Научная статья на тему 'АНАЛИТИК ТАФАККУРНИ РИВОЖЛАНТИРИШНИНГ ПЕДАГОГИК ЗАРУРАТИ'

АНАЛИТИК ТАФАККУРНИ РИВОЖЛАНТИРИШНИНГ ПЕДАГОГИК ЗАРУРАТИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
388
44
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Scientific progress
Область наук
Ключевые слова
таълим ва тарбия / инновасия / технология / методик талаблар / иқтисодчи / бахс-мунозара / аналитика.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Гулнозахон Исроилжон Қизи Алимжонова, Гулсанамхон Абдурахмоновна Назарова

Mаколада бўлажак иқтисодчиларда аналитик тафаккурни ривожлантиришнинг педагогик зарурати, бугунги олий таълим муассасаларида иқтисодий тафаккурни ривожлантиришнинг мавжуд ҳолати ва камчиликларни баратарф этиш имколниятлари ва ечим йўллари таҳлил қилинган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «АНАЛИТИК ТАФАККУРНИ РИВОЖЛАНТИРИШНИНГ ПЕДАГОГИК ЗАРУРАТИ»

АНАЛИТИК ТАФАККУРНИ РИВОЖЛАНТИРИШНИНГ ПЕДАГОГИК

ЗАРУРАТИ

Гулнозахон Исроилжон кизи Гулсанамхон Абдурахмоновна

Алимжонова Назарова

Фаргона политехника институти Фаргона политехника институти

АННОТАЦИЯ

Маколада булажак иктисодчиларда аналитик тафаккурни ривожлантиришнинг педагогик зарурати, бугунги олий таълим муассасаларида иктисодий тафаккурни ривожлантиришнинг мавжуд холати ва камчиликларни баратарф этиш имколниятлари ва ечим йуллари тахлил килинган.

Калит сузлар: таълим ва тарбия, инновасия, технология, методик талаблар, иктисодчи, бахс-мунозара, аналитика.

КИРИШ

Узбекистон узининг янги тараккиёт босичида окилона иктисодий ислохотлар натижасида куплаб мувафакиятларга эришиб келмокда. Сунги йилларда миллий хужалигимизнинг иктисодий салохияти ошиб, бюрократик тизимдан секин-аста халос булиб, бозорнинг эркин иктисодий талаблари асосида ривожланиш йулига кадам куйди. Халкаро майдонда хам иктисодий хамкорлик ривожланиб, мамлакатимизнинг хорижий давлатлар билан иктисодий муносабатлари кенгайиб бормокда. Бундай жараёнда юксак салохиятли ва ракобатбардош иктисодчиларга булган талаб ва эхтиёж ортиб бормокда. Бу эса олий таълим муассасаларида иктисодчи мутахассисларни тарбиялаш хажмини кенгайтириш билан бирга сифатли ва самарадор таълимни ташкил этиш оркали замонавий билим ва куникмаларга, бугунги иктисодий макон талаб килаётган малакаларга эга булган кадрларни тайёрлаш тизимини хам кайта куриб чикишни, ислох килишни талаб этмокда. Бугунги кунда кучли мутахассис сифатида иктисодчиларда юксак иктисодий билимлар билан бирга аналитик тафаккур куникмаларини хам ривожлантириш талаба хам юзага чикмокда. Бу эса, булажак иктисодчиларни тайёрлаш тизимини янгича ёндашувлар билан бойитиш, унга хорижий тажрибани кенг куллаш ва амалииёт дарсларига алохида ургу берган холда уларни тахлилий тафаккурини ривожлантириш устуворлик касб этмокда.

«Жамиятда руй берадиган иктисодий конунларни билиш ва уларнинг амал килишига онгли муносабатда булишда, мамлакатни демократлаштириш ва иктисодиётни бозор тамойиллари асосида ислох килиш жараёнлари мохиятини тушуниш»1 учун зарур булган билимларни эгаллашда иктисодий билим ва

1 Шодмонов Ш, Fафуров У. Иктисодиёт назарияси. -Тошкент.: Фан. -Б. 3.

