Научная статья на тему 'АРЗЁБИИ ИЦТИДОРИ ИЦТИСОДИИ МИНТАЦАИ ВИЛОЯТИ СУГД ДАР АСОСИ УСУЛИ ТАҳЛИЛИ ИЕРАРХИЯ'

АРЗЁБИИ ИЦТИДОРИ ИЦТИСОДИИ МИНТАЦАИ ВИЛОЯТИ СУГД ДАР АСОСИ УСУЛИ ТАҳЛИЛИ ИЕРАРХИЯ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
58
10
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ЭКОНОМИЧЕСКИЙ ПОТЕНЦИАЛ / УСТОЙЧИВОСТЬ РАЗВИТИЯ ЭКОНОМИКИ / МЕТОД АНАЛИЗА ИЕРАРХИЙ / ФАКТОРНЫЕ ПОКАЗАТЕЛИ / АНАЛОГИЧНЫЙ ИНДЕКС / АНАЛОГИЧНОЕ СООТНОШЕНИЕ / МАТРИЦА ОБЪЕМОВ РЕГИОНАЛЬНОЙ ПРОДУКЦИИ / ECONOMIC POTENTIAL / SUSTAINABILITY OF ECONOMY DEVELOPMENT / METHOD OF THE ANALYSIS OF HIERARCHIES / FACTOR INDICES / ANALOGICAL INDEX / ANALOGICAL CORRELATION / MATRIX OF REGIONAL PRODUCTION AMOUNTS / ИЦТИДОРИ ИЦТИСОДӣ / РУШДИ УСТУВОРИ ИЦТИСОДИЁТ / УСУЛИ ТАҳЛИЛИ ИЕРАРХӣ / НИШОНДИҳАНДАҳОИ ОМИЛӣ / ИНДЕКСИ МОНАНДӣ / ТАНОСУБИ МОНАНДӣ / МАТРИТСАИ ҳАҷМИ МАҷМӯИ МАҳСУЛОТИ МИНТАЦАВӣ

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Ҷӯраев Меҳроҷ Бобоқулович, Ҳакимзода Маруф Маҳмадӣ

Масъалаҳои ицтидори ицтисодии минтацаҳои вилояти Сугд дар чаҳорчӯбаи рушди уствори ицтисодиёти он баррасӣ гардидаанд. Муҳиммияти арзёбии ҳолати ицтидори ицтисодии ҳудудҳо, ҳамчунин таъсири онҳо ба ицтисодиёти вилояти Сугд асоснок карда шудааст. Таҳлили ицтисодиёти ҳудудҳои муайян , аз он ҷумла ш. Хуҷанд, ноҳияи Б. Ғафуров, ш. Бӯстон ва шаҳри Исфара гузаронида шудааст. Барои таҳлил ва арзёбии ицтидори ицтисодии вилоят усули таҳлили иерархӣ корбаст гардидааст. Зимнан, барои арзёбии мувофицати андешаҳои экспертӣ, усули конкордатсия мавриди истифода царор гирифтааст. Дар ин ҷода ҳамчун нишондиҳандаҳои омилӣ, мицдори корхонаҳо, шумораи кормандон, музди миёнаи ҳармоҳа, ҳаҷми фондҳои асосӣ, сармоягузориҳо мавриди таҳциц царор дода шудааст. Асоснок карда шудааст, ки дар байни минтацаҳои вилояти Сугд шаҳри Хуҷанд дорои имконоти ицтисодии васеъ буда, барои дар оянда таъмин намудани рушди устувори ицтисодӣ заминаи воцеӣ мегузорад.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ASSESSMENT OF SUGHD VILOYAT REGIONAL ECONOMIC POTENTIAL ON THE BASIS OF THE METHOD OF HIERARCHIES ANALYSIS

The article dwells on economic potential of the region in the context of their sustainability development being ensured. The author substantiates an importance of an economic potential of the territory and a level of its influence over Sughd viloyat economy. He made an analysis of the economy of separate towns and districts of the region in question, in particular, those of Khujand (viloyat administrative centre), Bobojon Gafurov nokhiya, the towns of Buston and Isfara. He applied the method of analysis of hierarchies (MAH). For assessment of the level of correspondence of scientists' opinions the method of concordation is used. The author conducted an analysis of factor indices, such as number of outfits, quantum of workers, average month, salary, amount of main funds and streams of investments. It is well-grounded that among Sughd viloyat areas Khujand enjoys a big economic potential which will determine the content of its stable economy development in future.

