CC BY
6
© КОЛЛЕКТИВ АВТОРОВ, 2019 УДК 579:616.311
А. О. Шайхлесова, С. Б. Ахметова, Г. А. Бейсембаева, А. В. Райн
МЕДИЦИНАЛЫК КЫЗМЕТКЕРЛЕРДЩ АШЬЩ БИОТОПТЫЦ МИКРОФЛОРАСЫНА ГОСПИТАЛЬДЫ ОРТАНЫЦ ЭСЕР ЕТУ ЫКПАЛЫ
КараFанды медицина университетi ;
КараFанды паласы, Облыстык клиникалык аурухананын бактериологиялык зертхананын менгерушiсL
Медициналык мекеде медициналык кемек керсету барысында эркашан емделуштер мен медициналык кызметкерлер денсаулырына кау1п тенд1рет1н белг1л1 б1р тэуекел бар. Кептеген медициналык кызметкерлердн микробиоценоздарында микробты шартты патогенд1 микрооганиздердщ санынын кебею1 сипатында бузылуы орын алып отырыраны белг1л1. Бул макалада 30 перзентхана медицина кызметкерелер1 мен 20 хирургиялык стационар кызметкерлер! жуткыншарыныц шырышты кабыры зерттелд1. Зерттеу нэтижес1нде индигенд1 микро-флорасынын кездесу житИнщ темендеу1 мен шырышты кабыктын шартты патогенд1 микроорганизмдердН отар-лауын керсетт1.
Клт сездер: медициналык кызметкер, ауруханалык штаммдар, кызметкелер кау1пс1зд1г1, ауруханалык орта, микрофлора, шартты-патогенд1 микроорганизмдер, антибиотиктерге тез1мд1л1к
к;аз1рп уакытта зерттеулер коFамда медициналык кызметкерлердщ кэсiби аурулары-нын денгейшщ жыл сайын санап есiп оть^а-нын керсетiп отыр [1]. Бул мэселе кеп жаF-дайларда медициналык кызметкерлердщ жа-санды коршаFан орта - госпитальды ортада неше тYрлi аурухана iшiлiк инфекцияларFа тап болуымен де сипатталады [10].
Кептеген енбектерде медициналык кызметкерлердщ госпитальды ортада бола отырып, емдеу мен диагностика YPДiсiнщ эсерiне тап болFанынан медициналык кызмет-керлерде иммунологиялык реактивтiлiк пен калыпты микрофлоранын бузылып, езгеруiне, сонымен катар, кызметкерлердщ шырышты кыбы^ы мен терiсiнде шартты-патогендi микро-организмдердщ отарлауына алып келетнЫ айтып еткен [3]. Сондай-ак, медициналык кызметкерлер инфекциялык агенттерге тап болуымен катар, аурухана шлк инфекциялар-дын пайда болуынын кайнар кезi де болуы мYмкiн [9].
Аурухана шлк инфекциялар - бул, ау-руларды стационарда жэне емханада емдеу жэне диагностикалык процедуралар мен ал-дын алу шараларын жYргiзу кезЫде, ауру адамдар мен медицина кызметкерлернщ емдеу мекемелерiнде жуктырып алуы. БYкiл дYние жYЗiлiк денсаулык сактау уйымынын экс-перттер комитетi аурухана шлк инфекцияFа келесi аныктама бередк «Аурухана iшiлiк инфекция - бул, ауру адамды емдеу максатында ауруханаFа жаткызумен немесе олардын емдеу мекемелерЫе келiп-кетуiмен жэне медицина кызметкерi ез жумысын орындауымен байла-нысты, оларды закымдайтын жэне мундай адамдардын ауруханада болуы уакытында се-зтт немесе сезiлмей, OFан байланысты емес
кез-келген, клиникалык керiнiсi айкын, микроб тект ауру».
