Научная статья на тему 'ҲАРБИЙ ХИЗМАТЧИЛАРИНИНГ ПСИХОЛОГИК ТАЙЁРГАРЛИГИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ МЕЗОНЛАРИ'

ҲАРБИЙ ХИЗМАТЧИЛАРИНИНГ ПСИХОЛОГИК ТАЙЁРГАРЛИГИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ МЕЗОНЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

1448
277
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Ҳарбий хизматчи / ахлоқий / руҳий / жисмоний тайѐргарлик / шаклланиш. профессионал диққат / профессионал фикраш / профессионал қабул қилиш / профессионал хотира / стрессли омиллар / психологик барқарорлик. / Military man / moral / spiritual / physical training / formation. professional attention / professional thinking / professional acceptance / professional memory / stress factors / psychological stability.

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — С. Н. Жўраева, Салим Қудратович Жумаев

Ушбу мақолада миллий гвардия ҳарбий хизматчиларининг психологик тайѐргарлигини такомиллаштиришда психологик барқарорликни шакллантиришнинг бир қатор омиллари асосида олиб бориш, ҳамда ушбу омилларни эгаллаш кўникмаларини эгаллаш шартлари асослаб берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

The first years of the Great Patriotic War Soviet psychological translator of Tayergarlignin perfection psychological rehabilitating personnel replication of the isabiled bir series of omillarids olib borish, both tens of omillarash egallash Kulyab egallarin egallash yugularai basic jarlrab berilgan.

Текст научной работы на тему «ҲАРБИЙ ХИЗМАТЧИЛАРИНИНГ ПСИХОЛОГИК ТАЙЁРГАРЛИГИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ МЕЗОНЛАРИ»

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 11 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-11-1416-1426

ХДРБИЙ ХИЗМАТЧИЛАРИНИНГ ПСИХОЛОГИК ТАЙЁРГАРЛИГИНИ

ТАКОМИЛЛАШТИРИШ МЕЗОНЛАРИ

С. Н. Жураева

Низомий номли ТДПУ Психология кафедраси Психология фанлари номзоди, доцент

Салим ^удратович Жумаев

Жамоат хавфсизлиги университети Сохавий хукук фанлари кафедраси катта укитувчиси, мустакил изланувчи

АННОТАЦИЯ

Ушбу маколада миллий гвардия харбий хизматчиларининг психологик тайёргарлигини такомиллаштиришда психологик баркарорликни шакллантиришнинг бир катор омиллари асосида олиб бориш, хамда ушбу омилларни эгаллаш куникмаларини эгаллаш шартлари асослаб берилган.

Калит суз: Хдрбий хизматчи, ахлокий, рухий, жисмоний тайёргарлик, шаклланиш. профессионал диккат, профессионал фикраш, профессионал кабул килиш, профессионал хотира, стрессли омиллар, психологик баркарорлик.

ABSTRACT

The first years of the Great Patriotic War Soviet psychological translator of Tayergarlignin perfection psychological rehabilitating personnel replication of the isabiled bir series of omillarids olib borish, both tens of omillarash egallash Kulyab egallarin egallash yugularai basic jarlrab berilgan.

Keyword: Military man, moral, spiritual, physical training, formation. professional attention, professional thinking, professional acceptance, professional memory, stress factors, psychological stability.

КИРИШ

Бугунги кунда мамлакатимиз мудофаа кобилиятини мустахкамлаш, Куролли Кучларни янада ривожлантириш борасида кенг камровли ишлар амалга оширилиб келинмокда. Шу боис, бугун юртимизда Куролли Кучлар олдига куйилган асосий талаблардан бири хам ахлокий-рухий таъминот ишларининг самарадорлигини янада оширишдир.

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 11 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-11-1126-1130

Мамлакатимиз Президента Шавкат Мирзиёев 2018 йил 10 январь куни Узбекистан Респуликаси Куролли Кучлари ташкил этилганлигининг 26 йиллиги муносабати билан утказилган хавфсизлик кенгашининг йигилишида "мен харбий хизматчиларимизнинг жисмонан ва рухий тайёргарлиги билан боглик бир катор муаммоларга эътибор каратмокчиман. Нега деганда, жисмоний тайёргарлик харбий хизматчилар учун хизмат фаолиятида, харбий карьерасида ва умуман, турмуш тарзида хал килувчи омиллардан бири булиши зарур. Хдрбий хизматчиларнинг рухий жихатдан чидамлиги булиши хакида гапирганда, кейинги пайтда дунёнинг турли минтакаларида содир булаётган куролли тукнашувларда кузга ташланаётган бир холатга эътиборингизни каратмокчиман. Яъни, жанговар харакатлар давомида шахсий таркиб уртасидаги йукотишларнинг асосий кисми кучли рухий таъсир ва зарбалар билан боглик экани маълум булмокда. Бундай рухий жарохатларни хатто тинч шароитда хам даволаш жуда мураккаб масаладир",1 -деб такидлаб утган эдилар.

