CC BY
22
УДК 616-082.3
Артериалык гипертензия кезЫде наукастын туыстарынын емд1 жYргiзуге катысу денгейш зерттеу
М. Утеулиева1, Е. Еренбай1, Г. Бекбосын1, О. Карванов1, А. Примбетова1, К,. Есенханов1, Н. Омар1, Г. Пернебай1, А.Б. Кумар 2
С.Ж. Асфендияров атындат Казак ¥лттык медицина университет1 ' «Жалпы тэж1рибел1к дэргер» мамандыт бойынша 706 топ интерндер1 2 Гылыми жобанын жетекш1а, Денсаулык сактау экономикасы мен менеджмент1н1ц интеграцияла^ан жYйелерi кафедрасы
Артериалды гипертензия ^амдык денсаулыкка, денсаулык сактау жуйеане кау1п тудырады жэне кептеген елдердщ экономикалык дамуына кедерг1 келт1ред1. Артериалды гипертензиясы бар аурулар денгешшн жоFары болуы жэне кау1п факторларынын айтарлыктай таралуы турFындaр денсаулы^ынын тер1с тенденциясына, медициналык-элеуметтк жоFалтуFа жэне экономикалык шыFынFа алып келед1. Сондыктан да бул жумыста артериалды гипертензияны алдын алу жэне емдеу кез1нде наукастын жэне туыскандарынын, катысуы, сонымен катар, наукастын ез денсаулыFын баскару кез1нде туыстарынын карым-катынасынын маныздылыFына назар аударылды.
Туй1нд1 сездер: Артериалды гипертензия, емн1н нэтижеа, наукастын туыстары, ауруды баскару, жобалык окыту
К1р1спе
Каз1рг1 элемд1к ^ам уш1н артериалды гипертензия медициналык Fана емес, элеуметт1к-экономикалык манызы бар жаЬ|андык мэселе болып табылады [1,2]. Казакстанда жэне элемн1н кептеген елдер1нде созылмалы инфекциялык емес аурулар аурушандык, мугедектк, уакытша енбекке жарамсыздык жэне госпитализациялау, ел1м курылымында алFашкы орындарда тур [3]. Жыл сайын артериалды гипертензиямен ауыратын наукастар саны артып келед1, олар енбекке каб1летт1л1г1нен айырылып, ауыр аскынуларFа жэне узак уакыт шь^ынмен емдеуге, онын 1ш1нде стационарлык емдеу кажеттЫпне экеп соктырады [4]. Артериалды гипертензия каз1рг1 заманFы денсаулык сактаудын езект1 мэселелер1н1н б1р1 болып кала беред1 [5,6]. СонFы жылдары Казакстанда да артериалды гипетензиясы бар ауруларды диагностикалауFа жэне емдеуге кетет1н шы^ындардын есу1 байкалады [7]. Бул шы^ындар мемлекетт1н денсаулык сактау саласына кетет1н барлык шыFындарынын 95-96%-н курайды [8,9]. ОFан коса, ел1м1зде профилактикалык шараларFа кетет1н шыFыннын улес1 денсаулык сактау саласына кетет1н шыFыннын 3%-н курайды, ал бул керсеткш ЭЫД¥ елдерде 19%-ы курап отыр. Сондыктан, ел1м1зде созылмалы инфекциялык емес аурулар денсаулык сактау саласы уш1н манызды мэселелердщ б1р1 болып табылады [10-12]. Ауруларды баскару баFдарламасын енг1зу созылмалы инфекциялык емес аурулардын алдын алу жэне олармен курес мэселелер1нде, наукастардын ез денсаулы^ы уш1н ортак жауапкерш1л1г1н арттыруда, медициналык кызметкерлерд1н езара 1с-эрекет1н жаксартуда жэне мумк1н аскынуларды немесе жай-кушн ауырлатуды болдырмауFа баFытталFан колда бар барлык ресурстарды пайдалануда елеул1 езгер1стер кажетт1г1нен туындады [13]. Ауруларды баскару баFдарламасы - бул денсаулык сактау саласынын шыFындарын азайту жэне интеграцияланFан кемек керсету аркылы аурудын аскынуын темендету немесе алдын алу жолымен созылмалы аурулары бар наукастардын ем1р сапасын жаксарту концепциясы [14]. Ауруларды баскару баFдарламасы бул созылмалы аурулармен ауыратын наукастардын белгл б1р топтарына арналFан, ез1нд1к баскару пен ез1не ез1 кемек керсетуд1н манызды компонент! болып табылатын уйлест1р1лген жэне б1р1кт1р1лген медициналык эрекеттер мен коммуникациялардын жуйеа.