Зарарсыздандыру аурухана Ылк инфек-цияны алдын алудаFы ен негiзгi баFыттардын бiрi. Медицина кызметкерлердщ осы кызмети нщ максаты коршаFан ортадаFы патогендi мик-роорганизмдердi жою болып табылады. Аурухана шлк инфекциянын пайда болуын Yшке белуге болады:
• Пациенттер, емханалык кемек алу барысында жуктырады;
• Пациенттер, стационарлык кемек алу аркылы жуктырады;
• Медицина кызметкерлерi, медициналык кемек беру барысында жуктырады [4].
Инфекцияны жуктыру орнынын Yш тYрiн бiрiктiретiн жер - емдеу мекемеск Аурухана iшiлiк инфекциянын пайда болу себептерЫ объективтi жэне субъективт деп екiге белуге болады. Объективт себептер бул емдеу жэне сауыктыру мекемесiнiн жетекшiсiне байланысты емес себептер:
• К^рп заман талабына жауап бермей-тiн ауруханалар катарында болуы;
• Кептеген микроорганизмдердiн антибиотиктерге тезiмдi болуы;
• Антибиотиктердщ медицинада, ауыл шаруашылыFында, мал шаруашылы^ында кен колдануынын сенiмдi актамауы.
• Субъективт себептер - бул жоюFа бо-латын себептер:
• Медициналык кызметкерлернщ ез кызметiн сапасыз орындау;
•Санитарлы-эпидемиялык станция кызметкерлерi тарапынан тиiстi бакылаудын болмауы;
• Кейбiр аппарат тYрлерiндегi залалсыз-дандыру сенiмдiлiгiнiн болмауы;
• Пациенттердщ езара карым-катынасы жэне пациенттердщ медициналык кызметкер-лермен карым-катынасынык ecyi;
• Медицина кызметкерлерЫщ арасында ая кталмаFа н бактериятасы малдаушыла рды к болуы;
• Медициналык курал-жабдыктарды за-ладсыздандыру жэне зарарсыздандырудык сапасынык темен болуы [3];
• Аурухана iшiлiк инфекциянык кeзi болуы мYмкiн:
•Жукпалы аурумен ауыратын медицина кызметкерлернщ ез кызметЫ жалFастыруы;
• Аурудык жасырын тYрiмен ауыратын пациенттер;
• АуруханаFа келетiн келушiлер - паци-енттiк туыстары.
• Аурухана шлк инфекциянык таралу жолдары:
• Экзогендi (аFзаFа инфекциянык кор-шаFан ортадан тусу^;
• Эндогендi (инфекциянык аFза iшiнде таралуы) [2];
Инфекциянык экзогендi тYрiне жатады: ауалы-тамшылы (инфекциянык аFзаFа закым-далFан ауа аркылы енуО, карым-катынасты (залалсыздандырылмаFан медициналык курал-жабдыктармен емдiк манипуляцияларды орын-дау кезЫде), имплантациялык (залалсыданды-рылмаFан протездердi, тИс материалдарын косканда), трансмиссивтi (жэндiктердiк тюте^ аркылы), алиментарлы (сапасыз таFамды кол-данFан кезде). Инфекциянык эндогендi таралу жолы гематогендi жэне лимфагендi болып екiге бeлiнедi. Гематогендi - бул кан аFысы аркылы, лимфагендi - лимфа аFысы аркылы таралады.
Алдын алуды нэтижелi жYргiзу Yшiн аурухана шлк инфекциянык кeзi мен таралу жолдарын бiлу керек, сонда Fана емдеу мен сауыктыру мекемелернде инфекциялардык таралуын болдырмауFа болады. Осы максатта KараFанды каласынык калалык стационары-нык медициналык кызметкерлерiнiк жуткын-шаFы мен терi кабатынык талдауларын алып,зерттеуге жен кeрдiк. Себебi адам аFза-сындаFы жуткыншак мурын, кулак пен тыныс алу жолдары органдарын косатын торабы болып табылады [8].
