Научная статья на тему 'БОЛАГА ЙЎНАЛТИРИЛГАН ТАЪЛИМ ТЕХНОЛОГИЯСИНИНГ АСОСИЙ ТАМОЙИЛИ'

БОЛАГА ЙЎНАЛТИРИЛГАН ТАЪЛИМ ТЕХНОЛОГИЯСИНИНГ АСОСИЙ ТАМОЙИЛИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

183
19
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Сезги органлари / педагогик муҳитни / таълим жараѐни / ҳаѐти / аҳлоқи / қизиқиш ва муносабатлари / идрок қилган / сезган / тасаввур этган нарса ва ҳодисаларнинг тўғрилиги.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Хулкар Алижоновна Ботирова

Бола шахсини ривожлантиришга йўналтирилган таълим тарбияланувчининг шахсий имкониятларига мослаштирилган педагогик муҳитни ҳамда таълим-тарбия жараѐнини ташкил этишнинг психологик шартшароитларини назарда тутади. Ушбу мақoлада болага ўналтирилган таълим технологиясининг асосий тамойили хақида сўз борган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «БОЛАГА ЙЎНАЛТИРИЛГАН ТАЪЛИМ ТЕХНОЛОГИЯСИНИНГ АСОСИЙ ТАМОЙИЛИ»

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 11 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-11-1027-1031

БОЛАГА ЙУНАЛТИРИЛГАН ТАЪЛИМ ТЕХНОЛОГИЯСИНИНГ

АСОСИЙ ТАМОЙИЛИ

Хулкар Алижоновна Ботирова

Жиззах давлат педагогика института Мактабгача таьлим методикаси кафедраси укитувчиси

АННОТАТСИЯ

Бола шахсини ривожлантиришга йуналтирилган таълим тарбияланувчининг шахсий имкониятларига мослаштирилган педагогик мухитни хамда таълим-тарбия жараёнини ташкил этишнинг психологик шарт -шароитларини назарда тутади. Ушбу ма^лада болага уналтирилган таълим технологиясининг асосий тамойили хасида суз борган.

Калит сузлар: Сезги органлари, педагогик мухитни, таълим жараёни, хаёти, ахлоки, кизикиш ва муносабатлари, идрок килган, сезган, тасаввур этган нарса ва ходисаларнинг туFрилиги.

ABSTRACT

Education aimed at the development of the child's personality implies a pedagogical environment adapted to the individual capabilities of the pupil and the psychological conditions of the organization of the educational process. This article discusses the basic principles of child-centered learning technology.

Keywords: Sensory organs, pedagogical environment, educational process, life, ethics, interests and relationships, correctness of perceived, felt, imagined things and events.

КИРИШ

Мактабгача ёшдаги боланинг мактаб таълимига утиши хамиша унинг хаёти, ахлоки, кизикиш ва муносабатларида жиддий туб узгаришларни юзага чикаради. Шунинг учун мактабгача ёшдаги болани мактабгача таълим сида ёки уйдаёк мактаб таълимига тайёрлаш, боланинг ёш хусусиятига доир билим, куникма ва малакалар билан таништириш керак булади.

Бола шахсини ривожлантиришга йуналтирилган таълим тарбияланувчининг шахсий имкониятларига мослаштирилган педагогик мухитни хамда таълим-тарбия жараёнини ташкил этишнинг психологик шарт-

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 11 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-11-1027-1031

шароитларини назарда тутади. Бу таълим технологиясида хар бир болани тушуниш, хурмат килиш, унга ишониш, хамкорликда ишлаш каби хусусиятларни узида мужассам-лаштиради. Мустакил фикрлашга ургатиш зарурати, колаверса мустакилликни мустахкамлаш эхтиёжини кузлаб, халк рухига сингиб колган мутеълик, журъатсизлик, тобелик, уз фикрини якдил баён эта олмаслик каби иллатларни тугатиш, шунингдек серандишалик, ноурин сабр-токатлилик каби фазилатларни онгидан чикариш замонавий таълим талабларидан саналади.

