CC BY
1ОШ МАМЛЕКЕТТИК УНИВЕРСИТЕТИНИН ЖАРЧЫСЫ. УКУК
ВЕСТНИК ОШСКОГО ГОСУДАРСТВЕННОГО УНИВЕРСИТЕТА. ПРАВО JOURNAL OF OSH STATE UNIVERSITY. LAW
e-ISSN: 1694-8661
№2(3)/2023, 52-57
УДК: 34.03:339.543
DOI: 10.52754/16948661 2023 2(3) 9
БАЖЫ ТАРМАГЫНДАГЫ АДМИНИСТРАТИВДИК КЫЛМЫШТАРДЫ
иликтееге байланыштуу учурдагы маселелер
АКТУАЛЬНЫЕ ВОПРОСЫ ВЫЯВЛЕНИЯ АДМИНИСТРАТИВНЫХ ПРАВОНАРУШЕНИЙ В СФЕРЕ ТАМОЖЕННОГО ДЕЛА
CURRENT ISSUES RELATED TO THE INVESTIGATION OF ADMINISTRATIVE OFFENSES IN THE FIELD OF CUSTOMS
Калымбетова Джыпар Алишеровна
Калымбетова Джыпар Алишеровна Kalymbetova Dzhypar Alisherovna
улук окутуучу, Ош мамлекеттик университети
старший преподаватель, Ошский государственный университет _Senior Lecturer, Osh State University_
Абдикеримов Жецишбек Бурканович
Абдикеримов Жецишбек Бурканович Abdikerimov Zhenishbek Burkanovich
окутуучу, Ош мамлекеттик университети
преподаватель, Ошский государственный университет Lecturer, Osh State University
БАЖЫ ТАРМАГЫНДАГЫ АДМИНИСТРАТИВДИК КЫЛМЫШТАРДЫ
иликтееге байланыштуу учурдагы маселелер
Аннотация
Макалада бажы органдарындагы административдик кылмыштар боюнча процедуранын езгечелуктеру каралат. Интеллектуалдык менчик жаатындагы административдик кылмыштардын учурларын аныктоодо жана баштоодо езгече кейгейлер аныкталды. Авторлор бажы тармагындагы административдик кылмыштар боюнча административдик иликтеенун этаптарын изилдешти. Процедуралык иш-аракеттерди даярдоодо далилдерди чогултуу процедурасы эске алынган. Альтернативдуу иш-аракеттердин езгечелуктеру баса белгиленди. Бажы аймактарында мобилдик топторду тузуу жана иштетуу кейгейлеру анын ичинде чиновниктердин ыйгарым укуктарын колдонуу кейгейлеру изилденди. Бажы регламенттери жаатындагы административдик кылмыштарды аныктоого жана иликтееге багытталган иш-чараларды уюштурууну жакшыртуу зарылдыгы айтылууда.
Ачкыч свздвр: мыйзам, бажы бузуу, бажы органдары, кызматкерлер, тергее, далил.
АКТУАЛЬНЫЕ ВОПРОСЫ ВЫЯВЛЕНИЯ АДМИНИСТРАТИВНЫХ ПРАВОНАРУШЕНИЙ В СФЕРЕ ТАМОЖЕННОГО ДЕЛА
Аннотация
В статье рассматриваются особенности процедуры рассмотрения дел об административных правонарушениях в таможенных органах. Были выявлены особые проблемы при выявлении и возбуждении дел об административных правонарушениях в сфере интеллектуальной собственности. Авторы рассмотрели этапы административного расследования по делам об административных правонарушениях в сфере таможенного дела. Был учтен порядок сбора доказательств при подготовке процессуальных действий. Были освещены особенности альтернативных действий. Изучались проблемы формирования и функционирования мобильных групп на таможенных территориях, в том числе проблемы с осуществлением полномочий должностными лицами. Аргументируется необходимость совершенствования организации мероприятий, направленных на выявление и расследование административных правонарушений в области таможенного регулирования.
CURRENT ISSUES RELATED TO THE INVESTIGATION OF ADMINISTRATIVE OFFENSES IN THE FIELD OF CUSTOMS
Abstract
The article examines the specifics of the procedure in cases of administrative offenses in the customs authorities. Special problems were identified in the identification and initiation of cases of administrative offenses in the field of intellectual property. The authors examined the stages of the administrative investigation in cases of administrative offenses in the field of customs. The procedure for collecting evidence in the preparation of procedural actions was taken into account. The specifics of alternative actions were highlighted. The problems of the formation and functioning of mobile groups in the customs territories were studied, including the problems with the exercise of powers by officials. The need to improve the organization of activities aimed at identifying and investigating administrative offenses in the field of customs regulations is argued
Ключевые слова: закон, таможенное правонарушение, таможенные органы, должностные лица, расследование, доказывание.
