Научная статья на тему 'ASTRONOMIYA FANIDAN O‘QUVCHILARNING ILMIY-TADQIQOT FAOLIYATINI TASHKIL ETISH.'

ASTRONOMIYA FANIDAN O‘QUVCHILARNING ILMIY-TADQIQOT FAOLIYATINI TASHKIL ETISH. Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

91
16
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ASTRONOMIYA FANIDAN O‘QUVCHILARNING ILMIY-TADQIQOT FAOLIYATINI TASHKIL ETISH.»

Zamonaviy ta'limda matematika, fizika va raqamli texnologiyalarning dolzarb muammolari va yutuqlari

Toshkent viloyati Chirchiq davlat pedagogika instituti

ASTRONOMIYA FANIDAN O'QUVCHILARNING ILMIY-TADQIQOT

FAOLIYATINI TASHKIL ETISH.

Sheroz Eraliyevich Nurmamatov

Toshkent viloyati davlat pedagogika instituti, Chirchiq, O'zbekiston sheroznurmamatov@gmail .com

Har qanday o'quv faoliyati maqsaddan natijaga harakat sifatida quriladi, natijada o'quvchilarning rivojlanishi ko'rib chiqiladi. Shu bilan birga, bu harakatni o'quvchining o'zi tomonidan ta'lim faoliyati jarayonida, taraqqiyotning barcha bosqichlaridan xabardor bo'lgan holda amalga oshiriladi, chunki aks holda shaxs rivojlana olmaydi. O'qituvchi o'quvchilar faoliyatini tashkil etishning turli texnologiyalari orqali o'quvchilarning maqsaddan natijaga harakatini ta'minlaydi.

O'quv jarayonini tashkil etishning, o'quvchilarning mustaqil bilim olishi uchun zarur bo'lgan malakalarning shakllanishini ta'minlashning samarali usullaridan biri ta'limda tadqiqot usulidan foydalanish hisoblanadi. Bu usul nafaqat individual, balki o'quv faoliyati davomida o'quvchilar tomonidan noma'lum narsalarni birgalikda qidirishni ham o'z ichiga oladi.

O'quvchining o'quv va tadqiqot faoliyati o'quv jarayonini tashkil etish shakli bo'lib, uning mazmuni tadqiqot - yangi bilimlarni o'zlashtirishning mustaqil ijodiy jarayonidir. Tadqiqot ishi darsda ham, darsdan tashqari ham olib borilishi mumkin. Tabiiyki, o'quvchi zamonaviy fizika sohasida tadqiqot olib bora olmaydi. Agar so'zning keng ma'nosida zamonaviy fizikaga bag'ishlangan o'quvchi tadqiqot ishlarining mumkin bo'lgan mavzularini tasavvur qilsak (ya'ni, XX va XXI asrlar fizikasi), unda biz o'quvchilar ushbu masalalarni faqat o'qituvchi va ilmiy maslahatchining katta yordami bilan adabiyotda o'rganishlari mumkin degan xulosaga kelamiz.

Aslida, bu yerda hech qanday tajriba o'tkazish mumkin emas (eng oddiy fotoelementlar bilan ba'zi kvant hodisalari bo'yicha tajribalar bundan mustasno).

Binobarin, bunday asarlarda faqat sub'ektiv yangilik bo'ladi. Bundan tashqari, ishning tadqiqot xarakterining zaiflashuvi mavjud, chunki biz o'zimizni hodisani o'rganish bilan cheklaymiz - har qanday ilmiy tadqiqotning faqat dastlabki bosqichi yoki o'quvchi hodisani o'zi uchun oldindan tayyorlangan eksperimental qurilmalarda, nima bo'layotganini chuqur tushunmasdan turib kuzatishadi [1].

Tabiiyki, o'quvchining yangi muammolarni mustaqil o'rganishi muhim ahamiyatga ega. Agar bola o'zi yangi narsalarni o'rgansa, unga darsda aytilmagan

Zamonaviy ta'limda matematika, fizika va raqamli texnologiyalarning dolzarb muammolari va yutuqlari

Toshkent viloyati Chirchiq davlat pedagogika instituti

narsalarni tadqiqot ishining elementi deb hisoblash mumkin. Lekin bu yetarli emas. Mavzuni shu tarzda cheklab qo'ysak, o'quvchini ilmiy tadqiqot metodologiyasiga cho'mdirmaymiz, o'zini tadqiqotchi sifatida his qilish imkoniyatini bermaymiz. Bu alohida rol, shaxsning o'ziga xos holati, ilmiy aloqa, ilmiy jamiyatda muloqot, tan olish hissi va shaxsiy yutuqlar kerak. [2]

Astronomiya o'quvchilarga nafaqat tanishish darajasida ish olib borishga imkon beradi. Zamonaviy astrofizikada elektromagnit nurlanishning turli sohalarida joylashgan kosmik ob'ektlar to'g'risida kosmik kemalar va rasadxonalar ma'lumotlarini o'rganish, sun'iy yo'ldoshlar, kometalar va boshqalarni ochish orqali printsipial jihatdan yangi ma'lumotlar olish mumkin.

