Научная статья на тему 'АСОСҲОИ НАЗАРИЯВИИ ТАШАККУЛИ АРЗИШҲОИ ШАҲРВАНДӢ-ВАТАНДӮСТИИ ХОНАНДАГОНИ МУАССИСАҲОИ ТАҲСИЛОТИ МИЁНАИ УМУМӢ'

АСОСҲОИ НАЗАРИЯВИИ ТАШАККУЛИ АРЗИШҲОИ ШАҲРВАНДӢ-ВАТАНДӮСТИИ ХОНАНДАГОНИ МУАССИСАҲОИ ТАҲСИЛОТИ МИЁНАИ УМУМӢ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
3
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
асосҳои маънавию таърихӣ / тарбияи шаҳрвандӣ ва ватандўстӣ / ҳисси ватандўстӣ / сарватҳои фарњангӣ ва моддӣ / анъанаҳои мардумӣ / муоширати байни миллатҳо / унсурҳои асосӣ / насли наврас / арзиши маънавї / аҳамияти тарбиявӣ / духовно-исторические основы / гражданское и патриотическое воспитание / чувство патриотизма / культурное и материальное богатство / народные традиции / межнациональные связи / основные компоненты / молодое поколение / нравственная ценность / воспитательное значение

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Рустамзода Сӯҳроб Ҳаким

Мақола ба баррасии масъалаҳои асосҳои назариявии ташаккули арзишҳои шаҳрвандӣ-ватандӯстии хонандагони муассисаҳои таҳсилоти миёнаи умумӣ бахшида шудааст. Муаллиф таъкид кардааст, ки ташаккул додани ҳисси ватандӯстӣ, интернационализм ва ҳавасмандӣ ба ҳифзи Ватан дар байни ҷавонон аз самтҳои афзалиятноки сиёсати давлатӣ маҳсуб меёбад ва ҳодисаҳои таърихие, ки дар ҷаҳон ба вуқуъ меоянд, аҳамияти тарбияи ватандӯстиро барои рушди босуботи ҷомеа ва аз ҷумла барои рушди шахсиятро исбот мекунанд. Дурустии ин андешаро тавассути таҳлили адабиёти махсуси психологию педагогӣ, асарҳои илмии соҳаи фалсафа, сотсиология, таърих санҷидан мумкин аст.Муаллифи мақола изҳор карддааст, ки дар шуури хонандагони муассисаҳои таҳсилоти умумӣ бояд ҷаҳонбинӣ ташаккул ёбад, ки дар он фикру зикр дар бораи Ватани бузурги худ унсури асосӣ мебошад. Ба хонандагон лозим аст хотиррасон карда шавад, ки мамлакат чи гуна роҳи пуршараф ва душворро тай кардааст, ниёгони куҳансоли онҳо чи корҳои бузургеро анчом додаанд, то ки дар шуури ҷавонон дастурҳои устувори ахлоқӣ таҷассум ёбад. Барои ин аз тамоми воситаҳои мавҷудаи муассисаҳои таҳсилотӣ истифода намуда, кори максаднокро оид ба тарбияи ватандӯстии насли наврас ташкил кардан лозим аст.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по наукам об образовании , автор научной работы — Рустамзода Сӯҳроб Ҳаким

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ТЕОРЕТИЧЕСКИЕ ОСНОВЫ ФОРМИРОВАНИЯ ГРАЖДАНСКО-ПАТРИОТИЧЕСКИХ ЦЕННОСТЕЙ У УЧАЩИХСЯ СРЕДНИХ ОБЩЕОБРАЗОВАТЕЛЬНЫХ УЧРЕЖДЕНИЙ

Статья посвящена рассмотрению теоретических основ формирования гражданско-патриотических ценностей учащихся общеобразовательных учреждений. Автор подчеркивает, что формирование у молодежи чувства патриотизма, интернационализма и мотивации к защите Родины является одним из приоритетных направлений государственной политики, а происходящие в мире исторические события доказывают важность воспитания патриотизма для развития социальной стабильности и, в частности, для развития личности. Правильность этого мнения можно проверить путем анализа специальной психолого-педагогической литературы, научных работ в области философии, социологии, истории. Автор также констатирует, что в сознании учащихся общеобразовательных учреждений должно формироваться мировоззрение, в котором главным элементом являются мысли и упоминания о своей великой Родине. Читателям необходимо напомнить, какой славный и трудный путь прошла страна, какие великие дела совершили их предки, чтобы в сознании молодежи воплотились крепкие нравственные ориентиры. Для этого необходимо использовать все имеющиеся средства образовательных учреждений и организовать целенаправленную работу по воспитанию патриотизма подрастающего поколения.

Текст научной работы на тему «АСОСҲОИ НАЗАРИЯВИИ ТАШАККУЛИ АРЗИШҲОИ ШАҲРВАНДӢ-ВАТАНДӮСТИИ ХОНАНДАГОНИ МУАССИСАҲОИ ТАҲСИЛОТИ МИЁНАИ УМУМӢ»

ТДУ 74.200

DOI:10.51844-2077-4990-2023-4-108-116

АСОСХОИНАЗАРИЯВИИ Рустамзода Сугроб Хаким, унвонцуйи

ТАШАККУЛИ АРЗИШХОИ ШАХРВАНДЙ- кафедраи педагогикаи умумии МДТ'ДДХ

ВАТАНДУСТИИ ХОНАНДАГОНИ ба номи акад.Б.Гафуров" (Тоцикистон,

МУАССИСАХОИ Хуцанд) ТАХСИЛОТИ МИЁНАИ УМУМЙ

ТЕОРЕТИЧЕСКИЕ ОСНОВЫ Рустамзода Сугроб Хаким, соискатель ФОРМИРОВАНИЯ ГРАЖДАНСКО- кафедры общей педагогики ГОУ "ХГУ ПАТРИОТИЧЕСКИХ ЦЕННОСТЕЙ У имени акад.Б.Гафурова" (Таджикистан, УЧАЩИХСЯ СРЕДНИХ Худжанд) ОБЩЕОБРАЗОВАТЕЛЬНЫХ УЧРЕЖДЕНИЙ

THEORETICAL FOUNDATIONS IN THE Rustamzoda Sukhrob Hakimi, reseach worker FORMA TION OF CIVIL AND PATRIOTIC of the Department of General Pedagogics, SEI VALUES IN STUDENTS OF SECONDARY KSU named after acad. B.Gafurov" EDUCATIONAL INSTITUTIONS (Tajikistan, Khujand),

