдовар шуд, ки ба чунин сохтмонхо ё артелхои сохаи сохтмон ва ё коргарони мардикор аз хисоби мардуми махаллй чалб мешуданд.
Хал;и точик дар нимаи дуюми солхои бистум шарафмандона мехнат карда, сахми арзандаи худро дар бар;ароркунии хочагии хал; гузошт. Бо ёрии чумхурихои бародарй дар солхои 1926-1929 Точикистон тавонист баъзе сохахои саноатро пеш бурда, хочагии кишоварзиро ба рохи коллективонй нигаронад ва дар ин;илоби фархангй муваффа;иятхои назаррас ба даст орад[19,с.70].
Дар дехот шакли маъмули сохтмон ин "хашар" ба хисоб мерафт. Дар хашар тамоми ;ишрхои чомеа иштирок мекарданд. Бо хамин тарз дар дехоти Точикистон мактаб, клуб, магоза
20
сохта мешуданд. Дар раванди гузаронидани "хашар" бинокоронй касбй ба воя мерасиданд. Аз дигар чихат "хашар" ахли захматро муттахид намуда барои дастачамъона кор кардан шароит фарохам овард.
С олхо и 1926- 1 927 д ар натичаи баруйхатгирии муассисахои хунармандй маълум гардид, ки 1200 корхона 19 хазор корманд дошта, махсулоти истехсолкардаашон 4 миллион сумро ташкил медихад. Дар чор вилояти Чумхурии Мухтори Точикистон -Душанбе, Fapм, Кулоб ва Сариосиё 3335 артелхои хунармандй махсулот истехсол мекарданд[19, 71]. Аз ин ми;дор артелхо зиёда аз 300 ададашонро артелхои сохаи сохтмон ташкил медоданд.
Сиёсати молиявии Хукумати Шуравй боис гардид, ки артелхои сохаи сохтмон низ рушду тара;;й намоянд. Давлат барои кооперативхои истехсолй якчанд сабукихо пешниход карда буд. Аз соли 1930 сар карда дар асоси на;шаи давлатй харочоти артелхо ва дигар намудхои созмонхои кооперативй аз хисоби бучаи давлат таъмин карда мешуд[24,с.269].
Соли 1930 артел 167 нафар бинокорро муттахид карда буд. Маблаги духафтинаи даромади артел 6680 рублро ташкил медод. Дар ин сол артел дар хачми 4000 рубл заёми давлатй гирифта буд. Аз ин мивдор маблаги ба дастомада 2700 рубли он байни 78 нафар коргар та;сим карда дода шуда буд[8].
Артели "Сохтмончиён" аз соли 1930 сар карда аъзои "Иттиходи саноатии байнинохиявии Хучанд ба хисоб мерафт. Санаи 17 ноябри соли 1932 аз артели "Сохтмончиён" Б.Юсупов хамчун иштирокчй дар съезди чумхуриявии ахли саноати мамлакат интихоб гардида дар он мохи декабр ишитрок кард [9].
Fайр аз ин дар соли 1928 дар нохияхои Ашту Конибодом, дар соли 1929 дар нохияхои Исфара, Панчакент ва Фон артелхои сохаи сохтмон ташкил карда шуданд. Дар дехот низ охиста-охиста раванди бинокорй вусъати тоза пайдо намуд. Мардуми дехот бо масолехи нави сохтмонй кор карданро омухт. Дар ин давра аз чумхурихои бародарй хоса аз Русия бинокорони касбй фиристонида шуда буданд. Ин ба ташаккули бинокорони точик таъсири мусбат расонд. Дар натичаи ин раванд ба санъати бинокории точик нишонахои сохтмони Аврупой ворид гардид.
Карори КМ ХК (б) ИЧ,ШС аз 23 июли соли 1932 оид ба "Артелхои саноатй ва истеъмолй" на;ши халкунандаро дар ташаккули артелхои саноатй ва истеъмолй бозид. Дар ;арор принсипхои асосии саноатикунонй ба назар гирифта шуда буд[16].
