CC BY
7
■ ^^В нвучно-пракгичвстй журнал
Наука
и инновации
<
00
В любой профессии любовь к ней является одним из условий успеха, но это особенно справедливо для научно-исследовательской работы.
И. Жолио-Кюри
Андрэй Майсяёнак:
НЕВЫЧАРПАЛЬНАЯ
СПРАВА МАЙГО ЖЫЦЦЯ
Па прызнанн загадчыка аддзела внамшалогп i нутрыцэутык 1нстытута бiяхiмii бiялагiчна актыуных злучэнняу НАН Беларусií галоунага навуковага супрацоушка Навукова-практычнага цэнтра па харчаванн НАН Беларусií члена-карэспандэнта Андрэя МАЙСЯЁНКА, 50 гадоу навуковай працы - гэта суцэльны i бесперапынны працэс, што заусёды вабiу яго новым адкрыццям1, ведам^ магчымасцямк Гэта бясконцая па сваiх маштабах прастора, неабсяжныя гарызонты якой клiчуць i зацягваюць вучонага так, што няма часу нават азiрнуцца. Напярэдаднi яго 75-годдзя мы папрасiлi распавесцi нам пра тое, як адбывауся выбар жыццёвага шляху, iмя якому - НАВУКА.
- На мой погляд, вядомы беларускi шсьмен-нiк Алег Лойка генiяльна вызначыу ролю малой радзiмы: «...Само месца, дзе чалавек на-радз1уся, вырас, чымсьц1 - ды якое там чым-сьц1 - ус1м светам, як1м I ёсць напачатку для чалавека месца яго нараджэння,- уваходзщь у чалавека, творыць яго I, вядома ж, па-свой-му упрыгожвае, бо у святле нашых душ - свят-ло блак1ту I яснага сонейка, што заз1рала у мат-чыны вокны».
- Сапрауды, месца, дзе ты з'яв^ся на свет, - гэта своеасабл1вы код, яю у мног1м уплывае на разв1ццё асобы, на яе свядомасць, у пэунай меры акрэслiвае шлях у будучае. Я нарадз1уся 1 чэрвеня 1943 г. на сучас-най Вщебшчыне 1 г1старычнай В1леншчыне, менавгга у той яе частцы, што завецца Дзксненшчынай, а даклад-ней - у горадзе Глыбокае. Беларускае Паазер'е - калыска
и™
* ¿и
З бацьт у Шаркаушчыне (1947 г.)
мнопх знакамиых людзей, як1я належал1 да розных культур 1 народау. Цудоуны сквер роднага Глыбокага увека-вечваюць постац1 землякоу: 1оафа Корсака - заснаваль-н1ка горада 1 фундатара храмау - перлш В1ленскага барока, Вацлава Ластоускага - акадэмжа, нязменнага сакратара Акадэми навук Беларусь Паула Сухога - ав1яканструк-тара, Эл1эзэра 1цхока Бэн-Ягуды (Перэльмана) - фшо-лага, стваральн1ка сучаснага 1урыта, Язэпа Драздов1ча -вандроушка, мастака, педагога 1 мысл1целя, 1гната Буй-н1цкага - заснавальн1ка нацыянальнага тэатра, Алеся Ду-бров1ча - паэта. Спадзяюся, што скульптурная галерэя па-поунщца вобразам1 п1сьменн1ка, сцэнарыста, аутара бес-смяротнага твора «Знахар» Тадэуша Даленг1-Мастов1ча, нацыянальнага дзеяча, публщыста Клаудз1я Душэуска-га, п1сьменн1ка, аутара кшг «Суворау», «Кутузау» Ляво-на Ракоускага, селекцыянера, заснавальн1ка асяродкау садаводства, пачынальшка традыцы1 батан1чных 1 дэн-дралаг1чных садоу у рэг1ёне 1вана С1коры 1 яго нашчадка у гэтай галше - акадэм1ка Уладз1м1ра Рашэтн1кава, а так-сама шшых выб1тных дзеячау.
