Научная статья на тему 'Ҳамкорлик педагогикаси асосида болаларни мактаб таълимига сифатли тайёрлашда вариатив таълимнинг аҳамияти'

Ҳамкорлик педагогикаси асосида болаларни мактаб таълимига сифатли тайёрлашда вариатив таълимнинг аҳамияти Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
322
136
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
педагогик ҳамкорлик / мактабгача таълим / вариатив таълим / бошланғич таълим / тавсия / фаолият / йуналиш / педагогическое сотрудничество / дошкольное образование / вариативное образование / начальное образование / рекомендация / деятельность / ориентация

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Абдуллаева Нафиса Шавкатовна

Мақолада педагогик ҳамкорлик асосида болаларни мактаб таълимига сифатли тайёрлаш, ота-оналарга уларнинг фарзандларини мактаб таълимига тайёрлаш бўйича тавсиялар бериш ва келажак авлоднинг мактаб таълимига тайёргарлигини текшириш бўйича фаолият йўналишлари ёритиб берилган. Шу билан бирга болаларни мактаб таълимига тайёрлашда вариатив таълимнинг аҳамияти ўрни ҳақида фикр юритилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ЗНАЧЕНИЕ ВАРИАТИВНОГО ОБРАЗОВАНИЯ ПРИ ПОДГОТОВКЕ ДЕТЕЙ К ШКОЛЬНОМУ ОБРАЗОВАНИЮ НА ОСНОВЕ ПЕДАГОГИКИ СОТРУДНИЧЕСТВА

В статье описываются направления деятельности по качественной подготовке детей к школьному образованию на основе педагогики сотрудничества, разработке рекомендаций родителям по подготовке их детей к школьному образованию, проверке готовности будущего поколения к школьному образованию. Вместе с тем, автором высказываются мнения о значении вариативного образования в подготовке детей к школе.

Текст научной работы на тему «Ҳамкорлик педагогикаси асосида болаларни мактаб таълимига сифатли тайёрлашда вариатив таълимнинг аҳамияти»

Абдуллаева Нафиса Шавкатовна,

Низомий номидаги Тошкент давлат педагогика университети мустакил тадкикотчиси

ХАМКОРЛИК ПЕДАГОГИКАСИ АСОСИДА БОЛАЛАРНИ МАКТАБ ТАЪЛИМИГА СИФАТЛИ ТАЙЁРЛАШДА ВАРИАТИВ ТАЪЛИМНИНГ АХАМИЯТИ

АБДУЛЛАЕВА Н.Ш. ЦАМКОРЛИК ПЕДАГОГИКАСИ АСОСИДА БОЛАЛАРНИ МАКТАБ ТАЪЛИМИГА СИФАТЛИ ТАЙЁРЛАШДА ВАРИАТИВ ТАЪЛИМНИНГ АЦАМИЯТИ

Маколада педагогик х,амкорлик асосида болаларни мактаб таълимига сифатли тайёрлаш, ота-оналарга уларнинг фарзандларини мактаб таълимига тайёрлаш буйича тавсиялар бериш ва келажак авлоднинг мактаб таълимига тайёргарлигини текшириш буйича фаолият йуналишлари ёритиб берилган. Шу билан бирга болаларни мактаб таълимига тайёрлашда вариатив таълим-нинг ах,амияти урни х,акида фикр юритилган.

Таянч суз ва тушунчалар: педагогик х,амкорлик, мактабгача таълим, вариатив таълим, бошланFич таълим, тавсия, фаолият, йуналиш.

АБДУЛЛАЕВА Н.Ш. ЗНАЧЕНИЕ ВАРИАТИВНОГО ОБРАЗОВАНИЯ ПРИ ПОДГОТОВКЕ ДЕТЕЙ К ШКОЛЬНОМУ ОБРАЗОВАНИЮ НА ОСНОВЕ ПЕДАГОГИКИ СОТРУДНИЧЕСТВА

В статье описываются направления деятельности по качественной подготовке детей к школьному образованию на основе педагогики сотрудничества, разработке рекомендаций родителям по подготовке их детей к школьному образованию, проверке готовности будущего поколения к школьному образованию. Вместе с тем, автором высказываются мнения о значении вариативного образования в подготовке детей к школе.

Ключевые слова и понятия: педагогическое сотрудничество, дошкольное образование, вариативное образование, начальное образование, рекомендация, деятельность, ориентация.

ABDULLAYEVA N.SH. THE ROLE OF PUBLIC ORGANIZATIONS IN PREPARING CHILDREN FOR SCHOOL EDUCATION ON THE BASIS OF PEDAGOGICAL COOPERATION

The article describes direction of activity in pedagogical cooperation for insuring the quality children's preschool education, providing guidance to parents about preparing them for school and evaluation of new generations for school education. The article also discuss on the role of varieties in preparing children for school.