E-mail: rustamzod@inbox.ru Вожа^ои калиди: асосуои маънавию таърихи, тарбияи шаурвандй ва ватандустй, уисси ватандустй, сарватуои фар^ангй ва модди, анъанауои мардуми, муоширати байни миллат^о, унсуруои асоси, насли наврас, арзиши маънави, ауамияти тарбияви

Мацола ба баррасии масъалауои асосуои назариявии ташаккули арзишуои шаурванди-ватандустии хонандагони муассисауои таусилоти миёнаи умуми бахшида шудааст. Муаллиф таъкид кардааст, ки ташаккул додани уисси ватандустй, интернационализм ва уавасманди ба уифзи Ватан дар байни цавонон аз самтуои афзалиятноки сиёсати давлати маусуб меёбад ва уодисауои таърихие, ки дар цауон ба вуцуъ меоянд, ауамияти тарбияи ватандустиро барои рушди босуботи цомеа ва аз цумла барои рушди шахсиятро исбот мекунанд. Дурустии ин андешаро тавассути таулили адабиёти махсуси психологию педагоги, асаруои илмии соуаи фалсафа, сотсиология, таърих санцидан мумкин аст.Муаллифи мацола изуор карддааст, ки дар шуури хонандагони муассисауои таусилоти умуми бояд цауонбини ташаккул ёбад, ки дар он фикру зикр дар бораи Ватани бузурги худ унсури асоси мебошад. Ба хонандагон лозим аст хотиррасон карда шавад, ки мамлакат чи гуна роуи пуршараф ва душворро тай кардааст, ниёгони кууансоли онуо чи коруои бузургеро анчом додаанд, то ки дар шуури цавонон дастуруои устувори ахлоци тацассум ёбад. Барои ин аз тамоми воситауои мавцудаи муассисауои таусилоти истифода намуда, кори максаднокро оид ба тарбияи ватандустии насли наврас ташкил кардан лозим аст.

Ключевые слова: духовно-исторические основы, гражданское и патриотическое воспитание, чувство патриотизма, культурное и материальное богатство, народные традиции, межнациональные связи, основные компоненты, молодое поколение, нравственная ценность, воспитательное значение

Статья посвящена рассмотрению теоретических основ формирования гражданско-патриотических ценностей учащихся общеобразовательных учреждений. Автор подчеркивает, что формирование у молодежи чувства патриотизма, интернационализма и мотивации к защите Родины является одним из приоритетных направлений государственной политики, а происходящие в мире исторические события доказывают важность воспитания патриотизма для развития социальной стабильности и, в частности, для развития личности. Правильность этого мнения можно проверить путем анализа специальной психолого-педагогической литературы, научных работ в области философии, социологии, истории. Автор также констатирует, что в сознании учащихся общеобразовательных учреждений должно формироваться мировоззрение, в котором главным элементом являются мысли и упоминания о своей великой Родине. Читателям необходимо напомнить, какой славный и трудный путь прошла страна, какие великие дела совершили их предки, чтобы в сознании молодежи воплотились крепкие нравственные ориентиры. Для этого необходимо использовать все имеющиеся средства образовательных учреждений и организовать целенаправленную работу по воспитанию патриотизма подрастающего поколения.

Key words: spiritual and historical foundations, civil and patriotic education, a sense of patriotism, cultural and material wealth, folk traditions, interethnic ties, main components, the younger generation, moral value, educational value

The article is devoted to the consideration of the theoretical foundations for the formation of civic-patriotic values of students in educational institutions. The author emphasizes that the formation of a

sense of patriotism, internationalism and motivation among young people to defend the Motherland is one of the priority areas of state policy, and the historical events taking place in the world prove the importance of patriotism education for the development of social stability and, in particular, for the development of the individual. The correctness of this opinion can be verified by analyzing special psychological and pedagogical literature, scientific works in the field of philosophy, sociology, and history.The author of the article also states that a worldview should be formed in the minds of students of educational institutions, in which the main element is thoughts and references to their great Motherland. Readers need to be reminded what a glorious and difficult path the country has traveled, what great deeds their ancestors accomplished, so that strong moral guidelines are embodied in the minds of young people. To do this, it is necessary to use all available means of educational institutions and organize purposeful work to educate the patriotism of the younger generation.

Ходисахои таърихие, ки дар чахон ба ву;уъ меоянд, ахамияти тарбияи ватандустиро барои рушди босуботи чомеа ва аз чумла барои рушди шахсиятро исбот мекунанд. Дурустии ин андешаро тавассути тахлили адабиёти махсуси психологию педагогй, асархои илмии сохаи фалсафа, сотсиология, таърих санчидан мумкин аст.

Ватандустй мафхуми бисёрзина аст. Он мехру мухаббат ба Ватан, майлу хохиши барои хифзи Ватан хизмат кардан ва тайёр будан ба фидокорй бахри манфиати хал;и худро фаро мегирад [11, с.115-117].

Хисси ватандустй як навъ оинаи рухи инсон аст, ки дар он ангезахои аслии у ва хислатхои у ифода ёфта, ба васиятхои ниёгон ва муносибати у ба зодгохаш ифода ёфтааст. Ватандустй бо ташаккули чадонбинй, арзишдои ахлокй, эътикоди ботинй, меъёрдои рафтор, бо мурури замон, ба вучуд омада, дар тамоми умр мустадкам мегардад. Ин рохро инсон дар чустучуи ормони худ, ба амал баровардани майлу хохиши ба Ватан фоиданок будан, ма;садхои ичтимой ва давлатй тай мекунад. Ватандустии шахс бо эхсосоти дурахшонтарин, мехрубонтарин, зарурати бо халки худ зиндагй кардан, хифзи манфиатхои миллй, ифтихор аз таърихи Тоыикистон ва фарханги чумхурй ифода меёбад.