Keywords: law, customs violation, customs authorities, officials, investigation, proof.
Киришуу
Ар бир мамлекеттин енугуу тарыхын изилдее ачык айкын жолдун тузулушу жана анын бажы тутумун енуктуруу. Тарыхчылар ырастагандай, мунун себеби каада-салттар ар дайым бул мамлекеттин зарыл атрибуту болгон. Соода тарыхы жана коомдогу соода мамилелери соода женге салуу механизми катары бажы алымдарынын пайда болушунун ебелгелерун тузду. Пайда болуунун экономикалык шарттары бажы телемдеру соодагерлердин жеке менчиги аркылуу етуу акысын телеп турган. Кийинчерээк бул телемдер кирешелуу белугу болуп калган жергиликтуу бюджет жана мамлекеттик казына. Мамлекеттик башкаруу органы болгон бажы органдары атайын ыйгарым укуктар, башкача айтканда аткаруу органдары бажы биримдигинин бажы чек арасынан товарларды ташууга катышкан башка органдар, юридикалык жана жеке адамдар тарабынан аткаруу учун зарыл болгон бажы органдарынын актыларын чыгаруу учун жогорку мамлекеттик органдардын чечимдерин аткарууга укуктуу.
Азыркы экономикалык кырдаалда, есуп жаткан шарттарда киреше, тышкы коркунучтарды кебейтуу жана коргоо зарылдыгы улуттук экономика коомго жана мамлекетке кебуреек етунучту керсетууде бажы органдарынын натыйжалуу иши. Муну жасоо учун, мындай чараларды кабыл алуу зарыл: сиз кабыл алышыцыз керек мындай чаралар: бажы информатикасын еркундетуу жана автоматташтыруу жооптуулукту жогорулатуучу процедуралар, жооптуулукту жогорулатат иштин эффективдуулугу жана натыйжалуулугу, жацы ыкмаларды жана формаларды уйренуу операциялык иш-чаралар.
Бажы органдары Кыргызстанда укук коргоо органдарынын заманбап системасында езгече орунду ээлешет.
Башка соттук териштируулер сыяктуу эле, административдик укук бузуулар женунде иштер боюнча ендуруш да мажбурлоо чараларын колдонуу менен ажырагыс турде байланышкан. Аныкталган, козголгон жана тергелип жаткан администрациялык укук бузуулар женунде иштердин чейресу кыйла кецири, бул бажы органдарынын кызматкерлеринен ар кандай тармактарда кецири билимге ээ болууну, ар кандай экспертизаларды дайындоо жана экспертке тиешелуу суроолорду тузе билуу, товарларды чыгарууну токтото туруу женунде чечим кабыл алуу жендемун талап кылат, текшеруу меенетун узартуу, бажы контролунун формаларын колдонуу.
Интеллектуалдык менчик чейресунде администрациялык укук бузуулар женунде иштерди табууда жана козгоодо езгече кейгейлер пайда болушу мумкун. Адатта, бул жаатта кошумча атайын даярдыктар талап кылынат, анткени товардык белгинин же тейлее белгисинин аныктыгын аныктоо жана окшоштуктун фактысын аныктоо, чаташуу децгээлине чейин, атайын кендумдерду талап кылат. Албетте, товардык белгини мурда катталган белги менен бирдей децгээлде аралашкан деп таануу женунде чечимди сот кабыл алат, бирок Бажы кызматкери товарларды чыгарууну токтото туруунун себептерин аныктоо жана андан кийин административдик укук бузуу женунде иш козгоо менен алектенет. Административдик укук бузуулар боюнча процедура Кыргыз Республикасынын административдик укук бузуулар женунде кодексинин ченемдери менен женге салынат жана бажы кызматкерлеринин административдик жана процесстик иши болуп саналат. Административдик укук бузуулар боюнча процедураны жургузуу укук коргоо ишинин белгилуу бир биримдигине кепилдик берет.
Укук бузуу фактысын жана аны жасаган адамдын кYнeeсYн далилдердин жыйындысынын негизинде гана далилдееге болот. Административдик укук бузуулар жасалган учурда такталуучу жагдайлардын бардыгы далилдерди алуунун предметин тYзeт.
Бажы тармагында административдик укук бузуу ишин жана соттук териштирYYнY баштоо YЧYH административдик укук бузуу белгилери бар адам тарабынан жасалган иш каралат. Административдик иликтeeнYн башталышына укук бузуу белгилери бар, башкача айтканда, процесстик негиз бар иш-аракет жeнYндe маалымат алуу менен башталат. Административдик укук бузуу ишин баштоо-административдик жана соттук териштирYYHYн кeз карандысыз этабы, административдик укук бузуу ишинин фактысын аныктоого багытталган процесстик иш-аракеттердин жыйындысы анын компетенттYYЛYгYн аныктайт.