О
На спартыунай дошцы гонару Гродзенскага медiнстытута (1963 г.)
Глыбокае - гэта пачатак майго жыцця, за якое ма1м бацькам прыйшлося змагацца у жорстюя часы аку-пацы1. Мац1 - Антанша Фёдарауна (з Ротчанкавых) -настаушца б1ялоги, абсальвентка В1ленскага ушвер-с1тэта, перад вайной працавала завучам Лужкоускай школы, разам з Язэпам Драздов1чам выкладала б1яла-г1чныя навукь Тая школа, зразумела, была савецкай, таму у часы акупацьп мащ асцерагалася педагаг1чнай працы. Зарабляу на жыццё бацька - Георг1й Шюфа-рав1ч, таксама выпускн1к В1ленскага ушверсггэта, маю-чы добрую х1рург1чную практыку у Лужках да 1941 г.-у шп1тал1, як1м к1равау знакампы доктар 1 пал1тыч-ны дзеяч Усевалад Шыран. Бацьку у 1943 г. за адмову працавать палщэйсюм лекарам выслал! у небяспеч-ную зону, а мащ з грудным немаулём давялося выжы-ваць у стане заложшкау. Дапамагл1 родныя, яюх ня-мала на Глыбоччыне 1 у суседняй Шаркаушчыне. Там мы усе апынулкя пасля вызвалення тэрыторып кра1-ны Чырвонай Арм1яй, а бацька быу прызначаны гос-сашнспектарам 1 х1рургам. У 1948 г. пераехал1 у г.п. Ва-рапаева Дуншавщкага раёна Полацкай (пазней Мала-дзечанскай) вобласц1.
У гэтым маляушчым 1 добрауладкаваным мястэчку Дз1сненшчыны знаходзшся графск1 палац 1 парк на-шчадкау знакам1тага роду Тызенгаузау, адбывалшя ле-гендарныя прасфорныя заезды 1 паляванне на ваукоу у мшулыя часы, тут таленав1ты селекцыянер 1ван Паулав1ч С1кора залажыу свой плодаттомшк. Тут яшчэ у 30-я гады узшк чыгуначны вузел, звязаушы Дзкненшчыну з 1ншым1 населеным1 пунктам1 Беларуси Ланцуг азёр у варапаеуск1х наваколлях, рамантычна павязаных стромкай рэчкай Заражанкай (Заранкай) 1 яе вытокам1 ад самых Дуншав1чау да Галбейск1х азёр 1 рэчю Дз1сёнк1, стварау непауторны пейзаж роднага краю, як1 застауся у памяц1 на усё жыццё. Тут бацька заснавау х1рург1чнае аддзяленне мясцовай бальнщы, тут мац1 распачала настаунщкую працу, тут нарадз1ла-ся мая сястра Алена, а я пайшоу «у навуку» - дзесяць гадоу пасц1гау яе у Варапаеускай СШ.
- Школа - найважнейшы этап у жыцц1 чала-века, на працягу якога мы атрымл1ваем асноуны багаж ведау, з чым i крочым у будучыню. Цi па-шанцавала вам з настаушкам1?
