CC BY
0AZaRBAYCAN RESPUBLÍKASINDA L9NK9RAN-ASTARA ÍQTÍSADÍ RAYONUNUN §9H9R aHALÍSÍNÍN DEMOQRAFÍK VaZÍYYaTÍ УЭ SOSÍAL-
ÍQTÍSADÍ PROBLEML9RÍ
NAGIYEV SALEH QASIM OGLU
BaHMaNLí vaFA qüdrqt QIZI
aFaNDÍYEVA NURANa RAMÍZ QIZI
Baki Dovlat Universiteti. Cografiya fakültasi. Azarbaycan Baki
Xülasa. Tddqiqat i§inda Azarbaycan Respublikasi Ldnkdran-Astara iqtisadi rayonunda §ahar maskunla§masinin hansi istiqamat üzra formala§masi va inki§af etdirilmasi, inzibati rayonlar üzra va bu rayonlarin urbanizasiya saviyyasinin inki§af dinamikasi tahlila calb edilmi§dir. Hamin ya§ayi§ regionunda movcud olan §ahar mantaqalarinda demoqrafik proseslarin tadqiqata calb olunmasi gostarir ki, son zamanlarda ahali arasinda tabii artim, dogum va nikahlarin sayinda azalma prosesi mü§ahida edilmi§dir. Haqqinda qeyd etdiyimiz regionda §aharlarin demoqrafik inki§af problemlari va onlarin halli istiqamatinda taklif va tovsiyalar verilmi§dir.
Maqalada tadqiqata calb olunan dovr arzinda (1989-2023-cü illar) iqtisadi rayonda demoqrafik proseslar ara§dirilmi§ va oyranilmi§, onlarin iqtisadi iralilayi§a tasiri gostarilmi§dir. O cümladan, Lankaran-Astara iqtisadi rayonunda movcud olan §aharlarin demoqrafik gostaricilari ümumi §ahar ahalisi üzra gostaricilarla müqayisali formada tahlil olunmu§ va tadqiqat naticasinda alda olunan problemlarin halli yollari asaslandirilmi§dir.
Agar sozlar: §ahar maskunla§masi, urbanizasiya, demoqrafik proseslar, tabii artim, iqtisadi inki§af, miqrasiya.
ДЕМОГРАФИЧЕСКОЕ ПОЛОЖЕНИЕ И СОЦИАЛЬНО-ЭКОНОМИЧЕСКИЕ ПРОБЛЕМЫ ГОРОДСКОГО НАСЕЛЕНИЯ ЛЯНКЯРАН-АСТАРИНСКОГО ЭКОНОМИЧЕСКОГО РАЙОНА АЗЕРБАЙДЖАНСКОЙ РЕСПУБЛИКИ
НАГИЕВ САЛЕХ ГАСЫМ ОГЛЫ БАХМАНЛЫ ВАФА ГУДРАТ ГЫЗЫ ЭФЕНДИЕВА НУРАНА РАМИЗ КЫЗЫ
Бакинский Государственный Университет
Резюме. В исследовании проанализировано формирование и развитие градостроительной территории в Лянкяран-Астаринском экономическом районе, динамика уровня урбанизации в административных районах. Исследование демографических процессов в городах региона показывает, что в последние годы наблюдается естественный прирост населения, снижение динамики рождаемости и браков. Были сделаны предложения и рекомендации по проблемам демографического развития городов области и их решения.
В статье изучены демографические процессы в регионе в период (1989-2023 годы) и исследовано их влияние на экономическое развитие. Также были проанализированы демографические показатели городов Лянкяран - Астаринского экономического района в сравнительном порядке с показателями общего населения города и обоснованы пути решения выявленных в результате исследования проблем.
Ключевые слова: городское расселение, урбанизация, демографические процессы, естественный прирост, экономическое развитие, миграция
DEMOGRAPHIC SITUATION AND SOCIO-ECONOMIC PROBLEMS OF THE URBAN POPULATION OF LANKARAN-ASTARA ECONOMIC DISTRICT IN THE REPUBLIC
OF AZERBAIJAN
NAGIYEV SALEH GASIM OGHLU BAHMANLI VAFA GUDRAT GIZI EFENDIYEVA NURANA RAMIZ GIZI
Baku State University
Summary. In the study, the formation and development of urban settlement in the economic Lankaran-Astara region, the dynamics of the level of urbanization in administrative regions were analyzed. The study of demographic processes in the urban areas of the region shows that in recent years there has been a natural increase in the population, a decrease in the dynamics of births and marriages. Proposals and recommendations were given on the demographic development problems of cities in the region and their solution.