Uzbekistan www.scientificprogress.uz

Page 187

I

тафаккурнинг урни юкори хисобланади. Бугунги кунда замонавий билим ва куникмаалрага эга иктисодчилардаги мухим жихатлар таркибидаунинг «иктисодий билим ва маданиятини белгиловчи фазилатлар алохида урин тутади. Мамлакатнинг ижтимоий-иктисодий тараккиёти, ундаги жамият аъзоларининг фаровонлиги ва турмуш даражаси, турли иктисодий манфаатларнинг узаро муштараклиги энг аввало иктисодий муносабатлар ва конунларни билиш хамда уларнинг амал килишига онгли муносабатда булишга бевосита боглик»2. Шундай экан, булажак иктисодчиларда аналитик тафаккурнинг ривожланганлиги турли иктисодий манфаатларнинг тукнашуви ёки узаро муносабатида уларнинг тугри танловни амалга ошириши, фаровонлик ва юкори турумуш даражаси учун тугри караорларни кабул килиш имконияти ва кобилиятини оширади. Бунинг учун эса булажак иктисодчиларбилимли, онгли ва мушохадали булишлари талаб этилади.

Иктисодчи олим Ш.Шодмоновнинг фикрича, «доимий узгариб турувчи ички ва ташки иктисодий мухит ва унинг инсонлар, корхоналар, мамлакатлар ва бутун дунёга кучайиб борувчи таъсирини кузатиб, амалга оширилиши зарур булган хатти-харакатлар ва иктисодий фаолият жараёнларини олдиндан сезиш ва кура билиш, кискача килиб айтганда, иктисодий зийраклик - юксак маънавиятли шахс фазилатларидан бири булиб, уни чукур иктисодий билим ва куникмаларсиз тасаввур этиш мумкин эмас. Шунингдек, юксак иктисодий аналиттик тафаккур булажак иктисодчиларнинг жамият иктисодий хаётини ташкил этиш, унда фаол иштирок этиш ва янада ривожлантириш борасида жамият ва давлат олдидаги жавобгарликлари, яъни иктисодий масъулиятларини ривожлантиришда етакчи урин эгаллайди. Биз кураётган эркин, ижтимоий йуналтирилган фукаролик жамиятига барча жамият аъзоларида иктисодий маданиятлиликни шакллантириш оркали эришишимиз мумкин» . Демак, булажак иктисодчиларда иктисодий маданятни ривожлантимришнинг мухим шарти хам уларда аналитик тафаккур ва кучли иктисодий билимни шакллантириг хисобланади. Кучли иктисодий билим бу хужалик юритишнинг тарихий асослари, ундаги назария ва концепциялар, умуман олганда иктисодий билимдонлик билан билан белгиланса, иктисодий аналитик тафаккур булса, барча иктисодий муносабатлар ва конунуиятларга тахлилий ва танкидий тафаккур билан ёндаша олиш ва узаро фаркли ва уйгун жихатларини топа били, тафаовутларнинг сабабиятини аниклашга уринишга асосланади.

Олий таълимда талабаларни аналитик фаолиятга йуллаш ва бу фаолиятни ривожлантиришда мантикий, танкидий ва аналитик фикрлаш малакасини шакллантириш шахс сифатида ривожланишларининг динамик асосларини ташкил

2 Шодмонов Ш, Fафуров У. Иктисодиёт назарияси. -Тошкент.: Фан. -Б. 5.

3 Шодмонов Ш, Fафуров У. Иктисодиёт назарияси. -Тошкент.: Фан. -Б. 12.

этади. Зотан, «аналитик услубда фикрлаш хар кандай масала юзасидан чукур, атрофлича мантикли фикр юритиш билан бирга чиккарилган хулосанинг исботланган булиши жихатидан ажралиб туради. Демак,талабаларни аналитик фаолиятга йуллашда узига хос ёндашув, карашни аник, мантикли, ифодали баён этиш хамда асослашга ургатиш мухим ахамиятга эга. Х,ар бир одамнинг тафаккур даражаси хам билимлар турфалиги натижасида аналитик тафаккур узига хос карашларни юзага чикишига имкон беради»4. Шунинг учун хам ХХ асрнинг урталаридан бошлаб Гарб мамлакатлари педагогик амалиётида аналитик тафаккурни ривожлантиришга алохида эътибор каратила бошланган.

