Научная статья на тему 'ҚАСЫРЕТІМЕН ҚАРА ТАСТЫ ҚАҚ ЖАРҒАН ҚАЗАҚТЫҢ ЖАРЫҚ ЖҰЛДЫЗЫ ДУЛАТ ИСАБЕКОВ'

ҚАСЫРЕТІМЕН ҚАРА ТАСТЫ ҚАҚ ЖАРҒАН ҚАЗАҚТЫҢ ЖАРЫҚ ЖҰЛДЫЗЫ ДУЛАТ ИСАБЕКОВ Текст научной статьи по специальности «Биологические науки»

CC BY
62
12
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation
Область наук
Ключевые слова
кемеңгер ақын / көркем жазушы / соғыс майданы / жазушыдраматург. / brilliant poet / art historian / battlefield writer / playwright.

Аннотация научной статьи по биологическим наукам, автор научной работы — Манабаев Нұркелді, Қошқарбаев Ернар

Қазақ әдебиет тарихында өшпестей із қалдырып келе жатқан көркем жазушы, кең тынысты кемеңгер ақын Дулат Исабеков.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

DULAT ISABEKOV THE BRIGHT STAR OF KAZAKHSTAN

Dulat Isabekov is an art writer, a poet with a wide breath, who left an indelible mark on the history of Kazakh literature

Текст научной работы на тему «ҚАСЫРЕТІМЕН ҚАРА ТАСТЫ ҚАҚ ЖАРҒАН ҚАЗАҚТЫҢ ЖАРЫҚ ЖҰЛДЫЗЫ ДУЛАТ ИСАБЕКОВ»

ЦАСЫРЕТ1МЕН ЦАРА ТАСТЫ ЦАЦ ЖАРГАН ЦАЗАЦТЬЩ ЖАРЫЦ Ж¥ЛДЫЗЫ - ДУЛАТ ИСАБЕКОВ Манабаев Нуркелд1

Ташкент облысы Шыршы; мемлекеттiк педагогика институты ^азак тiлi мен эдебиетi багытыныц 2-курс студентi Цошкарбаев Ернар Ташкент облысы Шыршы; мемлекеттiк педагогика институты ^азак тiлi мен эдебиетi багытыныц 2-курс студент https://doi.org/10.5281/zenodo.6636376 Аннотация. Казац эдебиет тарихында вшпестей 1з цалдырып келе жатцан квркем жазушы, кец тынысты кемецгер ацын - Дулат Исабеков.

Kmmmi свздер: кемецгер ацын, квркем жазушы, согыс майданы, жазушы-драматург.

ДУЛАТ ИСАБЕКОВ - ЯРКАЯ ЗВЕЗДА КАЗАХСТАНА Аннотация. Дулат Исабеков - художественный писатель, поэт с широким дыханием, оставивший неизгладимый след в истории казахской литературы.

Ключевые слова: гениальный поэт, искусствовед, поле боя, писатель-драматург.

DULAT ISABEKOV - THE BRIGHT STAR OF KAZAKHSTAN Annotation. Dulat Isabekov is an art writer, a poet with a wide breath, who left an indelible mark on the history of Kazakh literature.

Key words: brilliant poet, art historian, battlefield writer, playwright.

К1Р1СПЕ

^азак эдебиет тарихында бершмейтш белестердi багындырган. Эзшен ешпестей iз калдырып келе жаткан адамды туцгиы; ойга балай тYсетiн керемет поэма романдарды жазып езшщ керкем жазушы екенш дэлелдеп келе жаткан кец тынысты кемецгер акын Дулат Исабеков туралы ой туындата кетсек.

Белгш жазушы-драматург Дулат Исабеков 1942 жылы 20 желтоксанда Ощуспк ^азакстан облысыны, Сайрам ауданына карасты Ленин жолы колхозында дYниеге келген. Оныц алгашкы азан шакырылып койылган есiмi - Нысанбай. Оныц еамшщ езгертiрiлуiнiц себебi Дулаттыц атасы койган зацы бар едi.

