Научная статья на тему 'АУДИТОРИЯ МАШҒУЛОТЛАРИДА КАСБИЙ КОМПЕТЕНЦИЯЛАРНИ МИЛЛИЙ ҚАДРИЯТЛАР АСОСИДА РИВОЖЛАНТИРИШНИНГ ИННОВАЦИОН ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ'

АУДИТОРИЯ МАШҒУЛОТЛАРИДА КАСБИЙ КОМПЕТЕНЦИЯЛАРНИ МИЛЛИЙ ҚАДРИЯТЛАР АСОСИДА РИВОЖЛАНТИРИШНИНГ ИННОВАЦИОН ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Энергетика и рациональное природопользование»

CC BY
41
6
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
технология фани / миллий қадриятлар / халқ ҳунармандчилиги. / science of technology / national values / folk crafts.

Аннотация научной статьи по энергетике и рациональному природопользованию, автор научной работы — M. Amanbaev

Мақолада бўлажак технология фани ўқитувчиларининг касбий компетенцияларни ривожлантириш, касбий компетентликни шакллантириш буйича амалга оширилган ишлар, бўлажак ўқитувчиларнинг инновацион технологиялари ва касбий, шахсий кўникмаларини ошириш учун педагогик-психологик шарт-шароитлар, касбий компетентлигини шакллантириш каби масалалар ўз аксини топган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

INNOVATIVE TECHNOLOGIES FOR THE DEVELOPMENT OF PROFESSIONAL COMPETENCES BASED ON NATIONAL VALUES IN AUDIENCE TRAINING

The article reflects the work carried out on the development of professional competences of future technology teachers, the formation of professional competence, innovative technologies and pedagogical-psychological conditions for improving the professional and personal skills of future teachers, and issues such as the formation of professional competence.

Текст научной работы на тему «АУДИТОРИЯ МАШҒУЛОТЛАРИДА КАСБИЙ КОМПЕТЕНЦИЯЛАРНИ МИЛЛИЙ ҚАДРИЯТЛАР АСОСИДА РИВОЖЛАНТИРИШНИНГ ИННОВАЦИОН ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ»

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 6 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

АУДИТОРИЯ МАШГУЛОТЛАРИДА КАСБИЙ КОМПЕТЕНЦИЯЛАРНИ МИЛЛИЙ ЦАДРИЯТЛАР АСОСИДА РИВОЖЛАНТИРИШНИНГ ИННОВАЦИОН

ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ Аманбаев Муратбай Абдимуратович

Ажиниёз номидаги Нукус давлат педагогика институти катта укитувчиси https://doi.org/10.5281/zenodo.7192875

Аннотация. Мацолада булажак технология фани уцитувчиларининг касбий компетенцияларни ривожлантириш, касбий компетентликни шакллантириш буйича амалга оширилган ишлар, булажак уцитувчиларнинг инновацион технологиялари ва касбий, шахсий куникмаларини ошириш учун педагогик-психологик шарт-шароитлар, касбий компетентлигини шакллантириш каби масалалар уз аксини топган.

Калит сузлар: технология фани, миллий цадриятлар, халц %унармандчилиги. ИННОВАЦИОННЫЕ ТЕХНОЛОГИИ РАЗВИТИЯ ПРОФЕССИОНАЛЬНЫХ КОМПЕТЕНЦИЙ НА ОСНОВЕ НАЦИОНАЛЬНЫХ ЦЕННОСТЕЙ В

АУДИТОРНЫХ ЗАНЯТИЯХ

Аннотация. В статье отражена работа, проводимая по развитию профессиональных компетенций будущих учителей технологии, формирование профессиональной компетентности, инновационные технологии и педагогико-психологические условия повышения профессионального и личностного мастерства будущих учителей, а также такие вопросы, как формирование профессиональной компетентность

Ключевые слова: наука о технике, национальные ценности, народные промыслы.