Булажак иктисодчиларда аналитик тафаккурни ривожлантиришнинг заруратини асослаш учун аналитик тафаккур тушунчасининг мазмун-мохияти, лугатларда ифодаланишини куриб чикиш максадга мувофик булади. Шунингдек, аналитик тафаккурнинг ижтимоий-фалсафий ва педагогик жихатларини хам куриб чикиш мухим ахамият касб этади.

"Фалсафа комусий лугати"да "аналитика" атамаси «тахлил килиш, мухокама, исботлаш санъати сифатида изохланади»5. Аналитика атамаси илк бор «Аристотель томонидан мантикий тахлил техникасига берилган ном сифатида кулланган. Унинг "Аналитика" номли асарида фикрлашнинг бу йусинига тааллукли икки жихат: мураккаб бутунликка эга булган объектни дастлаб оддий кисмларга ажратиш ва уларни текшириш асносида тафаккур юритишнинг мураккаблашиб боришига эътибор каратилади»6.

Тадкикотчи Ш. Хдсанов фикрича, «аналитик тафаккур - тахлилий фикр юритиш санъати, бирор муаммо, масала, ахборот, вокеа-ходисани урганиш жараёнида у хакда атрофлича, аник, теран, чукур, мазмундор, мустахкам тухтамга келиш кобилияти. Аналитик тафаккур эгаси тахлил килинаётган объектни хар томонлама синчиклаб урганади: мураккаб ахборотларни кисмларга ажратади, хар бир суз, жумла, деталь, нарса устида жиддий фикр юритади, кисмларни узаро мантикий боглайди, макбул хулосага келади ва керакли карорлар кабул килади. Аналитик кобилият эгаси хар кандай ходиса устида фикр юритганда нарса-ходисанинг ташки маъносини укиш билангина чекланмай, унинг ички - ботиний маъно катламларини хам аниклашга уринади. Натижада тахлил этилаётган объект юзасидан атрофлича тушунча юзага келади. Аналитик тафаккур муаммо ёки масаланинг осон ва тез, тугри ва аник хал этилишини таъминлашга хизмат

4 Миркосимова, M. M. (2020) Талабаларда аналитик тафаккурни ривожлантириш технологияси. Scientific Bulletin of Namangan State University: Vol. 2 : Iss. 4 , Article 89.

Available at: https://uzjournals.edu.uz/namdu/vol2/iss4/89

5 Fo3^b Э.Тафаккур психологияси. Тошкент.: Укитувчи.-1990. -Б. 25.

6 Миркосимова М.М. Талабаларда аналитик тафаккурни ривожлантириш технологияси// НамДУ илмий ахборотномаси - Научный вестник НамГУ 2020 йил 4-сон. -Б. 479.