Demographic processes in the city of Lankaran were studied during the research period (19892023) in the article, and their impact on economic development was investigated. Also, the demographic indicators of the cities of Lankaran - Astara economic region were analyzed in a comparative manner with the indicators of the general city population, and the solutions to the problems revealed as a result of the research were substantiated.
Key words: urban settlement, urbanization, demographic processes, natural growth, economic development, migration
Giri§. Regional inki§af siyasati umumi sosial-iqtisadi inki§af siyasatinin olduqca ahamiyyata malik olan muhum bir tarkib hissasini ta§kil edir. Dovlatin sosial-iqtisadi inki§af siyasatini muayyan etmak u9un daxili amillar sirasina olka daxilinda movcud olan regionlarin taraqqisinda iqtisadi va sosial baximdan alveri§li movqeya malik olan nisbatlarin formala§masi, regionlarda ahalinin ma§gulluq va hayat saviyyasinin qorunmasi va saxlanmasi, yuksaldilmasi muhum bir movqeya malikdir. Bu proses iqtisadi rayonlarda mahsul va xidmat buraxili§i, alda olunan galirlarin kamiyyat baximindan artimina, o cumladan da, onlarda ya§ayan ahalinin hayat §araiti va rifah halinin yuksalmasina, ma§gulluq probleminin hallina, ahalinin yerlarda qalmasina, miqrasiyanin qar§isinin alinmasina istiqamatlanmalidir.
Lankaran-Astara iqtisadi rayonunda §ahar maskunla§masinin geodemoqrafik §araiti va inki§afinin nizamlanmasi olkada aparilan dayaniqli sosial-iqtisadi siyasatin muayyan hissasini ta§kil edir[1]. Regionda istehsalin va ahalinin daha samarali arazi ta§kili u9un §aharlarin demoqrafik §araitinin oyranilmasi zaruriliyi ortaya 9ixir. Geodemoqrafik §arait ahalinin tabii harakati, onun strukturu va yerla§dirilmasi qanunauygunluqlarini aks etdirir. Hazirda Lankaran-Astara iqtisadi rayonunun iqtisadiyyatinin asasini aqrar-sanaye kompleksi ta§kil edir. iqtisadi rayonun sanaye va sosial-iqtisadi potensialinin boyuk hissasi §ahar mantaqalarinda va qasabalarda camla§ir.
iqtisadi rayonun tabii ehtiyatlarla zaif tamin olunmasi, §aharlarda mohkam iqtisadi baza yaradilmasina imkan vermami§dir. Buna gora sosial inki§afda muayyan geriliklar yaranmi§dir. Region ahalinin tabii artiminin yuksak tempi ila farqlandiyina gora i§9i quvvasinin 9oxlugu, i§ yerlari ila taminatda olan problemlar, demoqrafik potensialdan istifada edilmasinda yaranan 9atinliklar ham iqtisadi rayon daxilinda miqrasiyaya, ham da kanar miqrasiyanin intensivliyinin yaranmasina sabab olmu§dur. Ham9inin, Azarbaycanin sanaye potensialinin va infrastruktur obyektlarinin boyuk bir hissasinin Baki §aharinda va Ab§eron-Xizi iqtisadi rayonunda yerla§masi ahalinin olka paytaxtina va Ab§erona axinini suratlandirmi§dir. Bu kimi sabablar iqtisadiyyatin regional baximdan inki§afina manfi tasiri ila naticalanmi§dir. Bu amillar regionlarin inki§afi arasinda farqin artmasina gatirib 9ixarmi§dir. Movcud problemlar nazara alinaraq bu istiqamatda 9ox sayli Dovlat Proqramlari qabul olunmu§, qabul edilan dovlat proqramlarinin icrasi naticasinda alda edilan naaliyyatlar musbat dayi§ikliklara sabab olmu§dur. Hal-hazirda regionlar arasinda sosial-iqtisadi inki§afda farqlar getdikca azalmaqdadir.