- Мне, як ус1м варапаеуцам, на гэты конт пашчасц1ла. Раённая школа мела выдатны педагаг1ч-ны калектыу, як1 ведау сваю справу 1 быу здольны за-щкавщь сва1м1 прадметам1 ус1х вучняу. Нагадаю про-зв1шчы выкладчыкау- дырэктар 1 географ Анатоль
Захарав1ч Бухлщю, завуч М1калай Зас1мав1ч Траян, мовавед Марыя Сямёнауна Гатоучык, настаунща за-межнай мовы Хрысц1на Сшзмундауна Лягов1ч, ф1зж М1калай Львов1ч Яцынов1ч, г1сторык Алена Мшалаеу-на Барэйша (Мароз), х1мж Марыя Яф1мауна Гардзеева, якая выкладала на беларускай мове, 1 класны юраушк Зоф1я Антонауна Ацецкая. Пэуны час выкладала ру-скую лггаратуру загадчык РАНА 1ра1да Георпеуна Га-бов1ч, якая напамяць цытавала паэмы Пушк1на 1 тым заахвочвала вучняу да клас1чных творау. Як вядома, акрамя таго школа выконвае i культурна-выхавау-чую м1с1ю. Тут нам двойчы пашанцавала: сярод вучняу 1 адначасова, як ш дз1уна, выкладчыкау з'яв1уся 1ос1ф Фам1ч Сушко - таленав1ты музыкант, як1 прай-шоу ГУЛАГ за удзел у Саюзе беларускай моладз1 пад-час акупацьп (быу вучнем Барыса Юта у Пастаускай сем1нары1). Лагерная «школа» для 1ос1фа Сушко стала музычным унiверсiтэтам. Яго талент зауважыл^ ён стау удзельн1кам канцэртных брыгад, нават акам-пан1ятарам Лщзп Русланавай 1, галоунае,- спрычышуся да прафкшнай музык1. У далейшым быу рэабШтава-ны, стау ираушком Маладзечанскага ансамбля «Спад-чына», заслужаным дзеячам культуры Беларуси а у гады маёй маладосщ пад яго юраунщтвам пры раённым Доме культуры, Варапаеускай СШ 1 1ншых установах узшкла больш за паутузша хорау, ансамбли аркестры. Я быу вучнем Сушко па класу баяна, удзельшкам хорау, яюя стал1 пераможцам1 абласных 1 рэспубл1канск1х аглядау. Памятаю 1957 г.- год сусветнага фестывалю моладз1 1 студэнтау. Тры хоры Варапаеускай СШ гучал1 на усю Беларусь. Гэты перыяд я называю «варапаеусюм рэнесансам». Апроч гэтага паспявал1 1 у спартыунай справе. Асаб1ста я стау двойчы чэмшёнам Маладзечан-скай вобласщ, в1цэ-чэмп1ёнам па футболе, удзельшчау у спаборн1цтвах па лёгкай атлетыцы. Хадз1л1 1 у края-знаучыя вандроуи - успам1наю паходы у мястэчка Ма-лыя Алашк1, на Нарач, у Вшейку. Менав1та у той час я стау щкавщца б1ялаг1чным к1рункам. Пры нашай варапаеускай сядз1бе быу добры сад, з яюм дапамагала дачка Окоры - Л1дз1я 1ванауна. Памятаю яе першыя парады у гал1не садаводства 1 вельм1 разумныя дум-ю пра чалавечыя каштоунасц1. Зразумелая рэч - паз-ней выпускн1кам1 гэтай жа варапаеускай школы был1 i будучы член-карэспандэнт НАН Беларусi М. У. Ка-заровец, знакам1ты ушверсггэцю матэматык, прафе-сар А. П. Садоусю, першы з рэг1ёна доктар медыцын-ск1х навук Б. Ф. Дарафееу (дарэчы, мой вучань), шшыя навукоуцы. Сярод выпускн1коу - генеральны дырэк-
тар Слуцкага мясакамб1ната К. А. Пятров1ч, мой адна-кашшк з 1959 г., якi праз шмат гадоу прыехау у род-ныя мясц1ны 1 застауся там жыць. Кал1 атрымл1ваецца, наведваю яго, успамшаем сяброу 1 настаун1кау, хоры 1 валейбол, прыгоды маладосц1. Па сканчэнш школы у 1959 г. прыняу рашэнне паступаць у новаствораны Гродзенск1 медыцынск1 1нстытут, як1 быу арыентава-ны на заходнебеларускую моладзь.
- Што спрыяла фармiраванню навыкау сама-стойнага жыцця падчас вучобы?