Болашак жазушыныц атасы Алдаберген кара ж^мысшы болып ж^мыс iстеп, кеп киыншылыктарды бастан етюзген, ол Ташкент пен Туркютан аралыгындагы темiржолды салуга Yлкен Yлес косакан. ^ара жумысты кеп ютегеннен, жазылмайтын дертке шалдыгып калады да баласы Исабектi ец кiшi шю Мэуленнiц колында еседi. Содан Исабек экесшдей болган Мэуленнiц колында ест тэрбиелент, соныц колында ер жетш, сонда Yйленiп, ез отбасын к^рады.

ЗЕРТТЕУ МАТЕРИАЛДАРЫ МЕН ЭД1СТЕМЕЛ1КТЕР1

Дулат Исабековтыц ата-бабасы жалпы Сыр езеншщ ар жагынада т^ргындаган. 40-жылдары колхоздар кеп ашылып, ауылга адамдар, ж^мысшылар керек болгандыктан, экесi Исабект бала-шагасымен коса Сайрам жакка айдап жiбередi. Исабек терт баламен кешш кетедi. Сол кезде эйелi бесiншi балага, ягни Дулат Исабековке жYктi болган шаFыедi.

CoHga KeniHi GocaHaTbiH Ke3 Kenin KanFaHga aTacw MayneH CbipgbiR eKiHmi «aFbrna KOHbic aygapFaH Ganacw HcaGeKTi« YMiHe ne3ge KyFbiHmbi «iGepegi. On Kici 63 3aMaHbiHga «OFapw caHanw, GiniMgi, aKbingbi, aTaKTM ayngbiR Mongacw GonFaH. ^aHe ayneTmgeri yn Gananapgbi« eciMiH MiHgeni TYpge 63i KoaTbiH 3a«bi Gap egi. Con Ke3ge MayneH Monga HcaGeKTiR YMiHe KyFbiHmbi «iGepin: «Erep yn Gana Gonca MHHa eciMgi KoacwRgap. Byn HeMepeMfflR eciMiH eHgi KiTanTaH KoMMaMMbiH. ^anbiR gynaTTapgbiR apacwHga gYHuere Kengi. GcKeH, 6HreH en. CoHgbiKTaH aTbiH ^ynaT KoMbiRgap» gen aMTa «iGepegi . ÄnaMga , on Ke3ge GonamaK «a3ymw ^ynaT HcaGeKoB «apwK aneM eciriH amwn GonraH egi. Ohmr YCTiHe aTa-aHacH ohh KynaFbiHgaFbi Teciri GonraHH YmiH, yngapbiHbiR eciMiH HbicaHGaM KoMbin Koagw. ÄnaMga, aTacbi MayneHHi« aMKaHbiHaH 6Te an GanaHbi« eciMiH ^ynaT KoMbiRgap gereH xaGapgbi anFaH HcaGeK KaMTagaH a3aH maKbipbm, GanaFa ^ynaT eciMiH Gepegi.