МАТЕРИАЛДАР МЕН ЭД1СТЕР
KараFанды каласынык калалык стацио-нарынык 50 медициналык кызметкерЫен -онык iшiнде 30 перзентхана жэне 20 кызмет-кер хирургиялык бeлiм кызметкерлерiнен жаFынды Yлгiсiн алып, зерттелдi. Медициналык кызметкерлер арасынан кызметкерлердi ке-
лесi талаптар бойынша такдалды: жас ерек-шелiгi 17-25 жас араль^ы, стационарда жумыс iCTey мерзiмi кем дегенде со^ы 3 жыл, жiтi жедел мен созылмалы аурулармен ауырмай-тын, со^ы жылы бактeрияFа карсы ешкандай дэрi-дэрмeк кабылдамаFан. Бакылаушы топ рeтiндe медициналык кызметкерлер катарынан емес белек топ курылды (салыстыру тобы, n = 46).
ЖаFынды мен тeрi кабатын бактерияло-гиялык зерттеу калыпты микробиологиялык эдютер аркылы жузеге асты [6]. Антибиотик-терге сeзiмталдыFын аныктау Мюллер Хинтон ортасында дискодиффузиондык эдiспeн жYргiзiлдi [5]. Бактерияфагка (бактерияны жо-ятын зат) сeзiмталдыкты Отто тэсiлi аркылы айкындады.
Микроорганиздердщ кездесу жиiлiгi, бак-тeриофагтарFа сeзiмталдык жэне таFы баска-лар пайыз eсeбiндe жYргiзiлдi. Зерттеу жYргiзy барысында алынFан барлык нэтижелер мен мэлiмeттeр калыпты «Ехсе1» колданбалы баFдарламасында статистикалык екдеуден еттi. Зeрттeлiп оты^ан бeлгiлeр мен кубылы-стык арасындаFы байланысты корреляцияны колдану аркылы бeлгiлeндi (r).
НЭТИЖЕЛЕР
Шартты патогeндi микроорганизмдердщ медициналык кызмeткeрлeрiндe кездесу жиши пн талдаFанда, екбек етiлi мен керсетшген микроорганиздер арасындаFы тiкeлeй корреля-циялык байланыс аныкталды (r=0,89). Шартты патогeндi микрофлора стационарда 1-2,5 (54,5%) жыл аралы^ында екбек етiлi бар медициналык кызметкерлерде жиiрeк байкалды. Будан юшкене жиiрiрeк 3,5 жэне 6-10, жыл аралы^ында екбек етiлi бар медициналык кызметкерлерде (62,5% жэне 70%, транше) екеш аныкталды. Iшiнара микрофлора кепбей^ стационарда 11-25 жыл - 88,2% аралы^ында кызмет еткен медициналык кызметкерлерде ек жоFары жиiлiлiктi керсеттк
Екбек етiлiнeн тэyeлсiз медициналык кызметкерлердщ шартты патогeндi микроорганизм ассоциациясы байкалды. 3-5 жыл ара-лы^ында екбек етiлi бар медициналык кызметкерлер тобында бактериалдык ассоциациянык ек теменп жиiлiгi байкалды (20 %). Стационарда 1-2,5 жыл жэне 11-25 жыл аралы^ында кызмет еткен медициналык кызметкерлерде Ынара микроорганизмдeрдiк урык шашуы бiрдeй болды жэне 33,3% керсеттк Шартты патогeндi микрофлора ассоциациясынык ек кеп жиiлiгi стационарда 6-10 жыл аралы^ында кызмет еткен медициналык кызметкерлерге кeлдi - 42,9 %.
Зерттелт оты^ан адамдардын жут;ын-шaFынын шырышты ;абы^ынан индигендi мик-рофлорада Staphylococcus spp. жэне Streptococcus spp. ту;ымдастарынын микроорганизм-дерiмен сипатталды, ез кезегiнде олардын белну жиiлiгi 32,3-76% ;урады. Алайда, емдеу -алдын алу мекемесiнде ;ызмет ететiн медици-налы; ;ызметкерлерщ шырышты ;абы^ын аны; гемолиздайтын стафилококк пен ^ршшк ортасынын микроорганизмдерi: энтерекокк пен шек тая;шалары жиiрiрек (p<0,05) отарлаFан. Салыстырмалы топ адамдарында жут;ынша; микрофлорасы ;урамында ß гемолистiк стреп-тококктар уза; са;талFан (19,4% ;арсы 8%, p<0,05).