- Гродна у той ужо далёю час здавалася мне прыго-жым 1 вял1к1м горадам, значна больш разбудаваным, чым Маладзечна - былы наш абласны эпiцэнтр уох спартыуных 1 музычных падзей. Медыцына захап1ла адразу, хаця спачатку было цяжка, але я паступова уцягнууся у вучобу 1 нават стау выдатшкам. Ад свай-го курса удзельшчау у мастацкай самадзейнасщ (усё ж баяшст), ад 1нстытута - у валейбольных спаборн1цтвах. Да канца вучобы быу у зборнай камандзе, якая неадна-разова станавшася чэмшёнам горада, вобласщ 1 нават вщэ-чэмшёнам сярод ВНУ Беларуа у 1963 г., 1 атрымау, як 1 мае паплечшю, першы спартыуны разрад.
Галоунае у тыя часы - сустрэча з новай навуковай дысцыплшай, б1ях1м1яй, 1 сапраудным вучоным - Юры-ем М1хайлав1чам Астроуск1м. Здау экзамен на выдат-на 1 папраауся да яго у навуковы гурток. Пачау пра-цаваць разам з дацэнтам А. I. Балаклееусюм. Адначасова аргашзавалася навуковае студэнцкае таварыства. З часам выконвау самастойна доследы, пазнаёмiуся з сапрауднай навукай. 1ншым разам прыходз1лася ся-дзець за прыборам1 да ран1цы 1 праз гадзшу-другую 1сц1 на занятю ц1 сем1нары. В1даць, такая адданасць справе стала пасылам для таго, каб мяне прызначыл1 старшынёй навуковага таварыства, а кал1 скончыу ш-стытут - дал1 рэкамендацыю у асп1рантуру па 51ях1мИ.
Аб гэтым марыу, дзеля гэтага працавау. Але наперадзе чакал1 тэрм1новая служба у Савецкай Арми - началь-н1кам медпункта у танкавым палку у Полацку, курсы афщэрау запасу 1 нарэшце, пасля дэмабшзацып,- ча-роуная б1ях1м1я на кафедры у прафесара Астроускага. Полацк нас асабл1ва збл1з1у - там Юрый М1хайлав1ч працавау загадчыкам лабараторы1, там пахавана яго мащ. Увесь час ваеннай службы был1 з 1м у кантакце. Яшчэ у Гродне дацэнт кафедры б1ях1мп М. К. Лукашык заахвощу мяне у справе кн1газбору, 1 першыя падшс-ныя выданн1 я набыу менав1та у кн1гарн1 Полацкага ваенторга. Сёння маю вялжую б1бл1ятэку, частку якой перадаю вучням Варапаеускай СШ Пастаускага раёна.
Сустрэча з таленавггай, сапрауды творчай асобай, выб1тным навукоуцам Юрыем Астроусим, праца пад яго непасрэдным юраунщтвам 1 сумесная дзейнасць па стварэнт у 1970 г. аддзела рэгуляцын абмену рэчы-вау АН Беларус1 вырашыл1 мой навуковы лёс 1 вы-значыл1 шлях, яим крочу ужо больш як 50 гадоу. Шка-да, што Юрый М1хайлав1ч пайшоу з жыцця у лёса-носны 1991 год.
- Адметная рыса даследчыка - уменне нара-дзiць щэю, абгрунтаваць яе i давесцi да лапчнага завяршэння. Якiя свае найбольш каштоуныя пра-цы можаце прыгадаць?