Дар шуури хонандагони муассисахои тахсилоти умумй бояд чахонбинй ташаккул ёбад, ки дар он фикру зикр дар бораи Ватани бузурги худ унсури асосй мебошад. Ба хонандагон лозим аст хотиррасон карда шавад, ки мамлакат чи гуна рохи пуршараф ва душворро тай кардааст, ниёгони кухансоли онхо чи корхои бузургеро анчом додаанд, то ки дар шуури чавонон дастурхои устувори ахлокй тачассум ёбад. Барои ин аз тамоми воситахои мавчудаи муассисахои тахсилотй истифода намуда, кори максаднокро оид ба тарбияи ватандустии насли наврас ташкил кардан лозим аст. Ин як раванди мураккаби бисёрмархила буда, аз усулхои гуногуни анъанавии тарбияи хонандагон, таъсир расонидан ба полати отифавии онхо тавассути маводи мусбати дарсй ва методхои корхои беруназсинфй иборат аст. Дар баробари ин, муассисаи тахсилотй бояд кори ватандустонаи худро бо воситахои ахбори омма, муассисахои фархангию истирохатй, ташкилотхои чамъиятй ва гайра мутоби; ва хамоханг намояд [5, с.12].

Махсусан мудим аст, ки омузгорони иштироккунанда дар ичрои вазифадои гузошташуда ба хонандагон барои мустакилона дарк намудани арзиши тарбияи ватандустй кумак расонанд. Барои ташаккули шуури ватандустй, ба ин ё он намуди фаъолият самтгирии рафтори хонандагон зарур аст, ки ондо мардонагии рафтор, мукаддас будани онро барои халк, Ватан дарк намоянд. Аз ин ру, барои ташаккули чунин арзишхои шахсй дар насли наврас сифатхое аз ;абили мухдббат ба Ватан, омодагй ба хифзи Ватан, хифзи мероси фархангии онро тарбия кардан зарур аст. Х,амаи ин бидуни дарки мавкеи худ аз тарафи чавонон дар зиндагй ва идроки накши худ дар он имконнопазир аст.

Дар раванди тадсил дар муассисаи тадсилоти умумй хонандагонро бо таърихи Точикистон, ташаккули истиклолияти он, рушди маориф, фарданг, иктисодиёт, анъана ва забони миллй шинос кардан лозим аст. Чунин дониш барои дар шуури кудакон пайдо шудани эхсоси ватандустй хамчун як падидаи мураккаби ичтимой, падидаи психологию педагогй замина фарохам меорад.

Эъти;оди ватандустй дар хама давру замонхо ахамияти муттахидкунанда дошта, хамчун неруи мусбат ;одир буд ба эхсосоти одамон, сарфи назар аз вазъи ичтимой, миллаташон, сифатан таъсир расонад.

Дарво;еъ, ватандустй мохиятан ;онуни асосии шаъну шараф, эътибори инсон хамчун шахрванди кишвар дар чомеаи сермиллат аст. Вокеахои таърихй моро бовар мекунонанд, ки

ватандyстй хамеша нерyи пешбарандаи мyбориза барои истиклолияти давлат, xалк;хои сокини он 6уд.

Дар дарозои рафти таъриx ватандyстй шиори асосии муборизони зидди беадолатй гардидааст. Bай илхомбаxши одамоне буд, ки ба му;обили ;уввахои чангчу, тачовузкорону Fоратгарон сина сипар карда, хамчун неруи маxсyси хифзи Bатан, ба xалк;хо xизмат карда, дар ободии Bатан сахми xyдро мегузоранд.

Таваччухи олимон ба ин мавзуъ хамеша дар сатхи баланд ;арор дошт. Дар ин бора маъxазхои сершумори адабиёти илмй шаходат медиханд. Бисёре аз олимону мудаккикон кушиш мекарданд, ки масъаладои ватандустиро аз дидгохи фалсафй баррасй намуда, муаммохои педагогии тарбияи ватандyстиро омyxтанд. Нависандагон ва шоирон хам аз тасвиру тавсифи ватандyстй, шуури ватандyстй сарфи назар карда натавонистанд [7, С. 206-212 ].

Тахлили сарчашмахои илмию адабй нишон дод, ки ватандyстй як падидаи комилан беназири аxло;й мебошад. Дар замонхои ;адим онро бо эхсоси xyдхифозатй дар асоси тачрибаи чандинасраи одамоне, ки барои аз истилогарон мухофизат кардани замин, макони зисти xyд ба вучуд омада буд, ало;аманд кардан мумкин буд. Аз ин ру, агар ватандyстиро аз нигохи назариявй баррасй кунем, бояд решахои таъриxии онро тах;и; намоем. Хднуз дар таълифоти Афлотун бахсхоеро дар бораи маънии Bатан барои инсон мушохида мекунем, ки мутафаккири Юнони кадим онро бо модар баробар кардааст. Мутафаккироне чун Руссо, Макиавелли, Фиxте, Крижанич ва дигарон мухаббат ба Bатан, кишвари xyдро арзиши олии аето;й медонистанд.

Дар оxири садаи ХХ мудимтарин додисаи таъриxй барои Точикистон ба даст овардани истиклолият буд. Ч,умхурй дар асоси анъанахои пуршарафи Сомониён ба давлати соxибиxтиёр табдил ёфт.

Президенти Ч,умхурии Точикистон, Пешвои миллат, мухтарам Эмомалй Рахмон дар сyxанронихои xyд борхо ахамияти ватандустии мардуми точикро бо назардошти арзишхои мондагори бунёдгузори давлати Сомониён таъкид намудаанд [1, с.585-588].

Асосгузори давлати Сомониён Исмоили Сомонй (849 - 907) дар солхои хукмронии xyд тавонист идораи давлатиро ба низом дароварда, артиши тавоно ва омодаи чангиро ба вучуд оварад, ба пешрафти и;тисоди миллй, сиёсат, фарханг ва бар;арор намудани робитахои мyстаxками байнидавлатй мусоидат намояд.

Гузаштаи таъриxии Точикистон асоси FOявии тарбияи ватандустии муосир гардид. Агар ба ум;и солхои гузашта ворид шавем, дар адабиёти точику форс сарчашмахои зиёди эхсосот ва ормонхои ватандустиро пайдо xохем кард. Bо;еан асари «Шохнома» ё китоби шохон ганчи бебахоест, ки аз чониби Абул;осим Фирдавсии бузургвор офарида шудааст. Хамосаи мазкур ба як навъ кодекси ;онунхо табдил ёфтааст, ки му;аддас будани Bатан, зарурати аз хар гуна тачовуз мухофизат намудани онро васф мекунад. Аз таълифи "Шохнома" беш аз хазор сол сипарй мешавад, аммо то кунун ин асар, барои ватандустони асил, ки меxоханд сулхро дар сарзамини точикон пойдор созанд, вахдати xал;y миллат, якпорчагии давлатро таъмин кунанд, хамчун алифбои ватандустй пазируфта шудааст.