Перзентхана мен хиругиялы; стационар белiмiнщ медициналы; ;ызметкерлернщ салыстырмалы микробиологиялы; зерттеу нэти-жесiнде келесi ;орытындылар алынды: хирургия белiмiнщ медициналы; ;ызметкерлерЫде сапрофиттi стрептококктар есебiнен бул облы-ста теменгi отарлаулы; тезiмдiлiгi бай;алды, кызметкерлердщ 25% урыFын шаш;ан. Ал, перзентхана ;ызметкерлерЫде бул керсетюш жоFары болды жэне 36,7% керсетт (p<0,05). Хирургиялы; белiмнiн ;ызметкерлернщ шырышты ;абыFындаFы отарлы; тезiмдiлiктiн бузылуы, жут;ынша;та ;алыпты iшек тая;шалары-нын кездесунщ жоFары жиiлiлiгiмен сипатта-лады (40%). Гемолиздейтин стафиолококк перзентхана ;ызметкерлерЫде хирургиялы; белiм ;ызметкерлерне ;араFанда 2 есе кебiрек кездеседi (43,3% жэне 20%, транше, p<0,01). Сондай-а;, тек перзентхана ;ызметкерлерЫщ жут;ынша; микрофлорасында ß гемолистiк стрептококктар кездескен. Медициналы; кызметкерлердщ ;ызмет ат;аратын белiмiне ;ара-мастан энтерекокктардын кездесуЫщ жоFарFы жиiлiгi бай;алды. 6з кезегiнде, перзенхана ;ызметкерлернщ 16,7% кездессе, хирурги-ялы; белiм ;ызметкерлернщ 15% кездестi.
Перзентхана мен хирургия белiмiнiн ме-дициналы; ;ызметкерлернщ ;олдарынын терiсiн зерттеу, терЫщ сырт;ы ;абатын Staph. Epidermidis (/39,3±11,2/ % жаFдайда), Staph. saprophyticus (3/0,4 ± 10,6/ % жаFдайда) и Staph. aureus (/9,4 ± 6,7/ % жаFдайда) тYрiн-дегi микроорганизмдер бас;ан. Enterobacteri-acea ту;ымдастарынын бактериялары Es^eri-hiacoli жэне Citrobacterfreundii - в (6,4 ± 5,6) % и (3,6 ± 3,6) % юшкене азыра; шоFырланFан. Ауы;-ауы; кейбiр медициналы; ;ызметкерлер-де энтерококктын орналас;аны да бай;алды. Медициналы; кызметкерлердщ терi ;абатын бас;ан санырау;ула;тар iшiнде ен кебю Candida ту;ымдастарынан (10*3 КОЕ/тампон
кызметкерлердщ 10%-да, 10*3 КОЕ/тампоннан ас;ан кызметкерлердщ 20%) шартты-патогендi микроорганизмдер болып шы;ты. ТабылFан ашыт;ы тэрiздес санырау;ула;тар iшiнде Can-didaalbicans Yстем болып шы;ты.
60% жабыс;а; стафиолококктарда бай;ал-ды, ез кезегiнде стафиолококктар 26,7% окса-циллин тезiмдi де болып келедк Линкомицинге тезiмдiлiк 65% ;ураса, aнык;тaлFaн стафиолококк штаммдарынын 50% эритроциминге тезiмдi болып шы;ты. Жабыс;а; стафилокок-ктардын есуi мен кебеюннщ 90% штаммын то;татын ципрофлоксацин болык аны;талды.
ТАЛКЫЛАУ
Зерттеу нэтижеанде aлынFaн нэтиже-лер, медициналы; ;ызметкерлерде жалпы ин-дигендi анаэробты микрофлора кездесунщ жиiлiгi YPДiсiн сипаттады.