БaFдaрлaмa «Пилоттык жоба аясында созылмалы инфекциялык емес ауруларды баскарудын кейб1р сурактары» туралы буйрыFы мен 2017-2019 жылдaрFa Ауруларды баскару бaFдaрлaмaсынын Жол картасынын жоспары бойынша жузеге асырыла бастады [15]. Ауруларды баскару бaFдaрлaмaсынын ти1мд1л1г1 медициналык кызметкерлерд1н турFындaрмен ты^ыз жумыс жасауына байланысты. БaFдaрлaмaFa катысатын артериалды гипертензиясы бар наукастарды аныктап, нaукaстaрFa жэне туыскандарына сауалнама журпзшдк Зерттеу материалдары, эд1стер1
Артериалык кан кысымынын жоFaрылaуын бакылау -емханалык жумыс. Сол себепт1 кан кысымынын жоFaрылaуымен зардап шегет1н наукастарды емханада аскынуды болдырмау жэне емдеу, сауыктыру жумыстарын жасау эрекеттер1 келт1р1лд1. Элеуметтк сауалнама жург1зу1м1здег1 максатымыз - артериалык кан кысымы мен ауыратын наукастарды жэне онын туыстарынын емд1 журпзуге катысу денгей1н зерттеу.
Элеуметт1к сaуaлнaмaмыздaFы - сауалдарды коюдaFы б1зд1н непзп бaFытымыз кау!п-катер факторларын aзaйтуFa бaFыттaлды:
Максималды турде журек кан тамыр ауруларынын аскынуларын жэне ел1м каутн азайту,
Барлык кау!п факторларын (темек шегу, дислипидемияны,
гипергликемияны, сем1руд1) модифицирлеу,
0м1р суру салтын езгерту: тузды шектеу - 5-6 гр аспауы керек
, 1ш1мд1ктерд1 шектеу, салмакты азайту, кем дегенде 30 мин
кундел1кт1 дене жaттыFулaрымен айналысу.
Наукастар мен жеке-жеке сейлесе отырып, эр наукаста не
себепт1 кан кысымынын жоFaрылaйтынын aныктaуFa
тырыстык.
7 курс ЖТД интерндер1 6 калалык емхaнaдaFы «Артериялык Гипертензия кез1нде наукастын жэне онын туыстарынын емд1 жург1зуге катысты денгей1н зерттеу» жумыстарын жург1зу максатында 24 наукас жэне 20 туыскандарымен байланыс жург1з1лд1. Талкылау корытындысы бойынша ен манызды сурактар бел1нд1, тужырымдар нактыланды. Емханада тэж1рибел1к сынактан етюзу уш1н сауалнама нускасы дайындалды. НaукaстaрFa жэне туыстарына арнап онлайн турде сауалнама журпзшд1.