АДАБИЁТЛАР ТА^ЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Дархакикат, бугунги кунда Куролли Кучларимизда харбий хизматчиларни рухий жихатдан тайёрлаш долзарб масалалардан бири булиб колмокда.

Шу уринда таъкидлаш жоизки, мамлакат тинчлигини ва хафсизлигини таъминлаш хар бир давлатнинг энг устувор вазифаларидан бири хисобланади. Тинчлик ва хафсизликни таъминлашда бошка давлат органлари билан бир каторда Узбекистон Республикаси Миллий гвардияси органларининг фаолияти мухим ахамият касб этади.2

Шунингдек, миллий гвардия булинмалари харбий хизматчилари жанговар-хизмат мажбуриятларини бажаришда жамоат тартибини саклаш ва жамоат хавфсизлигини мухофаза килиш буйича хар бир шахар ва вилоятда хавсиз худуд лойихасида куну тун уч сменали патруллик режимида патрул-пост хизмати ва йул-патрул хизмати, блок постларда хизмат мажбуриятларини

бажарадилар.

1 ffl.M.Mnp3HeeB. Xaß^cro^HK KeHramHHHHr HHFHflHmHgarH Ma*bpy3acHgaH. TomKeHT. https: www. Gazeta.uz./10.01.2018.

2 P.M.^^ypaeB. MHMHH raapguHHHHr ^aMoar xaB^cronurHHH TawuH^am öyfiHHa Ba3H$a^apHHH 3aMOHaBHH Ta^aö^ap acocuga aMa^ra omupum. YPMr XTH AxöopoTHOMacu. -2020.- № 1,- 3 6.

3 C.^.MaMarocynoB. Y36eKHCTOH Pecnyö^HKacu MHUHH raapguacHga axro^HH pyxuö TawuHOTHH TamKH^amTHpHm Maca^arapu. Pecnyö^HKa HJMHH aMa^un кoн$еpенцнн MaTepua^apH. TomKeHT., 2021, 5 6. Google Scholar Scientific Library of Uzbekistan Academic Research, Uzbekistan 1417 www.ares.uz

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 11 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-11-1126-1130

Хизмат ва жанговар вазифаларини бажариш пайтида харбий хизматчиларнинг хатти-харакатлари хусусиятларини урганиш ва тахлил килиш психика ва экстремал вазиятларнинг таъсир механизмларини тушунишга ва харбий хизматчиларнинг касбий тайёргарлиги самарадорлигини ошириш буйича тавсиялар ишлаб чикишга имкон беради. Уз навбатида Узбекистон Республикаси Миллий гвардияси харбий хизматчиларининг укув жараёнида психологик тайёргарликни шакллантириш буйича услублар, тренинглар ишлаб чикиш ва амалга оширишни таказо этади.1

Юкорида таъкидланган вазифаларни бажаришда Миллий гвардия харбий хизматчилари турли хизмат кийинчиликларига, яъни фукаролар, хукукбузарлар, жиноятчилар томонидан курсатиладиган турли хил каршиликларга, тазйикларга, билдирилган салбий муносабатларга учраши мумкин. Бундай вазиятларда харбий хизматчилардан хушмуомалада булиш, мулокатга киришиб кетиш, тезкорлик билан карор кабул килиш, катъиятли булиш, хиссиётларга берилмаслик ва кучли иродали булиш каби психологик хусусиятларни эгалашни таказо этади.

Юкорида таъкидланган вазифаларни амалга ошириш уз навбатида Узбекистон Республикаси Миллий гвардияси харбий хизматчиларининг жамоат хавфсизлиги ва жамоат тартибини саклаш ва хукукбузарликларнинг олдини олиш фаолиятида психологик тайёргарликни такомиллаштиришни такозо этади.

