Научная статья на тему 'АРТЕРИЯЛЫК ГИПЕРТЕНЗИЯСЫМЕН СЫРКАТТАНАТЫН НАУКАСТАРДЫҢ ЖАFДАЙЛАРЫ МЕН ЗИЯНДЫ ФАКТОРЛАРДЬЩ ӘСЕРіНЩ ЕРЕКШЕЛіКТЕРі ӘЛЕУМЕТТіК'

АРТЕРИЯЛЫК ГИПЕРТЕНЗИЯСЫМЕН СЫРКАТТАНАТЫН НАУКАСТАРДЫҢ ЖАFДАЙЛАРЫ МЕН ЗИЯНДЫ ФАКТОРЛАРДЬЩ ӘСЕРіНЩ ЕРЕКШЕЛіКТЕРі ӘЛЕУМЕТТіК Текст научной статьи по специальности «Науки о здоровье»

CC BY
34
8
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Область наук
Ключевые слова
АРТЕРИЯЛЫК ГИПЕРТЕНЗИЯ / КАН КЫСЫМЫ / АЛДЫН-АЛУ / МЕДИЦИНАЛЫК КЕМЕК / КОЛ ЖЕТіМДіЛіК / ARTERIAL HYPERTENSION / BLOOD PRESSURE / PREVENTION / MEDICAL CARE / HARMFUL JERKS / SOCIAL FACTORS / АРТЕРИАЛЬНАЯ ГИПЕРТЕНЗИЯ / АРТЕРИАЛЬНОЕ ДАВЛЕНИЕ / ПРОФИЛАКТИКА / МЕДИЦИНСКАЯ ПОМОЩЬ / ВРЕДНЫЕ ПРЫВЧКИ / СОЦИАЛЬНЫЕ ФАКТОРЫ

Аннотация научной статьи по наукам о здоровье, автор научной работы — Сыздыков М.М., Маханбетчин Е.Ж., Джакетаева Ш.Д., Сандыбаев А.Т., Ескендiр А.Ж.

Казіргі уакытта зерттеушілердің кепшілігі ересек гипертензияның алдын-алу багдарламаларының тиімділігінің жоктыгы жаңа ерте профилактикалык шараларды іздестіру және оларды ертерек жас кезеңдеріне кешіру кажеттілігін тугызатынын мойындайды. Алдын-алу тужырымдамасының негізі оның мәнін езгерту болуы керек деп есептеледі: бурын әсер ету объектісі болган адам езінің денсаулыгын сактауда белсенді куш ретінде әрекет етуі керек.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по наукам о здоровье , автор научной работы — Сыздыков М.М., Маханбетчин Е.Ж., Джакетаева Ш.Д., Сандыбаев А.Т., Ескендiр А.Ж.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

FEATURES OF SOCIAL FACTORS AND HARMFUL HABITS IN PATIENTS WITH ARTERIAL HYPERTENSION

Currently, most researchers recognize that the lack of effectiveness of adult hypertension prevention programs dictates the need to find and put into practice new early preventive measures, to shift them to earlier age periods. It is believed that the basis of the concept of prevention should be a change in its emphasis: a person who was previously the object of influence should himself act as an active force in maintaining his health. The presented article analyzes the features of social factors and bad habits in patients with arterial hypertension.

Текст научной работы на тему «АРТЕРИЯЛЫК ГИПЕРТЕНЗИЯСЫМЕН СЫРКАТТАНАТЫН НАУКАСТАРДЫҢ ЖАFДАЙЛАРЫ МЕН ЗИЯНДЫ ФАКТОРЛАРДЬЩ ӘСЕРіНЩ ЕРЕКШЕЛіКТЕРі ӘЛЕУМЕТТіК»

© КОЛЛЕКТИВ АВТОРОВ, 2020

УДК 616-005.2/058+614.812-084

М. М. Сыздыков1, Е. Ж. Маханбетчин1, Ш. Д. Джакетаева1, А. Т. Сандыбаев2, А. Ж. Ескендiр1, Т. С. СерFалиев1

АРТЕРИЯЛЫК ГИПЕРТЕНЗИЯСЫМЕН СЫРКАТТАНАТЫН НАУКАСТАРДЫЦ ЭЛЕУМЕТТ1К ЖАFДАЙЛАРЫ МЕН ЗИЯНДЫ ФАКТОРЛАРДЫЦ ЗСЕР1НЩ ЕРЕКШЕЛ1КТЕР1