Сауалнама келес1 аспектшерд1 бaFaлaуFa мумк1нд1к берет1н 20 сурактан турды. Сауалнаманын aлFaшкы 8 сурaFы наукастык
пacпоpттыкl бeлiмiнe, отбacылык жaFдaйы, бiлiмi элeyмeттiк мэpтeбeci, т^кым кyaлayшылык, cозылмaлы aypy, кapaжaттык жaFдaйы кapaлды. 14 нaукac ep жыныcты, 10 эйeл жыныеты, отбacы жaFдaйлapы кaнaFaттaнapлык, 3S жacтaн - 78 жac apaлыFындa нaукacтap, элeyмeттiк жaFдaйы 13 - зeйнeткepлiк жacтa, 3 - уй шapyaшылыFындa, 3 - жумыгсыз, S - кызмeт бapыcындa дeп бeлгiлeдi. Ke^eci 10 cypaк нaукacтapдын АК-ны eзiн-eзi бaкылay aппapaтынын болуы жэнe мepзiмдiлiгi, aнтигипepтeнзиялык пpeпapaттapды колдaнy, дэpi-дэpмeктiк тepaпияны ycтaнуы, cонFы 12 aй ioi^e бacтaпкы,
мaмaндaндыpылFaн, ш^ыл мeдицинaлык кeмeккe жYГiну жишп, кaуiптiн тYpлeндipiлгeн фaктоpлapынын болуы: тeмeкi шeгу, кофe теп колдaнy, aлкогольдi apтык пaйдaлaнy, crpeccrk жaFдaйдын болуы ия, жок нeмece жaуaп бepугe кинaлaмын дeгeн c¥paктapдaн кapacтыpылды. КaлFaн eкi c¥paк ^шнв кaншa peт АК-нын eлшeйтiнi, АК-нын жоFapлaFaн жaFдaйдa кaндaй шapaлap ¥йымдacтыpaтыны rapce™^. 24 нaукacтын 1S - ci eз бeтiншe кaн кыcымын eлшeй a^a^rn, KaлFaн 9 нaукac туыcтap кeмeгiнe жYгiнeтiн бeлгiлeдi.
Cypeï 1 - Hay^c ^ыешнын eмдi кaбылдaу двнгвшн aныктaу
Екiншi cayaлнaмa нayкac тyыcтapынын eмдi жYpгiзyгe кaтыcты дeнгeйiн 6aFa^ayFa мYмкiндiк бepeтiн 22 c¥paктaн т^ды.
Cayaлнaмaнын aлFaшкы c¥paктapы нayкacтык тyыcтapынын нayкacтын ayыpaтыны тypaлы ^на^ыкты xaбapы 6ap жоFын нaктылayFa бaFыттaлFaн (cypeт 1,2).
Cypeï 2 - Hay^c ^ыешнын зиянды эдeттepдeн apH^y Ypдiciнe кaтыcy
Cayaлнaмaнын нэтижeci бойыншa: 1 aдaм - нayкacтын ayыpaтыны тypaлы xaбapcыз, 7 - тyыcынын кaндaй eм aлып жaткaны, eмiнiн нэтижeлiгi, кYндeлiктi ^pa^i тYpдe кaндaй дэpiлep кaбылдaйтыны,ол дэpiлepдi кaй yaкыттaн 6epi, тэул^щ кaй мeзгiлiндe, нeшe мeлшepдe кaбылдaйтыны тypaлы голы^й б^д^ 4 - туышшын дэpiгepмeн K¥pacтыpылFaн жоcпapды толык ^ст^уы^ дэpi-дэpмeктepiн
кYндeлiктi Yзбeй кaбылдayын кaдaFaлaп отыpaды (cypeт 3). 3 -дeнcayлыFынa зиян кeлтipeтiн эдeттepiнeн K¥тылyынa кeмeктeceдi. 3 - туышнын кYндeлiктi д^ы^ тaмaктaнып жYpгeнiн кaдaFaлaп,колдay мaкcaтындa eзiдe д^ы^ тaмaктaнып жYp. 2 - туышнын ^н кыcымынын кeтepiлyiнe кaндaй фaктоp acep eтeтiндiгi жэнe apтepиaльды гипepтeнзиядaн бacкa aypyлapы тypaлы бiлeдi.