Абул;осим Фирдавсй дар ашъори xyд борхо xислат ва табиати сулхдустонаи точикон, рисолати сулхчуёнаи онхоро таъкид кардааст. Шоир ба таври боварибаxш исбот мекунад, ки душманй ба xал;хо некй намеоварад. Хеч гуна адоват ва чанг, ба фикри шоир асос надорад. Фирдавсй дуруст таъкид мекунад, ки агар чанг хамеша бо сулх xотима ёбад, чаро бояд онро OFOз кард.

Дар достони «Шохнома» тимсолхои ;ахрамонони x&i^ xеле xyб нишон дода шудааст, ки мо, пеш аз хама, Рустамро дар назар дорем. Bижагии xислати y ин буд, ки чун xyдашро беасос меранчониданд, борхо гуноххои хокимонро барои беасос ранчонидани xyдаш баxшидааст.

Бо омузиши хамосаи безаволе чун "Шохнома" мардум арзишхои таъриxиро дарк мекунанд. Аз ин ру, тарбияи ватандустй, бо шумули омузиши сарчашмахои ;адимаи адабй самти мухими кори ма;омоти давлатй мебошад. Зеро, раванди кабули истиклолият аз чониби Точикистон бо чанги шадрвандй, ки аз нигоди акли солим нофадмо сурат гирифт, ки чанд сол (1992-1997) идома намуд [4, с.22-27].

Имруз замоне фаро расидааст, ки ба таъртаи кишвар, арзишдои таъриxию фардангии он, афкори xирадмандонаи ватандустии равшанфикрони он солдо мусбат арзёбй гардида, дар шароити муосир ба корбурди ондо и;дом кардан лозим аст, ва;те ки аз нав ру овардан ба ватандустй, эътикоди ватандустй ва ба нафъи давлат ба зинадои нав бардоштани онхо зарур аст.

Рууияи ватандустй на тануо ба эчодиёти Фирдавсй хос буд. Онро уакимони ;адим чун Абуалй ибни Сино, Носири Хусрав, Саъдии Шерозй, Абдураумони Ч,омй, Аумади Дониш, ва албатта, худи маликушшуарои бузурги шоирони Шар; Рудакй низ тасвир ва ситоиш намудаанд .

Дар осори човидонаи намояндагони адабиёти тонику форс ормонуои фидокорона хизмат кардан ба Ватан ва чомеа тараннум шудаанд. Онуо бо мазмуни ами;и маънавию ахло;й фаро гирифта шудаанд, ки дар уама давру замон мубрам ва созгоранд.

Проблемами тарбияи ватандустиро бисьёр олимони педагогика, психологхо, методистони донишманд мавриди баррасй ;арор додаанд. Дар байни онуо А.Паулавонов, М. Лутфуллоев, К-Кодиров, Б.Ч,умаев, Л.А. Орлов ва бисьёр дигаронро номбар кардан мумкин аст. Мууа;;и;они номбаршуда асосуои ташаккули тарбияи ватандустй, рушди эъти;оди миллй-ватандустиро аз лиуози методологй ва назариявй дар робита бо шароити муассисауои таусилоти умумй ва МТО омухтаанд. Онуо дар тарбияи ватандустии насли наврас ба истифодаи анъана ва расму оинх,ои миллй ва арзишуои фархднгй таваччухи зиёд додаанд.

Бо ибтикори Пешвои миллат, Президенти Ч,умуурии Точикистон муутарам Эмомалй Раумон барномауои давлатй ;абул шуданд, ки вазифауои дар назди чомеа матраубударо равшан намуда, проблемами баланд бардоштани эусоси ватандустй ва эъти;одоти хонандагони муассисауои таусилотиро уаллу фасл мекунанд. Дар санадуои ;абулшуда тадбируои ба ташкили тау;и;от дар самти инкишоф додани эусосоти ватандустй дар байни чавонон, ба уифзи Ватан, бахри гул-гулшукуфии он уавасманд гардондани чавонон нигаронида шудаанд. Ин санадуои меъёрии уу;у;й чанбауои гуногуни кор бо чавонон, аз чумла тарбияи чисмонй,фаруангй ва, ахлокиро дар бар мегиранд [2,с. 83-88].

Тарбияи шаурванди ватандуст вазифаи му;аддаси муассисаи таусилоти умумй, ташкилоти чамъиятй ва, албатта, оила мебошад. Зеро, фарзанд аввалин ;иссаю достонуо дар бораи ;аурамонони хал;иро бо пандуои хирадмандона аз падару модар, дар доираи оила фаро мегирад. Мауз оила бояд дар шуури кудакон асоси эъти;оди зиндагй, меъёруои рафтор, муносибат ба одамон, вазифауои онуоро дар чомеа ташаккул диуад. Арзишуои оилавй эутиром ба калонсолон, мууаббат ба Ватан, забон, анъана, мардумро дар бар мегиранд. Зиёда аз ин, дар оила бояд эусоси масъулият, уамдардй нисбат ба руйдодуо дар мамлакате, ки шумо исти;омат мекунед, гамхорй дар бораи беубудии Ватан тарбия карда шавад. Вале масъалауои ватандустй бояд ба таври комплексй уаллу фасл гардида, барои ин созмону ташкилоти чамъиятй, муассисауои таусилотй, аули чомеаи илмиро бояд чалб намуд.

Аз чиуати арзёбии самтуои афзалиятноки тарбияи ватандустй тау;и;оти Абдуллохон Каландаров чолиби ди;;ат буда, самтхои ин равандро дар заминаи фаъолияти педагогии омузгорони муассисауои таусилоти миёнаи умумии Ч,умуурии Точикистон тавсиф менамояд. Тау;и;оти илмй бо номи «Тарбияи ватандустй дар фаъолияти педагогии омузгорони Чумуурии Точикистон» таулили натичауои чанги шаурвандй дар охири асри гузашта ва осори о;ибатуои он дар арзишуои мавчудаи ватандустии мардум, тамоюлоти манфй, муносибатуои ;абилавию авлодй, ки ба фаруанги Точикистон, низоми таусилоти кишвар таъсири манфй мерасонанд, дар бар мегирад [13, с.138-140].

