CC BY
27НАРЕЧИЕ КАК САМОСТОЯТЕЛЬНЫЙ ЧАСТЬ РЕЧИ В ТАДЖИКСКОМ И
ФРАНЦУЗКОМ ЯЗЫКАХ
В данной статье авторы привелии изучали структуру, смысл, а так же выражения наречие иеё место в таджикском и французском языках. А также авторами даннойстатьипроведеныисследованиипоизучение наречие как самостоятельной
частиречи,освойство и её специальные признаки. Порезультатамсравнительного анализа наречии в таджикском и французском языках можно судит об общих признаках и способы употребления его в сравниваемых языках.
А также в данной статье изучено различие и сходство наречие как самостоятельной частиречи примерами и анализированы эти свойство в сравниваемыхязыках. Наречие как самостоятельный часть речи являются одним из основных средств определяющий сравнительную категорию и признаки глагола.
Ключевые слова. Категория, стиль, степень, количество, время, место, суффикс.
ADVERB AS A PART OF SPEECH IN TAJIK AND FRENCH LENGUAGE
In this article, the authors have given and studied the structure, meaning of the expression, the adverb and its place in the Tajik and French languages. And also by the authors of this article conducting research on the study of the adverb as an independent part of speech and a property and its special features. Based on the results of a comparative analysis of the dialects in the Tajik and French languages, one can judge about the common features and ways ofusing it in the compared languages.
And also in this article, the difference and similarity of the adverb as an independent part of speech is studied with examples and the analysis of these properties in the compared languages. The adverb as an independent part of speech is one of the main means of defining the comparative category andfeatures of the verb.
Keywords.Category, style, degree, quantity, time, place, suffix.
Сведения об авторе:
Раджабова Саодат Наджмидиновна — Таджикский национальный университет, ассистент общеуниверситетской кафедры немецкого и французского языков. Адрес: 734025, Республика Таджикистан, г. Душанбе, пр. Рудаки, 17.E-mail: rajabova07@inbox.ru Тел.: (+992) 987132863.
About the author:
Rajabova Saodat Najmidnovna - Tajik national university, assistant of the Department of German and French languages.Adres: 734025, Republic of Tajikistan, Dushanbe, Rudaki Ave., 17. E-mail: rajabova07@inbox.ru Тел: (+992) 987132863.
ТА^ЛИЛИ СОХТОРЙ ВА МАЪНОИИ ИСТИЛОХОТИ ФУТБОЛ, ВОЛЕЙБОЛ ВА ТЕННИС ДАР ЗАБОН^ОИ АНГЛИСй ВА ТОЧДКЙ
Аттоев Ф.Ш.
Донишгощ миллии Тоцикистон
Истилохот дар худ структураи мушкили семантикй дошта хамчун як кисмати мушкили забон ба хисоб меравад. Истилохот чаъми калима, аббревиатура, адад ва баъзе кисматх,ои забон мебошанд, ки бо хам омада дар сохаи худ маънохои гуногунро баён мекунанду барои на хама афрод фахмо аст. Барои дарк кардани истилохоти ин ё он сохаи хос мо бояд аз худи хамон соха бохабар бошем. А. Реформатский истилохро хамчун "калимахои беназир ва аз лихози экспрессиви озод" мешуморад [6, с 192]. Глушко кайд мекунад "Истилохот ин гурухи калимахо ки барои ифода намудани мафхумхои ашёхое истифода мешаванд, ки фахмидани онхо душвор аст ва аз хамин лихоз онхо аз баъзе коидахои забон берун хастанд [1, с.198].
Табиати лингвистикии истилохот чист? Сараввал, истилохот - ин кисмати чудонашавандаи системаи забони адабиёт аст. Дуюм, истилохот аз дигар кисматхои забон бо сермаюноии худ фарк мекунанд. Дар истилохоти илмй маъно нисбат ба истилохоти иктисодй ва дигар истилохот сахеху дакик оварда мешаванд. Чихати асосии истилохот ин бехамтоии он аст. Дар накшаи умумии истилохот ин талабот бо ду рох амалй мешавад зеро ду категорияи истилохот мавчуд аст. 1) истилохоти умумиилмй ва умумитехникй 2) истилохоти махсус.
Истилохот на танхо дар дохили системаи забон вучуд дорад балки он дар дохили истилохот низ мавчуд аст. Истилохшиносй хамчун системаи истилохоти илмй тамоми системаи лексикии забонро дар бар мегирад Ба гуфтаи А. Реформатский, истилохшиносй - ин системаи даркунии илми мазкур
буда, бо калимахои махсус ифода меёбад. [6, с.121]. Агар дар забони умумй (на дар исгилохот) калима маънохои гуногунро дар бар гирад пас хангоми дар исгилохот дохил шуда он ба худ бехамгоиро касб мекунад. Хусусияти исгилохот хамчун дар баргирандаи калимахои лексикй дар он асг, ки онхо дар натичаи ихтирооту корхои илмй ба амал омада аз хамин лихоз он дар доираи олимону професорон маълум асг, ки чунин нафаронро макроконтестхо ном мебаранд. Исгилох ба калимаи оддй ба контексг ниёз надорад зеро он 1) аъзои яке аз гурухи исгилохот 2) метавонад чудо исгифода шавад [2, с.158].
