Научная статья на тему 'ASALARI OILALARINING IQTISODIY SAMARADORLIGI'

ASALARI OILALARINING IQTISODIY SAMARADORLIGI Текст научной статьи по специальности «Строительство и архитектура»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
asalari / shakar sharbati / asal / mum / perga / ishlab chiqarish / ish xaqqi / gulchangi / ona asalari / tuxum / xarajatlar / sof foyda rentabillik / iqtisodiy samaradorlik.

Аннотация научной статьи по строительству и архитектуре, автор научной работы — Orifjonov Jasur Rustamovich, Kakhramanov Boymakhmat Abduazizovich, Raxmatova Gulnoza Turakulovna, Xudayberganova Xulkar Baxtiyor Qizi, Oʻralova Jayrona Oʻtkir Qizi

Maqolada asalari oilalarining mahsuldorligi, asal va mum yetishtirishi hamda ularning iqtisodiy samaradorligi kabi ko‘rsatkichlar o‘rganildi va qiyosiy tajribalar asosida tahlil qilindi.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ASALARI OILALARINING IQTISODIY SAMARADORLIGI»

INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE

"ACTUAL PROBLEMS OF LIVESTOCK DEVELOPMENT, MODERN METHODS AND

DEVELOPMENT PROSPECTS" _SEPTEMBER 26-27, 2024_

UDK. 638.1.10

ASALARI OILALARINING IQTISODIY SAMARADORLIGI

1Orifjonov Jasur Rustamovich, 2Kakhramanov Boymakhmat Abduazizovich, 3Raxmatova Gulnoza Turakulovna, 4Xudayberganova Xulkar Baxtiyor qizi, 5O'ralova Jayrona O'tkir

qizi

1,2,3,4,5Toshkent davlat agrar universiteti https://doi.org/10.5281/zenodo.13859096

Annotasiya. Maqolada asalari oilalarining mahsuldorligi, asal va mum yetishtirishi hamda ularning iqtisodiy samaradorligi kabi ko'rsatkichlar o'rganildi va qiyosiy tajribalar asosida tahlil qilindi.

Kalit so'zlar: asalari, shakar sharbati, asal, mum, perga, ishlab chiqarish, ish xaqqi, gulchangi, ona asalari, tuxum, xarajatlar, sof foyda rentabillik, iqtisodiy samaradorlik.

Аннотация. В статье на основе сравнительных экспериментов были изучены и проанализированы такие показатели, как продуктивность пчелиных семей, производство меда и воска, а также их экономическая эффективность.

Ключевые слова: пчела, сахарный сироп, мед, воск, перга, производство, зарплата, пыльца, пчеленая матка, яйца, затраты, рентабельность, чистая прибыль, экономическая эффективность.

Abstract. In the article, based on comparative experiments, such indicators as the productivity of bee colonies, the cultivation of honey and wax, as well as their economic efficiency were studied and analyzed.

Keywords: bee, sugar syrup, honey, wax, perga, production, salary, pollen, queen bee, eggs, costs, profitability, net profit, economic efficiency.

KIRISH

Toshkent viloyatining tog' oldi sharoitida asalarichilikni rivojlantirish, oilalar mahsuldorligini oshirish bugungi kunning dolzarb masalalaridan biridir [1,2,3.4].

Bozor iqtisodiyotining o'ziga xos xususiyatlaridan biri - ishlab chiqarilayotgan asalarichilik mahsulotlari salmog'i va sifati bilan jahon andozalari talabiga mos kelishi lozim [5,6,7.8].

Asalarichilikda asosan ishlab chiqarish xarajatlarini kamaytirish yo'li bilan ko'plab sifatli mahsulot yetishtirish, daromad va sof foyda salmog'ini oshirish imkonini yaratish talab etiladi [9,10,11.12].