Психологияга оид адабиётларда "шаклланиш", "ривожланиш" ва "такомиллаштириш" тушунчаларига куплаб тарифлар келтирилган булиб, муаллифлардан бир канчаси "ривожланиш" деганда шахсдаги жадал узгаришлар, унинг асосий эхтиёж ва мотивлари, иродаси ва бошка хусусиятларини тавсифлашга хизмат килувчи жихатларини назарда тутганлар. "Ривожланиш" тушунчасидан фаркли равишда "шаклланиш" купинча ташки ва ички омиллар асосида фаол таъсир курсатиш оркали шахс хусусиятларининг ривожланиши даражаси сифатида намоён булади. Юкоридаги тушунчаларга якин маънода "такомиллаштириш" тушунчаси "ривожланиш" ва "шаклланиш" жараёнларининг натижасини ифодалайди.2

1 А.Ю.Голубенко. Современные способы формирование психологическое готовности у военнослужащих Национальной гвардии Республики Узбекистан исходя из специфики служебно-боевых задач. Т.: ВТИ РУ Ахборотнома. 2020. -№ 3 (11),- 209 стр.

2 И.Х.Арифходжаева. ИИИ сержантлар таркиби фаолиятини такомиллаштиришнинг психологик омиллари. Диссер.. псих... фанл...номзоди. Т., 2011.,- Б-13.

Google Scholar Scientific Library of Uzbekistan

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 11 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-11-1126-1130

X,ap6uH ncuxonorua coxacuga TagKHKoTnap onuö öopraH ncuxonor ^.HacpuggHHOBHHHr Tatpu^una, "ncuxonoruK TaöeprapnuK - xapöufi xroMarnu Ba xapÖHH ^aMoanapga ^aHroBap Ba3H$anapHH öa^apum ynyH 3apyp öynaguraH ncuxonoruK cu^araapHH maKnnaHTupumra HyHarrapHnraH Maxcyc nopa Tagöupnap TrouMugup",1 -geö TaKugnaö yTraH.

X,ap6uH coxaga Kynnaö TagKHKoTnap onuö öopraH xapöufi ncuxonor onuM Ä.r.KapaaHHHr TatKugnamuna, "xapöufi xroMarnunapHUHr ncuxonoruK Tafieprapnuru xapöufi xroMarnunap Ba xapöufi ®:aMoanapga ncuxonoruK $a3HnarnapHH maKnnaHTupum, ynapHHHr ®:aHr MaHgoHugaru $aon Ba caMapanu xapaKarnapra ncuxonoruK TafieprapnuruHH Ba 3aMoHaBHH Kypam Bocuranapu Tatcupura KapmunuK KypcaramHH TatMHHnamra KaparunraH y3apo öoFnHK nopa-Tagöupnap th3hmhhh aKc эттнpagн",2 geö TaKugnaö yTraH.

ÄHHaH ncuxonoruK TaöeprapnHKHHHr HyKguru xapöufi xroMarnunapga capocuMara Tymum, y3HHH öomKapa onMacnuK, y3HHH öyKpTHö KyHum, KynonnHK, gaFannuK, KoHyHHH öy3um, ^uggufi Kacöufi öy3Hnumnapra öyn KyHum Kaöu Ho^ya xaTTH-xapaKaTnapHH KenTupuö HHKapumu MyMKHH.

^apxaKHKaT, ncuxonoruK TafieprapnHKHHHr MoxuaTH ncuxoTpaBMaruK oMunnap MyxuTuga aöpuM xapöufi xroMarnunap Ba xapöufi KucMnapga ^aHroBap-xu3MaT ^aonuaTga cogup öynaeTraH BoKeanap öyÖHHa xapaKaT Kunum, TaxnuKanu тeнgeнцнanapнн aHHKnam, ynapra y3 BaKTuga Ba TyFpu ^aBoö öepum hmkohh^thhh öepaguraH ncuxonoruK xycycuaTnapHH caMapagopnuruHH omupum Ba ^aonnuKHH caKnam xucoönaHagu.

