Научная статья на тему 'ҲАЁТ ФАОЛИЯТИ ХАВФСИЗЛИГИ ДАРСЛАРИДА ИНТЕРФАОЛ УСУЛЛАРДАН ФОЙДАЛАНИШ'

ҲАЁТ ФАОЛИЯТИ ХАВФСИЗЛИГИ ДАРСЛАРИДА ИНТЕРФАОЛ УСУЛЛАРДАН ФОЙДАЛАНИШ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

189
23
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
пассив таълим / фаол таълим / интерфаол таълим / мунозара / давра суҳбати / ақлий ҳужум / ишбилармонлик ўйини / интерфаол таълим усули / маъруза-суҳбат / муаммоли маъруза / замонавий электрон таълим

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Л. Ражабов

Ҳозирги кунда жамиятимизнинг барча соҳаларида сиѐсий, ижтимоий, иқтисодий ислоҳотлар амалга оширилаѐтганлиги, мамлакатимизда фуқаро муҳофазасини таъминлаш, аҳоли ва ҳудудларни табиий ҳамда техноген хусусиятли фавқулодда вазиятлардан муҳофаза қилиш, хорижий мамлакатлар тажрибасини амалда қўллай олиш бўйича билим ва кўникмаларни ўрганишни тақазо этмоқда. Мақолада ―Ҳаѐт фаолияти хавфсизлиги‖ дарсларида таълим олувчиларни фаоллаштиришга йўналтирилган интерфаол усуллардан фойдаланган ҳолда ўзлаштириш даражасини ўсишига эришиш, ушбу соҳадаги хориж тажрибаси бўйича фикрлар юритилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ҲАЁТ ФАОЛИЯТИ ХАВФСИЗЛИГИ ДАРСЛАРИДА ИНТЕРФАОЛ УСУЛЛАРДАН ФОЙДАЛАНИШ»

ХАЁТ ФАОЛИЯТИ ХАВФСИЗЛИГИ ДАРСЛАРИДА ИНТЕРФАОЛ УСУЛЛАРДАН ФОЙДАЛАНИШ

Л. Ражабов

ФВВ Академияси хузуридаги ФМИ магистранти АННОТАЦИЯ

Х,озирги кунда жамиятимизнинг барча сохаларида сиёсий, ижтимоий, иктисодий ислохотлар амалга оширилаётганлиги, мамлакатимизда фукаро мухофазасини таъминлаш, ахоли ва худудларни табиий хамда техноген хусусиятли фавкулодда вазиятлардан мухофаза килиш, хорижий мамлакатлар тажрибасини амалда куллай олиш буйича билим ва куникмаларни урганишни таказо этмокда. Маколада "Х,аёт фаолияти хавфсизлиги" дарсларида таълим олувчиларни фаоллаштиришга йуналтирилган интерфаол усуллардан фойдаланган холда узлаштириш даражасини усишига эришиш, ушбу сохадаги хориж тажрибаси буйича фикрлар юритилган.

Калит сузлар: пассив таълим, фаол таълим, интерфаол таълим, мунозара, давра сухбати, аклий хужум, ишбилармонлик уйини, интерфаол таълим усули, маъруза-сухбат, муаммоли маъруза, замонавий электрон таълим

КИРИШ

Х,ар бир жамиятнинг келажаги унинг ажралмас кисми ва хаётий зарурати булган таълим тизимининг кай даражада ривожланганлиги билан белгиланади. Мамлакатимизда таълим тизимини ислох килиш хамда таълим самарадорлигини ошириш давлат сиёсати даражасига кутарилди. Таълим тизимидаги ислохотларнинг муаммолари педагог кадрлар салохияти билан боFлик. Урганиш ва тахлиллар замонавий педагогнинг касбий компетентлиги тезкор ривожланаётган таълим жараёнларининг талабларидан оркада колаётганини курсатмокда. Бу холат педагогик таълимни ривожлантириш ва таълим жараёнида педагогларни тайёрлашни яхшилаш билан боFлик муаммоларнинг долзарблигини курсатади.