Asalarichilikda o'tkazilayotgan ko'pgina tadqiqotlar shuni ko'rsatmoqdaki, asalari oilasi mahsuldorligini oshirish uchun erta bahorda ona asalari yetishtirish, asalari oilalarini shakllantirish va asalari paketlari ishlab chiqarish, ularni jadal usullarda boqish va iqtisodiy samaradorlikni oshirish asosiy omil hisoblanadi [13,14,15].

Shu maqsadda, asalari oilalarini tezkor texnologiya asosida boqish, ularni tog' oldi sharoitida oila mahsuldorligini oshirishga ta'sir etadigan texnologiyani ilmiy asoslarini o'rganish to'g'risida ilmiy tadqiqotlarni o'tkazish muhimligidan dalolat beradi [16,17].

TADQIQOTNING MATERIALI VA USLUBI.

Tadqiqotlar 2023-2024 yillarda Toshkent viloyatining Bo'stonliq tumanidagi Yangi Qurg'on MFY "Safinabonu-Mexrangiz" MChJning asalarichilik xo'jaligi va Soyliq MFY "Al-Baxrom Soxibkorlar" fermer xujaligi asalarizorlarida olib borildi.

Tadqiqotlar davrida bir xillik asosida tajriba va nazorat guruhlari tashkil etildi.

INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE

"ACTUAL PROBLEMS OF LIVESTOCK DEVELOPMENT, MODERN METHODS AND

DEVELOPMENT PROSPECTS" _SEPTEMBER 26-27, 2024_

Olingan ma'lumotlarga Styudent mezonlari yordamida, Ye.K. Merkureva (1970, 1991) uslubi bo'yicha, (R) qiymat darajasiga ko'ra statistik ishlov berildi, hisob-kitob ishlari MS OFFICE (Microsoft Excel) dasturlari bo'yicha kompyuterda korrelyatsiya qilindi.

TADQIQOT NATIJALARI.

O'tkazilgan tadqiqot ishlarimiz natijalarini ishlab chiqarishga joriy etish maqsadida, ularning iqtisodiy samaradorligini o'rganish ham muhim ahamiyatga ega. Biz shu maqsadda olib borgan tadqiqot ishlarimizning iqtisodiy samaradorligini o'rgandik.

Shuning uchun ham asalari oilalarini ko'chirib turish jarayonlariga alohida e'tibor berildi, ularning asal to'plash imkoniyatlaridan samarali foydalanildi. Tajribadagi asalari oilalarining o'sish va rivojlanishidan fermer xo'jaligining o'zidagi barcha sharoitlar hisobga olindi. Bunda bitta asalari oilalarini tashkil etishda va uni ko'chirib turishdagi sarf - xarajatlar hisoblab borildi 1-jadval.

Asalari oilalariing shakar sharbati bilan ozilantirish 3600000 so'm sarf - xarajat qilindi, jami xarajatlar miqdori 20054520 so'mni tashkil etdi. Asalari paketlarini hozirgi kundagi sotish bahosi 350 - 400 ming so'mni tashkil etishini hisobga olsak, oddiygina har bir asalari paketlari sotgan taqdirda ham ulardan qo'shimcha ravishda yana minglab so'mni sof foyda qilish mumkin.

1- jadval

Bitta asalari oilasidan olingan mahsulotlarning iqtisodiy samaradorligi.

№ Ko'rsatkichlar Bir kunlik 1 ta asalari oilasiga beriladiga n miqdori, mg Tajribadag i oilalar soni 90 kun mobaynida 1 ta oilasiga beriladiga n miqdori, kg Xarajat miqdori so'm

