CC BY
5
ОТКРЫТЫЕ ДВЕРИ
эшграфау - беларусюя мысляры i творцы ад Сярэднявечча, Рэне-сансу, Рэфармацьи, Асветнiцтва да нашых дзён. Гэта усё дапама-гае пабачыць, што iдэi i вобразы, на як1х грунтуецца старажытнае аутэнтычнае мысленне, не зшка-юць з развщцём культуры i пра-грэсу, не адк1даюцца як аджылыя наузбоч культуры, але працягва-юць фармiраваць нацыянальны 1нтэлектуальны дыскурс, утвара-ючы неперарыуны культурны дыя-лог, супольны 1 1ндыв1дуальны роз-дум над асноуным1 пытанням1, што вярэдзяць усе пакаленш нацыя-нальнай супольнасц1. Таюм чынам ствараецца аб'ёмная карцша бела-рускага светамыслення i света-адчування, якая заангажоувае чытача, набл1жае яго да разумення штэлектуальнай глыбiнi белару-скай народнай фшасофп 1 склада-насщ нацыянальнай 1дэнтычнасц1.
У кшзе пяць частак: «Сам-на-сам з Сусветам» (Беларуская этна-касмалог1я), «На Беларуа Бог жыве» (Беларуская этнатэалопя), «О чала-век, н1хто не змерау глыб тваю!» (Беларуская народная антрапало-г1я), «У агромн1стай такой грамадзе» (Грамадск1 лад у светапоглядзе бела-русау), «Гэта скарб нам на вечныя годы» (Беларуская этнаакаялопя) 1 больш за 170 унутраных загалоукау.
Сёння у Беларусi, як школь акрэсл^ся сацыяльны запыт на даследаванне нацыянальнай вдэнтычнасщ i на асэнсаванае фармiраванне яе духоуна-света-поглядных асноу. У гэтым запыце значнасць i актуальнасць пра-екта «Беларуская этнафiласофiя у сiстэме нацыянальнай культуры» вщвочная. Ён можа стаць важным унёскам у сёняшш пра-цэс 1нтэлектуальных 1 культурных зрухау, што адбываецца у кра1не, дапаможа яму стаць больш усвя-домленым, больш глыбок1м 1 знай-сщ сваё месца у сусветным часа-ва-прасторавым кантэксце.
АВАНС НА
БУДУЧЫНЮ
Сярод таленав1тых маладых навукоуцау, як1м прызначана стыпендыя Прэз1дэнта Рэспубл1к1 Беларусь на 2021 г., -малодшы навуковы супрацоунiк 1нстытута фiласофii НАН Беларуа Яуген Сaкоускi. Да вашай увaгi - думкi маладога вучонага аб абранай прафесп i планах на будучыню.
Нельга сказаць, што я на працягу усяго жыцця марыу стаць фiлосафам. Хаця тэарэтычныя даследаваннi пачал1 ц1кав1ць мяне падчас вучобы у Беларуск1м дзяр-жауным эканам1чным ун1верс1тэце. Па базавай адука-цы1 я пал1толаг-менеджэр, скончыу бакалаурыят 1 маг1стратуру па гэтым накрунку. I тут важна нагадаць пра кандыдацю экзамен па фшасофн у канцы навучання маг1стратуры, яю быу зданы добра. На маю думку, гэта пауплывала на далейшае развщцё падзей.
Праз некаторы час мне патэлефанавала доктар фшасофсмх навук, прафесар Яскев1ч Ядв1га Стан1славауна, на той час дэкан 1нстытута сацыяльна-гумаштарнай адукацы1 БДЭУ, 1 прапана-вала пастутць у асп1рантуру ф1ласофскага напрамку. У вышку я яе скончыу, застауся працаваць у 1нстытуце фшасофи 1 пакуль н1 разу не пашкадавау аб гэтым. Можна абагульнщь вышэйска-занае тым, што мая прафеая вызначылася праз злучэнне вол1 выпадку з пэуным унутраным адчуваннем сва1х здольнасцей.