Медициналы; к;ызметкерлерi мен салыстырмалы топ адамдарынын жутк;ыншaFынын шырышты и^бы^н зерттеу нэтижелерi aтaлFaн облыстын отaрлaуFa теменп тезiмдiлiгiн керсеттi. Авордын пiкiрiнше, бул жерплкт иммнитет жYЙесiнiн темендеуi мен химиялы; ендiрiстi ;ала ортасында емiр CYPу-мен негiзделедi. Медициналы; персоналдын жут;ыншaFынын шырышты ;абатын отар-лаудын тезiмдiлiгiнiн бузылуымен ;атар, бел-сендi тYPде гемолитикалы; стафилококктар (34 %) мен энтерококктардын (16 %) орнала-суы да iлесiп жYр.
Факультативты микрофлоранын жут;ын-ша; микробиоценоз ;урамында кездесу жиiлiгiн медициналы; кызметкерлердщ ;ызмет ат;ару белiмiнiн бaFытынa ;арай талдау, перзентхана медициналы; ;ызметкерлерЫде кокк шартты-пaтогендi микрофлоранын жоFaры жиiлiгiн керсеттк
Корытындылай келе, госпитальды орта факторларынын жэне емдеу YPДiсiнiн жaFым-сыз эсер ет/i медициналы; кызметкерлердщ индигендi микрофлорасынын тYЗiлуi жэне шартты пaтогендi микрооргaнизмдердiн отар-лауы орын алды. Кызметкерлердщ шартты пaтогендi микрофлораларынын полиантибио-тикке тезiмдiлiгi мен медициналы; бакте-риофaгтaрFa тура^тылы^ынын жоFaры жиiлiгi эпидемикалы; YPДiсте госпитальды; штамм-дардын резервуары ретЫде аурухана iшiлiк иннфекциялардын ;атысуына тiкелей байла-нысты.
Ауруханада нау;астын ауру жу;тыру ;ауо медициналы; кемектiн сапасын бaFaлaу Yшiн негiзгi критерийлердiн бiрi ретiнде кептеген медициналы; мекемелермен жэне са;тан-дыру компанияларымен бiрге жYргiзiледi. Гос-
питальды инфекциямен байланысты шы^ындар эртYрлi кезкараста сарапталуы мумюн. Бул шыFындар улттык экономикаFа Fана емес, медициналык мекеменщ, сактандыру компани-ясынык да, наукастарFа кYтiм жасауFа олардык отбасыларына да эсерн тигiзедi [7].
ЭДЕБИЕТ
1 Гарипова Р. В. Совершенствование системы мониторинга за состоянием здоровья медицинских работников //Казанский медицинский журнал. - 2011. - №1. - С. 78-82.
2 Глущенко В. А. Проблема внутриболь-ничных инфекций в многопрофильном стационаре как часть экосоциальных взаимоотношений человека и окружающей среды //Известия Самарского научного центра Российской академии наук. - 2014. - Т. 16, №5. - С. 98-102.
3 Кожевников С. Н. Роль образа жизни и социальных факторов в формировании нарушений здоровья медицинских работников /С. Н. Кожевников, И. И. Новикова, Ю. В. Ерофеев //Здоровье населения и среда обитания. -2013. - №2. - С. 15-19.
4 Крамарь О. Г. Частота и закономерности колонизации золотистыми стафилококками сотрудников соматического стационара /О. Г. Крамарь, Ю. В. Жадченко //Современные проблемы науки и образования. - 2012. - №6. -С. 258-259.
5 Определение чувствительности микроорганизмов к антибактериальным препаратам: МУК 4.2.189004. - М., 2004. - 53 с.
6 Приказ Министерства здравоохранения СССР от 22 апреля 1985 года № 535 «Об унификации микробиологических (бактериологических) методов исследования, применяемых в
клинико-диагностических лабораториях лечебно-профилактических учреждений»
7 Райн А. В. Акушерия бeлiмiндеп ауру-ханашшк инфекция мэселеанщ жaFдaйы /А. В. Райн, А. А. Аманжолова, С. Б. Ахметова, И. Л. Копобаева //Медицина и экология. -2017. -№2. - С. 37-43.