Xopu^HH gaBnaTnap apMuanapuga ncuxonoruK Ty3unManapuHHHr Tapuxu Ba KyHganuK ^aonuaTH cuHoBnap Ba xaTonap, KyTapunum Ba Kynamnap, TypFyHnuK Ba xaKHKHH WTyKgapHHHr öeöaxo Ta^puöacuHH y3 unura onagu. Ymöy Ta^puöa öunaH TaHumum pyc xapöufi ncuxonoruacura ^axoH xapöufi ncuxonorua ^aHuga y3 ypHHHH öaxonam, puBo^naHumHHHr yMyMHH HyHanumH guHaMHKacu Ba coguKnuruHH öaxonam hmkohh^thhh öepagu. ffly MyHocaöaT öunaH, ^axoHHHHr eTaKHH xapöufi ncuxonoruacuHH puBo^naHTupumHHHr xonaTH, Poccua Oegepaцнacн Kyponnu Kynnapu HMKoHuaTnapu Ba энr MyxuM ^ofinapu öunaH TaHumum hmkohhhh öepagu.

^yMnagaH, y3HHHHr gon3apö axaMHaTHra Kypa pyc xapöufi ncuxonor onHMH Ä.r.KapaaHHHHHr ^HKpura Kypa, xapöufi ncuxonoruaga xapöufi xroMarnunap ynyH

1 ^.HacpugguHoB. Xapöun ncuxonorua. T., 2004. 126 ö.

2 KapaaHH Ä.r., BoeHHaa ncuxonorua. ^acTb 2. M., MpanT, 2016, 132 cip.

Google Scholar Scientific Library of Uzbekistan

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 11 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-11-1126-1130

психологик тайёргарликнинг куйидаги турларини ажратиш анъанаси шаклланди: умумий, махсус ва мацсадли.1

Умумий психологик тайёргарлик-бутун харбий хизмат давомида барча харбий хизматчилар билан стратегик, оператив ва тактик даражаларда (звенолар) амалга оширилади ва замонавий жанговар фаолиятда харбий хизматчиларни стресс-омилларга психологик баркарорлигини шакллантиришга йуналтирилган фаолият саналади.2 Шу уринда таъкидлаш уринлики, психологик баркарорлик умумий психологик тайёргарликнинг таркиби хисобланади. Х,арбий хизматчининг психологик баркарорлиги - бу шахснинг мажмуавий (комплекс) хусусияти, уз ичига кирувчи таркибий кисмлар хисобланади: мотивацион, когнитив, ^иссий-иродали, оператив (тезкорлик)

"3

ва регулятив (бошцарувчанлик).

Юкоридаги мулохазалардан куриниб турибдики, шахснинг мажмуавий хусусиятларини ва узи ичига олган таркибий кисмларини шакллантириш оркали психологик баркарорликка эришилади. Х,арбий хизматда умумий психологик тайёргарликни амалга оширишда булинманинг жанговар вазифасидан келиб чикиб тайёрлаш максадга мувофик. Чунки тайёргарлик даврида харбий хизматчида билим, куникма, малакалар шаклланади, ривожлантирилади. Энг асосийси харбий хизматчида аввалдан тассуротлар ва куникмалар шаклланади.

Юкоридаги мулохазалардан келиб чикиб, умумий психологик тайёргарликнинг максади психологик баркарорликни таркибий кисмларини шакллантириш ва ривожлантириш хисобланади (жадвал).

Бизнинг фикримизча, харбий хизматчиларда психологик баркарорликни шакллантириш меъзонлари куйидагилар хисобланади:

Психологик баркарорликнинг таркибий кисми Х,арбий хизматчиларни психологик тайёрлаш вазифалари Самараси

Когнитив Жанговар-хизмат фаолиятнинг хатти-харакатларининг аник тасвирини шакллантириш: -хукукбузарлар, оломоннинг тактик харакатлари, характери, кучли ва кучсиз Кутилмаган, тусатдан ва ноаниклик вазиятлардаги

1 Караяни А.Г., Военная психология. Часть 2. М., Юрайт, 2016, 132 стр.

2 Караяни А.Г., Военная психология. Часть 2. М., Юрайт, 2016, 132 стр.

3 Караяни А.Г., Военная психология. Часть 2. М., Юрайт, 2019, 133 стр.