Што да рол1 настаун1ка ц1 аутарытэтнага навукоуца у выбары прафесИ або навуковага напрамку, то ввдавочна, што яна велыш важная, але у той жа час яе нельга перабольшваць. Тым больш у галше ф1ласофИ. Ёсць меркаванне, што уся г1сторыя фшасофн - гэта адна вялжая спрэчка уах са ус1м1, якая працягваецца прыбл1зна 2500 гадоу. Я часткова згодны з гэтай думкай. Кал1 б
66 НАУКА И ИННОВАЦИИ / №4 (218) / Апрель 2021 /
http://innosfera.by
у развщщ гэтай навую вырашальную ролю ады-грывала прызнанне аутарытэтау (у патрыярхаль-ным разуменн1 дадзенай фразы), то мы зараз шсал1 б толью адныя каментары да Платону 1 не з'явшася б шяюх 1ншых аутарытэтау вышэй за яго. Кал1 1сц1 далей у дадзенай парадыгме мыслення, то н1 Кант, ш Маркс, н1 Н1цшэ, ш Фуко не набыл1 б тую блкку-часць, велiч i вядомасць, што яны маюць цяпер. Таму у межах фшасофп размауляць пра аутарытэт можна вельм1 умоуна. Так, чытаць знакам1тых фшо-сафау, разб1рацца у 1х 1дэях заусёды будзе добрым тонам, але зуам не абавязкова па уах пытаннях з 1м1 сал1дарызавацца. Першае 1 апошняе словазлучэнне у фшасофп - рэальная свабода думкг Пры яе наяу-насц1 само паняцце аутарытэта размываецца 1 уво-гуле пазбауляецца усялякай формы.
Варта мовщь, што кожны спецыялiст выбiрае прафесiю з ул^ам розных прычын. Уплыу настаушка щ аутарытэтнага спецыялiста з'яуля-ецца не адзшай падобнай умовай. I менавгга у гэтым заключаецца яе асабл1вы шарм. Для мноства мала-дых навукоуцау настаушк падобны да лесвщы, ён сiмвалiзуе мэту, метад i перспектыуны вынiк 1х кар'еры. Хоць перад вачыма 1 ёсць лесвща, але як на яе узб1рацца, з якой хуткасцю, пераскокваць прыступк цi не, з адкатамi назад щ без адката -залежыць толькi ад самога маладога навукоуца. Амаль тая ж гiсторыя з аутарытэтным вучоным (щ ф1лосафам), за выключэннем таго, што ён зможа дапамагчы i падцягнуць асабiста цябе. Выдатна канешне, кал1 твой настаушк адначасова 1 выб1тны навуковец, як гэта атрымалася у мяне. Кандыдат фiласофскiх навук, дацэнт 1гар Мiхайлавiч Баб-коу (мой навуковы мраушк) - дастаткова вядомы ф1лосаф не тольк у Беларус1, але, напэуна, ва усей Цэнтральна-Усходняй Еуропе. Нягледзячы на гэта, я не магу сказаць, што з'яуляюся пераемн1кам щ прадаужальшкам яго ф1ласофск1х 1дэй. Магчыма, нават наадварот, у мяне супрацьлеглы позiрк на многiя рэчы. Мiж iншым падобныя адносiны у фшасофп - цалкам нармальная з'ява.
НастаунШ 1 аутарытэты у фшасофп мне уяуляюцца вельм1 каштоуным рэсурсам, як можна выкарыстоу-ваць для свайго развщця у прафесп. Можна, аднак не абавязкова. Мяжы дасканаласц1 тут няма, як 1 адна-значна правшьнага шляху. У любым выпадку кожны навуковец ц1 ф1лосаф, у якога ёсць чаму навучыцца, заслугоувае паваг1. Тым не менш з 1м пры неабход-насц1 можна 1 трэба спрачацца, у тым л1ку тсьмова, з дапамогай артыкулау, часоп1сау 1 мовы навук1.