INNOVATIVE TECHNOLOGIES FOR THE DEVELOPMENT OF PROFESSIONAL COMPETENCES BASED ON NATIONAL VALUES IN AUDIENCE TRAINING

Abstract. The article reflects the work carried out on the development of professional competences of future technology teachers, the formation of professional competence, innovative technologies and pedagogical-psychological conditions for improving the professional and personal skills of future teachers, and issues such as the formation of professional competence.

Key words: science of technology, national values, folk crafts.

КИРИШ

Олий таълим муассасаларида булажак технология фани укитувчилари ёгочга ва металларга ишлов бериш, пазандачилик ва газламага ишлов бериш жараёнлари билан уйгунлаштирилган ва миллий кадриятлар асосида халк хунармандчилигига оид технологиялари, хунармандларнинг бозор муносабатлари асосидаги фаолиятлари, уюшмалари ва унинг истикболлари, хунармандчилик буйича кургазма ва танловларни ташкил килиш ва иштирокчиларни танлаш коидалари, хунармандлар томонидан экспорт ва ички бозор учун ишлаб чикарилаётган махсулотлар, халк хунармандчилигида фойдаланилаётган нодир материаллар, асбоб-ускуналар, миллий кадриятлар асосида халк хунармандчилигига оид касбий компетенциялар оркали узлуксизлиги, узвийлиги ва яхлитлиги таъминланади. Бунда бахолаш, композицион яхлитлик, халк хунармандчилигига оид танланган битта касб-хунар турлар, халк хунармандчилигининг танланган йуналиши буйича уйгунлаштирилган махсулот тайёрлаш иш усуллари, замонавий дизайн талаблари билан уйгунлаштирилган халк хунармандчилиги

БС1ТЖСТ ЛЖБ ЖЖОУАТЮЖ

ЮТЕЯМАТЮМЛЬ 8С1ЕОТ1Р1С ГОШМАЬ УОШЫЕ 1 188иЕ 6 иШ-2022: 8.2 | КБК 2181-3337

махсулотларини тайёрлаш иш усулларига оид билим, куникма ва малакаларга эга булиши долзарб масалаларидан бири хисобланади.

ТАДЦЩОТ МЕТОДИ

Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 20-апрелдаги П^-2909-сонли «Олий таълим тизимини янада ривожлантириш чора-тадбирлари тугрисида»ги ва 2022 йил 28-январдаги ПФ-60-сонли «2022-2026 йилларга мулжалланган янги Узбекистоннинг тараккиёт стратегияси тугрисида»ги фармон ва карорлари хамда мазкур фаолиятга тегишли бошка меъёрий-хукукий хужжатларда белгиланган вазифаларни амалга оширишда ушбу тадкикот иши муайян даражада хизмат килади.

Миллий кадриятлар асосида булажак технология фани укитувчиларининг халк хунармандчилигига оид касбий компетенциялари ривожлантиришнинг педагогик тизими элементлари сифатида куйидагилар таклиф этилди: максад ва вазифалар; технологик таълим укитувчиларининг халк хунармандчилигига оид касбий компетенцияларини кадриятлар асосида ривожлантириш боскичлари; булажак технология фани укитувчиларининг халк хунармандчилигига оид касбий компетенцияларини кадриятлар асосида ривожлантириш мазмуни, шакл, метод ва воситалари ва натижавий-бахолашни уз ичига олади.

Айни вактда Республикамиз ижтимоий хаётига шиддатли тезликда ахборотлар окими кириб келмокда ва кенг куламни камраб олмокда. Ахборотларни тезкор суръатда кабул килиб олиш, уларни тахлил этиш, кайта ишлаш, назарий жихатдан умумлаштириш, хулосалаш хамда талабага етказиб беришни йулга куйиш таълим тизими олдида турган долзарб муаммолардан бири хисобланади. Таълим-тарбия жараёнига касбий компетенцияларни ривожлантириш технологияларини тадбик этиш юкорида кайд этилган долзарб муаммони ижобий хал этишга хизмат килади.