- Даследаванне - гэта непарыунае аб'яднанне вдэ1, спосабу яе выканання, далучэння успх магчымых рэсур-сау да распрацоук 1 завяршэння праекта у выглядзе пу-бл1кацы1, укаранення вышкау, абгрунтавання перспек-тыу разв1цця. Адны даследчык1 - гэта метадысты, яюя добра 1 грунтоуна распрацоуваюць аналпыку, друг1я здольны трансл1раваць ужо гатовыя распрацоую, а трэ-ц1я - тэхшчна суправаджаць праекты. Ус1м знаходзщца месца у навуковай працы. Шкада, генератарау сапрауд-ных 1дэй, а тым больш прарыуных тэхналог1й становщ-ца усё менш. Навука робщца спецыял1заванай, 1 вель-
м1 важна здабываць сапрауды важк1я факты. Напры-клад, у маёй навуковай дзейнасщ сёння два галоуныя пытанн1. Першае - мехашзмы рэгуляцы1 абмену рэчы-вау у сферы ун1версальнага кафактару метабал1зму - ка-ферменту А (ацэцш1равання) 1 яго дачынення да рэдакс-с1гнал1равання. Другое - сёння актуал1зуецца пытанне дэф1цыту в1там1на Б, але, на жаль, гэтая агульнанацыя-нальная праблема у нас слаба распрацавана. Ёсць маг-чымасщ укаранщь замежныя распрацоук1, а с1л 1 срод-кау не хапае. З цяжкасцям1 вырашаем метадалог1ю до-следау на старым абсталяванн1, працуем над першай айчыннай манаформай в1там1на Б 1 яе выкарыстаннем па новым прызначэнш. Гэта вельм1 каштоуныя 1 акту-альныя праекты, сапрауды шавацыйныя.
- Якiя навуковыя праблемы вырашалкя вамi, як яны змяняюцца з цягам часу?
- Навуковая б1ях1м1чная школа Юрыя Астроускага у Гродне - найперш вггамшалапчная. Мы прытрым-л1ваемся установак, як1я был1 завешчаны нам яе за-снавальн1кам, 1 вядзём даследаванш у традыцыйным юрунку, паглыбляючы 1х метадалог1ю, пашыраючы фронт пошуку 1 выкарыстоуваючы навуковыя дасяг-ненн1 у практыцы - ахове здароуя. Больш як 20 гадоу гродзенсюя б1ях1м1к1 займал1ся люб1мым «каньком» шэфа - в1там1нам В!. Мая кандыдацкая дысертацыя, абароненая у 1971 г. таксама «тыямшавая». Але для мяне асабкта стала в1давочна, што толью тыям1нам сыты не будзеш, 1 паступова я распачау сваю справу -дослед шшага вггамша, а менав1та пантатэнавай к1-слаты - в1там1на В5, знакам1тага кампанента шампу-няу 1 дэрматалаг1чнага сродка, папярэдшка згаданага каферменту А. У 1977 г. правёу Усесаюзны с1мпоз1ум па гэтай тэме, у 1980-м - нашсау манаграф1ю 1 паступова стварыу працаздольны мэтанак1раваны калек-тыу, як1 падняу узровень ведау пра пантатэнавую к1-слату, яе кафермент А 1 1х розныя вытворныя да усеса-юзнага 1 сусветнага. У творчым аб'яднанн1 працавал1 1 х1м1к1, 1 фармаколаг1, 1 клшщысты. Распрацавал1 форму укаранення нашых вын1кау працы у Гродне, Рызе, М1нску, 1ркуцку. С1нтэзы новых рэчывау праводз1л1 у маскоуск1м НВЦ «Витамины». Меу надзейнага партнёра - доктара х1м1чных навук Вячаслава М1хайлав1ча Капялев1ча. Ён са свайго боку дадавау 1дэ1 у нашым творчым альянсе, большасць з яюх атрымала нямала аутарск1х пасведчанняу. Пра нашу агульную справу 1 захапленне пантатэнавай юслатой маскоусю жур-налкт Валерый Чумакоу нап1сау кн1гу «Субъект творения» у 2012 г., кал1 Вячаслава не стала у нашым жыцщ.