Укук бузууларга мамлекеттик каршы аракеттенYY механизминин маанилYY элементи болуп аларды жасаган адамдарга мажбурлоочу таасир кeрсeтYY саналат. Административдик мажбурлоо-бул аткаруу бийлигинин ишинин белгилYY бир чeйрeсYндe мамлекеттин укук коргоо ишмердYYЛYГYн жeнгe салуу, мажбурлоо чараларын ишке ашыруунун мыйзамдуулугун камсыз кылуу, мыйзамдуулукту жана тартипти орнотуу жана сактоо боюнча ченемдик жоболорду тYЗгeн татаал административдик жана укуктук институт. Мындай мажбурлоо кeбYнчe укук бузуу комиссиясына реакция катары кeрсeтYлeт жана далилдерди жазуу жана административдик ишти eз убагында жана туура кароо YЧYн eндYPYштY камсыз кылуу YЧYн колдонулат. Мамлекеттик органдардын процесстик ишмердYYЛYГYHYн алкагында колдонулган административдик мажбурлоо чараларынын тYрлeрYHYн бири административдик укук бузуу учурларын eндYPYYHY камсыз кылуу чаралары.
Бул чаралардын мацызы, алар административдик укуктун ченемдери менен жeнгe салынган милдеттYY бажы кызматкерлеринин процесстик иш-аракеттерин, ошондой эле жарандардын жана башка кызматкерлердин процесстик милдеттерин аткаруу жолдорун чагылдырат. Мындай чараларды колдонуунун себептери, эреже катары, эки бeлYктY камтыйт: юридикалык жана фактылык. Укуктук негиз-бул ар бир конкреттYY чаранын колдонулушун аны ишке ашырууга мYмкYн болгон шарттарда аныктаган укуктук норма.
Мыйзам административдик укук бузуулар боюнча иш аракеттерди камсыз кылуу YЧYн тeмeнкY чаралар системасын белгилейт:
- Экстрадиция-административдик укук бузуулар жeнYндe протоколду тYЗYY максатында, эгерде аны административдик укук бузуулар аныкталган жерге жайгаштыруу мYмкYн болбосо, протокол милдеттYY болсо (бажы кызматкерлери бажы эрежелерин бузгандыгын аныктагандан кийин - бажы органынын кецсесинин имаратына);
- Административдик камакка алуу-бул адамдын эркиндигин кыска мeeнeткe чектee. Убактылуу чаралардын бул тYPY мыйзамга ылайык eзгeчe учурларда гана колдонулушу мYмкYн экендигин баса белгилей кетYY керек, эгерде административдик укук бузуу ишинин туура жана eз убагында кароону, камсыз кылуу керек болсо жана административдик укук бузуу болгон учурда чечимди аткаруу керек болсо;
-Жеке тинтYY, буюмдарды тинтуу, жеке адамга таандык унааны тинтYY, алардын конструктивдYY бYTYндYГYн бузбастан кароо, ошондой эле юридикалык жакка таандык аймактарды, ал жерде жайгашкан буюмдарды жана документтерди текшерYY, зарыл болгон учурда административдик укук бузуулар жeнYндe протоколдорду тYЗYYгe ыйгарым укуктуу
кызматкерлер тарабынан административдик укук бузуу куралдарын же предметтерин аныктоо учун жургузулет;
- Юридикалык жактын же жеке ишкердин менчигиндеги жайларды, аймактарды, объекттерди жана документтерди текшеруу;
- Буюмдарды жана документтерди конфискациялоо, б.а. административдик укук бузуу болгон учурда иш-аракеттерди камсыз кылуу процедурасы юридикалык жак тарабынан административдик укук бузуу женунде протокол тузууге ыйгарым укуктуу кызматкер тарабынан колдонулушу мумкун;
- Товарларды, унааларды жана башка нерселерди конфискациялоо, ошол эле учурда нерселерди конфискациялоону жузеге ашырган кызматкер ушул нерселерди колдонууга тыюу салуу женунде чечим кабыл алууга укуктуу. Объекттерди конфискациялоо етунмесунде конфискацияланган буюмдардын инвентаризациясынан башка документтерди, ошондой эле протоколду даярдоо каралбагандыктан, инвентаризация жана протоколдо конфискацияланган буюмдарды колдонууга тыюу салуунун колдонулушу женунде маалымат камтылышы керек;
- Иш-аракеттерге убактылуу тыюу салуу "бацги заттарды же психотроптук заттарды ендурууде колдонулган заттарды, шаймандарды же жабдууларды сатуу эрежелерин бузуу".