3EPTTEY HOTH^E^EPI

^ynaT HcaGeKOB EKiHmi gYHue«Y3iniK cofmcthr HaFbi3 Ygen, KaMHan, Kbi3bin «aTKaH Ke3iHge gYHuere KenreH aKbiH egi. ^ynaT HcaGeKOBTiR eKi TybinFaH KYHi Gap gereH ge pac, KanaM gece«i3gep. ÖKeci cofhc MaMgaHbiHa «on TapTKaH ^ynaTTbi« aHacw G6TeH Gip aybingbi« imiHge «anFbi3 63i Gec GanaMeH «anFbi3 Kanagw. ÄHacbi «aKMHga GocaHFaHbi YmiH «yMbic icTeyre gapMeHi «ok Gonwn amuTUKTMR 3apgaGbiH K6n K6pegi. ^ynaTTbiR aHacw KYMicrYn ToMbin TaMaKTaHGaFaHM, K6KipeKTe cYTi ge KeMeMin KeTegi con ceGeTin aKbiHbiMbi3 6Te gapMeHci3 Hamap GonFaH. OcbiHgaM «aFgaMga Gananapga aHacw ga ToMbrnGaFaH ceGeTi, Gananap K6n aypmbiR Gona Kanagbi, acip ece YMgi« KeH«eci ^ynaT 6Te aybipma« KYHgepgi« GipiHge on KaTTbi cbipKaTTaHbin Kanagw. Eana Tipi KanMagw gereHgi ecTireH aHacbi 6Te aywp «aFgaMFa Tan Gonagbi, apagaH a3gan yaKMT 6TKeHHeH KeMiH ^ynaTTbi« KaMTbic Gongw gereH xaGap Kenegi. ÄHacbiH 3ap «binan K63iHeH aKKaH «ac GynaKTaM «apKbipaM TYcegi. BanaHbi« MaMTiH eciK aybi3gaFbi gani3re Koa canbiRgap geMgi.Onap GanaHbi aybi3 TaMFa KoMbin Kui3GeH opan Koagbi. EpTeciHe «ypTmbinbiK KeTneH-KYpeKTepiH K6Tepe Mona «aKa «on anagw. BanaHbi K6Myre K6pgi Ka3bin GonFaH cor «GanaHbi anan mbiFbi«gap»-geMgi. CoHga aybingaFbi Kapi KeMnipnep GanaHbi anwn mbFyn Gapa «aTbin GeTiH amca «aRaFbl 6ngi gereH ^ynaT HaGeKOB bip«Hbin «aTKaH Gonagw. ^epneyre aKenreH GanaHbiR bip«Hbin KYnin TypFaHbiH K6pHeH a«e mombiFaHHaH caGugi KonwHaH TaTan «epegi. CogaH KeMiH KaMTagaH caGugi K6Tepin aybinFa KaMTagw. ÄywnFa Kenin KYMicrYngiR YMiHe Kipin, «3M KYMicrYn ay MbiHay 6ngi gereH GanaR Tipi mbiKTbi foM» gen aMTagw. BancbiHbiR Tipi eKeHiH ecTireH aHa ogaH GeTep eRKingeM «binan TYcegi. CoHgbiKTaH ohhr eKi TywnFaH KYHi Gap gen aMTbin KeTKeH. Än ohhr «acTbiK maFbi cofhc 3apgaGw ceGeTi KHbiHmbinbiKKa Tonw GonFaH, onga coFbicTaFbi «eRicKe GananwK maFUH aMbipGacTaFaHgapgbi« Gipi egi. On Gana GonFaHHMeH, GananHK maFbi GonFaH «ok. CoHay MaMgaH ganacbiHga HcKHpwn ymKaH ok, 63eH Gonwn aKKaH KaH, ^ynaTTH« ga aybinbiH agacnaM Taywn Kenin, K6K«enKegeH rain, GananHK maFHH TYrengeM «OFanTTH.

BonamaK aKHH «ac Ke3iHiR 63iHge 6Te Gy3HK GonFaH geMgi. On Timi 9-cwHHn OKHn «ypreH Ke3iHge MeKTenTeH aMganyFa ga GapFaH gen aMTbinFaH. ^ereHMeH 63i «ac KYHiHe K6n KHHHmwnHK K6preHiHe KapaMaM TaFH ga GacwHa aywp kyh Tyagw. Con Ke3ge OHiR KaMKopmwcw aHacw, KYMicrYnge gYHue, canagw. ÄpagaH K6nTe 6TneM onap 63 TyFaH aywnHHa KaMTa kohhc aygapagw. aywngaFH 6Mip epeKme Gonagw con Ke3ge ^ynaT Gip

maMa eci KipreH Gana egi. ^ynaT HcaGeKOBTHR GyKin mbipFapMambinbiFbiHga 6mnecTeM i3 Kangwpwn KeTKeH Ke3eR och Ke3eR egi. On aHacwHaH aMpwnFaH Ke3ge ohhr eKi anKeci ge

TypMwcTa GonFaH. An on Ke3ge ^ynaT Ta ohw« eKi aFacw ga Timi MeKTenTi ge GmpMereH egi onapFa eKi anKeci Ke3eKTecin ;aM;op Gonwn ;apacagw. Yngapgw« e« ynKeHiHi« eciMi HaGraH on apTHHaH epreH eKi iHiciH Gary ymiH MeKTenTeH Gac TapTagw, anKenepim« erirnmi GoMwHma ani MeKTenTi GmpMereH «ac ecnipiM ma«wpa; KeTepyre, yMneHyre Ma«Gyp Gonagw. OcwnaMma ^ynaT Gip aracwMeH Gipre HaGu^H MeH «e«recim« ;onwHga kyh Kemegi. EKi anKeci, «e«reci «aHe HaGu^H Gynapgw« cyMeHimi TeMip ;a3wFw Gonwn öec «eTiM Gaywpnap öip Gipme ;aM;op Gonwn ecegi.