Разам з маскоуск1м1 вггамшолагам1 стварыл1 не-кальк1 новых лекау: пантатэнат кальцыя, патэв1тол, пантагам 1 шш. Шкада, але пасля 1991 г. творчы «пан-татэнавы» альянс разбурыуся 1 сёння мае тольк дроб-ныя элементы былога роскв1ту. Прауда, вытворчасць пантагаму у Раси працягваецца. I гэта у той час, кал1 сусветная навука пачынае кап1тальна 1 усебакова пад-ступацца да б1ях1мп каферменту А. Напрыклад, еура-пейск1я с1мпоз1умы 2014 1 2016 гг., на яюя я быу запро-шаны, был1 цалкам прысвечаны дадзенай тэме. Дамшуе роля каферменту А у патагенэзе нейрадэгенератыу-ных захворванняу 1 у разв1цц1 рэз1стэнтнасц1 да х1м1я-тэрапи. У гэтых пытаннях супрацоушчаем з навукоу-цам1 Масквы 1 Львова, зб1раемся прэзентаваць вын1к1 нашых новых даследаванняу на м1жнародных кангрэсах.
Таюм чынам, в1там1налог1я, а канкрэтна б1ях1м1я пантатэнавай к1слаты 1 каферменту А, была 1 застаец-ца галоунай справай усяго майго навуковага жыцця. Справай невычарпальнай, таму што высок узровень медыка-б1ялаг1чных навук адкрывае новыя гарызонты ведау 1 магчымасцей выкарыстання патэнцыялу пантатэнавай к1слаты 1 шшых незалежных фактарау хар-чавання, таих як в1там1н Б, фол1евая к1слата, в1там1ны группы В, мжраэлементы, у захаванн1 здароуя чалавека.
- Над чым працуеце зараз, як вызначаеце цiка-выя тэмы?
- Як я згадау вышэй, разам з супрацоушкам1 спра-бую стварыць новую метадалог1ю вызначэння каферменту А як мадулятара бялковых структур, адкрыць спектр рэдакс-фармакалапчных сродкау для праф1лактычнай 1 кишчнай медыцыны. Сумесна з укра1нск1м1 калегам1 удалося прадэманстраваць, як гэты мехашзм працуе пры рэз1стэнтнасц1 пухл1нных клетак да х1м1ятэрапп. Заста-ецца у нашых руках магчымасць стварэння новых б1я-карэктарау для праф1лактык1 дэфщыту в1там1на Б, селену, ёду у харчаванш. Разам з НПЦ НАН Беларуа па харча-ванн1 працуем над вызначэннем шкодных фактарау ежы у сучасным жыцц1. Асабл1ва ваюем са злоужываннем паваранай сол1, даследуем пальмавы алей, у аднос1нах да якога ёсць вострыя пытанн1. Сумесна з членам-кар-эспандэнтам З. В. Лоуюсам стварыл1 альбом «Продукты и блюда: оценка фактического питания и потребления нутриентов», с дапамогай якога можна падл1чыць, што ужываем карыснага, дрэннага 1 кольк1 калорый трапляе у аргашзм з тым щ 1ншым прадуктам.
- Вы пакiнулi адметны след у развiццi навуко-вай змены. Якiя перспектывы, на ваш погляд, мае айчынная навука у гэтым плане?
З Барысам Кiтам - знакам1тым вучоным-астранаутам (2013 г.)
- За сваю шматгадовую працу я быу навуковым юраушком 24 дысертантау, сярод як1х - 20 кандыдатау навук 1 4 дактары. Ц1кава, што, нават рыхтуючы сваю кандыдацкую у 1970-м, я адначасова юравау даследаван-ням1 супрацоушкау, як1я у наступныя гады змагл1 аба-ран1ць 5 кандыдацк1х дысертацый эксперыментальна-кл1н1чнага к1рунку. Турбавауся аб вучнях, апекавау 1х, рыхтавау, а кал1-шкал1 нават дыктавау 1м тэксты, хаця дауно зразумеу, што кал1 чалавек сам не нап1сау ды-сертацыю, то 1 артыкулы у далейшым п1саць не зможа. Строга кажучы, прафес1йны навуковец - гэта шсьмен-н1к, асабл1ва у сённяшшх умовах, кал1 для рэйтынга-вых публ1кацый патрабуецца высок1 узровень пад-рыхтоук1 рукап1су. Усе мае выхаванцы унесл1 свой уклад у нашу агульную справу 1 стварыл1 немалы на-вуковы прадукт. Таму я быу абраны у 2000 г. сябрам НАН Беларуа 1 працую прадуктыуна у свае ужо нема-ладыя гады. Дапамагаюць працаздольнасць 1 адчуван-не адказнасц1 за справу 1 калег. У свой час гэта ацашу Ю. М. Астроусю 1 прызначыу мяне вучоным сакратаром, фактычна сва1м намесн1кам заснаванай 1м акадэм1ч-най установы у Гродне, што дало мне каштоуны дос-вед сумяшчэння навуковай 1 адмшктрацыйнай працы.