Як исгилох метавонад дар як лахза ба хама сохахои забон дохил шавад, ки дар худ омоними байниилмиро пайдо мекунад, мисол: reduction 1) дар иктисодиёг, 2) дар адвокатура, 3) дар фонетика: Бо тадрич мафхуми илмии ин мафхумхо ба забони мо дохил мешаванду забонро бой мекунанд.
Дар забон калима ва иборасозй аз маънии худ чудонашавандаанд ва мафхуми илмй охисга-охисга як кисми забони илмй шуда исгодаанд. Маънои илмй, ифодаи худро дар калима ёфта дар исгилох ба чараёни нави худ мегузарад, ки ба сгруктураи семантикй ва сохтории ин ё он забони илмй дохил шуда ба як чузъи сисгемаи лексико-семантикии забон мубаддал мегардад. Мавзуи бахси исгилох ва исгилохшиносй шомили назарияи забоншиносии умумисг. Хар он чи ки бо шархи мафхуми исгилох вобасга асг, забоншиносиро на танхо бо сохахои гуногуни донишхои илмй, балки бевосига бо риштахои мухталифи исгехсолот ва мехнати касбй пайванд месозад.
Дар байни тахкикоге, ки ба назарияи исгилохшиносй бахшида шудаанд, асару маколахои СНазарзода, С.М. Бурдин А.М. Тернигорев А.А. Реформатский, А.Н. Баскаков, В.С. Кулебакин, Я.А. Климовигский ва чанде дигаронро номбар кардан мумкин асг.
Бояд гуфт, ки исгилохшиносй ба таври куллй дар забоншиносии чахонй шохаи нисбатан чавон асг. Нахусгин назарияхои исгилохшиносй дар илми забоншиносй дар ибтидои асри XX пайдо шуданд. Мухаккики рус А. Д. Хаютин кайд мекунад, ки Гриноф ва Кигрич исгилохотро бо формулаи риёзй, Э. Жилбер бо формулаи риёзиву кимиёвй киёс мекунанд, яъне чун исгилохот танхо барои ифодаи мафхумхои мушаххас исгифода мешаванд, онхоро набояд ба таркиби лугавии забон дохил кард [7, с.129].
Бино ба такозои конунхои сохтмони фархангхои тафсирй дар онхо таърифи мафхумхо ва шарху эзохи маънои онхо бояд чомеъ ва муфассалтар дода шавад. Исгилохоти махсус (баёнгари мафхумхои махсуси сохахои алохидаи иктисодиёг, илм, санъат, техника, исгехсолот ва f.). Вожагон ва иборахое, ки барои ифодаи ягон чиз дар ин ва ё он мухиг, касбу кор кабул шудаанд.»
Дар луFатхои сохавй бошад, вазъ дигар хел асг. Сабаб шояд дар он асг, ки намояндагони риштахои гуногуни илм хангоми баррасй ва таърифсозй ба ин масъала аз нуктаи назари проблемахои умумй ва методологии сохаи худ бархурд кардаанд. Масалан, мангикшиносон хангоми мутолиа ва тахкики исгилох маъмулан ба масъалаи аникй, чигунагии табакабандй, мутобикати онхо ба категорияхо, мафхумхо ва f. диккат медиханд. Барои забоншиносон бошад, исгилох маводи забонй асг. Бинобар ин онхо исгилохро аз чихати лексикй (вожагонй), дасгурй, шаклхои калимасозй мавриди баррасй карор медиханд: «Исгилох. 1. Калимаи якмаъно, ки мафхуми муайяни илм, техника, санъат ва F.-ро сабт мекунад. 2. Дар мангик чузви зарурии хукм (субъект ва предикат) ва ё силлогизм. 3. Дар асотири Рими босгонй худованди сархадот ва аломатхои сархадй».
Дар луFати мангик: «Исгилох (лот Terminus - худуд, охир, марз) вожа ва ё таркиби вожагон, ки номи дакики мафхуми аники муайяни илм, техника ва f. мебошад. Вожагони махсус ва иборахое, ки барои баёни чизе дар ин ва ё он касбу кори аник кабул шудаанд низ исгилох номида мешаванд. Дар мантики зохирй субъект ва предикати хукм (мухокима), субъект ва предикати бурхонро (мукаддимат-ул-бурхон) дар силлогизм исгилох меноманд».
