CC BY
2УДК 711.01/.09(571)
AZ9RBAYCANLI KOMSOMOLCULAR BAM-IN Q8RB, M9RK9Zi УЭ §9RQ
HiSSaLaRiNiN TiKiNTiSiNDa
QLiYEV AGAXaLiL aL9SG9R OGLU
Fizika-riyaziyyat elmlari namizadi, ADPU, Baki, Azarbaycan
Annotasiya. Mdqalddd tikintisina 1974-cu ilin aprelindd ba§lanilmi§ Baykal-Amur magistralmm 1978-ci ildddk dovrunu ahata edan muddatda azdrbaycanli infaatgi komsomolgularinin Sibir vd Uzaq §arq tayqalarinda sosialist yariflari ananasinda yorulmaq bilmadan numayif etdirilan fadakar amayi xronoloji qaydada tasvir olunur, muxtalif pefalar uzra nailiyyatlari qeyd edilir, xalqimizin milli memarliq ananalarina amal olunmasi diqqat markazina gatirilir.
Agar sozlsr: BAM, Azarbaycan komsomolgusu, Ulkan stansiyasi, IKG briqadalari, IQQ-571, BAM-in Qarb, Markazi va §arq hissalari
1974-cu ilin 12 iyununda BAM-in Qarb hissasina galmi§ ilk tabligat qatari "Komsomolskaya pravda" idi. Bir ay avval isa komsomolun MK-nin qararina asasan, bura tabligat u9u§u ila birinci tabligat9i-badii qrupu galmi§di. Onun tarkibina Bakidan badii oxucu Rauf Xancanov da daxil idi.
BAM-Qarb
1977-ci ilin yanvarin 3-da sosialist yari§ini ta§kil edan iQQ-571 kollektivinin komsomol ta§kilatinin i§i diplomla qeyd olunmu§dur.
Fevralin 5-da Ulkanda xarici buldozerlarin harakat hissasinin tamiri uzra bazanin tamali qoyulur. Martin 8-da Ulkana qadar asas yolun ballastlanmasi u9un 9inqil hazirligi ba§a 9atmi§dir. Mayin 19-da Ulkan BAM-in Qarb hissanin an yax§i qasabasi kimi taninmi§dir. Avqustun 14-da Kirenqa stansiyasina birinci qatar galm§idir. iralida Kirenqadan sonra korpu, daha sonra - Ulkan stansiyasi.
Sentyabrin 15-da BAM-a Azarbaycan SSR-dan daha bir komsomol9u ganclar dastasi galmi§dir. Onlar u9-dord ixtisasa malik §ahar pe§a-texniki maktablarinin mazunlaridir. Oktyabrin 27-da damiryol relslari Ulkana daxil olmu§dur.
Oktyabrin 29-da 300 faxri sarni§inin oldugu ilk qatar Ulkan stansiyasina galmi§dir. Ganc Sverdlovsk §airasi Lyubov Ladey§ikova yayda Ulkanda olmu§, qar§idan galan bayramdan xabar tutaraq tabrik maktubu va §eir gondarmi§dir. Hamin §eirdan bir ne9a satir: Встречали его Как встречают товарища Бежали навстречу, дарили цветы Шел поезд, украшенный алыми стягами Шел праздник Шел поезд -
Мечтам и делам в подтверждение Шел поезд -
И гордость входила в сердца С красивым и гордым названием -
Улькан
Qatar saat on iki qirxda galdi. Xeyli sayda ganc ulkan9ilarla yana§i, bir ne9a kand qoca va qarisi. Pasxa bayraminda oldugu kimi bayramsayagi geyinmi§di.
Biz Zemfira ila Darina Qara, onlarin ma§gullugu yerina getdik.
Noyabrin 1-da Azarbaycan LKGÍ MK-nin tabligat briqadasi BAM-in Qarb hissasi in§aat9ilarinin qonagi olmu§dur. Onun tarkibina Sumqayit tibb maktabinin "Yalli" raqs ansambli, instrumental qrup va "Azarbaycan film" kinostudiyasinin nümayandalari daxil idi.
Ulkanda ü9 min sakin ya§ayir. O, (Kolya Rusanov) baxi§i ila oz manzilini-hündür, geni§, boyük matbaxli, oradan aynabanda a9ilan qapi, Manzil yax§i idi va man §ahardaki panel evimi bu evla dayi§mayi - Azarbaycan kü9asindakina Rusanova taklif etdim.
"Yox, buna gora bura galmami§am. Aydin masaladir, o dedi, - qatari qar§ilamaq ü9ün".
ÜÍLKGÍ-nin XVIII qurultayi arafasinda V.Lakomovla - ÜÍLKGÍ-nin XVII qurultayi adina Ümumittifaq komsomol dastasinin komandiri, Sosialist 9mayi Qahramani Anqartikinti idarasinin yol qura§diricilarinin briqadiri ila sohbat zamani - zarba9i i§ina gora Slava "§araf Ni§ani" ordenila taltif edilm§idir. Yaqin takca o, farqlanmami§dir?