Мухдккик дар кори илмии худ ба таври илова ба зарурати тах,ким ва х,ифзи сархддуои Ч,умх,урии Точикистон, ауамияти ин раванд барои амнияти тамоми давлатх,ои ИДМ таваччух, менамояд. Дар ин тау;и;от ба ауамияти тарбияи ватандустии насли наврас ди;;ати махсус дода шудааст. Муаллиф амсилаи ба худ хоси тарбияи уисси ватандустй дар чавононро пешниуод кардааст, ки он ба воситауои дарсй ва коруои беруназсинфй асос ёфтааст.

Амсилаи тарбиявй барои истифода дар минта;ауои наздисаруадии Точикистон тавсия шудааст. Он аз мачмуи чорабиниуои тарбиявй ва ватандустй иборат аст, ки ба ташаккули робитауои байни миллатуо бо ма;сади таъмини самаранокии тарбияи эусосот ва арзишуои ватандустй дар хонандагон нигаронида шудааст.

Точикистон бо таври худ чанги шаурвандиро аз сар гузаронд. Мамлакат аз тачрибаи худ роуи муста;илона уал кардани ихтилофуои мураккаби дохилиро омухт. Ч,узъуои таркибии чунин тачриба соуибихтиёрии чомеаи сермиллат, ваудати миллй, омодагй ба уалли сулуомези масъалауои баусбарангез мебошанд. Тавре маълум аст, СММ ба кишваруои дигар тавсия додааст, ки аз тачрибаи Ч,умуурии Точикистон дар муттауидсозй ва таукими чомеа истифода намоянд.

Вазифаи аввалиндарача дар ин самт зарурати тахияи барномаи ягонаи умумидавлатии тарбияи ватандустии чавонон матрах гардид. Барои ин хатогихои таърихиеро, ки ба интихоби равишхои тарбияи ватандустиву ахло;й ва маънавии хонандагон ва донишчуён таъсири манфй расониданд, донистан ва дарк кардан, лозим буд [3, с.81-84].

Вале бояд и;рор шуд, ки тайи солхои охири исти;лолияти кишвар дар шуури чавонон дигаргунихои мусбат ба амал омаданд. Дар ин замина зарурат ба миён омад, ки консепсияи миллии тарбияи насли наврас дар рухияи ватандустй бо назардошти гояхои нав оид ба фарханги ху;у;ии одами нав, озод, мав;еи шахрвандии у тахия карда шавад.

Дар Точикистон кори хамачониба оид ба тахияи барномаи насли нав, ки ба тарбияи ватандустй, ху;у;и шахрвандии кудакон, наврасон ва чавонон нигаронида шудааст, фаъолона огоз гардид. Сохаи тахсилотро тахаввулоти бунёдй дар пеш буд. Муассисахое ташкил карда шуданд, ки бехтарин сифатхои ахло;ии инсонро ба таври ма;саднок инкишоф медиханд. Дар чумхурй марказхои тарбияи ватандустй, мактабхои ватандустони чавон, клубхои шухрати чангй ва гайра пайдо шуданд. Дар муассисахои таълимй вохурй бо соби;адорони Ч,анги Бузурги Ватанй, ходимони маъруфи фарханг, адибон, рузноманигорон ба хукми анъана даромадааст. Дар рузхои таътили тобистонй урдугоххои харбию ватандустй оммавй гардиданд.

Хамин тари;, тарбияи ватандустй ба вазифаи мухими давлатй ва афзалиятноки сохаи тахсилот табдил ёфтааст. Унсурхои асосии тарбияи ватандустии чавононро баланд бардоштани эхсоси шахрвандй, тарбияи мухаббат ба Ватан, тахкими хувияти миллй, омузиши фархангу таърихи ватан, хавасмандй ба хифзи манфиатхои давлатии чумхурй арзёбй кардан лозим аст.

Дар Консепсияи миллии тарбия омадааст, ки фарханги ватандустй бояд ба таври ма;саднок, дар заминаи дар шахсият ил;о намудани хислатхои хос ташаккул ва инкишоф дода шавад. Дар байни ин сифатхо бояд эъти;оди ватандустй, ангеза ба арзишхои миллй, рафтори шоиста ва муносибатхои тахаммулпазири байни инсонхо авлавият дошта бошад [10, С. 33-38].

Ба хонандагоне, ки дар раванди фаъолияти таълиму тарбиявй иштирок мекунанд, усулхои самараноки ташаккули эхсоси ватандустие, ки ба арзишхои маънавию ахло;ии онхо мувофи;анд, пешниход карда мешаванд.

Дар бисёре аз пажухишхо оид ба мафхуми ватандустй робитаи мафхумхои "Ватан", "Модар-Ватан", "зодгох", "ватанпарвар","авлод","к;ахрамонон"ва гайра мавриди тахлил ;арор гирифтаанд. Ин вожахо дорои маъно ва мазмуни ами; мебошанд. Онхо эхсосоти инсон, эъти;оди ботинии ватандустии уро инъикос мекунанд. Занчираи истилохоти омухташаванда заминаи ташкили раванди муассири тарбияи ватандустй дар байни чавонон мебошад.

Манти;и ин тах;и;от равшан кардани методология ва методхои омузиши масъалахои ба миёнгузоштаро талаб мекунад. Мо рохи тах;и;ро бо мафхумхои асосй, ки ба кори таълимию ватандустй дар муассисахои тахсилоти умумй бевосита дахл доранд, ;айд кардем. Ба сифати унсурхои асосии методология равишхои антропологй, технологй, аксиологй, фархангй, этнопедагогй интихоб карда шудаанд.

Хангоми омузиши таърихи Юнони Кадим мушохида кардан мумкин аст, ки дар ин кишвар ватандустй хамчун рисолати махсуси шахрвандон, вазифаи муайяни умумидавлатй хисобида мешуд, ки хочат ба шарху дастурхои иловагй надошт.

Вожаи «ватандуст» мухаббатро нисбат ба давлат, шахре, ки шахрванд дар он чо зиндагй мекунад, ифода карда, дар забони юнонй маънои «хамшахр»-ро дошт. Бинобар ин, дар ин чо тахти мафхуми ватандустй, пеш аз хама, ватандустии умумиюнониро мефахмиданд.