1КараFанды медициналык университет (КараFанды, Казахстан Республикасы), 2Кожа Ахмет Ясауи атындаFы халыкаралык казак^р^ университет (ТYркiстан, Казакстан Республикасы)

К,аз1рг1 уакытта зерттеуштердщ кепш1л1г1 ересек гипертензиянын алдын-алу бардарламаларынын ти1мдт1пн1н жоктыры жана ерте профилактикалык шараларды 1здест1ру жэне оларды ертерек жас кезендер1не кеш1ру кажетттИн турызатынын мойындайды. Алдын-алу тужырымдамасынын непз1 онын мэн1н езгерту болуы керек деп есептеледк бурын эсер ету объект1с1 болран адам ез1н1н денсаулырын сактауда белсенд1 кYш рет1нде эрекет ету1 керек.

Клт сездер: артериялык гипертензия, кан кысымы, алдын-алу, медициналык кемек, кол жет1мд1л1к

Артериялык гипертензиясы бар пациенттерге медициналык кемектiн сапасын арттыру бул патологиянын, эсiресе енбекке кабiлеттi турFындар арасында кенiнен таралуына байланысты, аурудын аскынFан тYрлерiнiн санынын туракты есуiмен, кебiнесе елiмге экелетш, уакытша енбекке жарамсыздыкпен, енбекке жарамсыздыкпен жэне Yлкен экономикалык шыFындармен байланысты езект медициналык-элеуметтiк проблема болып кала бередi [2].

Семей каласындаFы денсаулык мектебiнiн 10 жыл iшiнде (2004-2013 жж.) Артериялык гипертензиясы бар наукастарды окыту тиiмдiлiгiн салыстырмалы ретро- жэне перспективалык зерттеу жYргiзiлдi. Бiз гипертензиянын 628 жаFдайын талдадык (мектепте окытылFан пациенттердiн тандаулы Yлгiсi). Зерттеу ею кезенге белiнедi: 2004-2006, 2007-2009. жэне 2010-2013 жж Нэтижелерк артериалды гипертензиясы бар пациенттерге арналFан денсаулык мектебЫде колданылFан баFдарламаны мшез-кулык факторларын окы^а жэне тYзетуге баFытталFан, пациентке акпараттык эсер ететiн, тек женiл емес, сонымен катар калыпты гипертензиясы бар адамдарда емдеудщ жаксаруына экелетiндiгiн айтады. Алкогольдi iшiмдiктердiн сипатын баFалаFан кезде, аптасына дозаFа уксас алкоголь шеыне карамастан (таза этанолFа кайта есептегенде), АГ-мен ауыратын наукастар ауру белгiлерi жок адамдармен салыстырFанда кYштi алкогольд сусындардын (арак, коньяк) Yлкен мелшерЫ едэуiр кабылдайды, сонFылары кYштi емес сусындарды (к¥PFак шарап) жаксы кередк КYштi сусындарды колдану кебiнесе калориялык жэне мол таFамдарды кабылдауFа жол беретЫд^ен, бул фактор гиперхолестеринемия жэне дене салмаFынын улFаЙFан индексiн аныктаудын

манызды себебi ретiнде болуы мYмкiн [1]. Артериалды гипертензияны емдеудi жоFарылату терапевтiк эсерге кол жеткiзудiн жэне осы аурудын аскынуларынын алдын алудын негiзгi шараларынын бiрi болып табылады. Дэрiгерлер мен пациенттер арасындаFы сенiмдi карым-катынас, оларFа артериалды гипертензияны Yнемi бакылаудын маныздылыFы жэне оларFа медициналык дэрi-дэрмектердi катан орындау маныздыль^ы туралы кол жетiмдi жэне накты тYCiндiру бул мэселенi шешуге септИн тигiзедi. [3]. АГ дамуына темек шегудiн жанама эсер ету механизмдерУн катарында екпенiн желдету кызметiнiн бузылуы, сырткы тыныс алу функциясы керсетюштерЫщ езгеруi, тыныс алу жетiспеушiлiгiнiн дамуы карастырылады. Суык климат жэне темек тYтiнi ингаляциясынын ауыр физикалык жумысы жаFдайында екпенiн созылмалы ауруларынын, сонын iшiнде екпенiн созылмалы обструктивтi ауруы (6СОА) мен эмфиземанын ерте дамуына итермелейдi [4].

