Научная статья на тему 'АЙРЫМ КМШ ЖАНА ЕБ ӨЛКӨЛӨРҮНДӨ ЭЛ АРАЛЫК СООДА АРБИТРАЖДЫН МААНИЛҮҮ КӨЙГӨЙЛӨРҮ'

АЙРЫМ КМШ ЖАНА ЕБ ӨЛКӨЛӨРҮНДӨ ЭЛ АРАЛЫК СООДА АРБИТРАЖДЫН МААНИЛҮҮ КӨЙГӨЙЛӨРҮ Текст научной статьи по специальности «Право»

CC BY
16
4
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
конвенция / бейтарап макулдашуу / коммерциялык арбитраж / бейтарап сот / арбитраждык эскертме / ЮНСИТРАЛ / convention / arbitration agreement / commercial arbitration / arbitration court / arbitration notice / UNCITRAL

Аннотация научной статьи по праву, автор научной работы — Төлөгөн Уулу Талант, Атантаев Актилек Турсункулович, Курбаналиев Алтынбек Эрмаматович

Бул илимий макалада Европа биримдигине жана көз карандысыз мамлекеттердин шериктештигине кирген айрым өлкөлордөгу эл аралык коммерциялык арбитраждын орду. Тийиштүү өлөлөрдүн улуттук мызамдарынын арбитраждык сотордун иш алып барууларына таасир этүүсү жана бейтарап соттордун чечимдерин таануу, аткаруудагы көйгөлөр. Баса белгилеп өтсөк кээ бир өлкөлөрдө бей тарап соттор салттуу сотторго айланган, бул эмнеден кабар берет ошол өлкөнүн жарандарынын укуктук жактан өнүгүүсүнөн, эркиндиктеринен, соттордун көз карандыксыздыгын жана мамлекеттин жарандар үчүн шарт түзгөндүгүн кабарлайт. Макаланын максаты коңшу өлкөлөрдөгү эл аралык соода арбитрлардын иш аракеттериндеги көйгөйлөрдү салыштыруу менен ачып көрсөтүү.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по праву , автор научной работы — Төлөгөн Уулу Талант, Атантаев Актилек Турсункулович, Курбаналиев Алтынбек Эрмаматович

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

IMORTANT PROBLEMS OF INTERNATIONAL COMMERCIAL ARBITRATION IN SOME CIS AND EU COUNTRIES

This scientific article examines the place of international commercial arbitration in some countries of the European Union and the Commonwealth of Independent States. The impact of relevant national laws on the activities of arbitration courts and the recognition of decisions of arbitration courts, problems with enforcement. If we emphasize that in some countries the arbitration courts have become traditional courts, this suggests that the legal development of the citizens of this country, the freedom, independence of the courts and the fact that the state creates conditions for citizens. The purpose of the article is to identify problems in the activities of international trade arbitrators in neighboring countries by comparison.

Текст научной работы на тему «АЙРЫМ КМШ ЖАНА ЕБ ӨЛКӨЛӨРҮНДӨ ЭЛ АРАЛЫК СООДА АРБИТРАЖДЫН МААНИЛҮҮ КӨЙГӨЙЛӨРҮ»

ОШ МАМЛЕКЕТТИК УНИВЕРСИТЕТИНИН ЖАРЧЫСЫ. УКУК

ВЕСТНИК ОШСКОГО ГОСУДАРСТВЕННОГО УНИВЕРСИТЕТА. ПРАВО JOURNAL OF OSH STATE UNIVERSITY. LAW

e-ISSN: 1694-8661

№2(3)/2023, 115-122

УДК: 341

DOI: 10.52754/16948661 2023 2(3) 17

айрым кмш жана еб eлкeлeРYндe ЭЛ АРАЛЫК соода арбитраждын

МААНИЛYY кeйгeйлeРY

ВАЖНЫЕ ПРОБЛЕМЫ МЕЖДУНАРОДНОГО КОММЕРЧЕСКОГО АРБИТРАЖА В

НЕКОТОРЫХ СТРАНАХ СНГ И ЕС

IMORTANT PROBLEMS OF INTERNATIONAL COMMERCIAL ARBITRATION IN SOME

CIS AND EU COUNTRIES

Телеген уулу Талант

Твлвгвн уулу Талант Tologon uulu Talant

улук окутуучу, Ош мамлекеттик университети

старший преподаватель, Ошский государственный университет Senior Lecturer, Osh State University