АДАБИЁТЛАР ТАХЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Таълим тизимини модернизациялашда таълимнинг барча буFинларида тобора фаол кулланилаётган илFор педагогик технологияларнинг турли йуналиши болаларнинг маънавий кучи, кобилиятларини очиш учун макбул шароит яратиб бермокда. Таълим тизимида йил сайин ривожланиб бораётган ахборот-коммуникация технологиялари, таълим жараёнини сифат ва мазмун жихатдан янада юкори боскичга кутаришга хизмат килаётганлиги барчамизга маълум. Айникса, таълим жараёнини мазмунли ташкил этиш учун замонавий техник воситалардан фойдаланиш максадга мувофикдир. Бола шахсини ривожлантиришга каратилган технология асосида тарбияланувчи -тарбиячи хамда тарбияланувчи-тарбияланувчи хамкорлиги кузда тутилган булиб, бу жараёнда таълим-тарбия ижобий натижаларга йуналтирилади. "Бола"- ким? Бола ижтимоий муносабатлар тизимининг куп киррали, мураккаб кисмидир. У бир томондан, ижтимоий-тарихий тараккиётнинг махсули булса, иккинчи томондан узи ижтимоий тараккиётни таъмин этади. Демак, ижтимоий муносабатларга киришувчи ва ижтимоий тараккиётда фаол иштирок этувчи инсонгина бола деб аталади. Психологларнинг таъбирича, фикрлаш, яъни тафаккур-одам миясида содир буладиган жараён. Сезги органлари ожизлик килган уринларда одам ва оламнинг хусусиятлари тафаккур оркали урганилади. Тафаккур аклий фаолиятнинг, онгли хатти-харакатларнинг мажмуи. У теварак-атроф, вокелик хамда ижтимоий мухитни билиш куроли, инсон фаолиятини туFри ва самарали амалга оширишнинг асосий шарти хисобланади. Киши фикрлаш жараёнида узи курган, идрок килган, сезган, тасаввур этган нарса ва ходисаларнинг туFрилиги, аниклиги, хакикийлиги хамда уларнинг борликка муносабатини аниклайди.

НАТИЖАЛАР

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 11 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-11-1027-1031

Шахсга йуналтирилган ёндашувни амалга оширишда педагог узаро муноса- батларни боскичма-боскич режалаштиришда "педагог фаолиятининг воситаси" сифатида эмас, балки узининг педагог сифатида ва боланинг "шахсий татбик этиш воситаси" сифатида куллаши лозим. Биринчи боскичда педагог педагогик узаро муносабатларни психологик алока урнатиш нуктаи назаридан танлайди ва узаро муносабатларни ривожлантира бориб (кабул килиш ва ёктириш, бир-бирига ишонч, миссий каЙFуриш, узаро муносабат ва харакат хислари), педагогик алокани хиссий-шахсий муносабатларга "утказади". Бунда узаро муносабатлар характерига жавобгарлик муноса-батларни куришни биладиган педагог зиммасига тушади. Иккинчи боскичда болани психологик куллаб-кувватлаш амалга оширилади. Бунда мулокотнинг максади-катталар ва болалар орасида аник-хиссий, амалий харакатланувчи ва англаш - этик алока намоён килишдан иборатдир. Бола шахсини ривожлан-тиришни психологик куллаб-кувватлаш бу боланинг муаммоларини тушуниш, кабул килиш ва уни хал килишда ёрдам беришдир. Унинг асосий максади бола ва катталар уртасидаги кундалик педагогик мулокотларда юзага келадиган хиссий-шахсий муносабатларини ривожлантиришдир. Психологик куллаб-кувватлашни шахсни ривожлантиришнинг узаро муносабатлари сифатида амалга ошира бориб, тарбиячи:

- болага, узига ва педагогга булган ишончини орттира бориб, унга самимийлик, Fамхурлик ва мехр-мухаббат намоён этади; -I- - боланинг уз-узини бахолашни мустахкамлаш ва ахамиятини ошириш максадида унинг ютукларини онгли равишда таъкидлайди; -I- - болада хато килиш куркувини бартараф килиб, унда ижобий хиссий бушлик яратади;

-I- - боланинг омадсизликларига диккатини тухтатмай тушуниб (норозилик

билан эмас) карайди, унинг ечимини топишда бола билан бирга харакат килади.

Бундай ёндашув асосида шахсга йуналтирилган узаро муносабатлар тизимида "катта-бола" муносабатлар йуналишлардан бири булиб, хар бир инсон ва айникса таълим олувчилар хатолар ва уларни туFрилаш хукукига эгадирлар, яъни болани тарбияламайди, балки унинг муаммоларини бирга хал килиб "йул курсатади".