Темекi шегудiн тамырлы тонус жэне эндотелий функциясына ткелей эсер етуi туралы хабарламалар бар. Кейбiр авторлар белсендi жэне пассивт темекi шегудiн эсерiнен эндотелий-тэуелдi вазодилатациянын темен-деуiн керсетедi. Темекi шегу никотиннiн эсери нен адренергиялык нервтердщ аякталуынан норадреналиннiн кеп мелшерiн белу аркылы АК-ны арттырады деп ойлайды. Демек, темекi шегу вегетативтiк жуйке жYЙесiнiн симпатика-лык белiмiнiн белсендтИн арттырады, АК жоFарылауына ыкпал етедi [5].

Зиянды эдеттердiн болуы жэне респон-денттердiн емiр бойы колайсыз факторлардын эсерiне ушырауы туралы акпарат 1-суретте берiлген. Артериалдык гипертензиясы (N=179, 61,4%) бар суралFан пациенттердiн жартысы-нан астамы темекi шегедi. Пациенттердщ аз

179

58 ■

|Ь|1 |||в

Шылым шеккендер I 1ш1мд1к ¡шкендер Ауыр климатты жаэдайда турман

0м]р бойы кэаби зияндыльны болтан

Еркектер Еркектер Эйелдер Эйелдер Жалпы % р<0,05

% %

1 сурет - Артериальдык гипертензиясы бар наукастарынык денсаулыкка катысты зиянды эдеттер мен колайсыз факторлардык эсерi туралы жауаптарын белу

2 сурет - Артериальдык гипертензиясы бар пациенттер^к отбасылык жаFдайы жэне олардык балаларымен

улеа (58,3%) 1ш1мд1к 1шуд1 керсетт1. Бул ретте артериялык гипертензиясы бар ерлер арасында темек1 шегу жи1л1г1 (78,3%) жэне ерлер-пациенттердщ алкогольд1 тутыну жи1л1г1 (81,2%) осы зиянды эдеттердщ эйелдер арасында таралуына катысты статистикалык макызды айырмашылыктарды (р<0,05) сипаттайды (ти1с1нше 38,3% жэне 27,2%). Сауалнамага катыскандардык арасында темек1 шегу житИ ерлер уш1н 70% жэне эйелдер уш1н 30% - ды курайтын популяциялык мэл1-меттерден едэу1р асып тускеын атап еткен жен.(1-ш1 сурет). Сондай-ак, 50 жастан аскан емделуштерде (темек1 шегу уш1н 81,2% - дан 53,2%-ра дей1н жэне алкогольд1 1ш1мд1ктерд1 пайдалану уш1н 78,1% - дан 50,2%-ра дей1н)

темек1 шегу жэне алкогольд1 1ш1мд1ктерд1 пайдалану житИ статистикалык туррыдан елеул1 (р<0,05) темендейт1н1не назар аударады.

Кептеген суралган пациенттер (И = 68 пациент 27,2%) климат жагдайы ауыр жерлерде ем1р сурд1, ал 37 респонденттер (16,8%) кандай да б1р кэаби зияндылыкка ие болды. Аталган ек1 фактор да ер пациенттер арасында жи1 кездесед1 (р<0,05).

Келес1 б1здщ зерттеу1м1з наукастардык отбасылык жагдайын зерттеу, ягни ер адамдар мен эйел адамдар арасындагы отбасылык статусын дэр1птед1к.

Сауалнамага катысушылардык абсолют-т1к кепшшП уйленген немесе уйленген (88,3%) (2-сурет). Жубайы немесе зайыбы болган

pecпондeнттep apacындa aжыpacкaндap 16 нayкac (6,5%), cayaлнaмaFa катьюкан наука^