У 1нстытуце б1ях1мИ за гады яго кнавання было падрыхтавана больш як 100 кандыдатау 1 дактароу навук для ВНУ 1 шшых устаноу. Гэта вялжае дасягненне 1 аснова пераутварэння б1ях1м1чнага цэнтра Гродзен-шчыны ва ушверсггэцю 1 навуковы цэнтр Беларус1. Шкада, што умовы працы, часовае пераутварэнне 1н-стытута у ф1л1ял прывял1 да страты вопытных наву-коуцау, у тым л1ку 1 у ма1м калектыве. Са мной 1 зараз працуе некалью вучняу, але, на жаль, змены на паса-ду загадчыка аддзела падрыхтаваць не удалося. Мо-ладзь 1дзе у навуку неахвотна, разл1чваю тольк1 на тое, што усё ж знойдзецца чалавек, здольны цягнуць ха-мут юраушка аддзела в1там1налогИ 1 нутрыцэугым -
адзшага спецыялiзаванага навуковага падраздзялен-ня у нашай дзяржаве. Загадчык аддзела - у сённяшн1м акадэмiчным жыцщ, на жаль, больш адмшктратыу-ная праца, на якую патрэбна шмат часу, i з-за гэтага не заусёды атрымлiваецца напiсаць нармальны ар-тыкул. Спрабую запрашаць у свой калектыу ужо ста-лых людзей, кандыдатау навук з ВНУ, у прыватнасщ з Гродзенскага медунiверсiтэта. 1м юруе член-карэспан-дэнт В. А. Сняжыцю, з якiм працуем разам па стварэн-нi кластара падрыхтоую маладых медыкау да даслед-чай працы. З гэтым узн1кае надзея, што мы здолеем стварыць сумесны эфектыуны механiзм не толькi пад-трымк1, але i разв1цця акадэм1чнай навук1 у Гродне. У ^нуючых умовах шчыльнае супрацоунщтва НД1 i ВНУ - адзшая магчымасць захавання навуковага асяроддзя дзяржавы, але для гэтага трэба канцэн-травацца на галоуных працаздольных кiрунках, пе-раадольваць ведамасныя i галiновыя бар'еры, выка-рыстоуваць усе даступныя варыянты для мiжнарод-нага супрацоунщтва.
Новыя пытанш ставiць Мiжведамасны каардына-цыйны Савет па праблемам харчавання пры НАН Бела-русi пад кiраунiцтвам акадэмжа У. Р. Гусакова. Трэба на iх адказваць, бо гэта здароуе i лёс людзей, укара-ненне здаровага ладу жыцця, перспектывы станаулен-ня сапрауднай беларускай нутрыцыялогii. У мшулым годзе правялi I Нацыянальны кангрэсс па харчаванн1 «Навука i харчаванне для беларускай нацьп», у гэтым -рыхтуем II кангрэс бiяхiмiкау i малекулярных бiёлагау.
- Мяне здауна цiкавiць пытанне: як становяц-ца выб|тным1 вучоным1, чаму гэтыя людз1, нягле-дзячы на тое, дзе i у ямм асяроддзi нарадзiлiся, у 99% з'яуляюцца сапраудным1 ¡нтэл1гентам1?