Аммо новобаста аз он ки тафсири мафхуми «ватандуст» кадом вижагихоро дошт, ди;;ати асосй ба муносибати шахс ба зодгох, хал;, тарзи зиндагй, фарханг ва таърихи вай нигаронида шудааст. Аз ин ру, хамаи ин чузъхои таркибй арзиши асосии ватандустиро ифода мекунанд.

Бо омухтану тах;и;и пахлухои гуногуни ватандустй, тафсири он мо тавонистем чузъхои таркибии зеринро дар ин мафхум муайян кунем:

1. Таърихию фалсафй

Онхо бевосита ба омузиши падида дар шароити давлати сохибихтиёр, чомеае, ки дар даврони сохибисти;лолии Точикистон ташаккул ёфтааст, иртибот доранд.

2. Психологию педагогй

Бо баррасии ватандустй тавассути худамалисозй, худмуайянкунии фард, гурухи ичтимой мутаносиб мебошад.

3. Сотсиологй

Таваччуди мудаккик ба зудуроти ватандустй дамчун падидаи ичтимой, ки дар шакли сарнавишти олии шахс, тамоми табакадои чомеа ифода ёфтааст, нигаронида шудааст.

Дар таърихи педагогикаи точик омузиши ватандустй мав;еи хоса дошта, решауои ами;и таърихй дорад. Тайи даусолауои зиёд маводи чиддие чамъ оварда шудааст, ки моуияти во;еии ватандустиро уамчун мафууми илмй, ичтимой, чамъиятй ифшо мекунад, роууои муассири т арбияи уисси ватандустй дар шуури чавонон пайдо шудаанд.

Барои дар хонандагон ташаккул додани арзишуои шаурвандию ватандустй бояд тамоми паулууои ин мафуум тафри;а карда шавад. Ватандустй, пеш аз уама, сифати шахсй, арзиши махсусест, ки дар шуур маукам чой мегирад. Ин нуктаро Барномаи давлатии тарбияи ватандустй ва таукими уувияти миллии чавонони Точикистон барои солуои 2018-2022, ки ^укумати Ч,умхурии Точикистон аз 1 марти соли 2018, №79 кабул кардааст, тасди; менамояд. Дар ин санад гуфта мешавад, ки ватандустй арзиши асосии миллй мебошад.

Хдмин тари;, дар асоси таулили равишуои муайян кардани арзишуои шаурванд ию ватандустй, бо назардошти тачрибаи кор бо хонандагони муассисауои таусилоти умумй, мо ба хулосае омадем, ки арзишуои шаурвандию ватандустй як ташкилаи мураккаби шахсй буда, аз мачмуи донишуо,тасаввурот, арзишуо, рафторуо иборат аст, яъне онуо ягонагии унсуруои маърифатй, арзишй ва рафториро ба вучуд меоранд [6, с. 37-45 ].

Асоси арзишуои шаурвандию ватандустии хонандагонро мууаббат ба Ватан, ;арз, шараф ва дигар арзишуое ташкил медиуанд, ки метавонанд дар ангезауои рафтор тачассум ёфта, рафторуо ва амалуое, ки инсони ватандусти кишварро тавсиф карда метавонанд, ;аблан муайян намоянд. Чунин кору кирдор боиси эутироми мардум гардида, барои Ватан, зодгоу, одамон, мактаб, синф нафъ дошта бошанд.

Кобили зикр аст, ки чузъи отифавии арзишуои шаурвандию ватандустй алоуида чудо карда нашудааст. Ин холат бо он шарх дода мешавад, ки дар ташаккули дониши шогирдон оид ба таърихи кишвар, фарханг, анъана, кахрамонон, эусосот мавкеи хосеро ишгол намекунад. Аммо дар раванди ошноии шахс бо чунин арзишуо эусосот ба фаъолияти хонандагон таъсир расонида, ба рафтори онуоро роунамой мекунад.

Ч,узъи маърифатй дониши шогирдони муассаисаи таусилоти умумииро оид ба таърихи Ватан, ватандустони кишвар, вилоят, анъанауо, урфу одатуои мардум, шаъну шараф, масъулият, эутиром, чашнуои ватандустй ва гайраро дар бар мегирад..

Хднгоми баррасии арзишхои шахрвандию ватандустй ба мазмуни чузъи арзишии онхо, ки бояд дар байни мактаббачагон ташаккул ёбад, диккат додан зарур аст. Ин мауфил мууаббат ба Ватан, сулучуй, тауаммулпазирй, ватандустй, садо;ат ба вазифа, вичдон, номус, эутиром ба дигарон ва серталабй нисбат ба худ, шаъну шараф ва гайраро дар бар мегирад.

Бо дарназардошти тачрибаи кории дар мактаб андухташуда, донистани санадуои меъёрии уу;у;ии танзимкунандаи раванди таусилот дар муассисаи таусилоти умумй, мо дарк кардем, ки ташаккули арзишуои шаурвандию ватандустй дар хонандагон, пеш аз уама, ташаккул додани эусоси адои ;арз, шаъну шараф, эътибор ва масъулият барои амал ва коруои супурдашударо талаб мекунад [12, с.436-442].

Вазифаи педагогии омузгори муассисаи таусилоти умумй аз он иборат аст, ки шогирдеро тарбия кунад, ки ба ичрои ухдадориуои оилавй, ухдадориуои назди рафи;он, синф, гурууи ичтимой, муассисаи таусилоти умумй уавасманд бошад. Чунин ангеза бояд ба муносибатуои дохилии маънавии шуур, таъсири афкори коллектив асос ёбад. Дар ин сурат на;ши ичтимоии ;арз манфиатуои дастачамъии гурууи муайяни ичтимоиро таъмин мекунад. Дар ин уол аз омузгор талаб карда мешавад, ки ирода, суботкориро дар тарбияи хонандагон зоуир намуда, шогирдон вазифаи худро бо камоли масъулият ичро намоянд.

Дар раванди тарбия масъалаи муносибати бошууронаи донишомуз ба эутироми худ уамчун шахсият ва одамони дигарро уал кардан лозим аст.Хонандагон бояд ба рафтори худ бауо доданро ёд гиранд, ба рафтори дигарон мувофи;ат кунанд, онуоро аз ну;таи назари манфиатуои чамъиятй баррасй намоянд.