Olkanin digar §aharlari ila muqayisada iqtisadi rayonda xususila, Calilabad va Yardimlida ahali suratla artir. §aharlarda ahali ham tabii artim, ham da, kand ahalisinin §aharlara miqrasiyasi hesabina artir. 9n 9ox miqrasiya Masalli rayonunda mu§ahida olunur. Miqrasiya edanlarin 94%-ni
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
kand ahalisi ta§kil edir. Lerik va Yardimli rayonlarinda da miqrasiya edanlarin aksariyyati kand ahalisidir. Bu rayonlarda §aharyaradici amillar zaif oldugundan ya§ayi§ mantaqalari demoqrafik cahatdan zaif inki§af edir. Tabii va miqrasiya artimi naticasinda ahalinin sayi, cins-ya§, pe§a tarkibinin dayi§masi §aharlarda demoqrafik problemlari kaskinla§dirir. §aharlarda ahalinin artmasi onlarin talabatlarinin odanilmasinda 9atinliklar toradir. ͧ^i qüvvasinin artiqligi va i§ yerlarinin olmamasi, xidmat sahalarinda movcud 9ati§mamazliqlar, manzil probleminin movcudlugu, atraf mühitin pozulmasi ila bagli hallar, ahalinin galir bolgüsünda barabarliyin olmamasi, artan sosial tabaqala§ma va bu istiqamatda olan problemlar aksar §aharlarda oldugu kimi Lankaran-Astara iqtisadi rayonunun §aharlarinda da kaskin mü§ahida olunan hallardandir. Movcud problemlarin halli istiqamatinda miqrasiya proseslari nizama salinmali, ahalinin ma§gulluq problemi hall edilmali, bu istiqamatda ciddi tadbirlar tatbiq olunmalidir.
2023-cü il ü9ün verilmi§ statistik gostaricilara nazar yetirsak, iqtisadi rayon üzra nisbatan an yüksak urbanizasiya Lankaran §aharindadir. §ahar mantaqalarinin demoqrafik inki§afinda qar§iya 9ixan problemlarin halli ü9ün elmi tahlillarin aparilmasi va onlarin naticalarina gora dovlat saviyyasinda tadbirlar planinin hazirlanmasi olduqca zaruridir.
Material va metod. Azarbaycanda §ahar ahalisinin demoqrafik inki§af xüsusiyyatlari va onlara tasir edan amillari 0.M.Hacizada, V.9.9fandiyev, Z.N.Eminov, S.Q.Nagiyev, §.Q.Damirqayayev, N.H.9yyubov, E.S.Badalov va ba§qa alimlar oyranmi§dir. Tadqiqatin statistik asasini 1999, 2009 va 2019-cu illarin siyahiya alma materiallari va 2020-2023-cü illarin statistik gostaricilari ta§kil etmi§dir. Bu maqsada nail olmaq ü9ün müqayisali tahlil, sistem-struktur, tarixi-cografi tahlil, statistik tadqiqat metodlarindan istifada edilmi§dir. í§i hayata ke9irmak ü9ün §aharlarin ahalisi üzra statistik malumatlar sistemla§dirilmi§, strukturla§dirilmi§ va müqayisali §akilda tahlil edilmi§dir.