Cypeт 3 - Hayкac ^ыешнын в1вд кaбылдayFa кэтыеу дeнгeйi
¥cыныcтap
ЖоFapы кaн кыcымы 6ap нayкacтapFa apнaлFaн cayaлнaмa caпacын жaкcapтy мeдицинaдa eмдey жоcпapын жYpгiзyдe жэнe тaFы 6ac^ aypyлapдын aлдын aлy мaкcaтындa мaнызды K¥paл болып тaбылaды. МYмкiндiгiншe, cayaлнaмaFa pacтaлFaн
бaFaлay шкaлaлapы eнгiзiлдi, гипepтонияFa apнaлFaн зaмaнayи клинигалык ¥cыныcтapдын epeжeлepi ecкepiлдi. ЯFни, aлынFaн нэтижeлep олapдын нeгiзiндe бacкapyшылык шeшiмдep кaбылдayFa жeткiлiктi ceнiмдi. Cayaлнaмaны тecтiлey б^л eмxaнaнын нaкты ж¥мыcындa колдaнылaтындыFын
керсетп. Алайда, мекемешн, жумысын жаксарту Yшiн тиiмдi шараларды жэне осындай шараларды жYзеге асырудан алынFан клиникалык нэтижелердi эзiрлеу Yшiн сауалнаманы баска шаралармен бiрге жYЙелi, дэйектi колдану кажет. Медициналык кемеклн кемшiлiктерiн аныктау, оларды жою жэне кешнп алдын-алу бойынша клиникалык аудит технологиясы - циклдiк процесс аясында жаксарту бойынша iс-шаралар еткiзген жен. Бул жумыстын тэжiрибесi керсеткендей, практикалык колдануFа арналFан кез-келген курал K¥PFан кезде эр куралдын максаты мен колдану нYктесi туралы накты тYсiнiк кажет. Сонымен катар, практикалык куралды жасау медициналык кемек керсету процесше катысушылардын барлыFынын тыFыз ынтымактастыFынсыз мYмкiн емес. Медициналык-санитариялык алFашкы кемектi емдеу сапасын баскарудын жана куралдарын жасау эрекеттер^ сезсiз, жалFасын табуы керек. Сонымен, бiз дэрiгерлер Yшiн сауалнаманы эзiрлеудi жоспарлап отырмыз, бул еюншл жаFынан гипертониямен ауыратын наукастарды
емханадаFы емдеудiн мэселелерiн карастыруFа жэне пациенттерден алынFан акпаратты толыктыруFа мYмкiндiк бередк Корытынды
Эзiрленген сауалнама жоFары кан кысымын емдеудiн негiзгi аспектiлерiн пациентпн турFысынан баFалауFа жэне кYнделiктi алFашкы медициналык кемек жаFдайында тиiмдi гипертониялык бакылауFа кол жеткiзуге болатын кедергiлердi аныктауFа мYмкiндiк бередi. АГ кезЫде наукастын жэне туыстарынын емдi жYргiзу кезiгде катысу денгейiн зерттеу барысында, бiз туыстарынын он эсер ететУн байкадык. Корытындылай келе, бiз мыналарFа назар аударамыз. Казакстан Республикасында отбасы жэне туыскандары созылмалы аурулармен ауратын наукастарFа кемек керсетуде манызды рел аткарады, сол аркылы медициналык жэне элеуметтк кемектi уйымдастыруFа жYктеменi азайтуFа кемектеседi.
ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1
1 Egginton JS, Ridgeway JL, Shah ND, et al. Care management for Type 2 diabetes in the United States: a systematic review and metaanalysis // BMC Health Serv Res. - 2012. - №12. - Р. 15-21.
2 Michael Mehring, Ewan Donnachie, Florian Cornelius Bonke, Christoph Werner and Antonius Schneider1Disease management programs for patients with type 2 diabetes mellitus in Germany: a longitudinal population-based descriptive study // DiabetolMetabSyndr. - 2017. - №9. - Р. 91-94.