Текст научной работы на тему «АРЗЁБИИ ИЦТИДОРИ ИЦТИСОДИИ МИНТАЦАИ ВИЛОЯТИ СУГД ДАР АСОСИ УСУЛИ ТАҳЛИЛИ ИЕРАРХИЯ»

УДК 332 ББК 65.040

АРЗЁБИИ ИЩТИДОРИ Цураев Мехроц Бобокулович, докторанти

ЩТИСОДИИМИНТАЩАИ PhD ДДХБСТ; Xакимзода Маруф

ВИЛОЯТИ СУГДДАР Ма^мади н.и.и., сармуаллими

АСОСИ УСУЛИ кафедраи менецменти ДИС ДДТТ

ТАХДИЛИ ИЕРАРХИЯ (Тоцикистон, Хуцанд)

ОЦЕНКА РЕГИОНАЛЬНОГО Джураев Мехродж Бобокулович, ЭКОНОМИЧЕСКОГО докторант PhD ТГУПБП,

ПОТЕНЦИАЛА СОГДИЙСКОЙ Хаким-заде Маруф Мухаммади,

канд.экон.наук, старший преподаватель кафедры менеджмента ИЭТ ТГУК (Худжанд, Таджикистан)

ASSESSMENT OF Djurayev Mehroj Boyuokulovich, Doctoral SUGHD VIL OYAT student (PhD) of TSU LBP; Hakimzoda Maruf REGIONAL Muhammadi, candidate of economical sciences, ECONOMIC POTENTIAL senior lecturer of the department of management ON THE BASIS OF under the Institute of Economy and Trade attached to the Tajik State University of Commerce (Tajikistan, Khujand) E-MAIL:mehrojbo@mail.ru

ОБЛАСТИ НА ОСНОВЕ МЕТОДА АНАЛИЗА ИЕРАРХИЙ

THE METHOD OF HIERARCHICAL ANALYSIS

Калидвожа^о: ицтидори щтисодй, рушди устувори щтисодиёт, усули таулили иерархи, нишондиуандауои омили, индекси монанди, таносуби монанди, матритсаи уацми мацмуи маусулоти минтацави

Масъалауои ицтидори щтисодии минтацауои вилояти Сугд дар чауорчубаи рушди уствори щтисодиёти он барраси гардидаанд. Мууиммияти арзёбии уолати ицтидори щтисодии уудудуо, уамчунин таъсири онуо ба ицтисодиёти вилояти Сугд асоснок карда шудааст. Таулили ицтисодиёти уудудуои муайян , аз он цумла ш. Хуцанд, ноуияи Б. Гафуров, ш. Бустон ва шаури Исфара гузаронида шудааст. Барои таулил ва арзёбии щтидори ицтисодии вилоят усули таулили иерархи корбаст гардидааст. Зимнан, барои арзёбии мувофицати андешауои эксперта, усули конкордатсия мавриди истифода царор гирифтааст. Дар ин цода уамчун нишондиуандауои омили, мицдори корхонауо, шумораи кормандон, музди миёнаи уармоуа, уацми фондуои асоси, сармоягузориуо мавриди тауциц царор дода шудааст. Асоснок карда шудааст, ки дар байни минтацауои вилояти Сугд шаури Хуцанд дорои имконоти ицтисодии васеъ буда, барои дар оянда таъмин намудани рушди устувори ицтисоди заминаи воцеи мегузорад.

Ключевые слова: экономический потенциал, устойчивость развития экономики, метод анализа иерархий, факторные показатели, аналогичный индекс, аналогичное соотношение, матрица объемов региональной продукции

Рассмотрен экономический потенциал регионов в контексте обеспечения устойчивости их развития. Обоснована важность оценки экономического потенциала территории, а также уровня его влияния на экономику Согдийской области. Произведен анализ экономики отдельных городов и районов региона, в частности г.Худжанда, Бабаджангафуровского района, городов Бустона и Исфары. В качестве методики оценки экономического потенциала области применен метод анализа

иерархий (МАИ). Для оценки уровня соответствия мнения экспертов использован метод конкордации. Произведен анализ факторных показателей, в частности численности предприятий, количества работающих, среднемесячной заработной платы, объема основных фондов и потоков инвестирования. Обосновано, что среди регионов Согдийской области город Худжанд имеет большой экономический потенциал, который в будущем определит содержание его устойчивого экономического развития.