^ynaT HcaGeKOB ocwnaMma Ken KHWHmwnwK, KacipeT Kepce ge eMipi ;w3wKKa Tonw Gongw. On aywnga Ma;Ta Tepin aywngw« me«reni, «aHTaFw Gonwn ynKeMgi

«6-7 cwHwnTapga OKwn «YpreH Ke3iMi3ge aywnga Ma;Ta TepiMre mwrymw egiK con Ke3ge Ma;Ta Te3ipeK amwncwH gen YCTiMi3geH yma; neH ap Typni gapinep ceyin KeTep, YCTiMi3 anna; KapgaM Gonwn ;anap, on «epge, «acw YnKeHgep, Kimi «acTaFwnap, aßen ;w3gap Gap TinTi «ac caGunep ge Gap. Onap OFaH TinTi MaH GepMeMgiagaM Ga Man Ma onapFw ;w3wrw «o;»-gen eciHe TYcipin aMTa OTwpaTwH Gonma; a;wH. TA^A^AY

An ohw« mwrapMamwnwFWHa TOKTana KeTceK on «a3 Ke3iHi« e3iHge «a3ymwnw;;a gereH wHTacw eTe «OFpw egi. MeKTen TaGangwpFWHga o;wn «ypin 5-6 cwHwnTapwHga «^a3a;cTaH nHOHepi» ra3eTiH o;wn «Ypegi OHgaFw ene«gepre ;apan «MeHge ocwHgaM ene« «a3caM eKeH» gen apMaHgaMTWH. CogaH KeMiH e3 GeTiHme maTna;Tan ene« «a3Ga;mw Gonwn ;aFa3 GeTiHe e3 omwh TYcipe «ypegi. CogaH 10 cwHwn;a GapFaHga ohw« Gip Heme a«riMenepi «apw; Kepegi. On o;ymw Ke3iHge KepKeM ageGHeni ;aTTw «a;cw Kepin OKwgw. On MeKTenTi GiTipreH co« TamKeHTTeri HHcTHTyTKa Tancwpagw Gipa; onFaH eKi «wngaM Tancwpwn Tyce anMaFaH co« ön-OapaGu aTWHgaFw ^a3¥Y-gw« ^HnonorHA ^aKynbTeTme o;yFa Tycin, ohw 1966 «wnw GiTipegi. CogaH KeMiH ohw« anFam;w TywHgwnapwH «a3a GacTaMgw onap «^onga», «3aMaHgacTap » aTTw «HHa;Tapgw «apanaMgw. Ohw« mwFapManapwHw« imiHge Ke«iHeH TaHwnFaH «3nKe» gereH поэмacw a;wH Gyn поэмacwнga e3i «aMnw TyrengeM «a3wn KeTegi. Erepge anKenepiM GonMaca Gi3 ;anaM eMip cypep egiK KiM Gi3re KaMKopnw; «acap egi, eKi anKeM aHaMgaM an aFaM aKeMgeM Gonwn ;aM;opnw; «acagw. AHaM ;a3a Tan;aHga eKi anKeM ge KyMeyre mw;;aH, an aFaM He Gapi 10- cwHwn Ta okhtwh egi aFaM «a;cw o;wcaga OKywH api ;apaM «anFacwTwpMaM Gi3 ymiH GapwH Gepgi «ac GonywHa KapaMacTaH ma«wpa; KeTepgi, an eKi anKeM TinTi e3 Gananapw KyMeyi Goncaga Gaywpnapw ymiH Gip aMnan eKi aMnan yMiHe GapFaH «ok. MeHi ocw nbecaHw «a3ywMa TypTKi GonFaH anKeMHi« aMT;aH ce3gepi Gongw.