3 Pimouguet C, Le Goff M, ТЫеЬаи R, Dartiques JF, Helmer C. Effectiveness of disease-management programs for improving diabetes care: a meta-analysis // CMAJ. - 2011. - №183. - Р. 115127.
4 Актаева Л.М., Гаркалов К.А., Кулкаева Г.У. Внедрение программ управления заболеваниями в практическое здравоохранение: Методические рекомендации. - Астана: 2013. - 39 с.
5 Бойцов С.А., Чучалин А.Г. Профилактика хронических неинфекционных заболеваний. Рекомендации. - М.: 2013. -138 с.
6 Грузева Т.С. Борьба с хроническими неинфекционными заболеваниями: Европейский и Украинский контекст // Здоровье основа человеческого потенциала: проблемы и пути их решения. - 2013. - №1. - С. 96-101.
7 Калмаханов С.Б., Кошербаева Л.К., Текебаева С.У., Жумакожаева М.М, Бектасова А., Берикханова Б. Анализ удовлетворенности пациентов в участии программы управления заболеванием по сахарному диабету // Вестник КазНМУ. - 2018. - №1. - С. 386-389.
8 Касапов К.И. Медико-социальные обоснование развития сети школ для обучения самоконтролю пациентов с хроническими неинфекционными заболеваниями // Вестник Всероссийского общества специалистов по медико-социальной экспертизе, реабилитации и реабилитационной индустрии. - 2013. - №1. - С.19-21.
9 Кулкаева Г. Внедрение программы управления хроническими заболеваниями в Республике Казахстане // Онкология и радиология Казахстана. - 2015. - №37(3). - С. 8-9.
10 Кулкаева Г.У. Методы управления собственным здоровьем // Международный научно-исследовательский журнал. - 2015. - №9(40). - С. 52-53.
11 Казакстан Республикасынын денсаулык сактау саласын дамытудын 2016-2019 жылдарFа арналFан «Денсаулык» мемлекеттк баFдарламасы.
12 Пилоттык е^рлерге созылмалы инфекциялык емес ауруларды баскару баFдарламасын енпзу туралы Казакстан Республикасы Денсаулык сактау министрУн 2013 жылFы 5 сэуiрдегi № 211 буйрь^ы.
13 Сагеев С.С. Школа здоровья для пациентов — важнейший фактор качества медицинской помощи // Вестник КазНМУ. -2012. - №1. - С. 400-404.
14 Толеу Е.Т., Каусова Г.К.. Организационные технологии в управлении сердечно-сосудистыми заболеваниями // Вестник КазНМУ. - 2017. - №4. - С. 303-305.
15 Тюлюбаева Ж.С., Гаркалов К.А. Ответственность пациентов с хроническими заболеваниями в рамках «Программы управления заболеваниями» // Менеджер. - 2014. - №3(12). -С. 35-37.
Vestnik KazNMU №2-2020
М. Утеулиева1, Е. Еренбай1, Г. Бекбосын1, О. Карванов1, А. Примбетова1, К. Есенханов1, Н. Омар1, Г. Пернебай1, А.Б. Кумар 2 Казахский Национальный медицинский университет имени С.Д. Асфендиярова 'Интерны ВОП 706 группы 2Руководитель научного проекта, доцент кафедры интегрированных систем экономики и менеджмента здравоохранения
ИЗУЧЕНИЕ УРОВНЯ УЧАСТИЯ РОДСТВЕННИКОВ ПАЦИЕНТОВ В ПРИВЕРЖЕННОСТИ ЛЕЧЕНИЯ АРТЕРИАЛЬНОЙ ГИПЕРТОНИИ
Peзюмe: Apтepиaльнaя гипepтeнзия пpeдcтaвляeт у^зу для oбщecтвeннoгo здpaвooxpaнeния, cиcтeмы здpaвooxpaнeния и пpeпятcтвyeт экoнoмичecкoмy paзвитию мнoгиx cтpaн. Вытокий ypoвeнь гипepтoнии и знaчитeльнaя pacпpocтpaнeннocть фaктopoв pиcкa пpивoдят к нeгaтивным тeндeнциям в oтнoшeнии здopoвья, мeдицинcким и coциaльным пoтepям и экoнoмичecким пoтepям. Пoэтoмy в
дaннoй aa^e пoдчepкивaeтcя вaжнocть yчacтия пaциeнтa и ero poдcтвeнникoв в пpoфилaктикe и лeчeнии гипepтoнии, a тaкжe взaимooтнoшeний poдcтвeнникoв в yпpaвлeнии coбcтвeнным здopoвьeм пaциeнтa.