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 11 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-11-1027-1031

МУХОКАМА

Болага йуналтирилган таълим технологияси болани бутун бир таълим тизимининг марказига куяди ва унга табиатан берилган уз кобилиятини руёбга чикариши учун хар томонлама кулай, хавфсиз, эркин шарт-шароит яратади. Педагогик технологиянинг мухим тарафи таълим жараёнидаги боланинг урни ва унга катталарнинг муносабатидир. Педагогик технологияни лойихалаштиришда боланинг индивидуал хамда ёш хусусиятлари, унинг тайёргарлик даражаси хисобга олиниши мухим ахамият касб этади.Шундай килиб, психологик куллаб-кувватлаш оркали педагог (катталар) ривожланишнинг истикболи, характери ва шартлари учун жавобгарликни уз буйнига олиб, бола шахсини ривожлантиришнинг асосий омили сифатида чикади ва бола уз навбатида катталарнинг муносабатини ижтимоий хулк-атвор эталони сифатида кузатиб, (тахлил килиб), купчилик ижтимоий мос ва адекват хулк-атвор меъёрларини урганади. Хдмкорлик педагогикаси катталарнинг олдига таълим-тарбия жараёнида мулокотнинг альтруистик услубини куллаш заруриятини куяди.

ХУЛОСА

Болага альтруистик таъсир курсата бориб, педагог боланинг устидан хукмронлик килишдан, уни назорат килиш, зуравонлик, куч ишлатишдан воз кечиб, тарбияланувчига унинг хохишига кура эркин танлаш хукукини беради. Мазкур мулокот услуби шароитида бола узига нисбатан сузсиз ва чексиз эътикод, узининг шахсий имконият-ларига ишонч холатига тушади. Тарбияланувчининг уз-узини ахлокий бахолаши натижасида бундай холат юзага келиши мумкин: узига нисбатан бошкаларнинг ишончини хис килгач, у узининг имкониятларига узи хам ишона бошлайди, куз олдингизда "кутарилиб боради". Болага нисбатан педагогнинг беFаразлиги болада хам беFараз фаолият юритиш истагини уЙFOтади.

REFERENCES

1. "Ilk qadam" davlat o quv dasturi O zbekiston Respublikasi Maktabgacha ta'lim vazirligining 2018-yil 7-iyuldagi 4-sonli hay'at yig'ilishi qarori bilan tasdiqlangan va nashr etilgan dasturi.

2. Qodirova F.R., Qodirova R.M. Bolalar nutqini rivojlantirish nazariyasi va metodikasi. - Toshkent: «Istiqlol», 2006.

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 11 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-11-1027-1031

3. Г.И.Хасанова "Таълим жараёнида дастурлаштирилган укитиш технологиясидан фойдаланишнинг афзалликлари" Жиззах: 2020. 420 бет. 223-225б

4.Хасанова, Г. (2021). Олий таълим муассасалари педагогларининг Креатив кобилиятларини ривожлантиришнинг мазмуни. Academic Research in Educational Sciences, 2(1), 778-782

5.М.Усмонова . Укувчи шахсига йуналтирилган педагогик технологиялар Таълим технологиялари. 2016 йил. 4-сон.

6.М.Усмонова .Педагогик жараён лойиxаси - машFулотлар самарадорлигини таъминлаш воситаси сифатида Бошлаетич таълим ва жисмоний маданият йуналишида сифат ва самарадорликни ошириш: муаммо ва ечимлар Халкаро илмий конферентсия. Тошкент. 25 май, 2017 йил

7.Садиковна, у. м. (2013). Ali §ir Nevai Eserlerinde Bitki Adlari . Dil ve Edebiyat Ara§tirmalari , (8) , 0-0 . Retrieved from

8. Maxfuza Usmanova, The concept of educational professional competence and its yield factors , Архив Научных Публикаций JSPI: 2020: Архив №54

9. Norquziyeva, M. (2020). The role of educational technology in shaping the professional stability of students. Архив Научных Публикаций JSPI.

10.Abdurakhmonovna, N. M. (2020). Methodology of giving professional knowledge to future teachers. ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal, 10(5), 1378-1383.

11. Manzura, N. (2021). Sustainable Activity in the Teaching Profession and Its Foundations. PsychologyandEducationJournal, 58(2), 1339-1345.

12.Abdurahmonovna, N. M. (2021). Pedagogical and Psychological Aspects of Professional Sustainability of Future Teachers.

12. Хасанова, Г. И. (2021). Болага йуналтирилган таълимни амалга оширишда тарбиячининг касбий kомпетентсиясининг аxамияти. Academic research in educational sciences, 2(9), 1051-1056.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.