- Aleksandr Bondarin briqadasi. U§aqlar ala i§layirlar - sürücü Aleksandr 9liyev da ham9inin
BAM-Markaz
1977-ci ilin yanvarin 2-da ÍQQ-571-dan Karim Qarayevin yol qura§diricilari Naqornaya stansiyasini gerida qoyacaq damir yolunun barkidilmasila 299-cu kilometrdaki korpüya yaxinla§dilar.
Martin 5-da Karim Qarayevin yol qura§diricilari briqadasi Tinda stansiyasindan §imala polad yolun barkitlanma i§ini davam etdirmaya ba§lami§dir. BAM-in stansiyasindan damir yol xatti 300 kilometrdan artiq getmi§dir.
BAM-§arq
1977-ci ilin sentyabrinda Blaqove§ensk §aharinda ikinci Ümumittifaq elmi-praktiki konfransinda Sakit okean cografiya institutunun direktoru Hasanov §.§. oz maruzasinda qeyd etmi§dir ki, "mühita tasirin qar§isinin tamamila alinmasi utopiyadir. Ümumiyyatla, sohbat mühita antropogen tasirinin azaldilmasindan deyil, artan tasirlarin manfi naticalarinin azaldilmasindan gedir".
BAM-Qarb
1978-ci ilin yanvarin 28-da Ulkan stansiyasinda "Korpü-9" fahlalari ü9ün novbat9i qasabasi meydana galdi. Bu korpü in§aat9ilari ü9ün Uoyana qadar yüklari gondarmaya imkan verir.
iyunun 4-da "Krim komsomol9usu" dastasinin galmasinin dordüncü ildonümü tamam oldu. Onlar BAM-in Qarb hissasinda ilk stansiyalararasi masafanin, habela Ulkan baza qasabasinin - BAM yolunda an yax§i hesab edilmi§in tikintisinda i§tirak etmi§lar.
BAM- Markaz
Aprelin 5-da BAM tikinti yol idarasinin ÍQQ-nin yol qura§diricilarinin briqadiri K.Q.Qarayev "Faxri naqliyyat in§aat9isi" adi ila taltif edilmi§dir.
N.Usov - Tindadan §arqa dogru [1].
§imali Priamypyeda barketma komandasindan Azarbaycanli M.9hmadov va onun bütün yolda§lari sozün an yüksak manasinda mohkam ki§i ailasi, eyni fikirlilarila azmkarliqla i§layirdilar.
ilin avvalindan oktyabrin ortasina qadar T.B.Hüseynovun rahbarlik etdiyi bolma 1040 min kilometr qruntu - illik tap§iriqdan 77 min artiq i§lamaya müvaffaq olmu§dur. Bu milyon kubmetri gozlayirdilar. Lakin o, mitinqsiz va alqi§larsiz ke9di. Yalniz i§ yolda§lari bir-birinin 9iynina alla vurmaga tabrikla§irdilar.
Har bir ittifaq respublikasinin nümayandalari BAM-da tikilan §aharlarin va qasabalarin memarliq gorünü§üna va madani hayatina oz milli kaloritinin daxil olunmasina, magistralda oz dogma yerlarinin xatirla§masini saxlamaga say gostarmi§lar. Bu alamatlara, milli cizgilara, memarliga va kü9alarin adlarina gora, asanliqla yaqin etmak olar ki, Ulkan-Azarbaycandan olan dastadir [2].
BAM - bu, §axsiyyatin ideyaca, manavi va axlaqi formala§dirilmasinin davamidir. Bununla alaqadar, BAM tikinti mexanikla§dirma trestinin fahlasi Farhad Allahverdiyevi xatirlayiram, Azarbaycanin nümayandalarinin birinci dastasila magistrala galmi§dir. Boyük Oktyabrin 60 illiyi
arafasinda kommunist olaraq, yubiley ilinda Sovet gancliyinin tarkibinda AFR-da olmuçdur. Ganc alman fahlalarla görü§larin birinda o, özü, isti va xeyirxah respublikasi va magistralin tikintisi üzra yoldaçlari haqqinda dani§mali olur. Görü§ün rasmi hissasi ba§a çatdiqdan sonra ganc fahla Otto Miller ona yaxinlaçaraq soruçur: "9gar san BAM-a qadar yax§i amak haqqina, yax§i hayat §araitina malik olsaydin, onda sani na macbur edirdi ki, dünyanin sonuna gedasan, harada ki, çaraitsizlik va §iddatli §axtalar hökm sürür?". Ganc almana Farhadin harakatinin mantiqi manasi aydin deyildi. Axi xeyirdan xeyir axtarmirlar, amak haqqi, yax§i hayat §araiti - bu ela Otto Millerin can atdigi yüksaklikdir. Neca ola bilar ki, normal insan bu yüksakliyi tark edarak §araitsizliya va §iddatli §axtalara dü§sün? Farhad uzun-uzadi öz alman yaçidina Lenin komsomolunun ananalari, ilk beçilliklarin yerina yetirilmasi, xam torpaq va komsomol yoldaçlari haqqinda dani§di. Lakin o isa çox azini ba§a dü§dü: sadaca söhbat müxtalif sosial-siyasi dillarda getmi§di. Nürenberqdan olan fahla, ham da BAM ^ün populyar olan "Biz BAM-i tikrik - BAM da bizi tikir" aforizmini ba§a dü§a bilmadi. Mahz onunla da yüksak vatandaçliq insaninin manavi inkiçaf prinsipi formulla§dirilmi§dir [3].