Google Scholar Scientific Library of Uzbekistan

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 11 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-11-1126-1130

^HxaTnapHHHHr ncuxonoruacuHu; - xyKyKöy3apnap Ba onoMoHHH öapTapa$ 3Tum TapTuöu, ycnyöu x,aMga ynapra Kapmu KynnaHunaguraH Kyn-BocuranapHH Kynnam ycnyönapu; -gymMaHHH Kynnu Ba Kyncu3 ToMoHnapu, ynapHHHr TaKTHK xapaKaTnapu; -onoMoH ncuxonoruacu Ba xaTTH-xapaKaTnapura Kapmu Typa onum ncuxonoruacuHH öunum; -xyKyKöy3apnap Ba onoMoH ToMoHugaH KynnaHunaguraH Kyn Ba Bocuranap xaKuga MatnyMoTra 3ra öynum; - ^aMoaT xaB^cu3nurHHH TatMHHnam Ba xuMoa BocuTanapuHHHr HMKoHuaTnapuHH öunum; - KyHganuK xaMga ^aHroBap-xu3MaT ^aonuaTHHHr Kynnaö Ba3H$anapuHH ncuxonoruK ^uxaTgaH MaKcagra MyBo^HK xan Kunum TyFpucuga öunuMra 3ra öynum. oMunnapHH eHruö yTum

Moтнвaцнoн -BaTaHura, xanKura, npe3ugeHTra cagoKaT öunaH xu3MaT Kunum x,aMga xapöuH BaTaHnapBapnuKHH maKnnaHTupum; -Ä.TeMyp, ^anonuguH MaHryöepgu, 3.M.Eoöyp Kaöu capKapganapuMH3 myHHHrgeK,^HrHoöog, Capuocue BoKeanapuga umTupoK 3TraH xapöHHnapHMH3HHHr KaxpaMoHnuKnapu Ba «acopaTnapuHH maxcuH TapKuöra TapFuö 3Tum Ba oHrura cuHrgupum; -xu3MaT Ma^öypuaTnapuHH öa^apumga umoHH xocun Kunum Ba ynapga ^HgouMnHKHH HaMoeH Kunum; - xu3MaT öypnuHH öa^apumga MaKcag capu HHTunum, TyFpu Kapop Kaöyn Kunumra yHgam; -xapöuH öypnHH öa^apumga MaMnaKaT Ba Kyponnu Kynnap paxöapuaTura hmohhhh maKnnaHTupum. ®aHroBap-xu3MaT Ba3H^anapura maxcuH TaHepnuKHH maKnnaHTupum

X,HccHH-HpogaBHH YMyMHH xhcchh Ba upogaBHH MyHocaöaTnapHH maKnnaHTupum: CaMapanu xhcchh

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 11 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-11-1126-1130

-y3ura, y3 Kynura, Kyponura GynraH HrnoHn; -KacGuM 3HÖpaKnHKHH caKnam, TaBaKKan, xaB$-xaTap, KyrunMaraH Ba3uaTnapra HHcGaTaH oKunoHa эx,тнeткopnнк Ba AHKKaTHH HaMOHHm этнm; -3KcrpeMan Ba3uflTnapga x,apaKaTnapuHuHr caMapagopnHrHHH nacaMTupyBHu

HoaHHKnHKnap Ba agamumnap TyFgupyBHu ncuxonoruK pea^uanapHu maKnnaHTupum;

- xapÖHH xH3MaTHHHHHr y3ura HucGaTaH h^oöhh ycTaHoBKacHHH Mycrax,KaMnam;

- ncuxonoruK ^HxaTgaH MypaKKaG GynraH mapouTnapga KacGuM x,apaKaTnapHu GexaTo Ga^apum MamKnapuHH y3namTupum;

- y3HHH y3H GomKapumHHHr энг ogguM ycynnapuHH ypraTum;

- xHCCHH-a^^eKTHB ^apaeHnapHu (aMHHKca, TaBaKKan, KypKHHH x,uccu, KacGuM xapaKaTnapHH aManra omupum ynyH 3apyp GynraH BaKT TaKHunnuru KaGunapHu) yHryHnamTupum Ba ^aonnamrapum;

- xu3MaT ^aonuara y3oK BaKT Hy3unraHga (MacanaH, cypyHKanu xu3MaT Ba HaBGaTHunuKnap BaKTuga) ^yH^uoHan TaMepnuK Ba um KoGunuaraHuHr roKcaK gapa^acuHu caKnaG Typum;

- y3uHu aHuK Ha3opaT Kunum, upoga, Te3Kop Kapopnap KaGyn Kunum, xu3MaT oпеpaцнa-napuHu, xaTTu-^apaKaTnapuHu Ba x,uc-TynrynapuHu GomKapa onum KoGunu^TuHu maKnaHTupum;

-ncuxonoruK ^uxaTgaH MypaKKaG, Hroonu, uFBorapoHa Ba3uaTnapga y3uHu MyKoTMacnuK.