Key-words: economic potential, sustainability of economy development, method of the analysis of hierarchies, factor indices, analogical index, analogical correlation, matrix of regional production amounts

The article dwells on economic potential of the region in the context of their sustainability development being ensured. The author substantiates an importance of an economic potential of the territory and a level of its influence over Sughd viloyat economy. He made an analysis of the economy of separate towns and districts of the region in question, in particular, those of Khujand (viloyat administrative centre), Bobojon Gafurov nokhiya, the towns of Buston and Isfara. He applied the method of analysis of hierarchies (MAH). For assessment of the level of correspondence of scientistsл opinions the method of concordation is used. The author conducted an analysis of factor indices, such as number of outfits, quantum of workers, average month, salary, amount of main funds and streams of investments. It is well-grounded that among Sughd viloyat areas Khujand enjoys a big economic potential which will determine the content of its stable economy development in future.

Дар шароити муосир ди;;ати махсус на танхо ба рушди давлатй, балки ба рушди минта;авии он низ равона гардидааст. Зеро, далели мазкур бо дарки умумии на;ши махсус ва ахамияти музофотй доштани минта;ахо барои ноил гардидан ба рушди устувори ичтимой-и;тисодии умумидавлатй, баланд бардоштани сатхи ра;обатпазирй ва мустахкам намудани мав;еи он дар ми;ёси байналмиллалй асоснок карда мешавад.

Дар низоми идоракунии рушди босамари минта;а на;ши мухимро истифодаи о;илонаи и;тидори и;тисодии он мебозад, ки ба назари мо, гурухбандии чунин зерсохторхои он ба ма;сад мувофи; мебошад: захиравй (мачмуи захирахои чойдошта барои рушд) ва натичавй (тавоноии минта;а барои босамар истифодабарии захирахои чойдошта [1, с.240].

Дар ин маврид масоили тах;и;и омилхои гуногуни ба и;тидори и;тисодии минта;а муста;иман ва гайримуста;иман таъсиррасон мухимтар мегарданд. Бояд ;айд намуд, ки айни замон шумораи зиёди таснифоти омилхои рушди и;тидори и;тисодии минта;ахо ва таъминкунандаи ра;обатпазирии онхо мавчуд мебошад. Хдмчунин, доир ба тах;и;и масъалаи зикршуда олимони ватанию хоричй, ба монанди Рауфй А., Каюмов Н.К., Рахимов А.М., А.А. Бляхман, А.И. Гаврилов, В.Б. Дзобелова, А.А. Кисуркин ва дигарон тад;и;оти илмй гузаронидаанд.

И;тидори и;тисодии минта;а- ин категорияи и;тисодии дорои сохтори мураккаб буда, дар худ мачмуи манбаъхои мавчуда, имконот ва воситахои минта;аро дар бар мегирад, ки метавон онхоро дар фаъолияти субъектхои минта;а барои истехсоли махсулот, кору хизмат, таъминоти рушди истехсолй, инчунин барои ;онеъгардонии талаботи ахолй ва эхтиёчоти чамъиятй истифода намуд [2, с.98].

Барои баходихии и;тидори и;тисодии минта;ахои вилояти Сугд, моро зарур аст дар навбати аввал омилхои муайянкунандаи и;тидори и;тисодии минта;ахоро му;аррар намуда, сипас, тад;и;оти экспертии онхоро дар асоси хусусиятхои

муайянкунандаи нишондихандахои щтисодии минта^ахо гузаронем.

Дар шароити щтисодиёти ра^амй усулхои гуногуни баходихии ицтидори щтисодии минта^ахо мавчуд мебошанд, ки хамаи онхо дар хисоби чамъбастии натичахои баходихии ицтидори щтисодии минта^ахо алгоритмхои гуногуниро истифода мебаранд. Ба ин усулхо: баходихии экспертй бо арзиши миёна, ELECTRE, SMART, иерархия ва гайра мансуб мебошанд. Бояд ^айд намуд, ки асоси тахлили иерархиро дар шакли боз хам содатар ба к;исматхо чудо намудани масъала ва дар оянда дар асоси ^оидахои мук;оисакунй мунтазам коркард намудани мулохизоти шахсони к;арорк;абулкунанда ташкил медиханд[3].