килади» . Мазкур тариф асосида тадкикотчи аналитик тафаккурнинг намоён бщлишини куйидагича асослайди: «аналитик тафаккур фикрлашнинг мантик билан катъий богланган, предметни аник, тугри, объектив, хар томонлама тахлил этишга каратилган аклий фаолият туридир; аналитик тафаккур - ижтимоий хаётнинг хамма сохалари буйича тахлил килиш, муносабат билдириш, утмишни англаш, бугунни идрокэтиш, келажакни башорат килиш, тараккиётнинг истикболли йулларини белгилаш имконини берадиган сермахсул фикрлаш йусини; аналитик тафаккур инсонни инновацион гояларни илгари суриш, янги технологияларни яратиш, амалиётга татбик этишга ундайдиган яратувчан фикрлаш тарзидир; таълим тизимида талабаларда аналитик тафаккур кобилиятини ривожлантириш - бу мустакил фикрлайдиган, хар кандай муаммога тезлик билан окилона ечим топа биладиган, фикрий карамликдан йирок баркамол авлод тарбиялаш имконини беради. Аналитик тафаккур кишига одам ва оламни идрок этиш кувватини берадиган, унинг фикрлаш механизмини рационал харакатга келтирадиган акл генераторидир»8. Демак, тафаккур куринишлари орасида шахс эрудицияси ва интеллектини ошириш борасида самарадорлиги билан алохида ажралиб турувчи тури аналитик тафаккур хисобланади. Чунки аналитик тафаккур урганилаётган объектга турли тарафдан ёндашиш, унинг ички ва ташки алокаларини комплекс холда текшириш ва тухтамга келишни такозо этади. Аналитик тафаккур юритишда фикрлаш суръатининг тезлиги, масалага турли томонда ёндаша билиш, камровдорлик, муаммога энг мувофик ва самарали ечим топиш сингари жихатлар устуворлик килади. ^адим замонлардан бундай тафаккур эгалари алохида кадрланганлар. Бундай фикрлай оладиган шахслар антик Юнонистонда аналитиклар деб номланганлар. Шундан бери фикрлашнинг узига хос мураккаб тури аналитика номи билан юритиб келинади.

Тадкикотчи олима М.Миркосимова фикрича, «аналитик тафаккур мантикий тафаккур хусусиятларини хам камраб олиши, тафаккур суръатининг тезлиги, масалага турли жихатлардан ёндашишни талаб этиши, камровлилиги, муаммонинг асосланган ечимини топиш сингари жихатлари билан устуворлик килади. Бундай тафаккур эгаси масаланинг асл мохиятини англаш, унинг сабаб-окибатларини тушуниш, керакли карорга кела билиш кобилиятига хам эга булади. Аналитик тафаккур янги ахборот излаб топиш,уни урганиб, тизимга солиш, таккослаш, бахолаш, мантикий фикрлаш, далилларга таяниш, мавжуд ахборотларга танкидий карай олиш, олинган маълумотлар асосида тугри тухтамга келиш имконини беради. Бинобарин, тараккиётнинг хозирги даражаси хар кандай

7 Х,асанов Ш. Адабий таълим жараёнида талабаларда аналитик тафаккурни ривожлантириш технологиясини такомиллаштириш. (Олий филологик таълим мисолида). Педагогика фанлари буйича фалсафа доктори (PhD) диссертация автореферати. Наманган. АДУ. -Б. 11.

8 Х,асанов Ш. Адабий таълим жараёнида талабаларда аналитик тафаккурни ривожлантириш технологиясини такомиллаштириш. (Олий филологик таълим мисолида). Педагогика фанлари буйича фалсафа доктори (PhD) диссертация автореферати. Наманган. АДУ. -Б. 11.

касб эгасидан ухшатиш, киёслаш, кисмларга ажратиш, умумлаштириш, тизимлаш, моделлаштириш, таснифлаш, мулжал килиш оркали уз фаолиятини режалаштиришни талаб килади. Санаб утилган сифатларнинг карор топиши эса талабаларда яхлит ахборот маданияти хамда замонавий, гуманистик дунёкарашни шаклланишида асос вазифасини утайди. Маълумки, инсондаги бошкка интеллектуал сифатлар сингари аналитик тафаккур хам уз-узиданшаклланиб колмайди. У тизимли амалга оширилган аклий тадбирлар туфайли юзага чикади. Олий адабий таълимда аналитик тафаккурнинг аналитик укишдан бошланиши максадга мувофик булади. Шунинг учун хам олий адабий таълимда талабаларга тахлилий укишни ургатиш диккатмарказидаги дидактик тадбир саналиши керак»9. Демак, аналитик тафаккур - юксак тахлилий фикр юритиш сифатитда талкин килиниши мумкин. Шу билан бирга ахборотни анализ ва синтез килиш, унга чукур мушохадакорлик билан ёндашиш, танкидий тахлил ва мантикий мухокама килиш хам аналитик тафаккурнинг асоси хисобланади. Шу боис булажак кадрларни, у тарихчи, биолог, ёки кимёгар, тилчи ёки математик, ёки иктисодчи булишидан катий назар аналитик тафаккурини ривожлантиришга алохида ургу бериш олий таълимга куйилаётган замонавий талабалардан биридир. Бугунги кунда ривожланган олий таълим муассасалари узининг укитиш методикасида буалажк мутахассисларда билимларни узлаштиришлари билан бирга уларни танкидий ва тахлилий бахолаш, хулоса килишга каратилган аналитик тафакукурини ривожлантиришга алохида эътибор кратаилмокда. Бугун халкаро таълим мухитида ОТМларнинг ривожланганлиги уларнинг ракобатбардош кадрларни тайёрлашдаги имконияти ва салохити, улар тайёрлаган кадрларнинг иш самарадорлиги ва сифати билан улчанаётган бир вазиятда Узбекистон олий таълим тизимида хам бу ёндашувни оммалаштириш ва бу оркали булажак кадрдарни тезкор карор кабул килувчи, вазиятга тез мослашувчи ва аналаитик тафаккури кучли булигшига ахамитят каратиш мухим вазифалардан биридир.