1 Shakar sharbati (250x90=2,25x10 =22,5) 250 10 225 225x16000=3600000

2 Asal (200x90=18x10=18 0) 200 10 180 180x85000=15300000

3 Perga (0,069x90=6,21) 0,069 10 6,21 6,21x1200=74520

4 Asalarichiga ish xaqqi (12000x90=324000) 12000 10 108000 1080000

Jami xarajatlar 20054520

5 Asal ishlab chiqarish kg (26,7x10=267) 26,7 10 267 267x85000=22695000

6 Gul changi gr (2x10=20) 2 10 20 20x6000=120000

Jami, so'm 22815000

INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE "ACTUAL PROBLEMS OF LIVESTOCK DEVELOPMENT, MODERN METHODS AND

DEVELOPMENT PROSPECTS" SEPTEMBER 26-27, 2024

7 Yalpi foyda: 22815000-20054520=2760480

8 Rentabillik darajasi 2760480x100/20054520=1

% 3,8

1 - jadval ma'lumotlaridan ko'rinayaptiki, har bitta asalari oilasi 26,7 kgdan kg tovar asal

olindi. Faqatgina asalni sotishdan olingan foyda 22695000 so'mni tashkil etdi (o'rtacha bir kg asal 85000 so'mdan sotildi). Har bitta asalari oilalarini tashkil etish uchun qilingan sarf - xarajatlar (20054520 so'm) chegirib tashlanganda sof foyda 2760480 so'mni tashkil etdi. Asalari oilalaridan foydalanishning rentabellik darajasi 13,8 % - ni tashkil etdi.

XULOSA

Ilmiy - tadqiqot ishlari shuni ko'rsatdiki, Toshkent viloyatining tog'oldi hududlari sharoitida asalari oilalarida bahorgi asalari paketlarini tashkil etish samarali ekanligini ko'rsatdi. Bu esa o'z navbatida nafaqat zootexnikaviy va iqtisodiy, balki aholini asal maxsulotiga bo'lgan ehtiyojini qondirish borasida olib borilayotgan bir butun chora - tadbirlarini asosi hisoblanadi.

REFERENCES

1. Kaxramanov B.A., Safarova F.E., Isamuxamedov S.Sh., Donaev X.A., Ergashev X.B. "Asalarichilik asoslari" (o'quv qo'llanma). Toshkent, 2021.-B 78-97.

2. Kakhramanov B.A., Isamukhamedov S.Sh, Kuldasheva F.H, Doniyrov S.T, Rakhimjanova N.Z. "Breeding indicators of Carniolan (Apis mellifera carnica Pollm) and Carpathy (Apis mellifera carpatica) honey bees" E3S Web of Conferences 244, 02008 (2021) TPACEE-2021. https://doi.org/10.1051/e3sconf/202128403018 - P. 1-8.

3. Kakhramanov B.A., Isamukhamedov S.Sh, Safarova F.E., Donaev Kh.A., Mamadov F.Q. "Morphological features of the Carniolan (Apis mellifera carnica Pollm) and Carpathian (Apis mellifera carpatica) breeds of honey bees" E3S Web of Conferences 284, 03018 (2021) TPACEE-2021. https://doi.org/10.1051/e3sconf/202128403018 - R. 1-7.

4. Kakhramanov B.A., Isamukhamedov S.Sh., Orifjonov.J.R., Raimdjanova N.Z. "Continuous and terms of work performed in artifikal mother bees" Prospects for the introduction of innovative tehnologies in the development of agriculture. 2021. 05.07. https://jornals.e -science.uz/index.php/conferences/issue/view/31.

5. Kakhramanov B.A., Isamukhamedov S.Sh., Donayev Kh.A. "Effective methods of bee pest control" E3S Web of Conferences 381, 01012 (2023) AQUACULTURE 2022. https://doi.org/10.1051/e3sconf/202338101012. P. 1-8.

6. Kaxramanov B.A., Amirov A.I., Bosimova M.I. "Chemical Composition of Beekeeping Products, Use in Medicine and Importance in National Economy" Texas Journal of Agriculture and Biological Sciences. ISSN NO: 2771-8840 https://zienjournals.com Date of Publication: 17-04-2023.