8 Рамазанова Б. А. Мультицентровое исследование распространённости фарингеаль-ного носительства streptococcus pneumoniae на отдельных территориях Республики Казахстан /Б. А. Рамазанова, Л. Т. Ералиева, К. К. Мустафина, Е. А. Колоскова //[Электронный ресурс]: https://cyberleninka.ru/article/n/ osobennosti-izucheniya-rasprostraneniya-pnevmokokkovoy-infektsii-i-nositelstva-str-pneumoniae-v-respublike-kazahstan
9 Результаты гигиенической оценки условий трудового процесса медицинских работников ключевых медицинских специальностей /С. Н. Кожевников, И. И. Новикова, Ю. В. Ерофеев и др. //Здоровье населения и среда обитания. - 2013. - №3 (240). - С. 13-15.
10 Состояние иммунологической реактивности медицинских работников лечебно-профилактических учреждений /А. И. Лева-нюк, Т. А. Ермолина, Е. В. Сергеева и др. // Здравоохранение Российской Федерации. -2011. - №2. - С. 51-52.
11 Cohen P. R. Cutaneous community-acquired methicillin-resistant Staphylococcus aureus infection in participants of activities //South Medical Journal. - 2005. - V. 98, №6. - P. 596602.
Поступила 01.02.2019 г.
A. О. Шайхлесова, С. B. Ахметова, Г. A. Бейсембаева, А. В. Райн
АНАЛИЗ МИКРОБИОЦЕНОЗА СЛИЗИСТОЙ ЗЕВА СОТРУДНИКОВ МЕДИЦИНСКИХ УЧРЕЖДЕНИЙ Медицинский университет Караганды (Караганда, Казахстан)
При оказании медицинской помощи в условиях медицинского учреждения всегда есть риски, представляющие угрозу здоровью пациентов и персонала. Установлено, что у большинства медицинских работников отмечаются нарушения в микробиоценозе в виде увеличения микробной численности условно-патогенных микроорганизмов. В данной статье изучен состав микробного сообщества слизистой зева 30 сотрудников родильного дома и 20 работников хирургического отделения. Исследование показало снижение частоты встречаемости индигенной микрофлоры в составе ротоглоточного микробиоценоза и колонизацию слизистых оболочек условно-патогенными микроорганизмами.
Ключевые слова: медицинские работники, больничные штаммы, безопасность персонала, больничная среда, микрофлора, условно-патогенные микроорганизмы, устойчивость к антибиотикам.
A. O. Shaikhlesova, S. B. Akhmetova, G. A. Beisesembaeva, A. V. Rain
ANALYSIS OF PHARYNX MUCOUS MICROBIOCENOSIS 'IN EMPLOYEES OF MEDICAL INSTITUTIONS Karaganda Medical University (Karaganda, Kazakhstan)
When providing medical assistance either in terms of the medical institution or outside, there are always certain risks posing a threat to the patients and personnel health. According to the patients opinions, those risks are linked closely to medical practitioners professionalism level, their compliance with disinfection and sterilization regimes, proper hands decontamination, wearing gloves, availability of the disposable sterile equipment/instruments. It
3KOJIOIHH H iHiHeHa
was established that most health workers have disorders in microbiocenosis because of the increase in the total micro-bial number of conditionally pathogenic microorganisms. This article provides the qualitative composition of microbial environment of the large intestine and the pharynx mucosa in 20 surgical hospital personnel and 30 obstetric medical staff was investigated. The study revealed the decrease in the detection rate of indigenous microflora of pharynx mi-crobiocenosis and colonization of the mucous membranes with opportunistic microorganisms.
Keys words: medical stuff, hospital strains, personnel safety, hospital environment, microflora, opportunistic microorganisms, multiresistance to antibiotics