тapдын 9 нayкacы (3,6%) жecip eкeнiн квpceтce тeк 4 наук^ (1,6%) eшкaшaн Yйлeнгeн нeмece ■^мыста болFaн жокпыз дeп зуалнамада квpceттi. Pecпондeнттepдiн квпшiлiгiндe бaлaлap 6ap (n=238, 94,4%), олapдын 120-ы (47,2%) бaлaлapмeн бipгe ^ады. СayaлнaмaFa катыю-кaндapдын Yштeн 6ipi (n=85, 33,5%) бaлaлapcыз бвяeк ^ады, ал зepттeyгe кaтыcyшылapдын 13,8%-ы бaлaлapы 6ap, бipaк олapмeн cиpeк кeздeceтiнiн айтты. Бул peTTe, эйeл-пaциeнт-тepдiн бaлaлapы бвлeк т¥pFaнымeн ep aдaмдap-пaциeнттepгe кapaFaндa бaлaлapы статистика-лык тYPдe жи кeлeтiнiн квpceттi (ep aдaмдapдa-27,5%, ал эйeл aдaмдapдa бaлaлapымeн жи кeздecyi 40,5% куpды),яFни cтaтиcтикaлык маныздылык жиiлiгi (p<0,05) TeH болды.

K^ipn уакытта жYpeк-кaн тaмыpлapы aypyлapы мeн влiм-жiтiмнiн алдын алу cTpaTe-гия^ кayiп фaктоpлapын aныктayFa жэнe олapмeн кYpecyгe нeгiздeлгeн. Apтepиялык гипepтeнзия жacтын жиынтыFындa AK жоFapы-лау дэpeжeciнiн улFaюымeн жYpeк-кaн тамыф-лapы aпaттapынын манызды фaктоpы peтiндe эpeкeт eтeдi. Apтepиялык кыcымды тиiмдi бакылау, 6íp^í кeзeктe заманауи узapтылFaн гипотeнзиялык пpeпapaттapдын квмeгiмeн, эpинe, acкынyлapдын даму каутн твмeндeтeдi. Aypyды eмдey бойынша аэ^ы eypопaлык уcынымдapдa тиiмдi жэнe болжамды мэнi тeк 24 caFaттык бакылау болып табылады.

Apтepиaльдык гипepтeнзияcы бap нау-кacтapFa cayaлнaмa жYpгiзe отыфа тeмeкi шeгy жиiлiгi epлep Yшiн 70% жэнe эйeлдep Yшiн 30% - ды куpaйтын популяциялык мэлiмeттep-дeн eдэyip acып тYCкeнiн атап в^гу болатын квpyгe болады. Сонымeн кaтap бул дepттiн eH мaFызды cыpткы фaктоpы peтiндe эpинe наукастын отбacылык жaFдaйы жа scep eTeTrni бeлгiлi. СayaлнaмaFa кaтыcyшылapдын абоо-люттк квпшiлiгi Yйлeнгeн нeмece Yйлeнгeн (88,3%). Жубайы нeмece зайыбы болFaн pecпондeнттep apacындa aжыpacкaндap 16 нayкac (6,5%), cayaлнaмaFa кaтыcкaн нау-кacтapдын 9 наукам (3,6%) жecip eкeнiн ^pceTce тeк 4 нayкac (1,6%) eшкaшaн Yйлeнгeн нeмece ^мыста болFaн жокпыз дeп cayaлнaмaдa квpceттi.

ЭДЕБИЕТ

1 Комapовa H. A. Apтepиaльнaя гипep-тeнзия и дpyгиe фaктоpы кapдиовacкyляpного pиcкa у лиц c paзличным статутом потpeблeния алкоголя: Aвтоpeф. диc. ...канд. мeд. наук. -Чeлябинcк, 2007. - 22 c.

2 Молодцов P. H. О^нка кaчecтвa мeдицинcкой помощи пaциeнтaм c apтepиaльной гипepтeнзиeй в ycловиях жeлeзнодоpожного здpaвоохpaнeния /P. H. Молодцов, Г. H. Шeмeтовa //Бюл. мeд. интepнeт-конфepeнций. -2013. - №3. - С. 531-535.

3 Heмцов A. В. Сepдeчно-cоcyдиcтaя cмepтноcть и потpeблeниe алкоголя в Pоccии / A. В. Heмцов, A. Т. Тepeхин //Здpaвоохpaнeниe PФ. - 2008. - №3. - С. 25-30.

4 Hиколaeв К. Ю. Пpоблeмы apтepиaль-ной гипepтонии в ycловиях Сибиpcкого peгионa /К. Ю. Hиколaeв, Э. A. Отeвa, И. М. Гичeвa //Сиб. Мeд. жypн. - 2011. - Т. 26, №34. - С. 14-18.