Айрым учурларда бажы эрежелерин бузуу учурларында иш-аракеттерди камсыз кылуу боюнча чараларды колдонуунун езгечелугу-бул бажы кеземелунун формаларын алдын ала колдонуу, анын натыйжалары административдик кылмыш ишин баштоонун негизи болушу мумкун жана бажы органдарынын кеземел жана кеземелдее функцияларын ишке ашыруунун бир туру. Кыргыз Республикасынын Бажы кодексине ылайык, бажы кеземелу бажы органдары тарабынан ишке ашырылган чаралардын жыйындысы катары тушунулушу керек анын ичинде Бажы биримдигинин бажы мыйзамдарына жана Бажы биримдигинин муче-мамлекеттеринин мыйзамдарына ылайык келууну камсыз кылуу максатында тобокелдиктерди башкаруу тутумун колдонуу.
Бажы кеземелунун турлерунун тизмеси, анын ичинде: документтерди жана маалыматтарды текшеруу, оозеки сурак, тушундурмелерду алуу, бажы кеземелу, бажы инспекциясы, товарларды атайын меерлер менен белгилее, аларда идентификациялык белгилердин болушу, бажы кеземелуне алынган товарларды эсепке алуу, товарларды текшеруу бухгалтердик эсеп жана отчеттуулук тутумдары ж.б.
Бажы кеземелунун бул турлерунун тизмеси кецири чечмеленбейт, бирок бажы органдары тарабынан жургузулген текшеруу процедураларынын бардык спектрин толтурбайт. Бул жагынан алганда, бажы эрежелерин бузган учурларда соттук териштирууну камсыз кылуу учун чаралардын орду жана маанисин эске алуу менен, иш-чараларды колдонуу бажы органдарынын административдик жана соттук ишмердуулугунун маанилуу белугу экендигин белгилей кетуу керек жана соттук териштирууну баштоо жана териштирууну баштоо этаптарында, айрыкча, кылмыш жасалганын далилдее жана соттук териштирууну баштоо учурларында гана соттук териштирууде кызматкерлер тарабынан колдонулат. Административдик кылмыштарды кароодо убактылуу чаралар да колдонулат.
Жыйынтыктап айтканда, теменкудей тыянак чыгарууга болот: колдонуудагы мыйзамдарда бажы эрежелерин бузуу фактылары боюнча ендурушту камсыз кылуу чараларын колдонууда боштуктар жана карама-каршылыктар бар, алар алардын
натыйжалуулугун жогорулатуу максатында аны андан ары eркYндeтYYHY жана женге салууну талап кылат.
Колдонулган адабияттар
1. "Бажылык женге салуу жeнYндe" Кыргыз Республикасынын мыйзамы
2. 2019-жылдын 24-апрели № 52 (КР 2023-жылдын 23-мартындагы № 68, 2023-жылдын 9-августундагы № 172)
3. Акпарова, А., & Жумабай уулу, М. (2023). Борбордук Азиянын улуттук-мамлекеттик делимитациясынын укуктук eбeлгeлeрY. Ош мамлекеттик университетинин Жарчысы. Укук, 1(1), 24-31. DOI: https://doi.org/10.52754/16948661 2022 1 3. EDN: LOUFRY.
4. Аликулов, Б. (2023). О понятии государственной границы в Кыргызской Республике. Вестник Ошского государственного университета. Право, 1(1), 3-12. DOI: https://doi.org/10.52754/16948661 2022 1 1. EDN: FBTKHJ.
5. Калчороева, А.А. (2018). Понятие и элементы должностного преступления в уголовном законодательстве Кыргызской Республики. Вестник Ошского государственного университета, №4, сс. 97-101. EDN: YZAWLZ.
6. Кулдышева, Г., & Мирзакаримов, Ф. (2023). Пограничная безопасность в системе национальной безопасности Кыргызской Республики. Вестник Ошского государственного университета. Право, 1(1), 86-96. DOI: https://doi.org/10.52754/16948661 2022 1 9. EDN: OAILPA.
7. Кыргыз Республикасынын Бажы кодекси 2004-жылдын 12-июлу № 87
8. (КР 2014-жылдын 30-декабырында №172)
9. Россинский, Б. В. Административное право: учебник / Б. В. Россинский., Ю. Н. Старилов. - М.: Норма: Ин-фра-М, 2010.
10. Новиков, А. Б. Административный процесс в механизме таможенного регулирования Российской Федерации: монография / А. Б. Новикова - СПб.: Бизнес-Пресса, 2008.
11. Сорокин, В. Д. Административный процесс и административно-процессуальное право / В. Д. Сорокин. - СПб.: Изд-во Юридического института, 2002.
12. Сафоненков П.Н., Зубач А.В., Сафоненкова О.А. Административная юрисдикционная деятельность таможенных органов. М.: Юрайт, 2017.
13. Якимов А.Ю. Административно-юрисдик-ционный процесс и административно-юрисдик-ционное производство // Государство и право. 1999. № 3.