Зохиран имруз хам метавон суханони яке аз мухаккикони варзидаи соха Г. О. Винокурро, ки хануз соли 1939 гуфта буд, беибо такрор кард: «Масъала рочеъ ба он ки исгилох (термин) ба хайси навъи махсуси вожа чист, то он чо ки ба ман маълум асг, дар адабиёги марбут ба забоншиносй хануз халли мукаммалу муфассал надорад» [Назарзода, 2014, с 33].
Нахусгин таърифхои нисбатан мукаммал ва илмии вожаи «исгилох»-ро дар забони точикй низ фархангсозон додаанд. Дар «Фарханги забони точикй» (дар ду чилд, 1969) муратгибони он таърифи «исгилох»-ро мутобики талаботи фархангхои тафсирй чунин муайян кардаанд:
«Исгилох» арабй 1. ба хам сулх кардан, оштй кардан; 2. Калима ё иборае, ки хоси як гурухи мардум (мас. ахли як касб) асг ё дар байни онхо маънои махсусе пайдо кардаасг; калимае, ки дар сохаи илму фан барои ифодаи маънои махсуси Fайри аслй кабул шудаасг.
Агар ба фархангхои англсй - точикй назар афканем пас мебинем, ки дар фарханги англисй -точикии Мамадназаров Абдусалом калимаи "term" бо панч маънй шарх дода шудаасг:
1. мухлат, давра, мухлати хизмат;
2. семестр; нимсолаи тахсил, чоряк;
3. вожжа, ибора, исгилох;
4. шарт;
5. равобит; [Мамадназаров, 3, с.326]
Баъди 10 шл дар «Энcиклoпедияи CoBcraM ^чик» чунин меxoнем: «M^^nox (арабй - cynx кардан, oштй кардан), термин, калима ё ибoрa, ки предмег, мафхуму чараёнкри илм, can^x, теxнмкa ва F.-рo ба таври аник ифoдa мекyнaд. Иcтмлox аз кaлимaxoи мaъмyлй 6o мaфxyми мaxcyc, якмaънoй ва мyaйянии худуди маъшии xyд фарк мекунад.»
Дар Фарханги Муин ин лyFaт чунин таъриф шудааст: «иcтмлox (арабй)
1 - (маодари лoзим) бахам coxтaн, шзиш кардан, cyлx кардан (Faйри мустаъмал);
2 - (иcми мacдaр) шзиш, cyлx (Faйри мустаъмал);
3 - (маодари му-га^дй) мгтифoк кардани чамъе мaxcyc бaрoи вазъи калимае;
4 - (тем) лyFaте, ки чамъе бaрoи xyд вазъ кунанд ва ба шр баранд;
As му^жа ва мyкoбмлaи чанд намунаи бoлo мебинем, ки таъриф ва ташрехи мафхуми иcтмлox дар зaбoни точикй ва фoрcй аз зaбoнxoи авругой, тaфoвyтxoи кoбмли мyлoxизaе нaдoрaд. Дар хар ду маврид фaрxaнгcoзoн тaърифxoи xaмдигaррo такмил ва гoxxo назар ба тaкoзoи кoмдaxoи фaрxaнгcoзии энcиклoпедй, тaфcирй ва умумй мaтoлибрo каму беш ва ё пacy пеш кардаанд.
Вале xaмзaмoн дар нaмyнaxoи бoлo чанд xиcлaт ва aлoмaтy тарзи иcтмлoxcoзй ба xyбй oшкoр шудааст:
«1. Бaрoи мукаррар кардани лyFaти мавриди назар зaбoнxoи аврутой гибки cyннaтxoи вoжacoзии xyд аз зaбoни лoтмнй ва зaбoни фoрcй аз зaбoни арабй иcгмфoдa кардаанд; лoтмнмм «термин» ва арабии «иcтилox».
2. Зaбoни лoгмнй зaбoни мурда аст ва имруз кacе ба oн cyxaн нaмегyяд. Aммo дар вoжacoзии зaбoнxoи aврyпoй oн манбаи бжёр мухимме мебoшaд ва дoнишмaндoн лyFOти oнрo мyтoбикм xaдaфxoи xyд 6o каме тaFЙири шакл ба маъши нав иcгмфoдa мебаранд. Мигали равшан хамин вoжaи лoтинии «terminus» мебoшaд ба мaънoи «марз», «aлoмaтxoи марзй», ки дар шакли «гермин» oнрo бaрoи баёни як гурухи кaлимaxo баргузидаанд.
Зaбoни арабй зaбoни зинда ва чoрй аст. Boжaи «иcтмлox» - рo дар точикй ва фoрcй аз oн шрифта, ба мaънoи нав ба юзр мебаранд, xoл oн ки вай дар гузашта, чyнoн ки пештар дидем мaънoи «ба хам coxтaн, coзиш, cyлx ва oштй кардан» дoштaacт. A^o имруз ин калима ба oн мaънo дар зaбoни арабй дигар иcтифoдa намешавад, ки ин яке аз вмжaгмxo ва aлoмaтxoи иcтмлoxcoзмм мyocир мебoшaд ва f.