KaH^uflTHu

maKnnaHTupum

OnepaTuB

®aHroBap-xu3MaT ^aonu^Tga TaKTuK xapaKaTnapHu aManra omupumga y3apo x,aMKopnuKKa ypraTum;

- ^aHroBap Ba3uaTga;

- oMMaBuM TapTuGGy3apnapHu GapTapa^ этнmga;

- Kyponnu xy^yMHu GapTapa^ этнmga; -onoMoHHu TapKaTumga;

y3uHuHr xaTTu-xapaKaTnapuHu aManra omupum ynyH GunuM, KyHuKMa Ba ManaKanapHu maKnnaHTupum

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 11 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-11-1126-1130

-axonu amam nyHKTnapuga xapaKaTnaHHmHu; - 3KcTpeMan maponrnapga; - xap xun TaöuHH-reorpa^HK Ba oö-xaBo HKnuM mapouruga; - MactynuaTnu MyHocaöaTHH Ba y3apo Kynnaö KyBBaTnam aHtaHanapu x,aMga y3apo epgaM KypcaTum öyHHna xapöuH «aMoaHH maKnnaHTupum, - xap ToMoHnaMa «hcmohhh TaMeprapnHKHH maKnnaHTupum.

PerynaTHB-(öomKapyBnaHnuK) Эx,тнмonнн 3KcTpeMan maponrnapga xapaKaTnaHum ynyH ncuxonoruK öunuM Ba KyHHKManapHH aBBangaH maKnnaHTupum; -ncuxonoruK y3HHH y3H öomKapyBnaHnuK ycnyönapuHH ypraTum xaMga ypToKnapuHH Kynnaö KyBBaTnam ycnyönapuHH 3rannam. CTpecc oMMunapura Kapmu MycTaKunnuKHH maKnnaHTupum

YMyMHH ncuxonoruK TaHeprapnuK Hara^acuga xapöufi xu3MaTHH ^aHroBap-xu3MaT ^aonuaTHHHr MypaKKaö ^uxaTnapu TyFpucuga TynHK TymyHnara 3ra öynumagu. EyHga aHrunuK, xafipaT, KyranMaraHnuK, HoaHHKnuKHHHr ncuxonoruK-®;apoxaT Tatcupu nafigo öynumu 3xTHMonu öyHgaH MycTacHo. "Taöep öynumu KepaK" Foacu öunaH TaBcHH^naHraH ^aHroBap TafieprapnuKHUHr maxcufi TyHFycuHH maKnnaHTupum, ®;aHroBap Ba3uaTHHHr xap KaHgaö oMunnapuHH xaeTHH Ba3H^ara moc KenaguraH TaöuHH geö Kaöyn KHnumra hmkoh öepagu.

ncuxonoruK TaöeprapnHKHHHr MaKcag Ba Ba3H^anapuHH yMyMnamTupuö myHH TatKugnam KepaKKH, ^aHroBap, h^thmohh mapouTnap ®:apaeHHga xapöufi xu3MaTHHHHHr Mua apuM KopTeKcuga aHHK TaöuHH-reorpa^HK, oö-xaBo-HKnuM mapouTuga ^aHroBap xu3MaT Ba3H$anapHH xan KHnumra KapaTunraH ^yH^uoHan TH3HMnap Ma^MyuHH maKnnaHTupum 3apyp. EyHgaö ^yH^uoHan TH3HMnapHHHr MaB^ygnuru xapöufi xu3MaTHunapra xap KaHgaö mapouTga xaM TaHum Myxurgaru Kaöu xapaKaT KHnumura hmkoh öepagu.