Дар натича, дарачаи нисбии вобастагии унсурхои иерархияро инъикос намуда, сипас метавонем онро ба намуди ададй табдил дихем. Усули мазкур раванди муттахидсозии мулохизоти гуногун, хусусиятхои афзалиятй ва ^абули ^арорхои алтернативиро дар бар мегирад. Хдмин тарщ, бузургии бадастомада бахои тибк;и чадвали бахогузорй (чадвали Т.Саати) муайянгашта хисобида шуда, бо бахои объективй мутобщ мебошад.

Инчунин, барои таъмини самаранокй ва гузаронидани тахлили матрисавии иерархия (ТМИ), моро зурур аст, сохтори мархилахои ин усулро тартиб дихем (расми 1).

Расми 1. Сохтори маруилауои гузаронидани таулил

Хдмин тавр, мо бояд мак;сад, хусусиятхои баходихй ва вариантхои алтернативии интихоби ма^сади тад^щотро, ки аз чониби экспертхо гузаронида мешавад, муайян намоем.

Цадвали 1 - Маруилауо ва унсуруои таркибии усули таулили иерархия

Сатх Номгуйи нишондихандахо Хусусиятхои баходихи

1 Ма;сад - баходихии и;тидори и;тисодии минта;а дар асосиТМИ (БПИМ)

Хдчми барориши махсулот *1

Ми;дори корхонахо

Шумораи коргарон

2 Пардохти музди миёна Х4

Ми;дори фондхо *5

Хдчми сармоягузорихо

Шумораи кадрхо Х7

Объектхои тах;и;от

Хучанд Ai

3 Бустон А2

Б^афуров A3

Исфара А4

Сарчашма: тауияи муаллиф

Дар идома вобаста аз унсурхои дар сатхи авввал му;арраршуда, амалиёти му;оисаи чуфти унсурхои иерархиро мегузаронем. Мархилаи мазкур бо сабти мутаносиби матритсахои дорои хосиятхои зерин амалй гардонида мешавад:

1

atj = —, (1)

aij

Хднгоми му;оисаи унсурхои матритса бо унсурхои таркибии худи он, бузургии натичавии он ба вохид(1,0) баробар мебошад. Хдмин тари;, матритсаи му;оисаи чуфтхо шакли зеринро мегирад:

1 «13

Va12 1 «23 ■ ■ ■

V«i3 V«23 1 ■ ■ ■

- /a1n /a2n /a3n

1

2

a

3

(2)

Дар иерархияи тах;и;шаванда маълумоти матритса барои хар як хусусиятхои сатхи дуюм муносибан ба ма;сад ва вазифахо сохта мешаванд. Сипас, матритсаи му;оисаи чуфтхо барои хар як алтернативахо дар муносибат бо хусусиятхои сатхи дуюм тартиб дода мешавад.

Барои гузаронидани му;оисаи субъективии чуфтхо тавассути васоити математикии ТМИ чадвали мухиммияти нисбй коркард шудааст, ки он дар шакли чадвали 2 пешниход мегардад.

Цадвали 2 - Меъеруои бауодщй аз руи усули ТМИ-и Томас Саати [3].

Интенсивнокии нисби Муайянкуни Тавсиф

1 Мухиммияти баробар Х^иссаи баробарии ду нишондиханда дар ма;сад

3 Афзалияти нисбии як нишондиханда нисбат ба дигар Тачриба ва мухокима афзалияти як алтернатива нисбат ба алтернативаи дигар

5 Афзалияти назаррас ё кавй Тачриба ва мухокима афзалияти як нишондихандаро нисбат ба дигараш нишон медихад

7 Афзалияти хеле назаррас Яке аз нишондихандахо бартариро доро мегардад, ки он амалан назаррас мешавад

9 Афзалияти хеле кавй Афзалияти ошкорои як нишондиханда нисбат ба дигар, ки нисбатан кавитар эътироф мегардад