АДАБИЁТЛАР ТАХЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Маълумки, сунгги йилларда таълим самарадорлигин ошириш учун куплаб ишлар амалга оширилмокда. Бунда

March, 2022

830

таълимнинг янги усулларига катта ахамият берилмокда. Бундай янги усуллар узида куйидагиларни жамлаши лозим:

- тингловчиларнинг билим олишда фаол, мустакил ва ташаббускор позициясини шакллантириш;

- тингловчиларда тадкикот, фикрлаш, уз-узини бахолаш каби универсал укув фаолиятини шакллантириш;

- нафакат куникмалар, балки малакани, яъни уларни амалий фаолиятда куллаш тажрибаси билан бевосита боFлик булган куникмаларни шакллантириш;

- биринчи навбатда тингловчиларнинг когнитив устуворлигини ривожлантириш;

- урганишни хает билан боFлаш тамойилини амалга ошириш.

Укитувчи нафакат хамма нарсани тушунарли тарзда айтиб бериш ва

курсатиш, балки тингловчини фикрлашга ургатиши, амалий харакатлар куникмаларини сингдириши керак. Бунга укитишнинг фаол шакллари ва усуллари ердам бериши мумкин: фаоллик, гурух, уйин, ролли уйин, амалиетга йуналтирилган, муаммоли, шунингдек, турли интерактив усуллар: "Аклий хужум", "Ишбилармон уйинлар", "Мунозаралар" [1].

Турли хил укитиш усулларини шартли равишда учта катта гурухга булиш мумкин. Бу пассив, фаол ва интерактив таълим усуллари.

Пассив таълим - бу укитувчи томонидан билим еки маълумот узатилгани холда, кейинчалик тингловчи уни кайта ишлашига асосланган. Бунда тингловчи факат укийди, эшитади, билимнинг маълум сохалари хакида гапиради, факат идрок этувчининг позициясини эгаллайди. Урганиш укитувчининг уз тажрибасини деярли тингловчининг тажрибасига мурожаат килмасдан етказишига асосланади. Ушбу укитиш усулида тингловчи билан алока бир томонлама амалга оширилади [7].

Фаол таълим тингловчининг муайян харакатларни бажаришини назарда тутади, аммо улар баъзи бошлаетич фаолият алгоритмлари билан белгиланади. Масалаларни ечиш, олдиндан маълум булган коидалар буйича амалий топширикларни бажариш ва х к. Буларнинг барчаси фаол таълим усули хисобланади. Бунда тингловчининг фаоллиги шундан иборат буладики, у муайян муаммоларни хал килиш учун уз ечимларини таклиф килади. Тингловчи укитувчи билан мулокотга киришади, бу мулокот тескари алокага ухшайди, бунда укитувчи тингловчининг харакатларини бахолайди. Укитувчи ва тингловчи уртасидаги

March, 2022

831

мулокот тингловчиларнинг узаро мулокотидан афзал хисобланади.

Интерфаол таълим - таълим жараёнининг турли субъектлари уртасидаги фаол узаро таъсирга, шунингдек, тингловчи ва укув мухитининг узаро таъсирига асосланган таълим. Бундай узаро таъсир укитувчи ва тингловчи уртасидаги диалог узаро икки томонлама алока, шунингдек, тингловчилар уртасидаги куп йуналишли алока сифатида амалга оширилади. Интерфаол таълимни татбик этиш буйича хорижий мамлакатлар тажрибасида купинча унинг технологик таркибий кисмига, масалан, укув жараёнида ижтимоий тармоклар ва компьютер уйинларидан фойдаланишга каратилган. Шунга карамай, компьютер технологиялари интерфаол таълим тамойилларини амалга оширишга хисса кушса хам, уни ташкил этиш жараёнини соддалаштирса ва унинг баъзи жихатларини ахборот технологияларидан фойдаланмасдан амалга ошириш деярли мумкин эмас.

"Интерфаол таълим" тушунчаси педагогикада нисбатан якинда, ХХ асрнинг 90-йилларида пайдо булган. Бирок, интерактив таълимнинг контцептуал асослари анча олдин куйилган [1].