Tahlil va müzakira. Azarbaycan Respublikasi Konstitusiyasinin 109-cu maddasinin 32-ci bandina asasan 7 iyul 2021-cil Azarbaycan Respublikasinin Prezidenti ilham 3liyevin sarancami ila Azarbaycan Respublikasinin iqtisadi rayonlarinin yeni bolgüsü tasdiq edildi ki, bu iqtisadi rayonlardan biri da Lankaran-Astaradir. Lankaran-Astara iqtisadi rayonu ümumi ahalisinin sayina gora respublikada 14 iqtisadi rayondan 2-ci yeri tutur. Ham9inin, §ahar ya§ayi§ mantaqalarinin ahalisinin sayina gora 5-ci yeri tutur. 2023-cü ilda Azarbaycan Respublikasinda iqtisadi rayonun ümumi ahaliya gora xüsusi 9akisi 9.2% va §ahar ahalisi üzra 4,4% olmu§dur. Regionda 8 §ahar va 13 qasaba vardir, lakin buna baxmayaraq olkanin §ahar ahalisi üzra payi o qadarda yüksak deyil. Cadval 2. Regionda §aharlar XX asrin 50-70-ci illarinda yaranmi§dir. 3n qadim §ahar Lankaran, an yeni isa Yardimli va Lerik §aharlaridir. Regionda §ahar ahalisi sayinin artimi 1989-1999-cu illarda 7,3% oldugu halda, müstaqillik dovrünün 1999-2009-cu illar arzinda artim 18,5% olmaqla avvalki gostaricini qabaqlami§, 2009-2019-ci illarda 9,2%, 2019-2023-cü illarda isa 5,7 % olmu§dur. Hazirda regionun §ahar ahalisinin olka üzra xüsusi 9akisi 1999-cu illa müqayisada qisman artmi§dir. Cadval
Cadval 1.
Regionun $ahar ahalisinin artim dinamikasi va xüsusi ^akisi
illar iqtisadi rayon ahalisi (min nafarla) 3halinin olka üzra payi (%) Urbanizasiya saviyyasi (%)
Ümumi §ahar Ümumi ahali üzra §ahar ahalisi üzra
1989 602,9 155,2 8,5 4 25,7
1999 730,5 167,5 9,1 4,1 23
2009 823,9 205,7 9,2 4,3 25
2019 907,5 241,2 9,1 4,4 26,5
2023 930,6 245,4 9,2 4,4 26,4
MdnbdiAzdrbaycamn demoqrafik göstaricihri, Baki: DSK 2023
Regionda §ahar üzra ahalinin xüsusi çakisi Yardimli va Lerik inzibati rayonlarinda açagidir. §ahar ahalisinin xüsusi çakisinin nisbatan yüksakliyi ila farqlandiyi arazilari isa Lankaran va Astara rayonlaridir. Regionda an yüksak urbanizasiya saviyyasi da Lankaran §aharinda, an a§agi isa Lerik §aharinda mü§ahida edilmi§dir [4].
Cadval 2.
Çaharlarda ahali sayinin dayi^ilmasi va rayonlarda urbanizasiya saviyyasi (min nafar)
№ §aharlar 1989 1999 2009 2019 2023 Rayonlar üzra urbanizasi ya saviyyasi % (2023)
1 Astara 16,1 18,5 22,1 32,9 33,4 30,1%
2 Calilabad 35,8 47,3 55,9 56,3 57,7 26,8%
3 Göytapa 10.1 12.7 13.9 15.0 15.1 -
4 Lerik 5,8 6,6 7,3 8,3 8,6 10%
5 Lankaran 72,7 77,1 82,8 86,7 87,3 38,5%
6 Liman 8.7 9.5 10.8 11.5 11.1 -
7 Masalli 21,4 14,4 31,0 50,1 51,2 22,7%
8 Yardimli 3,4 3,6 6,6 6,9 7,2 10,6%
МэпЬэ: Azdrbaycamn demoqrafik göstaricihri Baki: DSK, 2023
Lankaran-Astara iqtisadi rayonunda urbanizasiya saviyyasi inzibati rayonlar üzra müxtalifliyi ila seçilir, bela ki, 35-40% olan Lankaran, 30%-dan a§agi göstarici isa digar rayonlara aiddir. 9n a§agi urbanizasiya saviyyasi ila Lerik va Yardimli rayonlari farqlanmi§dir. 1989-2023-cü illar regionda ahalinin dinamikasinda daim yüksak artim mü§ahida olunur, §ahar ahalisinin da xüsusi çakisinin göstaricisi 1989-2023-cü illar üzra artan dinamika ila davam edir. Lakin, kand ahalisi §ahar ahalisina nisbatda çox yüksakdir. iqtisadi rayonda Lankaran §aharinin ahalisi ümumi iqtisadi rayonun §ahar ahalisinin 35,5%-ni ta§kil edir. Nazara alaq ki, iqtisadi rayonda an yüksak urbanizasiya Lankarandadir. iqtisadi rayonun ahalisinin cami 26,4%-i §ahar ahalisidir. Bu proses tabii artimda kand ahalisinin daha süratli artimi va ahalinin aksariyyatinin kand tasarrüfati sahalari ila ma§gul olmasi ila alaqadardir. 1989-2023-cü illar araliginda yani 34 il arzinda iqtisadi rayonun §ahar ahalisinin artimi (90,2 min) zaif olmu§dur. Bu da ilda cami 2,7 min nafara yaxin artim demakdir. Urbanizasiya ila bagli digar bir problem iqtisadi rayonda çox kand oldugu halda qasabalarin va §ahar ahalisinin sayinin az olmasidir.Masalan, Lankaran rayonu arazisina göra an böyük rayon olmasina baxmayaraq §ahar ahalisinin artimi va urbanizasiyasi ölka üzra zaif göstariciya malikdir. Rayon 2 §ahar, 8 qasaba, çox sayda kanddan ibaratdir.