Kлючeвыe cлoвa: apтepиaльнaя гипepтeнзия, peзyльтaты лeчeния, poдcтвeнники пaциeнтa, лeчeниe зaбoлeвaний, пpoeктнoe oбyчeниe.
M. Uteulieva1, E. Erenbay1, G. Bekbosyn1, O. Karvanov1, A. Primbetova1, K. Esenkhanov1, N. Omar1, G. Pernebay1, A. Kumar2 Asfendiyarov Kazakh National Medical University 'Interns of GP 706 group 2Department of Integrated Systems of Health economics and management
STUDY LEVEL OF PATIENTS' RELATIONSHIP IN PRIVATE TREATMENT OF ARTERIAL HYPERTENSION
Resume: Arterial hypertension poses a threat to public health, health systems and prevents the economic development of many countries. High levels of hypertension and significant prevalence of risk factors lead to negative trends in relation to health, medical and social losses and economic losses. Therefore, this article emphasizes the importance of the participation of the patient and
his relatives in the prevention and treatment of hypertension, as well as the relationship of relatives in the management of the patient's own health.
Keywords: arterial hypertension, treatment results, relatives of the patient, treatment of diseases, project education
УДК 614.254.1
Социологическая оценка эффективности миниинвазивных методов в хирургической практике на примере ГБ№1 г. Тараз
А.С. Шотанов1, Ж.В. Романова1, А.Т. Душпанова1, А.Е. Уалиева1, Г.Н. Ердесбай2
'Казахский национальный университет имени Аль - Фараби1
2Казахский Национальный медицинский университет имени С.Д. Асфендиярова
В aa^e пpивeдeны ocнoвныe peзyльтaты oпpoca мeдицинcкиx paбoтникoв и пaциeнтoв xиpypгичecкoгo oтдeлeния ГБ№1 г.Tapaз c ^лью выяcнeния poли, эффeктивнocти и мacштaбa пpимeнeния миниинвaзивныx мeтoдoв в xиpypгии. Kлючeвыe cлoвa: xиpypгия, миниинвaзивныe мeтoды, эндocкoпия, лaпopocкoпия
Bвeдeниe
Оcнoвными мeдикo-opгaнизaциoнными фaктopaми, oбocнoвaвшими внeдpeниe иннoвaциoнныx мaлoинвaзивныx лeчeбныx тexнoлoгий в cтaциoнapнyю xиpypгичecкyю cлyжбy, являлиcь: cнижeниe oпepaтивнoгo pиcкa y бoльныx c oтягoщeнным coмaтичecким cтaтycoм; мaлaя тpaвмaтичнocть; paнняя пocлeoпepaциoннaя aктивнocть бoльнoгo; yмeньшeниe пocлeoпepaциoннoгo бoлeвoгo cиндpoмa;
cнижeниe cpora пocлeoпepaциoннoй peaбилитaции бoльныx; coкpaщeниe экoнoмичecкиx зaтpaт нa xиpypгичecкoe лeчeниe. ^ль иccлeдoвaния
Изучить poль coвpeмeнныx миниинвaзивныx мeтoдoв лeчeния в xиpypгичecкoм oтдeлeнии Гopoдcкoй бoльницы №1 г. Tapaз
Зaдaчи иccлeдoвaния