Интерфаол таълимнинг энг мухим максадларидан бири тингловчи уз муваффакиятини, интеллектуал хаётийлигини хис киладиган кулай таълим шароитларини яратишдир. Бу эса, уз навбатида, укув жараёнини самарали ташкил этишга хизмат килади. Интерфаол таълимни ташкил килишда барча тингловчиларни укув жараёнига жалб килиш учун шароит яратиш керак. Бу шартлар орасида биринчи навбатда тингловчилар жамоасида дустона, ижобий мухитнинг мавжудлиги мухим ахамиятга эга. Тингловчилар уртасида ракобат булиши мумкин, лекин у конструктив тарзда давом этиши керак. Агар хар бир тингловчи уртасида зиддият мавжуд булса, укитувчининг вазифаси зиддиятни кучайтирмаслик учун интерфаол таълимда ролларни таксимлашдан иборат булади.

Интерфаол таълимда тингловчиларнинг эхтиёжлари хисобга олинади, уларнинг шахсий тажрибасидан фойдаланилади. Хдмкорлик, танлаш эркинлиги, мустакиллик оркали урганиш жараёнида оптимал натижага эришилади. Таълим жараёни иштирокчилари уртасидаги муносабатларда сифат узгаришлари мавжуд. Интерфаол таълим таълим мухитига чукуррок киришга имкон беради, тингловчиларни янги алокалар ва муносабатларни, узаро тушунишга асосланган мулокотни урнатиш зарурлигини тушунишга ундайди.

March, 2022

832

Интерфаол таълим жараенида тингловчилар ягона семантик майдонни курадилар, муаммоларни, вазифаларни биргаликда хал киладилар, янги нарсаларни яратадилар. Интерфаол таълимнинг асоси шундаки, куйилган муаммони факат индивидуал хал килиш мумкин эмас, турли хил шахсий тажрибаларни жалб килиш керак. Тингловчилар биргаликда ишлаш воситалари ва усулларини мувофиклаштиришлари, оригинал ечим алгоритми мавжуд булмаган мураккаб муаммоларни хал килишлари керак. Буларнинг барчаси тингловчиларнинг ижодий ва мустакил булишига, янги билимларни излашга имкон беради, бу туфайли улар чукуррок узлаштирилади.

Интерфаол таълим усулларининг турли таснифлари мавжуд. Масалан, тадкикотчи А.П.Панфилова интерфаол таълим усулларининг куйидаги таснифини таклиф этади [2]:

Радикал - компьютер технологияларидан фойдаланиш (масофавий укитиш, виртуал семинарлар, конференциялар, уйинлар ва бошкалар) асосида укув жараенини кайта куришга интилиш.

Комбинацияланган - аввал маълум булган элементларнинг комбинацияси (маъруза-диалог, хамкорликдаги (икки кишининг) маъруза).

Узгартирилувчи (такомиллаштирилувчи) - мавжуд укитиш методикасини сезиларли даражада узгартирмасдан такомиллаштириш, тулдириш (иш уйини).

Интерфаол таълимнинг куйидаги усуллари хам ажралиб туради:

1. Мунозара (мунозара, бахс, давра сухбати, аклий хужум).

2. Уйин (бизнес уйини, ролли уйин).

3. Ситуацион (кейс усули, хикоя килиш).

4. Маъруза (маъруза-сухбат, муаммоли маъруза).

5. Лойихалаш усули.

Мунозара - бирон бир мунозарали масалани хар бир иштирокчи уз фикрига эга булган ва уни химоя килган холда мухокама килиш. Одатда таълим мунозараларида жуда куп сонли тингловчилар еки бутун гурух иштирок этади. Купинча, масалан, давра сухбатининг бир кисми сифатида эмас, балки алохида укитиш усули сифатида мухокама килинганда, мухокама пайтида нутклари мухокама килинадиган асосий маърузачилар булмайди. Шунга карамай, мунозара мавзу билан маълум даражада таниш булишни назарда тутади, чунки тингловчиларнинг позицияси хакида бахслашиш лозим булади. Мунозара умумий муаммоли мавзу асосида шаклланади. Бирок, аввалдан бошланFич тезис тузилмайди, уни куриш керак