Biroq, haqiqatan ham yaxshi teleskop uchun mablag' topish har doim ham mumkin emas yoki yashash joyi qorong'u bo'lib osmon yulduzli bo'lavermaydi. Lekin siz masofaviy ulanishga ega teleskoplarning imkoniyatlaridan foydalanishingiz mumkin (ular ko'pincha Internet teleskoplari deb ataladi, chunki ular bilan aloqa Internet orqali yoki robot teleskoplar, chunki ular avtomatik rejimda ishlaydi). Siz robot teleskopda alohida ishlashingiz mumkin, shunchaki uning veb-saytida ro'yxatdan o'ting, ba'zida u ba'zi saytlarda bepul, ammo boshqalarida siz kichik to'lovni to'lashingiz kerak. Bu saytlar: https://mo-

www.cfa.harvard.edu/MicroObservatory , https://www.telescope.org/ , https://main.sl

ooh.com/ , https://www.itelescope. net / va boshqalar.

Saytlar, masalan - SOHO rasadxonasi sayti, quyosh faolligi haqidagi sayt

( http://aryback.chat.ru/ ), ma'lumotlar bazasiga ega saytlar

- https: //vo .astro. spbu.ru/no de/3 4

Ilmiy-tadqiqot ishlari o'quvchi shaxsini o'z-o'zini rivojlantirish, uning asosiy kompetensiyalarini shakllantirish uchun qulay shart-sharoitlarni yaratadi. Natijada ta'lim sifati va dunyoda o'z o'rnini aniqlash, o'z qobiliyatini ro'yobga chiqarish qobiliyati yaxshilanadi.

REFERENCES

1. Yasvin V.A. Maktab rivojlanayotgan muhit sifatida. M .: INIM RAO, 2010.- 360 b.

2. Lebedeva O. V., Xaritonova O. A. Fizika darslari tizimida tadqiqot faoliyatini loyihalash // Maktabdagi tajriba va innovatsiyalar. - 2012.-№ 2.

Zamonaviv ta'limda matematika, fizika va raqamli texnologiyalarning dolzarb muammolari va vutuqlari

Toshkent viloyati Chirchiq davlat pedagogika instituti

3. А.Ж. Сейтов, Ф.Х. Абдумавлонова. РЕШЕНИЕ ГЕОМЕТРИЧЕСКИХ ЗАДАЧ С ПОМОЩЬЮ МАТЕМАТИЧЕСКОГО ПАКЕТА MAPLE. Academic research in educational sciences, 2021. T.2 №6 Pp.933-941.

4. S.Kh.Khasanova A.J.Seytov, A.J. Khurramov, S.N.Azimkulov, M.R.Sherbaev, A.A.Kudaybergenovю. Optimal control of pumping station operation modes by cascades of the Karshi main canal. International Journal of Advanced Research in Science, Engineering and Technology, 2021. Tom 8. №4. Pp. 17177-17185.

5. А. Ж. Сейтов А. Р. Кутлимурадов Р. Н. Тураев Э. М. Махкамов Б. Р. Хонимкулов. Оптимальные управления водных ресурсов крупных магистральных каналов с каскадом насосных станций ирригационных систем. academic research in educational sciences volume 2 | ISSUE 2 | 2021 ISSN: 2181-1385 Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 DOI: 10.24411/2181-1385-202100193. Стр. 265- 273.

6. А.В. Кабулов, А.Ж. Сейтов, А.А. Кудайбергенов. Критерий управления задач оперативного управления водными ресурсами объектов водохозяйственных систем. ILIM ham JAMIYET. Стр. 6-8

7. АЖ Сейтов, БР Ханимкулов, М Гаипов, О Хамидуллаева, НК Мурадов. Численные алгоритмы решения задач оптимального academic research in educational sciences volume 2 | ISSUE 8 | 2021 ISSN: 2181-1385 Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89 DOI: 10.24412/2181-1385-2021-8-153-160 Academic Research, Uzbekistan 159 www.ares.uz Управления объектами каршинского магистрального канала. Academic research in educational sciences. T. 2 № 3 pp. 1145- 1145.