Хддафи acocмм хар гуна таърифу кoлaбxo, таъйини марзу худудхэ ва coxтaни кoнyнy кoмдa бaрoи coxaи мавриди бaxc ба xoтири ocoн кардани oмyзиш ва пешгирии caxвy xaio xaнгoми иcгифoдaи амалии ин гурухи кaлимaxo мебoшaд. Х,амин тарик, метaвoн чанд xycycмяти xora иcгмлoxрo фарк кард:
«1. Иcтилox пеш аз хама вoжaеcт, ки дар coxтoри иcгмлoxии як шхаи муайян ба таври дакщ ва катъиву мyшaxxac як мaфxyмрo ифoдa мекунад.
2. Иcтмлox дар дoирaи coxaи муайян 6o ифoдaи маъши мyшaxxacи xyд ба хамин шхаи муайян ва coxaxoи вoбacтaи oн 6o якмaънoй вoбacтaгми зич дoрaд.
3. Иcтмлox дар бaрoбaри вижагии xoc дoштaн дар таркиби coxтoри зaбoнй мyтoбик 6o кoмдaxoи дастурй амал намуда, дар кaлимacoзй хамчун вoxмди иcгмлoxй мштмрoк менaмoяд.
4. Иcгилox ё вoxмди иcгмлoxй берун аз шхаи муайян мaънoи иcтилoxии xyдрo аз даст дoдa, ба шфати калимаи маъмул ва oдии зaбoн иcгмфoдa мешавад.
5. Иcгилox бештар аз як калимаи oдй, coxтa, мураккаб coxтa шуда, ибoрaxoи иcгмлoxй хануз xycycмяги тoми як иcтилoxрo нaдoрaнд.» [Нaзaрзoдa, 2014 c 41-42].
Иcгмлoxoтм варзишй бaрoи дарки кyтoxи баъзе aмaлxoи ин coxa пешбинй шудаанд. Ба caрмyрaббиëн, дoвaрoн ва тaрчyмoн лoзим меoяд, ки мафхуми иcтилoxoти вaрзиширo xy6 дарк кунанд. Дoниcтaни xyби иcгмлoxoти варзишй ба orn,o имкoн фaрoxaм меoвaрaд, ки бидуни мушкилй 6o нaмoяндaгoни мамлакати дигар иртибoт дoштa бoшaнд.
Олимoн, мураббиён ва мyaллимoн кушиши зиёд ба xaрч дoдaaнд то ин ки мафхуми иcтилoxoги вaрзиширo дакщ ва наздик ба зaбoни acл ба xoнaндaгoн бидиханд. Иcтилoxoтxoи coxaи варзиш бoяд кyтox ва фaxмo бoшaнд. Иcтмлoxoти варзишй 6o мурури зaмoн ва рушди ин ё oн coxaи варзиш пaйдo шуда иcтoдaaнд. Ба кaдoм зaбoн таалук дoштaни иcтмлoxoти чадиди шхаи варзиш аз oн вoбacтaгй, ки xaмoн навъи варзиш дар кaдoм мамлакат пaйдo ва шухрат rac6 кардааст. Намуди иcтилoxoтм варзишии варзиши ca6^ дар зaмoнxoи xелo хам кадим пaйдo шудаанд. Давидан ва чахидан аз зaмoни oфaрмниши oдaм пaйдo шудаанд ва дарки orn,o на oн кадар мушкил аст. Чyнoне ки ба xaмaгoн маълум аст бoзмxoи Олимпй ва xyд варзиши caбyк acли пaйдoишaш ин Юшн ба xиcoб меравад. Дар аввал варзиши caбyк биcëртaр дар xyди Юнoн маълум буд aммo баъдан 6o гузашти coлxo дар тaмoми чaxoн шухрати беaндoзa кард. Дар Юнoни кадим coлxoи кадим 6axycyc дар ибoдaтгoxи Зевc макгаби мaxcycе бунёд гардида буд, ки o^o ба кyдaкoнy наврашн ва чaвoнoн нaвъxoи гyнoгyни варзиш oмyxтa мешуд [4, c.3].