Прадметная вобласць маiх даследаванняу -вывучэнне г1сторы1 ф1ласофИ. У мяне 2 прыярытэт-
ных напрамк1: будысцкая фшасоф1я 1 нацыянальная беларуская ф1ласоф1я. У межах апошняй зараз выву-чаю дактрыну народн1цтва 1 яе уплыу на беларускае грамадства у канцы XIX - пачатку ХХ ст. Даследуючы гэты перыяд, можна даведацца пра мноства щкавых рэчау, яюя 1 у наш час да некаторай ступеш актуаль-ныя. Напрыклад, вядома, што у канцы XIX ст. народ-н1к1 прытрымл1вал1ся л1беральных 1 сацыял1стычных поглядау. Аднак на шэраг важных пытанняу (у тым лшу на нацыянальнае) адказ менавгга беларускiх прадстаун1коу гэтай плын1 больш падобны да нацы-янал1зму 1 умеранага кансерватызму. Увогуле народ-нщтва сумяшчае у сабе тэз1сы розных пал1тычных 1дэалог1й 1 ф1ласофск1х дактрын. Дадзеная с1туацыя узаемапран1кнення 1 сукнавання 1дэй, як1я л1чацца амаль супрацьлеглым1, завецца 1дэалаг1чнай 1нвер-с1яй. Яе уздзеянне на чалавека 1 грамадства я дасле-дую па працах М.К. Судзшоускага-Руселя.
Гэты ф1лосаф 1 рэвалюцыянер беларускага паход-жання меу эклектычныя ф1ласофск1я погляды, нягледзячы на ампатьн да сацыял1зму. Ён з'яуляецца тыпо-вым iнтэлектуалам, яю дзiуным чынам спалучае у творчасщ супярэчл1выя 1дэйныя напрамк1. Больш за тое, трэба разумець, што дадзеная асабл1васць была характэрна для мнопх шшых выб1тных асоб таго часу. I кал1 зараз гэта, насамрэч, звыклая з'ява, то 100-130 гадоу таму ф1ласофская эклектыка была чымсьщ нез-вычайным 1 не даследаваным. У вын1ку такая непас-лядоунасць у поглядах была шырока распаусюджана 1 потым, на этапе з'яулення пал1тычных партый (1890-я гг.). Таму можна казаць, што вдэалапчная шверая ады-грала важную ролю ва утварэнш пал1тычнага вакууму напярэданн1 Першай рускай рэвалюцын (1905-1907 гг.).
За даследаванне народнщтва i аналiз пэуных асабл1васцей гэтай 1дэалаг1чна-ф1ласофскай плын1 я атрымау стыпендыю Прэз1дэнта Рэспубл1к1 Беларусь таленав1тым маладым навукоуцам. Гэта сур'ёз-ная фiнансавая падтрымка, аванс на будучыню 1 дадатковая матывацыя для плённай працы.
Дадзены анал1з прывёу у вын1ку да аутарскай тэо-ры1, якая роб1ць спробу даць адказ на пытанне, як 1 чаму генезк: пал1т^гчных 1 фшасофсюх 1дэй абавязкова на пэуных этапах сустракаецца з унутраным1 супярэчнас-цям1. Даследаванне 1дэалаг1чнай шверсп, яе прычын, праяу 1 наступствау, а таксама вывучэнне яе на пры-кладзе творчасц1 М.К. Судзшоускага-Руселя складае ядро маёй кандыдацкай дысертацыг У хутк1м часе планую выходзщь з ёю на абарону. Спадзяюся, што у далей-шым буду разв1вацца як навуковы супрацоушк 1 змагу унесц1 свой невял1чю уклад у ф1ласоф1ю.
Материалы рубрики подготовила Ирина ЕМЕЛЬЯНОВИЧ
http://innosfera.by
/ №4 (218) / Апрель 2021 / НАУКА И ИННОВАЦИИ 67