Булажак технология фани укитувчиларининг касбий компетенцияларини миллий кадриятлар асосида ривожлантиришда таълим-тарбия бериш жараёнига анъанавий ёндашув сифатида билим, куникма ва малакаларни шакллантиришга каратилган. Бу куп холларда талабаларнинг куп билимга эга булган мутахассис булиб етишишига уз кизикиш ва мойиллигига мос булган касбни танлаш имкониятини беради, уларнинг купчилиги бу билим, куникма ва малакалардан узларининг касбий фаолиятида самарали фойдалана олмаяпти.

ТАДЦЩОТ НАТИЖАСИ

Булажак технология фани укитувчиларининг касбий компетенцияларини миллий кадриятлар асосида ривожланишининг устувор йуналишлари куйидаги стратегик максадлари хисобланади:

технологик таълимни мехнат бозори талаблари асосида модернизация килиш, ижтимоий-иктисодий жихатдан баркарор ривожлантириш;

булажак технология фани укитувчиларида техник объект хамда технологик жараён давомида бажариладиган операциялар юзасидан олган билим, куникма ва малакаларини мустакил амалий фаолиятда куллаш, касб-хунар танлаш, миллий ва умуминсоний кадриятлар асосида ижтимоий муносабатларга кириша олиш, мехнат бозорида зарур буладиган касбий компетенцияларини шакллантириш;

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 6 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

технологик саводхонлик, танкидий, креатив ва тизимли фикрлаш, мустакил карор кабул кила олиш, уз интеллектуал кобилиятларини намоён эта олиши ва маънавий баркамол шахс сифатида шаклланиши учун зарур шарт-шароит яратиш инновацион технологияларга богликлиги билан ифодаланади. МУ^ОКАМА

Инновацион таълим технологияси - таълим максадига эришиш жараёнининг умумий мазмуни, яъни, аввалдан лойихалаштирилган таълим жараёнини яхлит тизим асосида, боскичма-боскич амалга ошириш, аник максадга эришиш йулида муайян метод, усул ва воситалар тизимини ишлаб чикиш, улардан самарали, унумли фойдаланиш хамда таълим жараёнини юкори даражада бошкариш кобилиятини намоён этади.

Таълим методи - укув жараёнининг мажмуавий вазифаларини ечишга йуналтирилган укитувчи ва талабаларнинг биргаликдаги фаолияти усули.

Технология фани укитувчисини самарали фаолият курсатишга ундовчи дарснинг методик ишланмасини пухта ишлаб чикишдан фаркли уларок, инновацион таълим технологияси талабалар фаолиятига нисбатан йуналтирилган булиб, у талабаларнинг шахсий хамда укитувчи билан биргаликдаги фаолиятларини инобатга олган холда, укув материалларини инновацион ёндашув асосида узлаштиришлари учун зарур шарт-шароитларни яратишга хизмат килади.

Инновацион таълим технологиясининг марказий муаммоси - таълим олувчи шахсини ривожлантириш оркали таълим максадига эришишни таъминлашдан иборат.

Педагогик технология назарияси утган асрнинг иккинчи ярмидан бошлаб асосланиб келинаётган булсада, айнан "педагогик технология" тушунчасига нисбатан турлича ёндашувлар мавжуд. Хусусан, педагог олим В.П.Беспалько педагогик технологияни "амалиётга тадбик килинадиган муайян педагогик тизим лойихаси" дея таърифлайди хамда асосий диккатни укув-педагогик жараённи олдиндан лойихалашга каратади.

Булажак технология фани укитувчиларининг халк хунармандчилигига оид касбий компетенцияларини миллий кадриятлар асосида ривожлантириш жараёнида педагогик технологиялардан фойдаланишнинг самарадорлигини бахолаш хам мухим ахамиятга эга. Инновацион технологияларнинг имкониятидан келиб чиккан холда уларни амалиётга татбик этишнинг самарадорлигини бир катор мезонлар билан аниклаш мумкин. Улар куйидагилардир:

- таълим, тарбия ва шахсни ривожлантириш вазифаларининг узида яхлит акс эттира олиши;

- куп функцияли таълим воситаларидан фойдаланиш ва уларни осон эксплуатация килиш имкониятининг мавжулиги;

- педагогнинг талабаларга мустакил ишларни самарали ташкил этишга кумалашиш даражаси.