Maxcyc ncHxo^orHK Tafieprap^HK - Maxcyc öunuMnapHH puBo^naHTupum Ma^caguga, xapöufi xu3MaTHunapHH ^aHroBap ^aonuaTra öunuM, KyHHKMa, 3KcTpeMan mapouTnapga y3HHH TyTa onum KoöunuaTnapuHH puBo^naHTupum caMapagopnuruHHHr ^aHroBap ^aonuaTH öynuö, xapöufi khcm Ba öynHHManapHHHr ^aHroBap KoöunuaTHHHHr axaMuaTnu gapa^acuHH öenrunafigu.1

1 KapaaHH Ä.r., BoeHHaa ncuxonorua. ^acrb 2. M., MpaHT, 2016, 133 cTp.

Google Scholar Scientific Library of Uzbekistan

Academic Research, Uzbekistan 1423 www.ares.uz

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 11 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-11-1126-1130

Кундалик жанговар тайёргарлик машгулотларида шунингдек психологик тайёргарлик машгулотларида, машгулотлар жадвали буйича утказиладиган психологик тренингларда, психологик машклар ва психологик уйинларда харбий хизматчиларнинг психологик сифатлари ривожлантирилади. Бу эса булажак жанговар-хизмат вазифаларини бажаришда уларга тугри харакатланишига ёрдам беради. Шунингек, харбий хизматчиларда профессионал диккат, профессионал фикраш, профессионал кабул килиш, профессионал хотира, стрессли омилларга карши кобилиятлар ривожлантирилади.

Максадли психологик тайёргарлик - харбий хизматчиларда аник жанговар хизмат вазифаларини бажаришда уларга аник установкаларни шакллантиришга йуналтирилади, шунингдек фаоллик, психик кайфиятни риовожлантришнинг сифатли психологик баркарорликни самарали хал этишдир.1

Мазкур тайёргарликда, булинманинг жанговар хизмат вазифасидан келиб чикиб, харбий хизматчиларни жанговар тартибга, жанговар булинмаларга, командаларга таксимланади шунингдек, жанговар ва психологик кобилиятларни, шахсий таркибни жанговар тажрибасини инобатга олиб жамоа вазифаларини бажаришга таксимланади. Х,арбий хизматчилар бунда огир иклим шароитларига мослашиши, тогли ва чул худудларида харакатланиш, хаво харорати иссик ва совук шароитларга мослашишда психологик ёрдам беради. Миллий гвардия булинмаларида баландлик тайёргарлиги, чулда характланиш, дала укув машгулотлари буйича амалий машгулотлар утказилади ва харбий хизматчиларнинг тайёргарлиги такомиллаштирилади.

Мазкур сохада Беларус Республикаси тажрибасида урганилганида, Беларус Республикаси Куролли Кучларида харбий хизматчиларни жанговар хизмат фаолиятини психологик таъминотини ташкиллаштириш уч боскичда (жанговар фаолиятга тайёргарлик, жанговар фаолиятда, жанговар фаолиятнинг якунида) куйидаги йуналишларда ташкиллаштирилади:

психологик тайёргарлик;

психологик ёрдам;

жанговар фаолият катнашчиларини ижтимоий психологик мослаштириш.

1 Караяни А.Г., Военная психология. Часть 2. М., Юрайт, 2016, 133 стр.

Google Scholar Scientific Library of Uzbekistan

Academic Research, Uzbekistan 1424 www.ares.uz

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 11 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-11-1126-1130

Мазкур йуналишларда психологик тайёргарликнинг мохияти аввалдан харбий хизматчиларни ва харбий кисмларни психологик ресурслар билан шакллантириш хисобланади ва куйидагиларни уз ичига олади: умумий психологик тайёргарлик боскичи; махсус психологик тайёргарлик боскичи; максадли психологик тайёргарик боскичи1.

ХУЛОСА

Хулоса урнида шуни айтиш мумкинки, жахоннинг ривожланган армиялари тажрибасида психологик тайёргарликка катта ахамияти бермокда. Россия Федерацияси Куролли Кучларида психологик тайёргарлик йуналишлари ва боскичлари Беларус Республикаси Куролли Кучларида амалга оширилаётган психологик тайёргарлик йуналишари ва боскчилари билан бир хил мазмундалигини куришимиз мумкин. Мазкур давлатлар Куролли Кучлари куплаб жанговар харакатларда иштирок этганлигини хамда тажрибага эга эканлигини инобатга олиб, Узбекистон Республикаси Миллий гвардияси булинмаларида психологик тайёргарликнинг умумий, махсус ва максадли турларига булиб, ташкиллаштиришни шунингдек, харбий хизматчиларда психологик баркарорликни шакллантиришнинг куйидаги мотивацион, когнитив, ;иссий-иродали, оператив (тезкорлик) ва регулятив (бошцарувчанлик) меъзонлари асосида олиб бориш максадга мувофик деб хисоблаймиз. Мазкур мезонларга булиб, харбий хизматчиларни психологик тайёргарлигини ташкиллаштириш оркали харбий хизматчиларда юксак психологик баркарорликни шакллантиришимиз. Шунингдек кундалик хизмат жараёнларда харбий хизматчиларга юклатилган хизмат мажбуриятларни амалга оширилиши учун психологик шароитларни яратлади ва психологик тайёргарлигини такомиллаштириш оркали булинмаларнинг жанговар шайлиги ва жанговар кобилиятини оширишга хизмат килади.