Regionda aparilan dayaniqli sosial-iqtisadi siyasatin naticasi olaraq yeni müassisalar yaradilmiç va maçgullugun artmina takan verilmiçdir. iqtisadi rayonda 2023-ci ilda 600-a qadar yeni i§ yerlari açilmiçdir. Bu sababdan kand yerlarindan §aharlara miqrasiya nisbatan süratlanmi§dir. Tahlillara göra, region çaharlarini ahali sayina va iqtisadi potensialina göra qruplaçdirsaq, Lankaran regional markaz, Astara ölka ahamiyyatli, Masalli, Yardimli, Lerik,Calilabad isa inzibati rayon markazi kimi formalaçmasini görarik. Regional markaz çaharlarin yerlaçdiyi inzibati rayonlarda §ahar ahalisinin xüsusi çaki göstaricisi yüksak olmasi ila farqlandiyi halda, digar rayon markazlarinda bu
gostarici a§agi olur. Regionda §aharlarin ahali sayina gore ieraxiya qrupla§masinin tahlili gostarir ki, §aharlar boyumaya dogru gedir.
Cadval 3.
§ahar ahalisinin tabii artim dinamikasi (har 1000 nafara gora)
Manba: Azarbaycanin demoqrafik gostaricilari Baki: DSK, 2023.
2005-2023-ci illar uzra tahlillar gostarir ki, iqtisadi rayonda §ahar ahalisi sayinin tabii artiminda 2005-2015-ci illarda bazi §aharlarda artim, aksariyyatinda isa azalma mu§ahida olunmu§dur. 2015-2023-ci illarda isa butun §aharlarda azalma olmu§dur. 2023-ci il uzra umumi artimin 80%-dan 9oxu §ahar ahalisinin tabii artiminin payina du§mu§dur. Bu statistika gostarir ki, §ahar ahalisinin tabii artimi 90X yuxaridir.
Son illar insanlar arasinda farqli hayat §araiti va tarzlarinin olmasi, muxtalif milli-madani dayarlara sahib olmalari, xususila ganc ailalarin ovlada munasibat baxi§inin dayi§masi tabii artim prosesinin gedi§ina tasir gostaran asas amillardandir. Regionun §ahar maskanlarinda geodemoqrafik
inzibati tarkibi Tabii artim Dogum Olum
2005 2010 2015 2023 2005 2010 2015 2023 2005 2010 2015 2023
Olka 8,4 11,2 10,1 4,6 14,6 17,2 16,0 12,0 6,2 6,0 5,9 8,7
Lankaran-Astara 14,3 14,6 11,6 9,6 20,6 21,1 17,8 15,6 6,2 6,5 6,2 7,0
Astara 14,2 11,8 11,3 7,2 21,0 17,5 17,5 14,1 6,8 5,7 6,2 6,9
Calilabad 13,7 13,4 13,9 8,7 18,5 18,2 18,7 14,8 4,8 4,8 4,8 6,1
Goytapa 13,9 13,7 13,9 8,6 19,0 18,6 19,0 15,1 5,1 4,9 5,1 6,5
Lerik 18,7 20,0 12,2 8,9 23,2 25,7 16,7 15,3 4,5 5,7 4,5 6,4
Lankaran 8,4 9,1 7,9 2,9 15,6 16,7 15,9 10,8 7,2 7,6 8,0 7,9
Liman 10,0 9,8 8,3 3,2 17,0 17,2 16,4 11,2 7,0 7,4 8,1 8,0
Masalli 23,4 23,8 12,4 9,4 33,7 32,5 19,0 16,6 10,3 8,7 6,6 7,2
Yardimli 12,6 15,2 13,4 19,9 17,0 22,4 19,7 27,6 4,4 7,2 6,3 7,7
§araitin formala§masinda ahalinin tabii harakatinin va miqrasiyanin rolu boyukdur.