- Спадзяюся, што штэл^ентнасщ у мяне насамрэч хапае. Найперш павiнен успомнiць бацькоу - яны былi выхаванцамi «Лiтоускага Iерусалiма», скончылi Вшен-скi унiверсiтэт у малым лжу асоб - выхадцау права-слаунага асяроддзя на Дзкненшчыне. Менавiта ад iх набыта галоунае - щкавасць да ведау i культура жыцця, працаздольнасць i замшаванне родным краем. Да таго ж у маладосщ я быу удзельшкам вышэйзгаданага «варапаеускага рэнесансу», i гэта паюнула адметны след на усё астатняе жыццё. Я кшгалюб, аматар гiсто-рыi i культуры. Нямала зрабiу, калi у 1990-1996 гг. быу абраны народным дэпутатам Гродзенскага абласнога Савета, юравау у рамках дэпутацюх магчымасцей на-вукай i культурай рэпёна. Разам з прафесарам С. Габру-севiчам стварыи Гродзенскае аддзяленне Беларускага
фонду культуры. Вялжае уражанне на мяне зрабша праца прафесара, гiсторыка i археолага Мiхася Тка-чова, якi далучыу да удзелу у складаннi «Энцыклапе-дыi гiсторыi Беларусi», спрыяу маiм доследам у гiсто-рыi навую i медыцыны i дапамагау стварыць трады-цыю рэгiянальных краязнаучых чытанняу, у тым лiку на Дзкненшчыне. Працягваю шматгадовае супра-цоунiцтва з Глыбоцим, Браслаускiм i Пастаускiм края-знаучым1 музеям1, куды перадау нямала экспанатау. Маё хобi дауно ужо стала амаль другой прафеаяй. Захапленне псторыяй ператварылася у перыядыч-ную працу у гал1не г1сторы1 навую i медыцыны. На-пэуна, шмат хто ведае вернутае мною да жыцця iмя Сташслава Нарбута - легендарнага лекара Браслава, а таксама мае працы па псторып Гродзенскай меды-цынскай акадэмii канца XVI стагоддзя i яе заснаваль-шка Ж. Э. Жылiбера. Дзейнасць апошняга па сутнасщ не прызнана, хаця фактычна яго праца «Флора Ливы», выкананая i апублiкаваная у Гродне, распачала акадэмiчную навуку Беларусь У бягучым годзе пры-маю удзел у святкаваннi 250-годдзя акадэмша А. Сня-дзецкага, заснавальнiка эшгенезу i бiяхiмiчнай навукi у Беларус1 i Л1тве. Мой персанальны арх1у ствараец-ца у Глыбоцкiм занальным архiве. Зараз заклапоча-ны лёсам архiва акадэмiка Ю. Астроускага i славута-га акадэмiка астранаутыкi Б. Юта.
- Што б вы назвалi асноунь^ фактарамi сваёй устойл1вай дзейнасц|?
- Вядома ж, гэта мая сям'я. Ажашуся позна, у 33 гады, але назаусёды. Жонка, Галша 1ванауна, зразумела, з Паазер'я (Браслау), лекарка. Вяселле адбылося на ра-дзiме мацi, у Шаркаушчыне. Там мае бацькi i пахава-ны. Заусёды натхнялi на няурымсивую працу сыны Юрый i Яуген. Малодшы пайшоу па маiх слядах, грун-тоуна займауся вггамшалопяй, стау кандыдатам навук, дацэнтам, працуе у Гродзенскiм медунiверсiтэце, распрацоувае пытаннi гiгiены харчавання.
А што тычыцца любовi^ Па-ранейшаму адчуваю усё такую ж неадольную цягу да навую, неспыняе-май, шматаблiчнай, недаступнай, часам зменлiвай, але па-ранейшаму чароунай... Бацька мне часта цытавау Адама Мiцкевiча: «Ojczyznie, nauka, cnota». Айчына, навука, годнасць. Гэтым i жыву... EU
1рына ЕМЕЛЬЯНОВ1Ч