«Замонавий тафаккур усули кандай аталишидан катъий назар, бунёдкор гояларга камарбаста булмоги, вайронкор гояларга асосланган мафкураларнинг асл максад муддаоларини уз вактида англаб олиши, бу борада окни окка, корани корага ажратишда одамларга ёрдам бериши лозим. Замонавий тафаккур усули ходисаларнинг хамма томонлари ва алокасини эътиборга олмайдиган усулларга карши булмасдан, балки мухим хусусият ва хал килувчи омилларни ажрата олмасдан турли алока ва муносабатларни механик равишда кушувчи усулларга хам каршидир»10. Худди шундай ёндошиш инсон билиши ва амалий фаолияти муваффакиятининг асосий шартидир.

9Миркосимова, M. M. (2020) Талабаларда аналитик тафаккурни ривожлантириш технологияси. Scientific Bulletin of Namangan State University: Vol. 2 : Iss. 4 , Article 89. Available at: https://uziournals.edu.uz/namdu/vol2/iss4/89

10 Миркосимова М.М. Талабаларда аналитик тафаккурни ривожлантириш технологияси// НамДУ илмий ахборотномаси - Научный вестник НамГУ 2020 йил 4-сон. -Б. 479.

I SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 3 I ISSUE 4 I 2022

ISSN: 2181-1601

By pacMga Ta^aöa^apHHHr aHa.niTiiK Ta^aKKypHH piiBOW.iaHTiipiimga эtтн6ор KapaTim 3apyp öy^raH ^H^aT^ap KypcaTuraH.

AHanHTHK Ta^aKKyp ycnyöu $aKar afiTHm MyMKHH öynraH Hapcara nerapa ypHarum MacanacugarHHa Kapmu öynraH. MaHTHKufi Ty3unraH THnga, MeTa$H3HK rannap maKnaHraH Synumu MyMKHH эмac, HeraKH yHga AHrnumumra onuö KenaguraH x£H Hapca SynMacnuru KepaK. MyaMMO moxh^th myHgaKH, KupHTHnaëTraH y3rapTHpumnap ^yga ocoh TymyHHnaguraH, aBBan onHHraH MatnyMoTnap öhhhhmoc Synumu KepaK. ^tHH aHanuTHK Ta^aKKyp ycnyöu MaHTHKufi napagoKcnapHH rannapHH hcthcho Kunum fiynu öunaH TymyHTHpHmra Mofiun.

AHanHTHK Ta^aKKypHH puBo^naffrapumga Kyp-KypoHa, gornaraK paBHmga эмac, oHrnu TaHKHgufi Ta^aKKypHHHr ax,aMHATH KaTTa. EyHga aBBano myHH TatKHgnam ®:oh3kh, afiHaH aHanuTHK ^HKpnam TaHKugufi Ta^aKKyp TapaKKHëTHHHHr энг onufi HaMyHacHgHp. ^eMaK, aHa my aHanuTHK Ta^aKKypHHHr puBo^naHumugaru Typnu Kapamnap, ëHgomyBnap, кoнцenцнaпap opacHgarH 3HggHtfraap MaB^ygnurura эtтн6op öepunca, Tanaöaga TaHKugufi Ta^aKKypHH puBo^naHTupum yHna khhhh MyaMMO эмac.