8. А.Ж. Сейтов, Б.Р. Ханимкулов, М.А. Гаипов, М.Р. Юсупов. Зарафшон дарёси окимининг хрсил булишига атмосфера ёгинлари ва хдво хдроратининг таъсири. Academic research in educational sciences. T.2 №5. Стр. 156-162.

9. A.A. Kudaybergenov A.J. Seytov, A.R. Kutlimuradov, R.N. Turaev, N.K. Muradov. Mathematical model of optimal control of the supply canal to the first pumping station of the cascade of the Karshi main canal. International Journal of Advanced Research in Science, Engineering and Technology. T. 8 № 3 pp. 16790-16797.

10.A.J.Seytov, A.J. Khurramov, S.N.Azimkulov, M.R.Sherbaev, A.A.Kudaybergenov. S.Kh.Khasanova. International Journal of Advanced Research in Science, Engineering and Technology. T. 8 №2 ISSN: 2350-0328. Pp. 17177- 17185.

Zamonaviv ta'limda matematika, fizika va raqamli texnologiyalarning dolzarb muammolari va vutuqlari

Toshkent viloyati Chirchiq davlat pedagogika instituti

11.Рахимов Ш.Х., Сейтов А.Ж. Теоретико-множественная модель насосной станции, оснащенная осевыми поворотно-лопастными насосными агрегатами. Материалы республиканской научной онлайн конференции молодых ученых «современные проблемы математики и прикладной математики» посвященной 100 летию академика С.Х.Сираждинова (21 мая 2020 г.) Стр. 78-82.

12.Сейтов А. Ж., Кудайбергенов А. А., Хонимкулов Б. Р. Моделирования двумерного неустановившегося движения воды на открытых руслах на основе проекционного метода. сборник докладов Республиканской научнотехнической конференции «Инновационные идеи в разработке информационно -коммуникационных технологий и программных обеспечений» 15-16 мая 2020 года. САМАРКАНД. Стр. 60-63.

13. Рахимов Ш. Х., Сейтов А. Ж., Кудайбергенов А. А. Критерии управления задач оперативного управления водными ресурсами объектов водохозяйственных систем. Abstracts of IX International Scientific and Practical Conference Kharkiv, Ukraine 2-4 August 2020. Стр. 125-131. 14. Mekhriban Salaeva, Kakhramon Eshkaraev, Aybek Seytov. Solving mathematical problems in unusual ways with excellent limits. European Scientific Conference. Пенза, 17 мая 2020 года рр. 254-257.

14.А.Сейтов. Оптимальные методы управления водных ресурсов в крупных магистральных каналах ирригационных систем. AGRO ILM - O„ZBEKISTON QISHLOQ VA SUV XOJALIGI. Махсус сон. 2020. Ташкент. Стр. 84-86.

15.Ш.Х. Рахимов, А.Ж. Сейтов, А.А. Кудайбергенов. Оптимальное управление распределением воды в магистральных каналах ирригационных систем. ILIM ham JAMIYET. SCIENCE and SOCIETY Scientific-methodical journal Series: Natural-technical sciences. Social and economic sciences. Philological scienes. pp. 810. ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | ISSUE 8 | 2021 ISSN: 2181-1385 Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89 DOI: 10.24412/2181-1385-2021-8-153-160 Academic Research, Uzbekistan 160 www.ares.uz

16.А.В.Кабулов, А.Ж.Сейтов, А.А.Кудайбергенов, Критерий управления задач оперативного управления водными ресурсами объектов водохозяйственных систем. ILIM ham JAMIYET. science and society Scientific-methodical journal Series: Natural-technical sciences. Social and economic sciences. Philological scienes №2 2020. Pp.6-7.

Zamonaviy ta'limda matematika, fizika va raqamli texnologiyalarning dolzarb muammolari va yutuqlari

Toshkent viloyati Chirchiq davlat pedagogika instituti

17.Ш. Х. Рахимов, А. Ж. Сейтов, М. Р. Шербаев, Д. Жумамурадов, Ф. Ж. Дусиеров. Структура базы данных и программные модули для моделирования управления водными ресурсами каскада насосных станций каршинского магистрального канала. Мелиорация 2019 3(89) стр. 85-91. (№5, web of science IF=0.144)

18.А. Ж. Сейтов А. Р. Кутлимурадов Р. Н. Тураев Э. М. Махкамов Б. Р. Хонимкулов. Оптимальные управления водных ресурсов крупных магистральных каналов с каскадом насосных станций ирригационных систем. academic research in educational sciences volume 2 | ISSUE 2 | 2021 ISSN: 21811385 Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: (№5, web of science IF=5.723)

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.