[email protected]_

Атантаев Актилек Турсункулович

Атантаев Актилек Турсункулович Aktilek Tursunkulovich Atantaev

улук окутуучу, Ош мамлекеттик университети

старший преподаватель, Ошский государственный университет Senior Lecturer, Osh State University

[email protected]_

Курбаналиев Алтынбек Эрмаматович

Курбаналиев Алтынбек Эрмаматович Kurbanaliev Altynbek Ermamatovich

улук окутуучу, Ош мамлекеттик университети

старший преподаватель, Ошский государственный университет Senior Lecturer, Osh State University [email protected]

айрым кмш жана еб eлкeлeРYндe ЭЛ АРАЛЫК соода арбитраждыш

МААНИЛYY кeйгeйлeРY

Аннотация

Бул илимий макалада Европа биримдигине жана кез карандысыз мамлекеттердин шериктештигине кирген айрым елкелордегу эл аралык коммерциялык арбитраждын орду. ТийиштYY елелердYн улуттук мызамдарынын арбитраждык сотордун иш алып барууларына таасир этYYCY жана бейтарап соттордун чечимдерин таануу, аткаруудагы кейгелер. Баса белгилеп етсек кээ бир елкелерде бей тарап соттор салттуу сотторго айланган, бул эмнеден кабар берет ошол елкенYн жарандарынын укуктук жактан енYГYYCYнен, эркиндиктеринен, соттордун кез карандыксыздыгын жана мамлекеттин жарандар YЧYн шарт тYЗгендYГYн кабарлайт. Макаланын максаты коцшу елкелердегY эл аралык соода арбитрлардын иш аракеттериндеги кейгейлердY салыштыруу менен ачып керсетYY.

Ачкыч свздвр: конвенция, бейтарап макулдашуу, коммерциялык арбитраж, бейтарап сот, арбитраждык эскертме, ЮНСИТРАЛ.

ВАЖНЫЕ ПРОБЛЕМЫ МЕЖДУНАРОДНОГО КОММЕРЧЕСКОГО АРБИТРАЖА В НЕКОТОРЫХ СТРАНАХ СНГ И ЕС

Аннотация

В этой научной статье рассматривается место международного коммерческого арбитража в некоторых странах, входящих в Европейский союз и Содружество Независимых Государств. Влияние соответствующих национальных законов на деятельность арбитражных судов и признание решений третейских судов, проблемы с исполнением. Если подчеркнуть, что в некоторых странах третейские суды стали традиционными судами, это говорит о том, что от правового развития граждан этой страны, свободы, независимости судов и того факта, что государство создает условия для граждан. Цель статьи-выявить проблемы в деятельности международных торговых арбитров в соседних странах путем сравнения.

IMORTANT PROBLEMS OF INTERNATIONAL COMMERCIAL ARBITRATION IN SOME CIS AND EU COUNTRIES

Abstract

This scientific article examines the place of international commercial arbitration in some countries of the European Union and the Commonwealth of Independent States. The impact of relevant national laws on the activities of arbitration courts and the recognition of decisions of arbitration courts, problems with enforcement. If we emphasize that in some countries the arbitration courts have become traditional courts, this suggests that the legal development of the citizens of this country, the freedom, independence of the courts and the fact that the state creates conditions for citizens. The purpose of the article is to identify problems in the activities of international trade arbitrators in neighboring countries by comparison.

Ключевые слова: конвенция, третейское соглашение, коммерческий арбитраж, третейский суд, арбитражное уведомление, ЮНСИТРАЛ.

Keywords: convention, arbitration agreement, commercial arbitration, arbitration court, arbitration notice, UNCITRAL.