AHanHTHK Ta^aKKypHH puBo^naHTupum ynyH aBBano ymöy Ta^aKKypHHHr y3H KaHgafi öynumHHH aHHKnaö onumuMH3 KepaK. Acnuga, acn aHanuTHK Ta^aKKypga cкenтнцнзм эneмeнтnapн ôynumu 3apyp. MacanaH, «nuppoH acoc conraH

скептицизнинг танкидий тафаккур тараккиёти учун ахамияти бекиёс булган. Вахоланки, танкидий тафаккурнинг шаклланиши нафакат иктисодчи учун, балки хар кандай кишининг кундалик хаёти учун хам жуда катта ахамиятга эга. Зеро танкидий тафаккури шаклланган кишини хеч ким уз "кугирчоги"га айлантира олмайди ва у уз хаётида бошкаларга нисбатан кам хатога йул куяди. Лекин, танкидий тафаккур нималигини тушуниш борасида катта чалкашликлар хам мавжуд. Бу чалкашликлар орасида энг ёмони кишининг бу танкидни факат ташкарига каратиб, узининг хато ва камчиликларини кура олмаслигидадир. Шу каби камчиликларга йул куймаслик учун ва талабадан салбий маънодаги "софист" (демагог, сафсатабоз) келиб чикмаслиги учун»11 танкидий тафаккурнинг асосий хусусиятларини аниклашга тайёрлаш зарур.

Танкидий тафаккур муайян ахборотни узгалар фикридаги хато ва камчиликларни излаб топиш максадига эмас, балки уни тахлилий урганишга йуналган тафаккурдир. Шунга кура чинакам, олий маданият доирасидаги танкидий тафаккур куйидаги жихатларни уз мазмунига камраб олади:

- уз фикрига карши турган янги фикр ва гоялар учун очиклиги;

- уз фикр ва карашларида хатоларга йул куймасликка, борларини бартараф этишга интилиши;

- турли фикрлар орасидан тугри ва нотугриларини тарафкашлик килмасдан, яъни объектив равишда фарклашга интилиши;

- узи тушуна олмаган масала юзасидан танкидий фикр билдирмаслик, тушунмаслигини тан олиш;

- фикрдаги асосланган ва асосланмаган хатоларни фарклаш ва х.к. Албатта, кишида билимга кучли кдзикдш булса, унда танкидий тафаккур маданияти хам интуитив яхши шаклланган булади. Лекин талаба характерида олдиндан шаклланган уз шахсини куз-куз килишга, мактанишга мойиллик, кибр каби иллатлар аналитик тафаккурни ривожлантириш учун жуда зарур булган асл танкидий тафаккурнинг шаклланиши йулида катта тусик булади.

Булажак иктисодчиларда ривожлантириш талаб этилаётган аналитик тафаккур мураккаб фикрлаш услуби булиб, унинг шаклланиши ахборотни пассив кабуллашдан бошлаб муайян муаммолар ечимига мустакил келишга кадар турли боскичларни босиб утади. Танкидий тафаккур асл маънодаги талабаларда кучли ривожланган булади. Демак, биз уз талабаларимизни юксак аналитик тафаккурга эга мутахассислар сифатида тарбиялай олишимиз учун унда аввало танкидий фикрлаш кобилиятини уйготиш ва ривожланиш учун шарт - шароит яратишимиз керак. Бунда педагогнинг маърузаларидаги танкидий рух, тафаккур тарзи энг мухим ва зарурий шарт-шароит, замин, асос булиб хизмат килади.

11 Фалсафа комусий лугат. Тошкент.:Узбекистон файласуфлари миллий жамияти. 2004, -Б. 85.