March, 2022

833

булади. Мавзуга киришда мунозаранинг умумий масаласи буйича турли нуктаи назарларни санаб утиш мумкин,

Мунозара - бу интерфаол таълимнинг мунозара усули булиб, у одатдаги мухокамадан фаркли уларок, бирон бир муаммоли мавзуни факат жамоавий мухокама килиш эмас, балки маълум бир асосий позицияни исботлаш ёки рад этишни назарда тутади. Мунозара бошида бундай асосий позиция тезис шаклида илгари сурилади. Мунозара иштирокчилари орасида ушбу тезиснинг химоячилари, унинг мухолифлари, шунингдек, "маъкул" ва "карши" далилларни бахоловчи учинчи томон булади. Дархакикат, мунозара давомида иштирокчилар бир-бирларини ишонтиришга харакат килмайдилар.

Давра сухбати интерактив таълим усули булиб, унда маълум бир мавзу олдиндан тайёрланган маърузалар ва уларни мухокама килиш оркали куриб чикилади. Давра сухбати иштирокчиларнинг анча жиддий ва чукур дастлабки тайёргарлигини уз ичига олади. Тингловчилар нафакат куриб чикилаётган мавзуга оид мавзуларни, балки у буйича билимларни хам алмашишлари мумкин. Давра сухбати, унинг иштирокчилари мухокама килинаётган мавзу буйича охир-окибат бир хил хулосага келишларини тахмин килади.

Аклий хужум - бу муайян муаммони хал килиш жамоавий мухокама жараёнида юзага келадиган интерфаол таълим усули. Бу усул хал килинаётган муаммо буйича турли FOяларни эркин такдим этишни уз ичига олади. Гоялар асосли истаклар билан чекланмайди, улар парчаланиши мумкин ва хатто унчалик окилона булмайди. Укитишда аклий хужум усулидан фойдаланиш укувчиларнинг ижодий фаоллигини раFбатлантиришга имкон беради. Унинг ёрдами билан тингловчилар биргаликда муаммоларни хал килиш куникмаларига эга буладилар.

Укитишдаги кейс усули - бу хар кандай фаолият сохасидаги муайян вазият ёки характерли холатнинг етарлича батафсил тавсифи. Тингловчилар вазиятни урганишлари, муаммоларнинг тубига боришлари, мумкин булган ечимларни таклиф килишлари ва энг яхшисини танлашлари керак. Вазиятни хал килиш - бу таклиф килинган вазиятни тахлил килиш, унинг давомида ишда тасвирланган муаммони ёки курсатилган карама-каршиликни кандай хал килиш мумкинлигини тушуниш керак.

Укитишда кейс усули интерфаол укитишнинг энг самарали усулларидан биридир. Бу сизга бир вактнинг узида мавзу куникмалари билан биргаликда муайян фан сохаларида куникмаларни шакллантириш имконини беради. Шунингдек, кейс методи

March, 2022

834

мунозарали урганиш усулларини уз ичига олади ва узи, биринчи навбатда, бизнес уйинлари каби бошка интерфаол усуллар билан бирлаштирилган. Шундай килиб, кейс усули мустакил ёки бошка интерфаол усуллар контекстида ишлатилиши мумкин булган интерфаол таълимнинг энг универсал усулидир.

Ишбилармонлик уйини - бу муайян вазиятларда карор кабул килишнинг интерактив урганиш усули. Бундай холатлар ноаниклик шароитида, карорлар боскичма-боскич кабул килинганда, турли омилларни ургангандан сунг, доимий равишда кирувчи маълумотларни тахлил килгандан ва шартларни аниклагандан кейин юзага келади. Таълимда ишбилармонлик уйинларидан фойдаланишнинг асосий максади - хакикийга якин булган ноаниклик шароитида карор кабул килиш куникмаларини ривожлантириш.