Киришуу

Эл аралык арбитраждык (бейтарап) сотто иш боюнча териштирYYHYн алкагында доону камсыз кылуу боюнча чараларды колдонуу маселелери азыркыга чейин КМШ жана ЕБ eлкeлeрYHYн мыйзамдарын колдонуу менен системалуу тYPдe изилдене элек. Башка себептер менен бирге чет eлкeлYк элементтин катышуусу менен талаш-тартыштар боюнча бейтарап соттордун чечимдери капиталдын, камылгаларга жана кызмат кeрсeтYYлeрдYн бир мамлекеттин башка бир багытта белгилYY бир багытта экономикалык мааниде пайда болгондуктан, бейтарап териштирYYлeрдYн сарамжалдуу eткeрYY арбитраждык чечим чыкканга чейин жоопкердин мYлкYн сактоого багытталган доону камсыз кылуу боюнча чаралар тYPYндe кошумча коргоого eтe муктаж. Ушундай жол менен гана юридикалык жак-жоопкерден активдерди алуу менен байланышкан тобокелдиктерди минималдаштырууга, арбитраждык териштирYYHYн практикалык натыйжалуулугун жана ишкерлер YЧYн анын жагымдуулугун камсыз кылууга болот.

Эл аралык коммерциялык арбитраждардын чечимдерин аткаруу, эреже катары, мамлекеттик соттордун чечимдерине карата колдонулган процесстик эрежелерге ылайык жYзeгe ашырылат. Бул жол-жобо ЮНСИТРАЛ моделдик мыйзамында жана эл аралык коммерциялык арбитраж жана бейтарап соттор жeнYндe улуттук мыйзамдардын тексттеринде да чагылдырылган. Бирок, доогердин доо арызын алдын алуу чаралары, анын ичинде доо арызды камсыз кылуу чаралары аркылуу коргоо мYмкYнчYЛYГY айтылган документтерде так каралбайт. Ар кандай мамлекеттердин мамлекеттик системаларынын ортосундагы мамилелерде eз ара принцип, дайыма эле натыйжалуу жана иштиктYY иштеген эмес, бул учурда да колдонулат, анткени камсыз кылуу чараларын кабыл алуу жeнYндe эл аралык арбитраждык (бейтарап) соттордун токтомдорун сот аткаруучулардын кызматтары же ушул сыяктуу органдар тарабынан аткаруу YЧYн башка конкретщуу укуктук негиздер жок. Суроо башка жол менен коюлушу мYмкYн: "чет eлкeлYк арбитраждык чечимдерди аткаруу жана таануу жeнYндe" 1958-ж. БУУнун Конвенциянын жоболорун, окшоштук боюнча жана доону камсыз кылуу чараларды кабыл алуу боюнча эл аралык арбитраждык соттордун аныктамаларына (чечимдерине) колдонууга мYмкYнбY?

Бул конкретщуу эл аралык арбитраждык сот жайгашкан мамлекеттин аймагында эл аралык арбитраждык соттордун жана сот аткаруу кызматынын ортосундагы иш-аракеттерди макулдашуу боюнча иштеп жаткан механизмдердин натыйжалуулугун жана ьщгайлуулугун талдоо зарыл, ошондой эле башка мамлекеттердин аймагында эл аралык арбитраждык сот жана сот аткаруу кызматынын ортосундагы иш-аракеттерди жeнгe салуунун натыйжалуулугун талдоо зарыл. Мындай мамлекеттер аралык процесстер узак убакытка созулушу мYмкYн. Бардык эл аралык арбитраждык соттун милдети, биринчи кезекте, бул жерде, доону камсыз кылуу боюнча чараларды кабыл алуу жeнYндe аныктаманы TYЗYYHYH сапаттык децгээлин камсыз кылуу болуп саналат - чет eлкeлYк сот кыска мeeнeттe анын текстин алгандан кийин, бул аныктаманын ordre public (коомдук тартип) ылайык текшерYY мYмкYнчYЛYГYнe ээ болушу керек. Чет eлкeлYк сот ошондой эле аныктамада камтылган формулировкаларга (сeздeргe) ылайык eзYHYн аныктамасын (же башка актыны) чыгарууга тийиш, анын негизинде талап кылынган иш-аракеттер жасалышы мYмкYн. Белгилей кетсек, доону камсыз кылуу боюнча мамлекеттер арасында колдонуу маселелери ата мекендик жана чет eлкeлYк адабияттарда баалана элек. КМШ жана ЕБ eлкeлeрYндe эл аралык коммерциялык арбитраж жeнYндe улуттук мыйзамдардын доону камсыз кылуу боюнча чараларды колдонуу

жeнYндe чечим кабыл алуу чeйрeсYндe бейтарап соттордун ыйгарым укуктарына тиешелYY жоболорун талдоо тeмeнкYдeй натыйжаларды берет:

- Беларус Республикасынын "эл аралык арбитраждык сот жeнYндe" мыйзамынын 14-беренесинде гана шилтеме мYнeздeгY ченемди камтыйт, ага ылайык, камсыз кылуу чараларын кабыл алуу жeнYндe арыздарды берYY жана мындай иш-аракеттерди аткаруу мамлекеттик соттун дубалдарында жYзeгe ашырылат (экономикалык мYнeздeгY иштердин ведомстволук караштуулугу боюнча-Беларусь Республикасынын чарбалык сотторунда). Ошентип, мисалы, Беларусь Республикасынын аймагында эл аралык арбитраждык сотко доо арыз берген учурда, доогер жоопкердин мYлкYнe кeзeмeлдY жоготуу коркунучун азайтуу YЧYн, тиешелYY коопсуздук чараларын кeрYY eтYHYЧY менен мYлктYн жайгашкан жери боюнча чарбалык сотко кайрылышы керек. Эгерде бейтарап териштирYY Беларус Республикасынын чегинен тышкары eткeрYлсe, ушундай эле аракеттерди кeрYY зарыл - мYлкY Беларусиянын аймагында жайгашкан жакка карата териштирYYHY демилгелеген тарап мындай кайрылуу менен чыгышы мYмкYн.

- ГФРдин ЖПК Китебинин § 1041 10. 1- абзацында каралган; бейтарап (анын ичинде эл аралык арбитраждык) соттун бейтарап териштирYYHYн тараптары башкача макулдашпаган учурда доону камсыз кылуу боюнча чараларды колдонуу жeнYндe чечим кабыл алуу боюнча eз алдынча компетенциясы. Ушундай эле ыйгарым укуктарга бейтарап териштирYYHYн алкагында Мамлекеттик сот да ээ. (абз.1 § 1041 ЖПК ГФР).

- Швециянын "бейтарап сот жeнYндe" Мыйзамы бейтарап сотко берилген доону камсыз кылуу боюнча мамлекеттик соттун чараларды кeрYY укугун белгилейт (§4. 3-абз. мыйзам). Ошентип, Швеция Королдугунун аймагында жeнгe салуу Беларусияныкына жакын (бейтарап сот доогердин eтYHYЧY боюнча коопсуздук чараларын колдонуу жeнYндe мыйзамга ылайык eз алдынча чечим кабыл алуу укугуна ээ эмес).

- Орусиянын "эл аралык коммерциялык арбитраж жeнYндe" мыйзамы, ошондой эле ушул сыяктуу Украин мыйзамы доону камсыз кылуу боюнча чараларды кeрYY боюнча эл аралык арбитраждык соттун компетенциясына тиешелYY кандайдыр бир конкреттYY жоболорду камтыбайт. Россия Мыйзамынын 9-беренеси бейтарап териштирYYHYн алкагында доо арыз берген процесстин тарабына мындай чараларды кeрYY YЧYн мамлекеттик соттон суроого тыюу салбайт. Ошентип, арбитраждык соттордун экономикалык мYнeздeгY талаш-тартыштардын ведомстволук караштуулук эрежелерине ылайык Россиянын жацы АПКнын жоболорун жетекчиликке алуусу керек, тактап айтканда "доо камсыз кылуу" боюнча 7-главасын. РФнын АПКнын 75-беренесинин 1-бeлYMYнe ылайык арбитраждык сот ишке катышкан адамдын арызы боюнча доону камсыз кылуу боюнча чараларды кeрYYгe укуктуу. Ушундан улам, жак соттук териштирYYHYн катышуучусу болгондо гана (биздин учурда -бейтарап териштирYYДe, б.а. эл аралык арбитраждык сотко доо арыз берилгенде) коопсуздук чараларын кeрYY жeнYндe арыз берYY MYMKYH экендиги жeнYндe тыянак чыгарууга болот.

- Ушундай эле схема Украинанын улуттук мыйзамдарында ишке ашырылган.