Ма;сади омузгор ва муассисаи таусилоти умумй аз он иборат аст, ки хонандагонро бо арзишуои умумибашарй, ки дар онуо ;арз, шаъну шараф ва масъулият мав;еи мууимро ишгол мекунанд, ошно созанд. Ин барои он зарур аст, ки одамон дар оянда муносибатуои худро бидуни низоъ ва баусуо бар;арор кунанд. Хдмзистии осоишта, шарти уатмии устуворй ва фаъолияти уаётии чомеа аст. Бесабаб нест, ки сулу арзиши умумибашарй буда, уолати муносибатуои байни одамоне мебошад, ки дар гуруууои гуногун муттауид шудаанд, ки дар

байни онхо низоъ ва муно;ишахо мушохида намешавад. Сулх раванди анчомёфта нест. Онро дастгирй ва мустахкам кардан лозим аст [8, с.13-16].

Бо дарназардошти максад ва вазифадои тадсилоти мактабй «Стандарти давлатии тахсилот»-ро ба родбарй гирифтан лозим аст. Дар ин санад гуфта мешавад, ки азхудкунии барномадои таълимй ба ташаккули ватандустии шадрвандй, эдтиром ба таърихи Точикистон, медру мудаббат ба Ватан, ифтихор аз корномахои меднатй ва дарбии кишвар, дастоварддои фардангй аз тарафи хонандагони муассисахои тадсилоти умумй; дарки мусбати мохияти миллй ва этникии онхо; тахаммулпазирии байнимиллй, эхтиром ба хамаи хал;хои сокини худуди чумхурй ва дигар кишвархои чахон, омода будан ба хамкорй бо хама миллату хал;иятхо дар шароити баробар; хайрходй ва эдтиром ба шахсият, тахаммулнопазирй ба зудуроти зуроварй нисбат ба шахс дар дар шакл, омода будан чихати муковимат ба зудуроти манфй; эхтироми падару модар, оила, одамони дигар, муносибати эхтиёткорона ба саломатии худ ва саломатии одамоне, ки чомеаи наздиктаринро ташкил медиханд; эхтиёчот ба худтакмилдихй, худифоданамой, эътирофи ичтимой; бахои мусбат ба принсипхои ахло;ию одобии хаёт мусоидат мекунад.

Барои ташаккули арзишхои шахрвандию ватандустй донистани таъриху анъанахои хал;и худ зарур аст. Хонандагон бояд ба аъмоли одамон, кору кирдори онхо, руйдодхои таърихй бахои муносиб дода, чузъи таркибии инсонпарварй ваватандустиро дар онхо муайян созанд. Ин малака ва донишхо дар раванди дарс, фаъолияти беруназсинфй, ки дар асоси эхсосотию отифавй ташкил карда мешаванд, ташаккул меёбанд.

Максади мудими тарбияи ватандустй ташаккули хонандагон хамчун шахсияти ахлокй, шадрванди кишвари худ, ки Ватанро дуст медорад, ба халк, принсипдои маънавии ондо ва фарданг эдтиром ;оил бошад, арзиши даёти инсонро идрок намояд. Хонандагони муассисахои тахсилотии умумй бояд хамчун фаъолони ичтимоъй ба воя расанд, дорои дониш ва кобилияте бошанд, ки ба ондо имкони амалисозии эдтиёчоти худро дар раванди созандагй ба нафъи Ватан, тадким ва дифзи Ватан фарохам оваранд.

Дар во;еиятхои муосир, ватандустй ва эхсосоти ба он ало;аманд мазмуни нав пайдо мекунанд. Агар дар гузашта ватандустй бештар хамчун дифзи Ватан фадмида мешуда бошад, доло он бо тадкими иктидори иктисодии кишвар, оштинопазирй бо принсипдои тарзи даёти гарбй, фасод, ришвахорй, либерализм, терроризм, ва эъти;одмандй дар дурустии арзишхои миллй ало;амандй дорад.

Ч,анбаи мухтавоии ватандустй тавассути ислохот, навсозии бахши и;тисоди кишвар, муттахидсозии чомеа бо ма;сади баланд бардоштани сатхи некуахволии шахрвандони Ч,умхурии Точикистон, мубориза бар зидди бемасъулиятй ва бепарвой нисбат ба корхои миллй нав мешавад.

Дар сохаи тарбияи ватандустй имруз проблемахои зиёде чамъ шудаанд, ки халу фасли фаврии худро талаб мекунанд. Барои ин, ба андешаи мо, равишхои комилан нави фаъолияти нигаронидашуда ба кор бо кудакону чавононро дарёфт ва амалй кардан лозим аст. Эчоди онхо бояд бар пояхои дигаре бунёд шавад, ки арзишхои муосир, манфиатхои одамон, чомеаи шахрвандиро ба назар гирифта, ба тамоюлхои навтарини хоси чомеа мувофи;ат кунанд.

Ватандустй бояд хамчун арзиши мухимтарин барои инсон эътироф карда шавад, ки чузъхои таърихию фархангй, маънавию ахло;й ва ичтимоиро муттахид мекунад.

Дар чамъбаст бояд ;айд намуд, ки мухимтарин самти тарбияи чавонон ташаккули эхсоси ватандустй, дарки муносибати масъулиятнокй ба вазифахои худ дар назди чомеа, мактаб, оила мебошад [9, с.251-254].

Мутаассифона, ба мамлакат аз тарафи нерухои иртичоии беруна хануз тахдид вучуд дорад. Аз ин ру, рухияи ватандустии насли наврас дар ин шароит хеле мухим аст. Мухаббати бепоён ба Ватан дар асоси чузъхои ангезавие, ки арзишхои миллй, эхсоси махсуси ватандустиро дар чавонон ташаккул медиханд, тарбия карда мешавад. Насли наврас вазифа ва масъулияти худро дар назди Ватан, хал; дарк намуда, идомаи наслхоро омузад, арзишхои моддию маънавии Ватанро хифз намуда, барои тамомияти арзии Точикистон сахм гузорад ва и;тидори мудофиавии онро тахким бахшад.

ЛИТЕРАТУРА:

1. Гарданова, Э. С. Сущность формирования нравственных ценностей учащихся начальной

школы / Э. С. Гарданова // София, Болгария: Научно-издательский центр "Мир науки" (ИП

Вострецов Александр Ильич), 2017. - С. 585-588.