Таълим жараёнида рол уйнаш - бу интерфаол таълим усули булиб, унда тингловчи олдиндан белгиланган вазиятда унинг иштирокчиларидан бири сифатида эркин импровизация килиши керак. Бунда турли хилли уйинларни уйнаш мумкин: маълум бир касб вакили, маълум бир этник гурух вакиллари, оилавий роллар, фантастик ёки адабий кахрамонларнинг роллари. Уйин вазиятлари муайян фаолиятни мазмунли таклид килиш билан боFлик, одамлар уртасидаги муносабатларни урнатиш, коммуникатив вазиятларга таклид килиш билан боFлик.

Ишбилармонлик уйинларидан фаркли уларок, ролли уйинда тингловчилар анча ноаник вазиятга дуч келишади. Ролли уйинда дастлабки шартлар куйилади, лекин тингловчиларнинг фаолияти суст булади. Улар актёр сифатида нима талаб килинишини билиб, уйин тегишли булган фаолият сохасини яхши урганишлари керак. Акс холда, яхши самарага эришилмайди, ролнинг ижроси ишончсиз булади. Ролли уйин бизнес уйинига караганда ижодкорлик учун купрок имкониятлар беради, лекин тингловчилардан кушимча харакатларни талаб килади. Ролли уйин давомида мулокот кобилиятларини ривожлантиришга купрок эътибор берилади.

Таълимнинг маъруза шакли анъанавий равишда пассив таълим шакли хисобланишига карамай, уни интерактивга айлантириш мумкин. Бунга маърузанинг анъанавий тузилишини узгартириш ва унга сухбат ва мухокама каби элементларни киритиш оркали эришилади.

Маъруза-сухбат - бу укитувчи вакти-вакти билан тингловчилар билан сухбатга киришадиган маъруза материалининг такдимоти. Ушбу иш шакли интерфаол таълимнинг энг оддий маъруза усули хисобланади. Бундай маъруза давомида укитувчи

March, 2022

835

вакти-вакти билан тингловчиларга саволлар беради, улар эса жавоб берадилар. Бу саволлар ахборот ва муаммоли булиши мумкин. Улар тингловчиларнинг билим даражасини, уларнинг билимидаги камчиликларни аниклаш, шунингдек, уларнинг фикрини билиш имконини беради. Саволлар бутун синфга берилади. Агар укитувчи тингловчилардан бири мухокамага киришмаганини сезса, саволларни унга шахсан бериш мумкин. Маъруза-сухбат туфайли тингловчилар мустакил равишда укитувчи томонидан тахмин килинган хулосалар ва умумлашмаларга келишлари мумкин.

Тингловчиларни интерфаол мулокотга жалб килиш муаммоли вазиятларнинг махсус яратилганлиги туфайли юзага келади. Муаммоли вазият -бу карама-карши вазият булиб, ундан чикиш учун янги билим ёки харакат йуналишини куллаш керак. Муаммоли вазиятда хар доим карама-каршилик мавжуд.

Муаммоли вазиятни яратиш учун бир неча усуллардан фойдаланиш мумкин. Биринчидан, муаммони туFридан-туFри баён килиш, иккинчидан, савол куринишидаги муаммоли топширик бериш мумкин. Учинчидан, карама -карши вазият хакида хабар бериш мумкин. Туртинчидан, карама-карши муаммоли ходисага эътибор каратиш мумкин.

Лойиха усули замонавий таълимнинг интерфаол усулларидан бири булиб, таълим жараёнининг ажралмас кисмидир. Унинг асосий хусусияти шундаки, у тингловчиларнинг укув фаолияти жараёнига кизикишини шакллантириш учун барча шароитларни яратади. Лойиха фаолияти таълим мотивациясини оширишга ёрдам беради, шунингдек, тингловчиларнинг Fайриоддий тафаккурини ривожлантиради, максад куйишга ва унга эришишга ургатади. Лойиха фаолияти тингловчиларга нафакат билим ва куникмаларни эгаллашга, балки уларни амалиётда мустакил равишда куллашни хам урганишга имкон беради.

Укув жараёнидаги интерфаол дарсларнинг таркибий кисмларидан бири тингловчилар томонидан бажариладиган интерфаол машклар ва топшириклардир. Интерфаол машклар ва топширикларнинг одатдагидан сезиларли фарки шундаки, тингловчи уларни бажариш оркали нафакат урганилган материални мустахкамлайди, балки янгиларини хам урганади [6].