- Улуу Британиянын 1996-жылдагы арбитраждык мыйзамынын 44-пунктунда камтылган; мамлекеттик сот талаш-тартыш (detention of the property- мYлктY кармоо) предмети болуп саналган мYлктY, анын ичинде белгилYY бир процессуалдык иш-аракеттерди жYзeгe ашыруу боюнча бейтарап сот сыяктуу эле процессуалдык укуктарга ээ болгон

жоболор, ошондой эле континенталдык укук системасындагы eлкeлeрYHYн жарандык процессуалдык мыйзамдарынын жоболоруна ылайык иш-аракеттерди камсыз кылуу боюнча иш-чаралардын бир бeлYГY болуп саналат. ЕБ жана КМШ eлкeлeрYHYн улуттук мыйзамдарындагы орун алган бир тектYYЛYк эместик тараптар тарабынан Арбитраждык макулдашуунун (эскертменин) текстин тYЗYYДe конкреттYY эл аралык арбитраждык сотту жана бейтарап териштирYYHYн ордун эске алууга тийиш.

Эл аралык арбитраждык сотко мыйзам чегинде камсыздоо чаралары жeнYндe чечим кабыл алуу боюнча ыйгарым укуктарды берYY, талаштуу укук мамилелердин тараптары арбитраждык эскертменин текстинде талашты яеяя жерди жана конкретщуу бейтарап сотту тандоодо эске алышы керек болгон олуттуу артыкчылык деп ишенимдYY айтууга болот. Анткени сот адилеттиги органынын атынан процесстик аракеттерди жасоо боюнча бардык ыйгарым укуктар бир колго топтолгондуктан (эл аралык арбитраждык соттун компетенциясы). Белгилей кетчY нерсе, эл аралык арбитраждык (бейтарап) сотко ыйгарым укуктарды топтоо процессти жалпысынан рационалдуу кылат: бул мамлекеттик соттордун убактысын Yнeмдeйт жана арбитраждык процессте доогердин укуктарын коргоонун натыйжалуу механизмин тYзeт.

БУУнун "чет eлкeлYк арбитраждык чечимдерди таануу жана аткаруу жeнYндe" (Нью-Йорк, 1958-ж.) Конвенциясынын жeнгe салуу предмети катары арбитраждык чечимдерди таануу жана аткаруу процесси болуп саналат (Конвенциянын 1-ст. 1).

Россия Федерациясынын, Украинанын, Беларустун жана Швециянын мыйзамдарына келсек, доогерди мамлекеттик сотко тYЗдeн-тYЗ же кыйыр тYPдe камсыздоо чараларын кeрYY чечимин алуу YЧYн жиберген ишенимсиз конструкцияны белгилей кетYY керек. 1958-жылдагы Нью-Йорк конвенциясынын жоболорун колдонуу мYмкYнчYЛYГY бул жерде жок. Алгылыктуу альтернативаны Улуу Британиянын Арбитраждык мыйзамы камтыйт, ал мамлекеттик жана арбитраждык соттун доо арызды камсыз кылуу боюнча чараларды кeрYY боюнча компетенттYYЛYГYн камсыз кылат [1].

Камсыз кылуу чаралары эл аралык арбитраждык сот жайгашкан мамлекеттен башка мамлекетте кабыл алынышы керек болгон учурларда, мындай чараларды чет eлкeдe колдонуу практикасынын бар экендиги жeнYндe маселе кeтeрYлeт. Тилекке каршы, бYГYнкY кYндe КМШ eлкeлeрYHYн эл аралык арбитраждык сотторунун тажрыйбаларында чет eлкeлeрдe камсыздоо чараларын кeрYY жeнYндe чыгарган чечимдерин аткаруунун реалдуу прецеденттеринин болушуна карата жооп бербейт.

Эл аралык арбитраждын жалпы эрежеси мындай дейт: талаш-тартыштын мацызы боюнча бейтарап соттун чечими чыгарылгандан кийин же тараптардын арбитраждык регламентинде каралган учурдан тартып мыйзамдуу кYЧYнe кирет жана тараптардын аткарышы YЧYн милделуу болуп саналат. ТиешелYY жоболор ЮНСИТРАЛ моделдик мыйзамында камтылган [2], бул принцип дYЙнe мамлекеттеринин басымдуу кeпчYЛYГY тарабынан кабыл алынган. Бул эреже Европа Биримдигинин [3] жана ^з Карандысыз Мамлекеттер Шериктештиги [4] eлкeлeрYHYн каралып жаткан мыйзамдарында бекитилген бекитилген. Бирок, дээрлик бардык eлкeлeрдYн эл аралык коммерциялык арбитраждык мыйзамдары eзгeчe учурларда чыгарылган бейтарап чечимдерге бир катар негиздер боюнча даттанууга боло турган жоболорду камтыйт.