Аз артели "Сохтмончиён дар соли 1932 Саид Курбон, Исмат Набиев, Косим Бобоев, Алибой Ашуров, Кузин Иван, Абдурасул Анисов, Усмон Мадаминов, Эргаш Косимов ва Усто Усмон ба руйхати мехнатакшони зарбдор дохил шуда буданд[10]. Ин барои артел мувафа;ияти калон буд.
21 августи соли 1934 аз чониби Иттиходия ба артели "Сохтмончиён" дар хачми 3000 рубл маблаги ;арз (кредит) чудо гардида буд[11].
Артели "Сохтмончиён дар огози солхои 30 - юм ба як ;атор мувафа;ият ноил гашт. Мувофи;и хисоботи мохи декабри соли 1934 ну;тахои зарурии зерин ;айд гардида буд:
1. Аъзои артел 84 нафарро ташкил медиханд.
2. Фонди маоши коргарон 7159 рублро ташкил менамояд.
3. Мивдори гирандагони иловапулй 60 нафар мебошад.
4. Хачми умумии иловапулй ва кумаки давлатй 7100 рублро ташкил медихад.
5. Хачми маблаги дохилгардида аз руи руйхат 5736 рубл аст[12].
Артели "Сохтмончиён"-и шахри Хучанд бо артелхои "Охангарон" ва "Коркарди чубу тахта" шартномахои мехнатй ва хизматрасонй дошт.Ин аз он далолат медихад, ки артели "Сохтмончиён" бо дигар артелхо равобити созгори и;тисодй доштааст. Бидуни ин аз артелхои сохаи сохтмон кормандони артелхои "Боркашон"-ро кироя мекарданд. Дар ин давра шумораи зиёди мардикорон ба артелхои сохаи сохтмон пайвастанд. Дар натичаи ташкили артелхои сохаи сохтмон сатхи бекорй ва камбизоатй то 50% кохиш ёфт. Ин нишондиханда танхо дар давоми солхои 1925-1935 ба даст оварда шуд.
Дар солхои сиюм дар сохаи сохтмон низ мусоби;ахои мехнатй ташкил карда шуда буд. В.И. Ленин дар ин бобат чунин ;айд кардааст: "Ба мо фа;ат хамин мемонад, ки мусоби;аро ташкил кунем... чунон имкониятеро фарохам оварем, ки тачрибаи хосилшударо... амалан такрор намоянд - имкониятеро таъмин кунем, ки хаммаи ;уввахои техникй ва инсоние, ки дар сохахои дахлдори хочагии хал; ва ё идоракунии давлатй, чихайхои хеле хуби корро нишон додаад, тачрибахояшон мубодила карда шаванд" [18,с.218].
Дар соли 1936 дар маркази шахру нохияхои Точикистони шимолй артелхои доимамалкунандаи бинокорон фаъолият мебурданд, ки дар сохтани инфрасохтори замонавй сахми калон гузоштанд. Барои бехтар кардани дарачаи тахассусии коргарон курсхои кутохмуддат кушода мешуданд, ки дар онхо коргарон малака ва махорати худро сай;ал дода донишхои навро аз худ мекарданд[2].
Хамчунин бояд ;айд намуд, ки бинокорон дар сохтмони роххо ва каналхо низ сахми калон доштанд. Дар ин давра сохтмони роххо дар маркази ди;;ати Хизби Коммунистй ва хукумати шуравй ;арор дошт. Солхои 1925-1926 аз Душанбе то Сариосиё харакати доимии на^лиёт огоз ёфт. Роххои Душанбе-Fузор, Душанбе - Кургонтеппа - Ч,илликул бехтар карда шуданд. Дар давоми ду сол 516 км рохи мошингард, 310 км рохи обй, ва 730 км рохи хавой ба истифода дода шуд[22,с.156].
Дар охири солхои сиюм дар мамлакат раванди сохтмони сотсиализм ба авчи худ расид. Ин холат ба артели "Сохтмончиён" низ таъсир расонд. Дар ин давра дар хар як нохия иттифо;и бинокорон амал мекард. Соли 1936 ин иттиходияхо муттахид карда шуданд. Акнун ба чои артелхо ширкатхои сохтмонии давлатй ташкил ёфтанд, ки дар онхо соби; аъзои артелхои сохаи сохтмон кор мекарданд.