Шунингдек, машFулотларда куйидаги машхур усуллар кулланилади:

- ижодий вазифалар;

- кичик гурухларда ишлаш;

March, 2022

836

- давлат ресурсларидан фойдаланиш (таклиф этилган экспертлар, экскурсиялар);

- янгиликни урганиш ва мустахкамлаш (интерфаол маъруза, кургазмали куроллар, аудио ва видео материаллар билан ишлаш, тингловчи "укитувчи" ролида, "хамма хаммани ургатади".

"Х,аёт фаолияти хавфсизлиги" дарсларида "Зарарсизлантириш. Одамларни санитар ишловдан утказиш" мавзусида "Тушунчалар тахлили" услубидан фойдаландик. "Тушунчалар тахлили" услуби дарс жараёнида (машFулот бошланиши ёки охирида) утилган мавзунинг узлаштирганлик даражасини бахолаш, такрорлаш, мустахкамлаш ёки турли назорат синовлари утказиш шунингдек, янги мавзуни бошлашдан олдин тингловчиларнинг билимларини текшириб олиш учун мулжалланган. Ушбу услубни дарс жараёнида тингловчиларни якка, кичик гурухларга булиш хамда жамоа шаклида ташкил этиш мумкин

Ушбу услубни "Зарарсизлантириш. Одамларни санитар ишловдан утказиш" мавзуси мисолида куриб чикамиз:

Тушунчалар Мазмуни

Дезактивация

Дегазация

Дезинфекция

Демеркуризация

Ёки аксинча аввал мазмун келтирилиб, тингловчилардан тушунчаларни тулдиришларини сураш мумкин:

Мазмуни Тушунчалар

Жойлардан радиактив заррачаларни йукотиш ва радиацион фонни рухсат этилган даражагача тушириш учун утказиладиган тадбирлар

Кимёвий захарли моддаларни зарарсизлантириш (нейтраллаш) максадида утказиладиган тадбирлар

Касаллик таркатувчи микроорганизмларни йукотишни кузлаб утказиладиган тадбирлар

Симоб ва симоб бирикмаларини зарарсизлантириш услуби

Бу усуллардан фойдаланиш тингловчига турли карорлар кабул килишда мантикни ривожлантириш,

® ©

March, 20221

©

®

©

©

837

шунингдек, берилган вазият ёки вазифада келажакни куриш имконини беради.

Укитишнинг асосий максадларидан бири - янги интерфаол технологиялардан фойдаланган холда, тингловчи "Х,аёт фаолияти хавфсизлиги" дарсларини урганиш жараёнида узини кулай, малакали ва хаётий хис киладиган шароитларни яратишдир [5].

Интерфаол таълим усулидан фойдаланишнинг ижобий томонлари куйидагилардан иборат:

- айникса заиф тингловчилар орасида мотивацияни сезиларли даражада оширади;

- материални ассимиляция килиш юкори даражада булади ва чарчок пасаяди;

- барча тингловчилар истисносиз жалб килинади, OFзаки нутк яхши ривожланади, турли адабиётлар билан ишлаш кобилияти яхшиланади;

- гурухда ишлаш кобилияти ривожланади;

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

- мулокот кобилиятлари ривожланади.

"Х,аёт фаолияти хавфсизлиги" дарсларида интерактив тренинглар бир катор муаммоларни хал килиш имконини беради. Аввало, ахборот муаммоси хал килинади, чунки хар бир аник вазиятда хулк-атвор коидаларини урганиш жараёнида тингловчилар реал хаётий вазиятда туFри харакат килишларига ёрдам берадиган зарур маълумотларни олади. Иккинчидан, укув вазифалари хал килинади, чунки интерфаол таълим умумий куникма ва кобилиятларни ривожлантиради. Учинчидан, таълим муаммоларини хал килиш таъминланади, чунки талаб ва буйрукларни бажариб, тингловчилар бошкаларнинг, биринчи навбатда, тажрибали катталарнинг фикрини тинглашни урганадилар, бу хаёт хавфсизлигини узлаштириш жараёнида жуда мухимдир. Туртинчидан, коммуникатив вазифа хал килинади, тингловчилар замонавий электрон таълим воситалари оркали керакли маълумотларни узлаштириб, уни бошкаларга етказишлари мумкин [4].