REFERENCES

1. Djuraeva, S. N. (2018). Specifity and Features of Application Modern Innovative Technologies Training to Higher Education. Eastern European Scientific Journal, 4, 136-139.

1 Н.И.Гомель, М.М.Нурнев. Психологическое обиспечение боевых действий. Минск., Вестник военной Академии Республикаси Беларус. № 4 (49) 30.12.2015.

Google Scholar Scientific Library of Uzbekistan

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 11 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-11-1126-1130

2. Jorayeva, O. N., & Juraeva, S. N. (2020). Strategies for using alternative assessment methods in language and literature classes. International Journal of Innovations in Engineering,Research and Technology (IJIERT), 141-146.

3. Jo'rayeva, S. N., & Jumayev, S. Q. (2021). Psixologlarning etiket tamoyillari. O'zbekiston Respublikasi Milliy gvardiyasi Harbiy-texnik instituti axborotnomasi, 1(13), 95-101.

4. JO'RAYEVA, S., & SHAMSHETOVA, A. (2021). Kursantlarda kasbiy kompetentlik va kreativlikni shaklllantirish mexanizmlari. "XALQ TA LIMI" ilmiy-metodik jurnali, 6, 52-54.

5. JO'RAYEVA, S., TURSUNOV, B., & JUMAYEV, S. (2021). Zamonaviy ta'limni rivojlantirishda pedagog imijini shakllantirishning ahamiyati. "XALQ TA 'LIMI" ilmiy-metodik jurnali, 6, 14-16.

6. JUREVA, S. N., & MAMARADJABOVA, B. A. (2020). The degree to which a person feels happy in the family. JOURNAL OF CRITICAL REVIEWS, 7(5), 18731875.

7. Zhu'raeva, S. N. (2020). Interpretation of image in modern scientific research.

ОБРАЗОВАНИЕ И НАУКА В XXI ВЕКЕ, 8(11), 257-267.

8. Жураева, С. Н., Турсунов, Б. С., & Кдландарова, Г. (2021). Оилада турли манипуляция холатларининг намоён булиши. ПЕДАГОГИКА ВА ПСИХОЛОГИЯДА ИННОВАЦИЯЛАР, 4(4), 62-66.

9. Рашидов, А. А., & Жураева, С. Н. (2021). Чет тилида нуткни тинглаб тушунишдаги кийинчиликлар. HARBIY YETAKCHINING SHAKLLANISHIDA XORIJIY TILLARNI BILISHNING ROLI" mavzusida respublika ilmiy-amaliy konferensiyasi, 10-12.

10.Ш.М.Мирзиёев. Хавфсизлик кенгашининг йигилишидаги маърузасидан. Тошкент. https: www. Gazeta.uz./10.01.2018.

11. Р.М.Джураев. Миллий гвардиянинг жамоат хавфсизлигини таъминлаш буйича вазифаларини замонавий талаблар асосида амалга ошириш. УРМГ Х,ТИ Ахборотномаси. -2020.- № 1,- 3 б.

12.С.Д.Мамаюсупов. Узбекистон Республикаси Миллий гвардиясида ахлокий рухий таъминотни ташкиллаштириш масалалари. Республика илмий амалий конференция материаллари. Тошкент., 2021, 5 б.

13.А.Ю.Голубенко. Современные способы формирование психологическое готовности у военнослужащих Национальной гвардии Республики Узбекистан исходя из специфики служебно-боевых задач. Т.: ВТИ РУ Ахборотнома. 2020. -№ 3 (11),- 209 стр.

14. И.Х.Арифходжаева. ИИИ сержантлар таркиби фаолиятини такомиллаштиришнинг психологик омиллари. Диссер.. псих... фанл...номзоди. Т., 2011.,- Б-13.

15.Ч.Насриддинов. Хдрбий психология. Т., 2004. 126 б.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.