Тавре ки зaбoншинocи тoчик Нaзaрзoдa С. oвaрдaacт, зaбoншинocи aмерикoй Л.Блумфилд вoжaрo калимае муаррифй кардааст, ки аз лищзи coxтoрй аз ду тараф фocилa дoрaд. Вай таъкид мекунад, ки вoжa cyрaти oзoдеcт, ки шoмили ду ё чанд cyрaти баста буда, ба yнвoни xyрдтaрин вoxмди лyFaвй
метавонад ба танхой ба кор равад. Бехтарин намунаи вожа, ба акидаи у, вожаи навишторй аст, ки дар хар ду тарафи он фосила риоя мешавад. Ба гуфтаи донишмандон вожа мучаррадтар аз калима буда, дар фархангхо ба сурати мадхали мустакил оварда мешавад, ки калима орй аз чунин макоме мебошад. Аммо истилох хамчун калима ё иборае дар хавзаи амалкарди илми мушаххас маънои хосе дорад ва мафхуми мушаххасро ба сурати дакик баён мекунад, истилохи як соха дар сохаи дигар метавонад маънои истилохии худро аз даст бидихад ва ба сифати калимаи оддй ва маъмул истифода шавад [Назарзода, 2004 с 22].
Сохаи тарбияи чисмонй ва варзиш яке аз самтхои афзалиятноки сиёсати ичтимоии давлати Точикистон ба хисоб рафта, ба таъмини оммавигардонии варзиш, тахким бахшидани тарзи хаёти солим ва омодасозии варзишгарони касбии точик барои иштирок дар мусобикахои байналмилалй равона гардидааст.
Мархалаи навини рушди сохаи тарбияи чисмонй ва варзиши кишварамон дар солхои аввали истиклоли давлатй бо таъсису баркарор намудани муассисахои варзиш, баргузор намудани чорабинихои оммавии варзишй, солимгардонй ва таъмини иштироки варзишгарон дар мусобикахои байналмилалй оFоз гардид.
Дар даврони сохибистиклолй аз чониби Хукумати мамлакат бо максади тахкими заминахои меъёрии хукукии сохаи варзиш ва халли мушкилоти мавчуда барномахои миёнамухлати давлатй кабул ва амалй гардиданд.
^абули барномахои мачмуии "Рушди тарбияи чисмонй ва инкишофи варзиш" ва "Рушди футбол барои солхои 2017-2021" хамчун мачмуи амалхои Хукумати кишвар ба пешрафти минбаъдаи сохаи варзиш мусоидат менамояд.
Дар муддати ду дахсолаи охир бо дарназардошти мухим будани рушди инфрасохтори соха бунёду азнавсозии хазорхо иншооти варзиш амалй гардид.
Холо дар каламрави мамлакат кариб 11 хазор иншооти варзиш, аз чумла 122 варзишгох, беш аз 7200 майдончаи варзиш, 1803 толори варзиш, 93 хавзи шиноварй, 37 мачмаа ва 804 иншооти махсуси варзиш фаъолият мекунад.
Бо ифтихор изхор менамоям, ки варзишгарони точик бо иштироки фаъолонаи худ нуфуз ва эътибори сарзамини сохибистиклоламонро баланд мебардоранд ва Точикистони азизро дар арсаи чахонй ба таври шоиста муаррифй карда истодаанд.
Агар дар 70 соли даврони гузашта варзишгарони мо аз мусобикахои сатхи байналмилалй хамагй 133 медал ба даст оварда бошанд, пас дар даврони сохибистиклолй ин ракам ба зиёда аз панч хазор расидааст.
Танхо соли 2019 варзишгарони точик ба гирифтани 203 медал, аз чумла 65 медали тилло, 57 медали нукра ва 81 медали биринчии мусобикахои байналмилалй мушарраф гардидаанд, ки назар ба соли 2018-ум 87 медал зиёд аст [http://president.tj/node/23424].
Назар мекунем ба якчанд истилохоти варзишии сохаи футбол, ки варзиши раками як дар чахон ба хисоб меравад. Аввалин истилохе, ки мо ба тахлил ва сохтораш назар мекунем ин "save" аст. Калимаи "save" дар асри XIX дар замони "Middle English" аз калимаи фаронсавии "sauver", лотинии "salvare" ва "safe" ба англисй ворид гардидааст.Калимаи мазкур дар фарханги Oxford ба панч маънй омадааст ва инчунин аз яккатор иборахо иборат мебошад [https://en.oxforddictionaries.com/definition/save].
Дар фарханги англисй - точики Мамадназаров калимаи save ба мафхумхои зерин оварда шудааст: 1 .Начот додан, рахой бахшидан
2.Нигох доштан
3.Пасандоз кардан
4.Рахой ёфтан, рахой додан, рафъ кардан
Хамчун пешоянд ба маънихои: магар он ки, чуз он ки, хол он ки, факат, танхо, чуз, ба чуз он ки Дар сохаи варзиш бахусус дар футбол калимаи "save" дар холате истифода карда мешавад, ки дарвозабони даста дар холатхои хело хам мушкил дарвозаашро аз гол эмин нигох бидорад [Мамадназаров Абдусалом , с.301].