"Х,аёт фаолияти хавфсизлиги" дарсларини ургатиш жараёнида интерфаол таълим асабий тарангликни бартараф этишга, диккатни узгартиришга ёрдам беради ва шу билан янги билимларни олишга кизикишни саклаб колади. Бу фаолият шаклларини узгартириш жараёнида содир булади.

Таълим жараёнида замонавий электрон таълим воситаларидан фойдаланишнинг афзалликларидан бири уларнинг интерактивлигидир. "Х,аёт фаолияти хавфсизлиги" мавзуларини урганишда виртуал вазиятларни симуляция

March, 2022

838

килиш ушбу сохадаги билимларни яхширок узлаштиришга ёрдам беради [3].

Электрон симуляторлар ёрдамида тингловчиларнинг бевосита фаолиятида дуч келиши мумкин булган турли хил фавкулодда вазиятларни симуляция килиш мумкин. Реал ходисанинг хавфини тасаввур килишнинг ноёб имконияти мавжуд булиб, бу сизга аник вазиятларни таклид килиш ва муайян куникмаларни талаб киладиган муаммоларни хал килиш имконини беради. Бундай куникмаларни реал шароитда ривожлантириш жуда хавфли булиб, тингловчилар хар доим хам маълум бир психологик юкка бардош бера олмайди.

ХУЛОСА

Шундай килиб, укув жараёнида интерфаол технологиялар ва турли усуллардан, шу жумладан интерфаол усуллардан фойдаланиш укув материалини узлаштириш самарадорлигини сезиларли даражада оширади. Виртуал моделлар ёрдамида тингловчилар муайян вазиятларга тушиб колишлари мумкин, бу эса материални сенсорли идрок этишни оширади, шунингдек, фавкулодда вазиятларда узаро таъсир килишни ургатади. Интерфаол технологиялардан фойдаланиш анъанавий таълим шакллари билан эришиш жуда кийин булган, муайян фавкулодда вазиятларда харакат килиш учун махсус куникмаларга эга булишнинг ноёб имкониятини беради.

Укув жараёнига жорий этилган интерфаол усуллар билимларни узатиш самарадорлигини ошириш ва тингловчиларнинг умумий компетенцияларини шакллантиришнинг самарали воситаси хисобланади. "Х,аёт фаолияти хавфсизлиги" дарсларида интерфаол услублардан фойдаланиш оркали тингловчиларда вазиятни бахолай олиш, карор кабул килиш ва улар содир булганда туFри харакат килиш куникмалари хосил булади.

REFERENCES

1. Активные и интерактивные методы обучения: Учебное пособие / Под ред. В.И.Гребенюкова. — Нижневартовск: Изд-во Нижневарт. гос. ун-та, 2014.

2. Панфилова А.П. Инновационные педагогические технологии: Активное обучение. Учеб. пособие для студ. вузов. — М.: Академия, 2009. — 192 с.

3. Использование электронных средств обучения с возможностями 3D-моделирования в курсе ОБЖ / Д.П. Чагин // Человек и образование. - № 3. - 2010. - С. 74-78.

March, 2022

839

4. Карпиевич Виктор Александрович, Кулик Андрей Николаевич, «Возможности использования интерактивных методов в комплексном подходе к обучению основам безопасности жизнедеятельности» Инновационные образовательные технологии. - 2015. - №2(42)

5. Корнеева Л.И. Современные интерактивные методы обучения: зарубежный опыт// Университетское управление - 2004.-№4.- С. 78-83.

6. Шипов А.К. Использование интерактивных методов обучения на занятиях ОБЖ

7. Таълимнинг интерфаол методлари http://www.hozir.org/ozbekiston-respuЫikasi-xalq-taHmi-vazirHgi-ajmiyoz-nomidag-v5.html?page=10

© ©

March, 20221 Multidisciplinary Scientific Journal'

©

®

©

©

840

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.