KyHgepgi« GipiHge «e3geM yMre Kenin: «3M ceHi« yMi« «ok na, KaMTnaMcw« Ga, Man cacwn ycTi GacwMbi3 Kip ;o«ana; Gongw fom He ceHi« Gaywpnapw« Gana MeHi« GangapwM Gana eMec ne gereHge, ynKeH anKeM BuGiFanu KeTce« e3i« KeT Gangapw«gw e3i« Ga; MaFaH GanagaH repi Gaywp KwMGaTTw». MaFaH Gaywp Taywn GepeTiH aHaM «ok eHgi gen «ayan Gepgi. Поэмaнw« aTwH 3nKe gen ;oroga cohw« ymiH gen «a3FaH.

«3nKe» ceKingi tw« TywHgwHw eMipre aKenreH ;anaMrep y3inicci3 e«GeKTep «a3gw. Ohw« Ta«gaManw noBecTepi «EKi «HwpMa» gereH aTneH Gacwnwn, o;wpMaH Ha3apwHa ycwHwngw. CoHgaM-a;, Gip;aTap mwFapManapw opwc TiniHe aygapwnwn, «eKenereH TywHgwnapw BeHrp, HeMic, nom, nex TingepiHge «apuanaHgw. Ohw« mwFapManapw H3paMnb,

Петербор, Прага, Франция, Германия елдершдеп театрлардьщ туракты репертуарына енiп, бYгiнде керерменнщ Yлкен iлтипатына ие болды.

Ал 2012 жылы Алматыда алгаш рет халыкаралык «Исабеков элемЬ> атты фестиваль eттi. Оган елiмiздiц 6 театры мен Болгария, Ресей, Тэж1кстан, Башкуртстан, ТYркия елдершщ театрлары катысып, белгiлi драматургтыц туындыларын шебер орындаудан бак сынасты. Осылайша, Дулат Исабеков езшщ агалары, аталары жетпеген ерлшт жасады. 6 кYнге созылган ол мэдени шарада драматургтыц «Тор», «Ескертюш», «Мурагерлер», «Бакыт кусы», «Ендi кайтпк», «Актриса», «Эпке», «Ескi YЙдегi ею кездесу» атты тыц туындылары сахналанды. Бул фестивальдщ ерекшелiгi - сайыска тYCкен езге улт театрлары Дулат Исабековтыц шыгармаларын ез тiлдерiне аударып, сомдады.

Исабековтыц уыздай тiл Yйiрер романдары мен повесть, эцпмелерш кез-келген буын eкiлi окиды. Адамзат тагдырыныц тэттi де, ащы сэттерiн ез ецбектерше ере бiлген жазушы кагаз бен каламын бiр мезетте колынан тYсiрген емес. ^азак драматургиясыныц казынасы болашакта да Дулат Исабековтыц тел туындыларымен толыгары сeзсiз. Оныц пьесалары республикалык, облыстык театр сахналарында жш койылып жYр.

ЦОРЫТЫНДЫ

Тау тулгалы каламгердi бYгiнде шетел де жаксы таниды. Сахна тeрiн бермеген 'Tауhартас", "Эпке" секiлдi туындылардыц авторы 75 жылдыгын Лондондагы Шекспирдiц «Голобус» театрында атап eттi. Ал тарихы терецде жаткан бул театрда мерейтой атап ету екшщ бiрiнiц колынан келмейдг

БYгiнде каламгердiц ецбектерi тек елiмiзде гана емес, сонымен катар халыкаралык режиссерлар мен енер майталмандарыныц Yлкен мэртебесiне ие.

Пайдаланылган эдебиеттер тЫм1

1. Алпысбаев Керкем шыгарманы талдау жолдары // Оку куралы. -Алматы: Республикалык баспа кабинетi, 1995. 227б.

2. Асылбеков С. Тазалыкка Yндеу // Жалын, 2002, кыр^йек, №9. 72-76 б.б.

3. Эшiмбаев С. Сын мураты. -Алматы: Жазушы, 1974.

4. Эшiмбаев С. Талантка тагзым. -Алматы: Жазушы, 1982.

5. Эшiмбаев С. Шындыкка CYЙiспеншiлiк. -Алматы: Жазушы, 1993.

6. Эдебиеттану терминдер сездш. Ред. Баскарган З.Ахметов. -Алматы: Еылым, 1998.

7. Балажанов А. Тугырга байык талант// ОцтYCтiк ^азакстан, 15.12.1992.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.