Tadqiqat aparilan dovr arzinda, Lankaran-Astara iqtisadi rayonunda ahali suratla artsa da, olka §ahar ahalisina gora payi tadrican azalmi§dir. 1989-cu ilda olkanin §ahar ahalisina gora Lankaran-
Astara iqtisadi rayonunun payi 4,7%-dan 2023-ci ilda 4,4%-a enmiçdir. ( §akil 1). Müstaqilliyin ilk illarinda §aharlarda ahalinin sayinin azalmasina miqrasiyalar sabab olmuçdur.
4,50% 4,40% 4,30% 4,20% 4,10% 4,00% 3,90% 3,80%
1989 1999 2009 2019 2023
§akil 1. Ümumi §ahar ahalisi üzra Lankaran-Astara iqtisadi rayonunun §aharlarinin payi 2023-cü ilda ölka üzra yeni açilan i§ yerlarinin cami 1,3%-i Lankaran-Astara iqtisadi rayonunda açilmiçdir. Bela vaziyyat ahalinin ham rayon daxilininda, ham da, kanar miqrasiyasina sabab olur. öhalinin maçgulluq strukturuda ölkanin digar regionlarindan farqlanir. Hal-hazirda ma§gul ahalinin 8,9%-i Lankaran-Astara iqtisadi rayonunun payina dü§ür. Son dövrlarda ahalinin §aharlarda camlanmasi va artimi iqtisadi rayonda sosial-infrastruktur §abakasinin formalaçmasina sabab olmuçdur. Ölka üzra maktabaqadar tahsil müassisalarinin 6,7%-i, burada tahsil alan uçaqlarin isa 5,4%-i, ümumi tahsil müassisalarinin 12,5%-i dü§düyü halda, onlarda tahsil alan §agirdlarin isa 7,5%-i dü§ür. Özal sektor üzra maktabaqadar tahsil müassisalarinin 2,0%-i Lankaran-Astara iqtisadi rayonunda yerlaçir. Ali tahsil müassisalarinin 1,9%-i, talabalarin isa 2,7%-i iqtisadi rayonun payina dü§ür. Hamçinin, ölka üzra ümumi xastaxanalarin 3,5%-i, hakimlarin 2,5%-i, orta tibb iççilarinin 5.1%-i iqtisadi rayonda camlanmiçdir.
iqtisadi rayonda miqrasiyaya tasir göstaran asas sabablara içsizlik, ahalinin artan talabatlarini ödaya bilmamasi, galir bölgüsünda barabarsizlik va s. kimi problemlari misal göstara bilarik. Sadalanan amillar Lankaran-Astara iqtisadi rayonunun va onun §aharlarinin inkiçaf dinamikasina tasir göstaran asas sabablardandir.
Natica va Takliflar. Lankaran-Astara iqtisadi rayonunun geodemoqrafik §araitinda ba§ veran inkiçaf proseslarinda mü§ahida olunan meyillari tadqiq edarkan qanaata galdiyimiz bir sira natica va takliflari açagidaki kimi ümumila§dirila bilarik.
- Tadqiqat aparilan illarda iqtisadi rayonda §ahar ahalisi sayinin artiminda rol oynayan asas amil tabii artim va miqrasiya olmuçdur. Bu dövr çaharlar üçün miqrasiya saldosu müsbat olmuçdur.
- Regionda çaharlar arasinda an yüksak ahali sayinin artimi Lankarandadir. 2010-2023-cü illarda regionun §ahar ahalisinin orta illik artimi süratlanmi§dir.