2, 4, 6, 8 Карорхои фосилавй байни ду мухокима Хднгоми холатхои созишй истифода мегардад

Бузургихои баракси ададхои болой Хднгоми мукоисаи як нишондиханда бо нишондихандаи дигар, яке аз шуморахои болой ба миён ояд, он гох хангоми мукоисаи нишондихандаи дуюм бо аввал бузургии баракс ба даст меояд

Амалиёти тартибдихии матритсаи мукоисаи чуфтхо дар асоси баходихандахои чуфтхои мукоиса бо ёрии шкалахои мухиммияти нисбй (чадвали 2) ва хисобу китоби афзалияти нишондихандахо аз руи хосияти мутаносибии бараксии онхо гузаронида шудааст.

Ба мувофикати мухокимахо тавассути индекси монанди (индекси мувофикат)ва ё таносуби монанди (таносуби мувофикат) бо истифода аз формулахои зерин бахо дода мешавад: [4].

А — 71

1С = тах „ , (3) п — 1

ОС = — (4)

_ 3

3 - бузургии миёнаи индекси монандй, ки хангоми бо таври тасодуфй тартиб додани матритсаи мукоисаи чуфтхо дар асоси маълумотхои озмоишй муайян карда мешавад. Ба сифати ин бузургй нишондихандахои чадвали дар зер додашуда (чадвали 3), ки хамчун нишондихандахои воридшавии он андозанокии матритсахо баромад менамоянд, истифода гардидааст .

Цадвали 3 - Бузургиуои мувофицатии экспертуо[5].

N 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

М(ио) 0 0 0.58 0.9 1.12 1.24 1.32 1.41 1.45 1.49 1.51

Ба сифати андозаи имконпазир бузургии (таносуби монандии) ОО < 0.1 истифода бурда мешавад. Дар сурати баробар бо ОО > 0.1 будани матритсаи мукоисаи чуфтхо он аз вайронкунии мантики мухокимахо шаходат медихад, ки аз чониби эксперт хангоми пуркунии матритса ба амал омадааст. Бинобар он, ба эксперт тавсия дода мешавад, ки маълумоти барои тартибдихии матритса истифодашударо бо максади бехтар гардонидани сатхи монандй тачдиди назар кунад.

1. Векторхои афзалияти нисбии Ш — р о дар сатхи охири иерархй муайян менамоем. Барои ин амал матритсаи мукоисаи чуфтхо Ei — р о тартиб дода, барои

х,ар як матритса бузургии максималй (барои баходихди монандии мух,окимах,о) ва бузургии вектори асосии онро хдсоб менамоем. 2. Бо таври шабех, матритсаи мук;оисаи чуфтхоро барои сатхдои дар боло ^арордошта коркард менамоем. Маълумоти матритсах,о барои муайянкунии афзалияти унсурх,ои муайяни сатвдои иерархиявии унсурх,ои нисбии болой тартиб дода мешаванд.

Цадвали 4 - Матритсаи цуфти бузургии омилуо

хл W

1 9 7 6 8 9 6 0.48

X?, !/9 1 5 1 6 9 5 0.182

Хз 1/7 1/5 1 7 3 7 3 0.141

1/б 1 1/7 1 4 5 7 0.0947

хч 1/8 1/б 1/з % 1 9 4 0.0557

Хв 1/9 1/9 1/7 1/5 1/9 1 3 0.023

х7 1/б 1/5 1/з 1/7 1/ 4 1/з 1 0.0239

max 9.30 - - - - - - -

Индекси мувофицат, 38,3

Таносуби мувофицат, ( % ) 29,0

Дар идома зичии алок;аи алтернативаи пешних,одшавандаро аз руи муносибати «Х^» тахлил менамоем [6].

Цадвали 5 - Матритсаи уацми мацмуи маусулоти минтацави

Хх Хучанд Гафуров Бустон Исфара W

Хучанд 1 9 8 7 0.694

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Б.Гафуров 1/9 1 5 3 0.173

Бустон 1/8 1/5 1 4 0.0845

Исфара 1/7 1/3 1/4 1 0.048

^max - - - - 4,70

Индекси мувофицат, 23,3

Таносуби мувофицат, ( %) 26,0

Сарчашмаихцсобу китоб: Омори солонаи вилояти Сугд - Хуцанд,2019 с-167-172 Зиччии ало^аи алтернативаи пешних,одшавандаро аз руи муносибати « Х2» та^лил менамоем.