ЮНСИТРАЛ моделдик мыйзамы жана кeпчYЛYк улуттук мыйзамдар эл аралык арбитраждык сот чыгарган чечимге тeмeнкY негиздер боюнча даттанууга MYMKYHЧYЛYK берет:

Арбитраждык келишимдин жараксыздыгы

Арбитраждык макулдашуу табияты боюнча, процессуалдык мазмуну менен материалдык жарандык-укуктук келишим болуп саналат. Демек, ага карата жарандык-укуктук бYTYмдeрдYн жараксыздыгы жeнYндe жарандык мыйзамдардын жалпы ченемдери колдонулат. ДYЙнeнYн бир катар eлкeлeрYHYн жарандык кодекстеринин жоболоруна таянып, жараксыз жана талаштуу арбитраждык келишимдер жeнYндe айтууга болот [5].

Жараксыз арбитраждык макулдашуу башында тараптар аны тYЗгeндeн тартып эле эч кандай укуктук кесепеттерге алып келбейт. Тарап арбитраждык макулдашууну жараксыз деп табуу талабы менен сотко кайрыла алат.

Талашка тYшкeн арбитраждык келишим сот тарабынан бир катар негиздер боюнча жараксыз деп табылышы mym^h. Ошентип, соттук териштирYYHYн алкагында талашылып жаткан арбитраждык келишимдин жараксыздык фактысы таанылгандан кийин, тараптардын ортосундагы талаш мамлекеттик соттордун таандуулугуна кирет.

Териштируунун башталышы женунде процесстин бир тарабына билдируунун берилбеши

Жалпы эреже боюнча, арбитраждык процесстин ар бир катышуучусу эл аралык арбитраждык сотто териштирYYHYн башталышы жeнYндe кабардар болушу керек. Мындай билдирYY кандайча жасалышы керек деген суроо туулат. ЕБ жана КМШ ар кайсы мамлекеттериндеги кабарлоо тажрыйбасы ар TYPДYY, тараптардын даректеринин туура жазылышы жeнYндe, кабарлоону тапшыруу механизми жeнYндe, бейтарап териштирYYHYн катышуучусун тийиштYY тYPдe кабарлоо фактысын ырастаган документтер жeнYндe маселелерди чечYYгe ар кандай мамилелер бар.

Бейтарап чечимдин Арбитраждык макулдашуунун алкагына ылайык келбеши

Эл аралык арбитраждык сот чечим чыгарганда Арбитраждык макулдашуунун чегинен чыгып, ошону менен бул арбитраждык макулдашуу менен жeнгe салынбаган мамилелерге таасир эткени сейрек эмес.

Ошондуктан, бейтарап чечим болушу mym^h:

• толугу менен жокко чыгарылды - эгерде арбитраждык макулдашууну жeнгe салуунун чегинен чыгып, арбитраждык сот процессти белгилеген алкакта кармагандан таптакыр башкача чечим чыгарган учурда, же

• жокко чыгарылган бeлYГYндe - бейтарап чечим арбитраждык макулдашуунун чегинен чыккан бeлYГYндe. Мындай критерийлер эл аралык арбитраждык соттор тарабынан ЕБ жана КМШ eлкeлeрYндe колдонулат.

Бейтарап соттун курамынын же арбитраждык процедупанын Арбитраждык макулдашууга дал келбестиги

Практикада арбитрлерди тандоо жол-жобосу, алардын курамы, ошондой эле бейтарап териштирYY жYргYЗYЛгeн башка эрежелер тараптар тYЗгeн Арбитраждык макулдашуунун жоболоруна жарым-жартылай ылайык келбеген учурлар кездешет Бул учурда, тараптар

Арбитраждык макулдашууну тYЗYY стадиясында эле арбитраждык макулдашуунун формулировкасына кандайдыр бир eзгeртYYлeрдY киргизYY же арбитраждык макулдашуунун баштапкы формулировкасы менен белгилYY бир жагдайларда тарап кетиши мYмкYн болгон процесстик аракеттерди жасоо боюнча бейтарап сотко кандайдыр бир укуктарды берYY мYмкYнчYЛYГYн караштыруу зарыл.