2. Гиеев, А. Х. Формирование нравственных ценностей учащихся в средних общеобразовательных учреждениях / А. Х. Гиеев, С. Нуриддинзода // Вестник Бохтарского государственного университета имени Носира Хусрава. Серия гуманитарных и экономических наук. - 2021. - № 1-4(92). - С. 83-88.

3. Дряхлова, Т. Е. Концепт "любовь" как один из основополагающих для формирования общекультурных ценностей среди учащихся среднего школьного возраста / Т. Е. Дряхлова // Успехи сов ременной науки. - 2017. - Т. 1. - № 4. - С. 81-84.

4. Жаркова, М. В. Партнерство семьи и школы как субъектов воспитательного пространства в формировании базовых национальных ценностей учащейся молодежи / М. В. Жаркова, Т. В. Свадьбина//А1та Mater (Вестник высшей школы). - 2020. - № 4. - С. 22-27.

5. Камышанова,Н.В. Эвристические средства формирования духовно-нравственных ценностей учащихся сельской школы национального поселка/Н.В.Камышанова//Эйдос.-2019.-№ 4.-С. 12.

6. Каримов, Р. Э. Краеведческая деятельность как средство формирования патриотических чувств и убеждений учащихся общеобразовательной школы в Республике Таджикистан / Р. Э. Каримов // Ростов-на-Дону: Южный федеральный университет, 2018. - С. 37-45.

7. Леонова, А. А. Формирование семейных ценностей у учащихся школы и их родителей / А. А. Леонова, О. О. Шатерникова // Великий Новгород: Новгородский государственный университет имени Ярослава Мудрого, 2017. - С. 206-212.

8. Маркушевич, М. В. Использование отечественного программного обеспечения в учебном процессе общеобразовательной школы как фактор гражданско-патриотического воспитания учащихся / М. В. Маркушевич // Информатика в школе. - 2018. - № 7(140). - С. 13-16.

9. Мартынов, М. Л. Роль ветеранских организаций в формировании патриотических ценностей у учащихся старших классов / М. Л. Мартынов // Вопросы устойчивого развития общества. -2020. - № 10. - С. 251-254.

10.Садыкова, Т. А. Роль воспитателя в формировании гражданско-патриотических качеств личности воспитанника / Т. А. Садыкова // Москва: Издательство "Перо", 2018. - С. 33-38.

11.Саидов, С. Ш. Формирование отношения учащихся как социальная ценность в сотрудничестве школы, семьи и общества / С. Ш. Саидов // Вестник Бохтарского государственного университета имени Носира Хусрава. Серия гуманитарных и экономических наук. - 2018. - № 1-2(53). - С. 115-117.

12.Хачароева, А. Х. Использование проектной деятельности в процессе формирования гражданско-правовой компетенции учащихся в школе / А. Х. Хачароева // Грозный: Чеченский государственный педагогический университет, 2019. - С. 436-442.

13.Щупленков, Н. О. Нравственно-патриотическое воспитание на уроках истории - как элемент формирования гражданско-патриотической компетенции / Н. О. Щупленков, М. Ю. Найденов,И.И.Стуликов // Вестник научных конференций. - 2019. - № 11-3(51). - С. 138-140.

REFERENCES:

1. Gardanova, E. S. The essence of the formation of moral values of primary school students / E. S. Gardanova // Sofia, Bulgaria: Scientific Publishing Center "World of Science" (IP Vostretsov Alexander Ilyich), 2017. - P. 585-588 .

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

2. Gieev, A. Kh. Formation of moral values of students in secondary educational institutions / A. Kh. Gieev, S. Nuriddinzoda // Bulletin of Bokhtar State University named after Nosir Khusrav. Humanities and Economics Series. - 2021. - № 1-4(92). - P. 83-88.

3. Dryakhlova, T. E. The concept of "love" as one of the fundamental ones for the formation of general cultural values among secondary school students / T. E. Dryakhlova // Advances of modern science. - 2017. - Part 1. - № 4. - P. 81-84.

4. Zharkova, M.V. Partnership between family and school as subjects of educational space in the formation of basic national values of students / M.V. Zharkova, T.V. Svadbina // Alma Mater (Higher School Bulletin). - 2020. - № 4. - P. 22-27.

5. Kamyshanova, N.V. Heuristic means of forming spiritual and moral values of students in a rural school of a national village / N.V. Kamyshanova // Eidos. - 2019. - № 4. - P. 12.

6. Karimov, R. E. Local history activity as a means of developing patriotic feelings and beliefs of secondary school students in the Republic of Tajikistan / R. E. Karimov // Rostov-on-Don: Southern Federal University, 2018. - P. 37-45.

7. Leonova, A. A. Formation of family values among schoolchildren and their parents / A. A. Leonova, O. O. Shaternikova // Veliky Novgorod: Novgorod State University named after Yaroslav the Wise, 2017. - P. 206-212.

8. Markushevich, M. V. The use of domestic software in the educational process of a comprehensive school as a factor in the civil and patriotic education of students / M. V. Markushevich // Informatics at school. - 2018. - № 7(140). - P.13-16.

9. Martynov, M. L. The role of veterans' organizations in the formation of patriotic values among high school students / M. L. Martynov // Issues of sustainable development of society. - 2020. - № 10. -P. 251-254.

10.Sadykova, T. A. The role of the teacher in the formation of civil and patriotic qualities of the student's personality / T. A. Sadykova // Moscow: Pero Publishing House, 2018. - P. 33-38.

11. Saidov, S. Sh. Formation of student attitudes as a social value in the cooperation of school, family and society / S. Sh. Saidov // Bulletin of Bokhtar State University named after Nosir Khusrav. Humanities and Economics Series. - 2018. - № 1-2(53). - P. 115-117.

12.Khacharoeva, A. Kh. The use of project activities in the process of developing the civil legal competence of students at school / A. Kh. Khacharoeva // Grozny: Chechen State Pedagogical University, 2019. - P. 436-442.

13.Shchuplenkov,N.O.Moral and patriotic education in history lessons - as an element of the formation of civil-patriotic competence/N.O.Shchuplenkov,M.Yu.Naydenov,I.I.Stulikov//Bulletin of scientific conferences. - 2019. - № 11-3(51). - P.138-140.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.