Шу сабабли инновацион технологияларнинг самарадорлигини технологик таълим укитувчиси томонидан уларнинг кулланилишига кура хам бахолаш мумкин. Укитиш тизимида инновацион технологияларни самарали куллаш педагогнинг касбий компетенциясиги хам боглик. Бунда куйидаги мезонлар мухим ахамиятга эга:

булажак технология фани укитувчиси томонидан инновацион технологияларга ижодий яъни, "креатив" узгаришлар киритилиши ва уларнинг кайта шакллантирилиши;

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 6 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

Санаб утилган мезонларга асосан 1-жадвалда касбий компетенцияларнинг ривожлантиришни 3 та компонентга булиб аникладик ва улар куйидагиларни уз ичига олади.

1-жадвал

Булажак технология фани укитувчиларининг касбий компетенцияларини

ривожлантириш компонентлари

№ Касбий компетенция Халк хунармандчилиги ва бадиий лойихалаш фани мисолида 5112100-Технологик таълим йуналиши учун Натижа

1 Таълим бериш компетентлиги HasapuM Халк хунармандчилиги ва бадиий лойихалашни урганади Узлаштириш курсаткичига асосан

ÄMa^HH Халк хунармандчилиги ва бадиий лойихалайди

MycraK;H.n Tat^HM Халк хунармандчилиги ва бадиий лойихалашларни тахлил килади

2 Тарбиялаш олиш компетентлиги fflaxcHH HaMyHa Укитувчининг педагогик одоб буйича шахсий намунаси Анкета сурови ва топшириклар асосида

ParöaT^aHTHpHm Компетенцияларни эгаллашга харакат килган ва эришганлиги

®a30.nam Топширкларни бажармаслик ёки хато бажариши ёки жазоланиши

3 Таълимнинг замонавий усулларини куллаш компетентлиги HoHH^am MeTogH Визуал назоратга асосланган укув амлиёт жойини самарали ташкил этишни урганади Узлаштириш курсаткичига асосан

Crafts texnologiyasi Талабалар хамкорликда ишлашни урганади, аклий менатга, ижодий ва мустакил фикр юритади

"CLEVER nopT^onuo" MeTogu Талабани мантикий фикрлаши шаклланади, назарияни амалиётга боглай олади

ХУЛОСА

Демак, талаба-ёшларнинг аклий ва жисмоний имкониятлари, ёши, психофизиологик хусусиятлари, билим даражаси, кизикишлари, лаёкатлари хисобга олинганлиги; талаба-ёшларда ватанпарварлик ва миллий гурур хиссини шакллантиришга каратилганлиги; талаба-ёшларда мустакил ижодий фикрлаш, ташкилотчилик кобилияти ва амалий тажриба куникмаларини ривожлантиришга йуналтирилганлиги билан изохланади.

REFERENCES

1. Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 20 апрелдаги "Олий таълим

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 6 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

тизимини янада ривожлантириш чора-тадбирлари тугрисида"ги П^-2909-сон карори. www. lex. uz.

2. Абдурашидов А.А. Миллий хунармандчилик воситасида талабаларда тадбиркорлик куникмаларини ривожлантиришнинг педагогик шарт-шароитлари: Афтореф. дис PhD док. - Тошкент, 2019. - 21 б.

3. Зохидова Д.А. Хунармандчиликка кириш. Методик кулланма. - Тошкент, 2012. -Б. 16.

4. Шомирзаев М.Х. Миллий хунармандчиликнинг шаклланиши васпектриал-вариатив ривожланишида фанлар интеграцияси. - Тошкент: Тафаккур, 2020. - 164 б.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.