Агарчи дар сохахои дигар ин калима тарчума шудааст аммо дар сохаи варзиш ва бахусус дар футбол калимаи мазкур то хол тарчума нашудааст:
Fowler did so, but in a manner that enabled the goalkeeper to save it Фаулер пробил, но так, чтобы вратарь поймал мяч
Фаулер зарба зад, аммо бо чунин тарз, ки дарвозабон тубро дошта гирифт Дар чумлаи зеррин калимаи "save" оварда шудааст аммо дар матни асл мо калимаи тубро намебинем вале дар тарчумахои русй ва англисй калимаи туб ба назар мерасад. Хамчунин дар чумлаи англисй зарба бо феъли "do" (did) инъикос ёфтааст.
Калимаи дигаре, ки ба варзиш ва футбол рабт дорад, ки "pass" аст. Дар фарханги англисй-точикии Абдусалом Мамадназаров "pass" ба маънихои зеррин оварда шудааст: Хамчун исм:
1.Гузароргох, рох
2.Рухсатнома, ичозатнома
3.Имтихон Хамчун феъл:
1.Гузаштан, убур кардан, тай кардан
2.Гузаштан (вакт)
3.Гузаронидан (вакт)
4.Додан, дароз кардан
5.Супоридан
6.К^абул кардан [3, с.243].
Калимаи мазкур дар фарханги Oxford хамчун феъл ба нух маъно, хамчун исм ба хафт мафхум оварда шудааст. Имунин дар зиёда аз дах иборахои зеррин истифода мешавад.
Кумитаи забон ва истилохоти назди Хукумати Чумхурии Точикистон калимаи "pass"-ро барои сохаи варзиш бо чунин тарз тарчума кардаанд: боздихй кардан, додан, пас додан ва ба хамдигар додани туб [https://en.oxforddictionaries.com/definition/pass].
Як катор холатх,ое хастанд, ки истилохоти бисёрмаъно дар варзишхои гуногун истифода мешаванд ва барои дуруст тарчума кардани он дарки хамон варзиш мухим аст. Агарчи дар фархангхо зери мафхуми ин ё он калима ба сохаи варзиш таалук доштани он ишора шуда бошад хам хануз хам барои тарчумон пайдо кардани маънии дуруст кофй нест.
Score - калимаи мазкур «хисоб» (дар варзишхои гуногун), «имтиёз» (дар дзюдо), «чамъи имтиёзхо» (дар варзиши сабук). Калимаи зерин дар фарханги oxforddictionaries ба чунин маънихо омадааст.
1 .The number of points, goals, runs, etc. achieved in a game or by a team or an individual. 'the final score was 4-3 to Royston' informal An act of buying illegal drugs.
'she made her first score from a dealer in Times Square' [https://en.oxforddictionaries.com/definition/score]. Дар фарханги tg.oxforddictionaries.com: Хамчун исм
1.хат, харош, харошидагй, буридагй, нишон
the scores of the whip on a slave's back — нишонахои камчин дар пушти Fулом
2.хисоб
They won by a score of five to three — Онхо бо хисоби 5: 3 Fолиб омаданд
3.(нафар) бист
A score or more were present — Бист нафар ё зиёдтар иштирок карданд 4.чандин, фаровон, шумораи зиёди одамон, анбухи одамон
Scores died in the epidemic — Шумораи зиёди одамон дар давраи пахншавии касалй фавтиданд 5.далел, иллат, восита 6(мусобика) имтиёз
7.(имтихон ва f) хол, ракам, номра Хамчун феъл:
1.аломат гузоштан, чои захм гузоштан, харошидан пай гузоштан
хат кашидан
a face scored with scars — руи изи теFдор
2.хисоб кардан, хисоб бурдан (дар бозй), шумурдани холхо Who will score? — Хисобро кй мебарад?
3.буридан, холхо гирифтан
to score 10 points 10—хол гирифтан [https://tg.oxforddictionaries.com/score].
«Draw» дар бисёр намудхои варзиш хамчун "куръакашй" фахмида мешавад. Хамчунин истилохи мазкур метавонад ба маънии мусовй ояд. Дар футбол истилохи дар боло оварда шударо "мусовй" тарчума мекунанд. Агар чунин калимаро мо дар кёрлинг бинем пас он ба мафхуми "партофти мукарарй" ва "вохурй" оварда мешавад.:
We have a draw tonight. - Шоми имруз мо вохурй дорем.
Kick - дар футбол ва тэквандо «зарба» ё ин ки «зарба бо пой», дар кикбоксинг «кик» ё «зарба бо пой» (side kick - «зарбаи пахлуй бо пой» ё «сайд кик»). Дар шиноварй мафхуми истилохи мазкур чунин аст- «зарба» ё «харакати пой» ва дар варзиши конкитозию шорт-трек бошад, «партофти чана дар марра» (замоне ки варзишгар ба марра наздик мегардад чанаи худро ба пеш мепартояд то ин ки пештар аз дигар ракибонаш сохиби имтиёз шавад) [Писарев Я. А, с. 3-4].