Хамин тавр, дар охир ;айд кардан бамаврид аст, ки сохаи сохтмон дар Точикистони шимолй дар асоси ;арору хуччатхои ху;у;й, ки дар асоси СНИ ;абул шуда буданд инкишоф ёфт. Бояд тазаккур дод, ки сахми беандозаро дар ташаккули сохаи сохтмон артелхои сохаи сохтмон гузошта буданд. Дар артелхо асосан мардикорон ва шахсони бекор шомил шуда сохиби касби муайян мешуданд ва дар раванди фаъолияти корй ба коргарони касбй табдил меёфтанд. Рушди сохаи сохтмони барои ташакуули синфи коргари точик мусоидат намуд. Баъдтар барои тайёр кардани мутахассисони сохаи сохтмон омузишгоххои махсус кушода шуда буданд. Раванди ташаккули сохтмон дар мамлакат ба тамоми сохахои фаъолияти и;тисодию ичтимой ва сиёсй таъсири худро расонд ва боиси пешравй гардид.
ПАЙНАВИШТ:
1.Бабаджанова, М. М. К истории формирования и развития рабочего класса Таджикистана в период 1929-1932гг. (историографический обзор /М.М.Бабаджанова//Вестник РТСУ.-2014.-№ 3 (46). - С.152-156.
2.Бо рохи ленинй.- №257.- 1936.-29 декабр.
3.Бурданов, В.В. Правовое регулирование кооперации в период новой экономической политики 1921- 1928/В.В.Бурданов// Диссертация на соискание ученой степени кандидата юридических наук.-Москва - 2017.-167 с.
4. Валентинов, Н. (Н. Вольский), Новая экономическая политика и кризис партии после смерти Ленина:Годы работы в ВСНК во времия НЭП.Воспоминания/Н.Валентинов.-Москва 1991.367 с.
5. ГАСО. Фонд №172. Опись №1. Дело №29., л. 84.
6. ГАСО. Фонд №172. Опись №1. Дело №56., л. 1.
7. ГАСО. Фонд №172. Опись №1. Дело №56., л. 3.
8. ГАСО. Фонд №172. Опись №1. Дело №12., л. 1.
9. ГАСО. Фонд №172. Опись №3. Дело №16., л. 28.
10.ГАСО. Фонд №172. Опись №3. Дело №38., л. 2-3.
11.ГАСО. Фонд №172. Опись №3. Дело №62., л. 1.
12.ГАСО. Фонд №172. Опись №3. Дело №37., л. 73.
13.Исмоилов, У.Тантанаи плани ленинии интустиякунонй дар РСС Точикистон/У.Исмоилов.-Ленинобод - 1963.- 31 с.
14.История рабочего класса Таджикистана (1917 - 1970 гг.). Т.1 (1917 - 1945 гг.). - Душанбе: Дониш, 1972. - 128 с.
15Дарори КМХК ИЧ,ШС аз 11 майи соли 1927 оид ба "Артелхои саноатй" 16Дарори КМХК ИЧ,ШС аз 23 июли соли 1932 оид ба "Артелхои саноатй ва истеъмолй"
17.Ленин, В. И. и ВЧК. Сборник документов (1917-1922) 6lib.ru - Электронная Библиотека http://www.6lib.ru/books/v_-i_-lenin-i-vhk_-sbomik-dokumentov-_1917_1922_-222326.html 740 с.
18. Ленин, В.И.Асархо/В.И.Ленин.- Душанбе 1959, чилди 27.
19.Набиева, Р.А.Таърихи халки точик.Нашри дуюм /Р.А.Набиева,Ф.Б.Зикриёев, М.Ф.Зикриёева.-Душанбе: Собириён, 2010.- 328 с.
20.Поляков, Ю. А.Новая экономическая политика: Разработка и осуществление/ Ю. А. Поляков,В.П.Дмитренко, Н. В. Щербань.— Москва: Политиздат, 1982.-240 с.