Цадвали 6 - Матритсаи мицдори корхонауо

Хучанд Б.Гафуров Бустон Исфара W

Хучанд 1 8 7 3 0.644

Б.Гафуров 1/8 1 5 2 0.181

Бустон 1/7 1/5 1 1 0.0675

Исфара 1/3 1/2 1 1 0.107

^т.ах - - - - 4,48

Индекси мувофицат, 16,0

Таносуби мувофицат ( %) 17,8

Зичии алокаи алтернативаи пешниходшавандаро аз руи муносибати « Х3» тахлил менамоем.

Цадвали 7 - Матритсаи шумораи машгулбудагон

Х3 Хучанд Б.Гафуров Бустон Исфара W

Хучанд 1 9 8 3 0.664

Б.Гафуров 1/9 1 5 2 0.169

Бустон 1/8 1/5 1 1 0.0628

Исфара 1/з 1/ 2 1 1 0.105

^тах - - - - 4,52

Индекси мувофицат, 17,3

Таносуби мувофицат, (%) 19,2

Зичии алокаи алтернативаи пешниходшавандаро аз руи муносибати « Х4» тахлил менамоем.

Цадвали 8 - Матритсаи пардохти музди миёна

Хучанд Б.Гафуров Бустон Исфара W

Хучанд 1 7 2 1 0.482

Б.Гафуров 1/7 1 3 4 0.24

Бустон 1/2 1/3 1 2 0.138

Исфара 1 1/4 1/2 1 0.14

^тах - - - - 5,35

Индекси мувофицат, 45,0

Таносуби мувофицат, ( %) 50,0

Зичии алокаи алтернативаи пешниходшавандаро аз руи муносибати « Х5» тахлил менамоем.

Цадвали 9 - Матритсаи мицдори фондуо

ХЯ Хучанд Б.Гафуров Бустон Исфара W

Хучанд 1 9 8 7 0.692

Б.Гафуров 1/9 1 6 5 0.193

Бустон 1/8 1/6 1 4 0.0745

Исфара 1/7 1/5 1/ 4 1 0.0412

^т.ах - - - - 4,79

Индекси мувофицат, 26,3

Таносуби мувофицат, (%) 29,2

Зичии алокаи алтернативаи пешниходшавандаро аз руи муносибати « Х6» тахлил менамоем.

Цадвали 10 - Матритсаи уацми сармоягузори

Хб Хучанд Б.Гафуров Бустон Исфара W

Хучанд 1 9 8 7 0.688

Б.Гафуров 1/9 1 7 5 0.201

Бустон 1/8 1/7 1 4 0.0711

Исфара 1/7 1/5 1/4 1 0.0404

^-т.ах - - - - 4,87

Индекси мувофицат, 29,0

Таносуби мувофицат, (% о) 32,2

Зичии алокаи алтернативаи пешниходшавандаро аз руи муносибати « Х7» тахлил менамоем.

Цадвали 11 - Матритсаи шумораи кадруо

Х7 Хучанд Б.Гафуров Бустон Исфара W

Хучанд 1 9 8 5 0.64

Б.Гафуров 1/9 1 8 6 0.227

Бустон 1/8 1/8 1 9 0.0954

Исфара 1/5 1/б 1/9 1 0.0377

^max - - - - 5,68

Индекси мувофицат, % 56,0

Таносуби мувофицат, % 62,2

Дар асоси матрисахои тахлилии чуфти мукоисахо синтези иерархиро мегузаронем. Дар ин хангом вектори афзалияти алтернатив и УК/-ро нисбат ба унсурхои Е|, ки дар хама сатххои иерархия карор доранд, муайян менамоем. ^исоби бузургии векторхои афзалиятй дар самти аз сатхи поёнй ба сатхи болой бо назардошти алокаи мушаххаси байни унсурхои сатххои гуногун гузаронида мешавад.

амалй

Х^исобкуни бо рохи зарби бузургии гардонида мешавад.