5 Hapyшeния pитмa cepдцa у пaциeн-тов c apтepиaльной гипepтeнзиeй и их контpоль c помощью ооталола /Ф. З. Бaбaeв, В. Е. Волков, A. И. Пшeницин, Ф. М. Хeжeвa // Фapмaтeкa. - 2008. - №7. - С. 19-23.

REFERENCES

1 Komarova N. A. Arterial'naja giperten-zija i drugie faktory kardiovaskuljarnogo riska u lic s razlichnym statusom potreblenija alkogolja: Avtoref. dis. ...kand. med. nauk. - Cheljabinsk,

2007. - 22 s.

2 Molodcov R. N. Ocenka kachestva medicinskoj pomoshhi pacientam s arterial'noj gipertenziej v uslovijah zheleznodorozhnogo zdra-voohranenija /R. N. Molodcov, G. N. Shemeto-va //Bjul. med. internet-konferencij. - 2013. -№3. - S. 531-535.

3 Nemcov A. V. Serdechno-sosudistaja smertnost' i potreblenie alkogolja v Rossii /A. V. Nemcov, A. T. Terehin //Zdravoohranenie RF. -

2008. - №3. - S. 25-30.

4 Nikolaev K. Ju. Problemy arterial'noj gipertonii v uslovijah Sibirskogo regiona /K. Ju. Nikolaev, Je. A. Oteva, I. M. Gicheva //Sib. Med. zhurn. - 2011. - T. 26, №3-4. - S. 14-18.

5 Narushenija ritma serdca u pacientov s arterial'noj gipertenziej i ih kontrol' s pomoshh'ju sotalola /F. Z. Babaev, V. E. Volkov, A. I. Pshenicin, F. M. Hezheva //Farmateka. - 2008. -№7. - S. 19-23.

Поступила 23.11.2019 г.

M. M. SyzdykoV, Ye. Zh. Makhanbetchin1 , Sh. D. Dzhaketayeva1, A. T Sandybayev2, A. Zh. Yeskendir1, T S. Sergaliyev1

FEATURES OF SOCIAL FACTORS AND HARMFUL HABITS IN PATIENTS WITH ARTERIAL HYPERTENSION 1 Karaganda Medical University (Karaganda, Repubiic of Kazakhstan),

2International Kazakh-Turkish University named after Khoja Ahmet Yasawi (Turkestan, Repubiic of Kazakhstan)

Currently, most researchers recognize that the lack of effectiveness of adult hypertension prevention programs dictates the need to find and put into practice new early preventive measures, to shift them to earlier age periods. It is believed that the basis of the concept of prevention should be a change in its emphasis: a person who was previously the object of influence should himself act as an active force in maintaining his health. The presented article analyzes the features of social factors and bad habits in patients with arterial hypertension.

Key words: arterial hypertension, blood pressure, prevention, medical care, harmful jerks, social factors

М. М. Сыздыков1, Е. Ж. Маханбетчин1 , Ш. Д. Джакетаева1, А. Т. Сандыбаев2, А. Ж. Ескендир1, Т. С. Сергалиев1 ОСОБЕННОСТИ СОЦИАЛЬНЫХ ФАКТОРОВ И ВРЕДНЫХ ПРИВЫЧЕК У БОЛЬНЫХ АРТЕРИАЛЬНОЙ ГИПЕРТЕНЗИЕЙ 1 Карагандинский медицинский университет (Караганда, Республика Казахстан),

2Международный казахско-турецкий университет имени Ходжи Ахмета Ясави (Туркестан, Республика Казахстан)

В настоящее время большинство исследователей признают, что недостаточная эффективность программ профилактики артериальной гипертензии у взрослого населения диктует необходимость поиска и внедрения в практику новых ранних превентивных мероприятий, смещения их в более ранние возрастные периоды. Полагают, что основой концепции профилактики должно стать изменение ее акцента: являвшийся ранее объектом воздействия человек должен сам выступать в качестве активной силы сохранения своего здоровья. В представленной статье проанализированы особенности социальных факторов и вредных привычек у больных артериальной гипертензией.

Ключевые слова: артериальная гипертензия, артериальное давление, профилактика, медицинская помощь, вредные прывчки, социальные факторы

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.