As part of preparations for the 2022 World Cup qualifiers against Japan and Myanmar, the national football team of Tajikistan will play friendly matches against Iraq and Thailand in May. - Дар доираи омодагй ба бозихои интихобии Чемпионата чахон-2022 ба мукобили дасгахои миллии Япония ва Мянма дасгаи мунгахаби фугболи Точикисгон мохи май бо дасгахои мунгахаби Ирок ва Тайланд бозих,ои дустона доир менамояд.
Qualifier - Дар сохаи варзиш ин калима дар исгифодаи умум карор дорад. Дар фугбол "qualifiers" хамчун мархилаи мукаддамогй ё ин, ки ингихобй фахмида мешавад. Яъне кабл аз ишгирок дар мархилаи асосии ин ё он мусобика дасгахо дар мархилаи мукаддамогй ширкаг меварзанд.
Дар фарханги Oxford-Dictionary калимаи qualifier чунин шарх дода шудаасг:
1.a person or team that has defeated others in order to enter a particular competition - шахс ё дасгае, ки барои ишгирок дар мусобикаи махсус, ракиби худро ноком мекунад.
2. a game or match that a person or team has to win in order to enter a particular competition - бозие, ки варзишгар ё дасга барои шомил шудан ба мусобикаи зарурй, пируз шавад.
a World Cup qualifier - марцилаи муцаддамотии Цоми Цацон
[https://www.oxfordlearnersdictionaries.com/definition/english/qualifier?q=qualifier]
Калимаи "qualifier" хамчун феъл ва сифаг низ омада мегавонад. Дар фархангхои забони гочикй калимаи "мукаддамогй" дида намешавад ва вожахои "мукаддимавй" ва "ингихобй" бешгар ба калимаи "qualified'-и аглисй наздик хасганд.
АДАБИЁТ
1 .Глушко М.М. Функциональный сгиль общесгвенного языка и методы его исследования. / М.М. Глушко - Москва., 2004. - 198 с.
2.Логге Д.С. Основы построения научно-гехнической герминологии. / Д.С. Логге - Москва, 2001. - 158 с
3.Мамадназаров А. Фарханги англисй-гочикй, / А.Мамадназаров Душанбе "ЭР-Граф", 2015. -1016 с.
4.Мирзоев З. диссергация по геме «Сравнительно-историческое, топологическое и сопосгавигельное языкознание»
5.Писарев Я.А. Перевод многозначных споргивных герминов с английского языка на русский язык / Я.А. Писарев // Современные научные исследования и инновации. 2014. - № 11. - Ч. 3
6.Реформагский А.А. Чго гакое гермин и герминология. Вопросы герминологии. / А.А. Реформатский - Москва.: Издательство АН, 2000. - 192 с.
7.Хаюгин А.Д. Термин, герминология, номенклагура (Учеб. пособие). / А.Д. Хаюгин -Самарканд, 1972. - 129 с.
Сомонах,ои интернетй:
1. [https://en.oxforddictionaries.com/definition/score]
2.[https://en.oxforddictionaries.com/definition/pass].
3. [https://tg.oxforddictionaries.com/score]
4. [http://president.tj/node/23424]
5.[https://www.oxfordlearnersdictionaries.com/definition/english/qualifier?q=qualifier]
АНАЛИЗ СТРУКТУР И ЗНАЧЕНИЕ ТЕРМИНОВ ФУТБОЛА, ВОЛЕЙБОЛА И ТЕННИСА НА АНГЛИЙСКОМ И ТАДЖИКСКОМ ЯЗЫКАХ
Термины имеют сложную семантическую структуру и считаются частью языковой проблемы. Термин - это набор слов, сокращений, чисел и некоторых частей языка, которые объединяются для выражения различных значений в своей области и не всем понятны. Чтобы понять терминологию конкретной области, нам необходимо знать об этом поле. Спортивная терминология должна быть краткой и понятной. Спортивные термины складываются со временем и развитием любого вида спорта. Язык новой спортивной терминологии зависит от страны, в которой этот вид спорта зародился и стал известен. Форма спортивной терминологии восходит к древним временам.
Ключевые слова: термин, слово, аббревиатура, спорт, языкю.
ANALYSIS OF STRUCTURES AND MEANING OF THE TERMS OF FOOTBALL, VOLLEYBALL AND TENNIS IN ENGLISH AND TAJIK LANGUAGES
Terms have complex semantic structures and are considered part of the language problem. A term is a collection of words, abbreviations, numbers and some parts of the language that are combined to express different meanings in their field and not everyone understands. To understand the terminology of a particular area, we need to know about this field. Sports terminology should be concise and understandable. Sports terms
evolve over time and the development ofany sport. The language of the new sports terminology depends on the country in which the sport originated and became famous. The form of sports terminology dates back to ancient times.
Keywords: term, word, abbreviation, sport, language.