- Lankaran-Astara iqtisadi rayonunun cografi va geosiyasi mövqeyi ölkanin mühüm strateji ahamiyyatli regionlarindan biri olmasina gatirib çixarir. Bununla bagli, regionun §aharsalma va §aharlarinin inkiçafi dövlatin asas prioritet istiqamati kimi mühüm ahamiyyat daçimalidir.
- Demoqrafik proseslarin tahlili göstarir ki, yaxin 10 ilda regionun §ahar ahalisinin tabii artim va dogum tempinin amsal göstaricisinin azalmasi, xüsusila orta illik artimin daha a§agi saviyyaya dü§masi ehtimal edilir, bu isa §aharlarda demoqrafik inkiçafin langimasina sabab olacaq va ölka ^ün strateji ahamiyyatli problemlari intensivlaçdiracakdir. Bu istiqamatda açagidaki takliflari tövsiya edirik:
- iqtisadi rayonda yeni innovasiyalara asaslanan mahsul va xidmat istehsali sahalarinin inkiçaf etdirilmasi, eyni zamanda regionun iqtisadi potensiali nazara alinmaqla sanaye mahallalarinin yaradilmasi maqsadauygundur.
- Regionda kand yerlarinda yaçayan ahalinin maçgulluq va galir alda etma imkaninin artmasi, sosial rifahinin yüksaldilmasi vacib masalalardandir.
- Lankaran Astara iqtisadi rayonunun turizm-rekreasiya potensialindan geni§ istifada edilmali va ahaliya i§ imkanlari üçün çarait yaradilmalidir.
- Regionda kand ahalisinin azalmasi probleminin halli ^ün kand tasarrüfati sahalarinda elmi texniki taraqqinin nailiyyatlarindan geni§ istifada edilmali, yaçil iqtisadiyyatin inkiçafi ^ün münbit çarait yaradilmalidir.
- iqtisadi rayona daxil olan qasabalara xüsusi diqqat ayrilmasi, böyük kandlara qasaba, qasabalara isa §ahar statusu verilmasi maqsadauygundur.
9D9BÎYYAT
1. "Azarbaycan Respublikasi regionlarinin 2019-2023-cü illarda sosial-iqtisadi inkiçafi Dövlat Proqrami"
2. Azarbaycanin demoqrafik göstaricilari. Baki 2023, DSK
3. Azarbaycanin ahalisi. Baki-2023, DSK.
4. Azarbaycanin Regionlari. Baki-2023, DSK
5. Azarbaycan Respublikasinin cografiyasi. II cild, Avropa, Baki-2013,
6. öfandiyev V.ö., Nagiyev S.Q. Geourbanistika, Baki - 2017,
7. Eminov Z.N. Azarbaycanin ahalisi. Baki-2005, Çiraq.
8. Nagiyev. S.Q. Lankaran-Astara iqtisadi rayonunda urbanizasiya proseslari va demoqrafik inkiçaf problemlari.BDU. Xabarlari, Tabiat elmlari seriyasi Baki 2022,
9. öfandiyev V.ö. Müasir marhalada Azarbaycanin §ahar ahalisinin sayinin dinamikasi. "Cografiya va tabii resurslar", № 1. 2015
10. V.ö. öfandiyev. Azarbaycanin §ahar va kandlarinin inteqrasiyasinin cografi xüsusiyyatlari. Baki Dövlat Universitetinin Xabarlari, Tabiat elmlari seriyasi,2009 Sah.154-158
11. R.Y. Hüseynov. Azarbaycanin regional markaz çaharlarinin inkiçafinin sosial-iqtisadi problemlari. Regional iqtisadi siyasat va kooperasiya münasibatlarinin inkiçafi mövzusunda beynalxalq elmi-praktiki konfrans. Baki 2014.sah. 279-283
12. Нагиев.С.К Демографическая обстановка в Азербайджане. Реферативный журнал 07 География. Москва 2006 г.
13. Нагиев С.К. Малые и средние города в системе расселения Азербайджана. РГО «Известия», Санкт-Петербург, 2009 г,
14. Нагиев С.К. Демографическая обстановка в Азербайджане РГО «Известия», Санкт-Петербург, 2005 г.
15. Нагиев. С.К. Региональные особенности территориальной подвижности населения Азербайджана. Статьи Азербайджанского географического общества. 14 том, 2009 год