Uzbekistan www.scientificprogress.uz Page 193

Лекин танкидий тафаккур осон ва тез эмас, балки муайян боскичларни босиб утадиган мураккаб назарий ва дидактик жараён булгани учун педагогдан муайян методик тайёргаликни такозо этади. Педагогик жараёнда танкидий тафаккурни шакллантириш асосан куйидаги боскичлардан ташкил топади: танкидий тафаккур учун шарт-шароит, замин яратиш. танкидий фикрлашга таклиф этиш. - материални танкидий англаб етиш.

Бугунги кун таълим аналитик тафаккурга ургу бериш оркали булажак кадрларда куйидагиларни ривожлантиришни максад килмокда:

Аклнинг пешкадамлиги белгиланган муддатда купчилик уйлаб куришга улгурмайдиган муаммолар буйича бир эмас, балки бир неча ечимларни курсата олиш хамда уларнинг барчасининг узига хос салбий ва ижобий томонларини асослаб бера олиш кобилиятидир.

Тафаккурнинг эгилувчанлиги жамиятда кабул килинган ва анъанавий мавжуд булган, аслида тугри деб уйланган шаблон йуналишлар ва тамойилларнинг замонавий тараккиёт учун жавоб бера олмай колганлигини англаш, янги йуналиш ва чораларни сезиш, уларни тафаккур кила олиш ва шакллантира билиш, уз фаолиятини янгидан кура олиш ва масала ечимининг янги йуналишларига узини сафарбар эта олишдир.

Прогноз, башорат кила олиш эса уз сохаси ривожидаги истикбол узгаришлар мохияти, келиб чикиш сабаблари ва юзага келиш муддатларини тафаккур тахлили оркали олдиндан англаш тафаккури хисобланади. Масалан, мехнат унумдорлигининг кутарилиши ва пасайиши, коньюнктура ёки бозорнинг узгариши хамда мазкур узгаришларнинг сохага булган таъсири, нархларнинг кутарилиши ва пасайиши ва хоказо.

ХУЛОСА

Турлича тафаккур усуллари мавжуд ва уларнинг хар бири хакикатни очиб бера оладиган тафаккурнинг универсал усули урнини босишга харакат килади. Лекин, «уларнинг купчилиги тарихий тараккиёт жараёнида янги давр талабига жавоб бера олмаганлиги учун муайян даражада инкор этилди. Софистик, эклектик, метафизик, механистик, метафизик ва бошка тафаккур усуллари шулар жумласидандир. Гарчанд улар бугунги кунда хам стихияли тарзда, ахён-ахёнда кулланилсада, аммо замонавий тафаккурнинг устивор усули була олмайди. Худди шундай диалектик ва бугунги кунда купчиликнинг эътиборини тортаётган синергетик усуллар хам инсон тафаккурининг мутлак, яккаю-ягона услуби булиб колиши даргумон. Улар хам умуминсоний тафаккур «пиллапоя»ларида уз урни ва ахамиятига эга бошка усуллар каторидан узига хос жой эгаллайди»12. Инсоният бу

усулларнинг хдр бирини керакли сохдда ва зарур булганида ишлатишни урганиб олган хдмда амалиётда бу тажрибага таяниб, фаолият юритаверади.

REFERENCES

1. Г.А.Назарова "Булгуси иктисодчиларда аналитик тафаккурни ривожлантиришнинг инновацион-педагогик омиллари" ФарДУ. Илмий хабарлар №5-2021 (176-181)

2. Г.И.Алимжонова "Олий техник таълим муассасалари талабаларининг техноэтик маданиятини ривожлантиришнинг педагогик хусусиятлари" ФарДУ. Илмий хабарлар №5-2021 (182-185)

3. Alimjonova G. Modern competencies in the techno-culture of future technical specialists //CURRENT RESEARCH JOURNAL OF PEDAGOGICS. - 2021. - Т. 2. -№. 06. - С. 78-84.

4. Каримов Ш. Т., Хожиакбарова Г. Аналог задачи гурса для одного неклассического уравнения третьего порядка с сингулярным коэффициентом //Toshkent shahridagi turin politexnika universiteti. - 2017. - Т. 121.