7. Zokirjonova Ch.B., Kaxramanov B.A. "Oziqlantirish turlari, asalari oilasi mahsuldorligini oshirishdagi ahamiyati" Journal of Advanced Research and Stability Volume: 03 Issue: 02 | fab - 2023 ISSN: 2181-2608. www.sciencebox.uz

8. Kakhramanov B.A., Akmalkhanov T.Sh., Soatov U.R. "Influence of bee family care on honey productivity in hives of different constructions" E3S Web of Conferences 381, 01009 (2023) AQUACULTURE-2022. https://doi.org/10.1051/e3sconf/202338101009 - P. 1-6.

INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE "ACTUAL PROBLEMS OF LIVESTOCK DEVELOPMENT, MODERN METHODS AND

DEVELOPMENT PROSPECTS"

_SEPTEMBER 26-27, 2024_

9. Kaxramanov B.A., Orifjonov J.R. "Oziqlantirish usullarini asalari oilasi mahsuldorligini oshirishdagi ahamiyati" J. "O'zbekiston agrar fani xabarnomasi" Toshkent-2022 y.№6/2. (6) maxsus son. b.-78-80.Nurmatovbaxtiyor868@gmail.com

10. Orifjonov J.R., Kakhramanov B.A., Isamuxamedov S.Sh., Raximjanova N.Z., Chuleui Jung "The effects of hives structure on the establishment and productivity of carpathian honey bee (apis mellifera carpatia) in Uzbekistan". The 39 th Congress and international Symposium of Apicultural Society of Korea. Andong-2023.https://www.andong.ak.kr, RNAI:agroRNA@genolution 1.com, Sales@genolution 1.com - P. 27-34.

11. Minheyeok Kwon, Kakhramanov B.A., Chuleui Jung, Eui-Joon Kil. "Investigation of honey bee viruses in Uzbekistan using high throughput sequencing". The 39 th Congress and international Symposium of Apicultural Society of Korea. Andong-2023. https://www.andong.ak.kr, www.genolution.co.kr, RNAI:agroRNA@genolution 1.com, Sales@genolution 1.com - P. 67-70.

12. Kaxramanov B.A. "Morfometricheskie osobennosti pchel Krainskoy i Karpatskoy porod v Uzbekistane" J. Pchelovodstvo №6, 2023 god, 62-64 str beejournal@gmail .com

13. Kaxramanov B.A., Isamuxamedov S.Sh., Orifjonov J.R., Raximjonova N.Z. "Kraina (Apis mellifera carnica Pollm) va Karpat (Apis mellifera carpatica) asalari zotlaridan suniy usulda ona asalari yetishtirish ko'rsatkichlari". "Chorvachilik va naslchilik ishi". Toshkent-2021 y.№6. b.-45-48. chorvador@list.ru.

14. Kaxramanov B.A., Dosmuxamedova M.X., Bosimova M.I., "Asalari mumi va uning xususiyatlari" qishloq xo'jaligi va veterinariya fanlarining dolzarb masalalari № 1 (1)-2024.30-38 b. scienceproblems.uz@gmail.com

15. Kaxramanov B.A., Erdanova G.M., Bosimova M.I., "Asalari suti va uning xususiyatlari" International scientific journal science and innovation special issue: "transformation of education: the role of women in the development of science", february 16, 2024.

16. Kaxramanov B.A., Bosimova M.I., Erdanova G.M., Donaev X.A. "Gulchangi va uning xususiyatlari". "Yoshlar huquqlari: imkoniyatlar va himoya qilish mexanizmlari" respublika ilmiy-amaliy anjumani 2024-yil 26-mart.

17. Kaxramanov B.A., Erdanova G.M., Bosimova M.I., Mamasharipova M. A., "Propolis va uning xususiyatlari" "Yoshlar huquqlari: imkoniyatlar va himoya qilish mexanizmlari" respublika ilmiy-amaliy anjumani 2024-yil 26-mart.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.