i.Çiçov - BAM ildan ila
Aprel - 1974-cü il. Moskva komsomolun XVII qurultayi adina ümumittifaq zarbaçi komsomol dastasini uzaq yola saldi. Qirx millatdan olan 600 ganc oglan va qiz indan sonra öz taleyini asrin tikintisina bagladilar.
Dekabr - 1976-ci il. BAM yolu Kazaçinsk-Lensk rayonu sarhadini keçdi. Yeni ilda damir yolu Kirenqa çayinin sahillarina çixacaqdir. Înçaatçilarin yubiley hüdudu BAM-in 209-cu kilometrindaki Ulkan stansiyasidir.
Avqust - 1977-ci il Kirenqa stansiyasina nazarda tutuldugundan dörd ay avval i§çi qatari galdi. iralida - Ulkan stansiyasidir.
Aprel - 1978-ci il. inçaatçilar Skovorodino stansiyasinda Sibir va Uzaq Çarqa safar edan Sov.iKP MK-nin Ba§ katibi, SSRi Ali Soveti Rayasati Heyatinin sadri L.i.Brejnevi salamladilar.
A.Pristavkin - §imal ekspozisiyasi [4].
1974-cü ilin payizinda Frolov Ulkana eni§ etdi. Onun dasta üzra ilk amri: Cavan toz agacini qoru. Özü Ulkanin himnini tartib etdi. Frolov V.Tixonenko ila birlikda 1974-cü ilda baçladigi Ulkan yolu ila tani§ oldu.
Qatar Ulkana 1977-ci ilin 29 oktyabrinda galdi.
Ulkan: nadandir bu qasabada bela rahatliq?
- Har bir kiçik evda güllarla dolu kiçik bagça. Har yerda agaclar.
Sov.iKP irkutsk vilayat komitasinin birinci katibi V.i.Sitnikov qeyd etmçidir ki, "Ulkandaki Azarbaycan nümayandalari layihada nazarda tutulanlarin hamisini yerina yetirmiçlar. Onlara an a§agi tazim va minnatdarliq!" [5].
Ulkan evenk dilindan tarcümada "i§iqli su" manasini verir. Haqiqatan da , Ulkan çayinda su içiqlidir.
1974-cü ilin sonunda Ust-Kutdan 210 kilometr §arqda komsomol desanti eni§ etdi. O, iQQ - 571-in va Ulkan qasabasinin asasini qoydu.
1977-ci ilin avqustunda Kirenqa stansiyasina vaxtindan dörd ay avval i§çi qatari daxil olmçudur. iralida isa Ulkan stansiyasidir.
Baykal-Amur magistralinda maraqli proqramla çixi§ etmiçlar: Bayildaki iliç adina madaniyyat sarayi estrada orkestri, xalq çalgi alatlari ansambli.
ÜiLKGi MK-nin BAM-daki qarargahinin raisi: V.Suseviç: "Azarbaycani güna§li respublika adlandiranlar sahv etmayiblar . Siz Güna§i da özünüzla Sibira gatirmisiniz".
0n yaxçi i§güzar, bacariqli E.Abbasov, S.isaxanov, A.Cafarov, Q.Tahirov ÜiLKGi BAM yol tikintisi komitasinin faxri farmani ila taltif edilmiçlar.
iKGB0-nin rahbari i.Dadaçov Qirmizi ömak Bayragi ordenina layiq görülüb.
Komsomolun XVII qurultaymm nümayandasi R.Aslanovun, A.Dada§ovun Ulkanda me§aqiranlar, R.Nazarovun dülgarlar briqadalari BAM-da xüsusila farqlanmi§lar.
ÖDÖBiYYAT
1. БАМ. Панорама всенародной стройки. в.5, 1978, Х. 1979.
2. БАМ - стройка века. в. 8 М., 1984. Сост.Шугаев В.М.
3. Мохоротов К. Слово о БАМе и бамовцах «Дальний Восток». 1982, № 12.
4. Приставкин А.Северная экспозиция. «Знамя», 1981, № 10.
5. БАМ. Панорама всенародной стройки. Х. 1984. Сост. Николашина А.В., Яхнин Ю.Л.
6. БАМ. Панорама всенародной стройки. 1977, в. 4. 1978.
7. Vaqif ibrahim Baykal-Amur magistralinda B., - 1975.