5. Кизи Г. А. И. ТЕХНОЭТИК МАДАНИЯТ ТУШУНЧАСИНИНГ МАЗМУН-МОХДЯТИ, УНИ РИВОЖЛАНТИРИШНИНГ ПЕДАГОГИК ЗАРУРАТИ //INTEGRATION OF SCIENCE, EDUCATION AND PRACTICE. SCIENTIFIC-METHODICAL JOURNAL. - 2022. - Т. 3. - №. 3. - С. 329-333.

6. Саидова М. "THE CONCISE OXFORD DICTIONARY OF LITERARY TERMS" ЛУЕАТИДАГИ ДРАМА АДАБИЙ ТУРИГА ХОС ТЕРМИНЛАРИНИНГ МАЗМУНИЙ ТАДЛИЛИ //ЦЕНТР НАУЧНЫХ ПУБЛИКАЦИЙ (buxdu. uz). -2021. - Т. 8. - №. 8.

7. Alimjonova G. The need for integration of social and technical knowledge in the development of technological culture of students of higher technical educational institutions //ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal. -2021. - Т. 11. - №. 3. - С. 502-510.

8. Nazarova G. Methods of directing economics to scientific research activities //CURRENT RESEARCH JOURNAL OF PEDAGOGICS. - 2021. - Т. 2. - №. 06. -С. 90-95.

9. Nazarova G. A., Arziqulov Z. O. Determinig the intervention for privatization of parablical digestive differencial testing in maple system //Scientific Bulletin of Namangan State University. - 2019. - Т. 1. - №. 11. - С. 19-26.

10. Nazarova G. Modern pedagogical factors for the development of analytical thinking in future economists //ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal. - 2021. - Т. 11. - №. 3. - С. 511-517.

11. Ахмедова Г. А., Файзуллаев Ж. И. Управление инновационной активностью промышленных предприятий на основе эффективных методов ее оценки и

CTHMynnpoBaHHA //AKTyanbHbie npo6neMbi ryMaHHTapHbix h ecTecTBeHHbix HayK. -2014. - №. 4-1.

12. Fayzullaev J. A systematic approach to the development of mathematical competence among students of technical universities //European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences Vol. - 2020. - T. 8. - №. 3. - C. 42-47.

13. Mirzakarimov E. M., Faizullaev J. I. Method of teaching the integration of information and educational technologies in a heterogeneous parabolic equation //scientific bulletin of namangan state university. - 2019. - T. 1. - №. 5. - C. 13-17.

14. Mirzakarimov E. M., Fayzullaev J. S. Improving the quality and efficiency of teaching by developing students* mathematical competence using the animation method of adding vectors to the plane using the maple system //scientific bulletin of namangan state university. - 2020. - T. 2. - №. 9. - C. 336-342.

15. Fayzullayev J. I. Mathematical competence development method for students through solving the vibration problem with a maple system //Scientific bulletin of Namangan state university. - 2020. - T. 2. - №. 8. - C. 353-358.

16. AmypoB M. C., OaroynnaeB H. MexaHH3M o^hkh экономннeскон э$$eктнвностн ynpaBneHua pucKaMH Ha npoMbimneHHbix npegnpuaTuax //AKTyantHbe npo6neMbi ryMaHHTapHbix h ecTecreeHHbix HayK. - 2013. - №. 6.

17. Fayzullayev J. I. Fundamental fanlar yordamida texnika oliy ta'lim muassasalari talabalarining kasbiy kompetentligini rivojlantirish //Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences. - 2021. - T. 1. - №. 10. - C. 454-461.

18. Fayzullaev J. MATHEMATICAL COMPETENCE AS THE BASIS FOR IMPROVING THE QUALITY OF STUDENTS'MATHEMATICAL EDUCATION //European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences Vol. - 2020. -T. 8. - №. 3.

19. Nazarova, G. (2021). METHODS OF DIRECTING ECONOMICS TO SCIENTIFIC RESEARCH ACTIVITIES. CURRENT RESEARCH JOURNAL OF PEDAGOGICS (2767-3278), 2(06), 90-95.

20. Nazarova, G. (2021). Modern pedagogical factors for the development of analytical thinking in future economists. ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal, 11(3), 511-517.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.