Талаштын бейтарап сотко караштуу эместиги

КонкреттYY мамлекеттин улуттук мыйзамдарынын eзгeчeлYктeрYнe жараша талаш-тартыштардын айрым категориялары анын императивдик ченемдериндеги кeрсeтмeлeрдeн улам бейтарап сотторго караштуу болбошу мYмкYн. Мисалы, Беларус Республикасында, Россия Федерациясында жана Украинада интеллектуалдык менчик укугу чeйрeсYндeгY мамилелерден келип чыккан талаш-тартыштар мамлекеттик сотторго гана таандык болушу мYмкYн.

Чыгарылган бейтарап чечимдин коомдук тартипке каршы келиши

Чыгарылган бейтарап чечимдер коомдук тартипке карама-каршы келген негиздер боюнча жокко чыгарылган учурлар жогоруда айтылгандардын ичинен эц кeп болуп саналат. "Ordre public-коомдук тартип " тYШYHYГY eлкeлeрдYн мыйзамдарынан ар-кандай адабият жана илимий-практикалык комментарийлер анын ар тYPДYY чечмелeeлeрдY берет.

Доону камсыз кылуу боюнча чараларды eз убагында кабыл алуу жана чыгарылган бейтарап чечимдерге даттануу кeйгeйлeрY азыркы учурда Европа Бирлигинин жана ^з карандысыз Мамлекеттердин Шериктештигинин мамлекеттеринин аймагындагы Бейтарап соттордун тутуму катары эл аралык коммерциялык арбитраждын алдында турган эц актуалдуу кeйгeйлeр болуп саналат. Доону камсыз кылуу боюнча чаралар - доогердин укуктарын коргоонун процесстик каражаттарынын бири, ошондуктан аларды Бейтарап соттордун тутуму аркылуу пайдалануу тышкы экономикалык талаштарды чечYYДe эл аралык коммерциялык арбитраждын ролу салыштырмалуу чоц болгон ар бир мамлекетте оптималдаштырылышы керек. Эл аралык-укуктук актылардын децгээлинде бейтарап соттор тарабынан кeрYЛYп жаткан доону камсыз кылуу боюнча чаралар жeнYндe маселелерди укуктук жeнгe салуунун жетишсиздиги белгиленYYДe.

Бейтарап чечимдерди жокко чыгаруу маселеси, бир жагынан, эл аралык коммерциялык арбитраждын кадыр-баркынын терс жагы болуп саналат, ал эми салыштырмалуу мамлекеттик сот тутумуда чечимдерге даттануунун ^ш^ген баскычтары бар. Бейтарап соттун чечимин жокко чыгаруу доогерге мындай чечимге андан ары даттанууга укук бербейт, eз кезегинде доогер чыгарылган бейтарап чечимге мацызы боюнча даттануунун мYмкYнчYЛYктeрYн камтыбаган бир катар негиздер боюнча гана даттанууга укуктуу. Экинчи жагынан, бейтарап соттун чечимин жокко чыгаруу саясий максаттарда дYЙнeнYн экономикалык уюлдарынын ортосундагы кYрeштYн каражаты катары колдонулушу мYмкYн .

Адабияттар

1. П. 44 Арбитражного Закона Великобритании 1996 г.

2. Ст. ст. 32, 34 Модельного Закона ЮНСИТРАЛ.

3. Сравните. §§ 1056, 1059 ГПК ФРГ; Ст. 27, 34 Шведского Закона «О третейском разбирательстве»; Ст. ст. 1476, 1481, 1482 ГПК Франции; П. 58, 67, 68 Арбитражного Закона Великобритании.

4. Сравните. ст. ст. 32, 34 Закона РФ «О международном коммерческом арбитраже»; ст. ст. 32, 34 Закона Украины «О международном коммерческом арбитраже»; ст. ст. 41, 43 Закона РБ «О международном арбитражном суде».

5. Сравните, к примеру, положения ст. ст. 166-181 ГК РФ; § 116 и послед. ГК ФРГ. Аналогичные нормы содержатся и в ГК Республики Беларусь.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.