Сведение об авторе:
Аттоев Фаридун Шарифович - докторант 1 курса общиеуниверситетской кафедры английского языка Таджикского национального университета Тел: (+992) 982222321 Email: attoev.faridun@gmail.com
About the autor:
Attoev Faridun Sharifovich - 1st year doctoral student at the General University Department of English, Tajik National University Tel: (+992) 982222321 E-mail: attoev.faridun@gmail.com
УДК, 802.0+809.155.0
ТАХЛИЛ ВА МУОДИЛНОКИИ КАЛИМАХО ДДР ЗАБОНИ АНГЛИСЙ ВА ТОЧИКЙ ДАР МИСОЛИ АСАРИ «ПИРАМАРД ВА БАХР» - И ЭРНЕСТ ХДМИНГВЕЙ
Мустафоева М.Р.
Донишкадаи давлатии забон^ои Тоцикистон ба номи С. Улугзода
Истилохи «муодилнокй» мафхуми умумии ба хам баробари вохидхои забон ва нуткро ифода мекунад. Истилохи «тарчумаи макаммал» ба мафхуми васеъ синоними «тарчумаи хуб» буда, робитаи пурраи байнизабониро дар шароитхои аник таъмин менамояд. Масалан, мафхумхои «муодилнокй» ва «мукаммадй» ба акидаи бархе аз онхо мафхумхои гуногунанд, яъне «мукаммалй» -мутобикати матни асл ба асари тарчумашударо ифода карда, «муодилнокй» -мутобикати матни тарчумашуда ба талаботхои матни асл мебошад [9, с.67].
Муодилнокии калимахо гуфта, баробарарзишии баъзе унсурхои грамматикии забонро меноманд, ки дар хама холат вучуд дошта наметавонанд. Дар тамоми забонхои руи дунё ягон вохиде вучуд надорад, ки арзиши баробар дошта бошад.
Аз ин ру, барои ягон унсури забон дар раванди муодилнокии тарчума ба дигар унсур бештар нисбат дода мешавад, ки ин хам дар навбати худ гуногун аст. Масалан, дар илми тарчумашиносй мафхумхои «муодил», «мукаммал» ва «айният» вучуд доранд, ки хамаи онхо дар навбати худ маънои гуногунро ифода мекунанд: тахти мафхумхои «муодилнокй» - баробарарзишии калимахо, «мукаммал» - кисман пуррагии калимахо ва «айният» -мутобикати пурраи калимахоро мефахманд.
Ба акидаи В.Н. Комисаров мафхумхои «муодилнокй» ва «мукаммалй» ба хам алокаманданд [3, с.45].
Истилохи «муодилнокй» мафхуми умумии ба хам баробари вохидхои забон ва нуткро ифода мекунад. Истилохи «тарчумаи макаммал» ба мафхуми васеъ синоними «тарчумаи хуб» буда, робитаи пурраи байнизабониро дар шароитхои аник таъмин менамояд [7, с.45].
А.Д. Швейтсер мафхумхои «муодилнокй» ва «мукаммадй» -ро аз хам чудо мекунад. Ба акидаи вай, «мукаммалй» -мутобикати матни асл ба асари тарчумашударо ифода карда, «муодилнокй» -мутобикати матни тарчумашуда ба талаботхои матни асл мебошад [11, с.7].
Аз ин гуфтахо бармеояд, ки «мукаммалй» ба раванди тарчума ва «муодилнокй» ба натичаи тарчума дохил мешаванд, яъне мукаммалй ва муодилнокй метвонанд дар асари тарчумашуда гуногун ифода ёбанд.
Аслан, тахти мафхуми «муодилнокй» дар раванди тарчума баробарарзишии калимахо аз чихати мафхум, мундарича, сохтор, вазифа ва услуб фахмида мешавад, ки дар матни асл ва асари тарчумашуда мухтавои якхела доранд.
Чй тавре ки кайд карда гузаштем, тахти мафхуми «муодилнокй» дар раванди тарчума баробарарзишии калимахо аз чихати мафхум, мундарича, сохтор, вазифа ва услуб фахмида мешавад, ки дар матни асл ва асари тарчумашуда мухтавои якхела доранд.
Повести «Пирамард ва бахр» на факат барои Эрнест Хемингвей (21.07.1899 - 02.07.1961), балки барои тамоми адабиёти амрикой як повести калидй ва намунавй мебошад ва омузиши муодилнокии калимахои он дар забонхои точикй ва англисй ахамияти илмию амалй дорад.
Баробарарзишии калимахо дар раванди тарчума кариб дар хамаи намуди матнхо ба чашм мерасанд.
Масалан: "I know it," the boy said. "I'll be right back. Have another coffee. We have credit here" [7, с.
30].
Тарчума: - Медонам, - гуфт писарак. - Ман хамин замон бармегардам. Ту як кахваи дигар гир. Ин чо ба мо насия медиханд [7, с.31].