21.Постановление ЦК. ВКБ (б) от 3.09.1928 года. «О мерах по усилению кооперирования кустарей в массовой работе кустарпромкооперации»
22.Рахимбаев, А.Таджикистан. Социально-экономический очерк/ А.Рахимбаев.- М., 1936.- 256 с.
23.Третьяков,Б.С. Таравдиёти саноат дар Точикистон дар давоми солх,ои х,окимияти Советй ва переспективаи таравдиёти минбаъдаи он/ Б.С.Третьяков.-Сталинобод - 1957. -20 с.
24.Черемисинов, Г.А. Государственное предпринимательство в отечественной экономике: узоры новой экономической политики (20-е годы - начало 30-х годов ХХ века)/Г.А.Черемисинов.-Саратов, 2002.-323 с.
REFERENCES:
1. Babajanovа, M.M. On the history of formation and development of working class of Tajikistan referring to the period 1929-1932 (historiographic review / M.M. Babajanovа // Bulletin of RTSU.-2014.- № 3 (46). - Р.152-156.
2. "With Lenin way" .- No. 257 of December 29, 1936.
3. Burdanov, V.V. Legal regulation of cooperation during the period of the new economic policy 1921 - 1928 / V.V. Burdanov // candidate dissertation in jurisprudence. - Moscow - 2017. - 167 p.
4. Valentinov, N. (N. Volsky), New economic policy and crisis of the party after Lenin's death: Years of work in the VSNK during the NEP. Memories / N.Valentinov. - Moscow 1991. - 367 p.
5. SASR. F.№172. Inv.№. 1. C.№. 29., l. 84.
6. SASR. F.№172. Inv.№. 1. C.№. 56., l. 1.
7. SASR. F. №172. Inv.№. 1. C.№. 56., l. 3.
8. SASR. F.№172. Inv.№. 1. C.№. 12., l. 1.
9. SASR. F.№172. Inv.№. 3. C.№. 16., l. 28.
10. SASR. F.№172. Inv.№. 3. C.№. 38., l. 2-3.
11. SASR. F.№172. Inv.№. 3. C.№. 62., l. 1.
12. SASR. F.№172. Inv.№. 3. C.№. 37., l. 73.
13.Ismoilov, U. Celebration of Lenin's industrialization plan in the Tajik SSR / U. Ismoilov. -Leninobod, - 1963. - 31 p.
14.The History of working class of Tajikistan (1917 - 1970). V.1 (1917 - 1945). - Dushanbe: Knowledge, 1972. - 128 p.
15.The decision of the Central Committee of the USSR of May 11, 1927 on "Industrial cartels".
16.The decision of the Central Committee of the USSR of July 23, 1932 on "Industrial and consumer cartels".
17.Lenin, V. I. And All-Russian Extraordinary Commission. Collection of documents (1917-1922) 6lib.ru - Electronic Library //www.6lib.ru/books/v_-i_-lenin-i-vhk_-sbornik-dokumentov-_1917_1922_-222326.html -740 p.
18.Lenin, V. I. Works. - Dushanbe 1959,V.27.
19.Nabieva, R.A. The History of Tajik nation. The second edition / R.A. Nabieva, F.B. Zikriyoev, M.F. Zikriyoeva. - Dushanbe: Sabiriyan, 2010.- 328 p.
20. Polyakov, Yu. A. New economic policy: Development and implementation / Yu. A. Polyakov, V. P. Dmitrenko, N. V. Shcherban. Moscow: Politizdat, 1982. - 240 p.
21.Decree of the Central Committee of the All-Union Communist Party (Bolsheviks of September 3, 1928. "On measures to strengthen the cooperation of handicraftsmen on the mass work of the handicraft industry cooperation"
22.Rakhimbaev, A. Tajikistan. Socio-economic essay / A. Rakhimbaev.- M., 1936. - 256 p.
23.Tretyakov, B.S. The development of industry in Tajikistan during the years of Soviet rule and the perspective of its further development / B.S. Tretyakov. - Stalinobod - 1957. - 20 p.
24.Cheremisinov, G.A. State entrepreneurship in the domestic economy: patterns of the new economic policy (20s - early 30s of the twentieth century) / G.A. Cheremisinov. - Saratov, 2002.- 323 p.