векторхои мутобик бо матритсахо

'0,694 0,173 0,084 ^0,048

0,644 0,181 0,067 0,107

0,664 0,169 0,062 0,105

0,482 0,240 0,138 0,140

0,692 0,193 0,074 0,041

0,688 0,201 0,071 0,040

0,640^ 0,227 0, 0 9 5 0,037/

/0,480\ 0,182

0,6592618 \

0,1833374 \ 0, 0 8 2 83 3 4 1 ) Д07470207/

0,141 0,095 0,055 0,023 (0, 0 2 4/

Дар асоси хисобкунИ ба хулосаи зерин омадан мумкин аст: ки шахри Хучанд дар байни чор нохияву шахрхои пешсафи вилояти Сугд оид ба иктидори иктисодИ бо нишондихандаи - 65,9%чои аввал, нохияи Б.Гафуров бо нишондихандаи - 18,3%чои дуюм, шахри Бустон бо нишондихандаи - 8,25%чои сеюм ва шахри Исфара бо нишондихандаи- 7,4%чои чорумро ишгол менамоянд.

Храмин тарик , аз натичахои тахлили иктидори иктисодии минтака хулоса карда мешавад, ки ба сифати иктидори иктисодИ, мачмуи захирахои дар ихтиёри хокимият карордошта, ки барои таъмин .намудани ракобатпазирии минтакахо истифода мегарданд, фахмида мешавад.Инчунин натичаи тахлили ракобатпазирии вилояти Сугд нишон дод, ки ба сатхи он бештар шахри Хучанд бо нишондихандаи 65,9 % таъсир мерасонад.Аз ин ру, барои таъмин намудани ракобатпазирии иктисодиёти вилоят, бояд хокимияти он бештар барои истифодаи самараноки иктидорхои дигар минтакахои вилоят чорахои мувофикро андешад.

Пайнавишт:

1. Калинникова И.О. Управление социально-экономическим потенциалом региона. -СПб.: Питер, 2009. - 240 с.

2. Рауфи А. Конкурентная экономика: Монография / под общей редакцией д.э.н., профессора О.Б. Бобоева. - Душанбе: Дониш, 2014. - 208 с.

3. Саати Т. Принятие решения. Метод анализа иерархий / Пер. с анг. Р.Г. Вачнадзе. -М.: Радио и связь, 1993. - 278 с. [Электронный ресурс]. Режим доступа: http://www.pqm-online.com/assets/files/lib/books/saaty.pdf (санаи воридшави: 17.09.2020).

4. Выборова Е.Н. Анализ и прогнозирование экономического состояния организаций лёгкой промышленности: автореф. дисс... канд. экон. наук. - Новосибирск: СибУПК, 1999. - 22 с.

5. Саати Т.Л. Принятие решений при зависимостях и обратных связях. -М.: Изд-во ЛКИ, 2007. -357 с.

6. Омори солонаи вилояти Сугд. Сарраёсати Агентии омори назди Президенти Цум^урии Тоцикистон дар вилояти Сугд, - Хуч,анд, 2019. - 340 с.

Reference Literature

1. Kalinnikova I.O. Management with Social-Economic Potential of the Region. - SPb: Peter, 2009. - 240pp.

2. Raufi A. Competitive Economy: monograph (under the general editorship of Dr. of Economics, Professor O.B. Boboyev. - Dushanbe: Knowledge, 2014. - 208 pp.

3. Saati T. Adoption of Solution. The Method of Hierarchies Analysis (translation from English by G. Vachnadze. - M.: Radio and Communication, 1993. - 278pp. [Electronic Resource]. Regime of Availability: http://www.pqm-online.com/assets/files/lib/books/saaty.pdf (Date of request: 17.09.2020).

4. Vyborova Ye.N. Analysis and Prognostication of Economic State of Organizations of Light Industry: synopsis of candidate dissertation in economics. - Novosibirsk: Siberian Complex of Management with Industry, 1999. - 22 pp.

5. Saati T.L. Adoption of Solutions under Dependencies and Reverted Connections. - M.: LKIpublishing-house, 2007. - 357pp.

6. Statistical Annual of Sughd Viloyat. Central Agency on Statistics under the Auspices of Tajikistan Republic President in Sughd Viloyat. - Khujand, 2019. - 340 pp.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.