Keywords: pedagogical cooperation, preschool education, primary education, recommendation, activity, orientation.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2018, 11

Мактабгача таълим цозирги кунда давлат томонидан алоцида эътибор царатилаётган таълим тизимининг муцим бумнидир. Тизимни такомиллаштириш юзасидан цатор царорлар цабул цилинмоцда ва жадал суръатлар билан таш-килий ишлар амалга оширилмоцда.

Мактабгача таълим муассасасида болалар камровини кенгайтириш максадида муассаса-лар моддий-техник базаси яхшиланмокда. Муассасада болаларга таълим-тарбия беришда хориж тажрибалари урганилмокда. Педагог кадрлар билимини ошириш максадида шу йуналишда чет давлатлар билан х,амкорликда боскичма-боскич университетлар ташкил этилмокда.

Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 9 сентябрдаги «Мактабгача таълим тизимини тубдан такомиллаштириш чора-тад-бирлари туFрисида»ги ПК-3261-сон карори мактабгача таълим тизимида кенг камровли ислох,отларни амалга оширишга замин яратди.

Карорга асосан мактабгача таълим тизимини янада такомиллаштириш, моддий-тех-ника базасини мустах,камлаш, мактабгача таълим муассасалари тармоFини кенгайтириш, малакали педагог кадрлар билан таъминлаш, болаларни мактаб таълимига тайёрлаш дара-жасини тубдан яхшилаш, таълим-тарбия жараёнига замонавий таълим дастурлари ва технологияларини татбик, этиш, болаларни х,ар томонлама интеллектуал, ахлокий, эстетик ва жисмоний ривожлантириш учун шарт-ша-роитлар яратиш максадида илFор хорижий тажрибани х,исобга олган х,олда барча шаро-итларни яратиш мух,им вазифалардан бири сифатида белгилаб олинди1.

Жамиятда туб ислох,отларнинг амалга оши-рилиши бевосита мактабгача таълим тизимига х,ам ижобий таъсир курсатмокда. Таълимда инновацион методлардан фойдаланиш, замонавий технологияларни мактабгача таълим тизимида куллаш, бошк,арувнинг янги усулла-рини жорий этиш каби жараёнлар жадал ривожланмокда. Бу эса уз урнида таълимда х,амкорлик педагогикасини жорий этишни талаб этмокда. Бу борада нафакат оила,

1 Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 9 сентябрдаги «Мактабгача таълим тизимини тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари туFрисида»ги ПК-3261-сон карори.

мах,алла, таълим муассасаси х,амкорлиги, балки барча давлат ва жамоат ташкилотлари, вазирлик ва идоралар х,амжих,атликда х,аракат килса максадга мувофик булади.

Мактабгача таълим муассасаларига борган болаларнинг мактабга тайёрлиги ва уларнинг мактабга мослашиши рух,ий томондан енгил-рок, булиб, укув материалларни узлаштиришда х,ам кийинчиликка дуч келмайдилар. Уй шароитида тарбияланиб мактабга чик,к,ан болалар эса укув материалини узлаштиришда анча кийналишади. Бу мактабдаги социум (жамоа)га мослашишнинг паст даражаси, рух,ий-физиологик «сарфланиш»нинг юкори даражаси, шунингдек, соFлиFининг ёмонла-шиши билан тавсифланади. Бу х,олатларни инобатга олиб, давлат мактабгача таълим муассасаларида ва унинг тасарруфида ташкил килинадиган киска муддатли гурух,ларда ва нодавлат мактабгача таълим муассасаларида, кушимча турдаги муассасаларда, оиладаги таълим дастурларида мактабга тайёрлашнинг асосий шарти сифатида болаларнинг мактабга бориши (5-6 ёш), уларнинг рух,ий-физиологик салох,иятини ривожлантиришга доир максадли вариатив дастурлар яратиш максадга муво-фикдир.

Ота-оналар фарзандларларини укитиш учун таълим муассасасини танлашда мактаб-нинг ижтимоий мавкеи, таълимга йуналтирил-ганлиги ва х,ар бир болага нисбатан якка тар-тибда ёндашиш, шунингдек, укитиш учун туловнинг йуклиги х,ал килувчи омиллар х,исобланмокда.

Ота-оналар фарзандларига мутахассис сифатида катта тажрибага эга булган, х,ар бир боланинг калбига йул топа оладиган, болаларга мех,рибон укитувчилар билим бери-шини хох,лайдилар.

Болаларни мактаб таълимига тайёрлашда нафакат ота-она, балки давлат ва нодавлат жамоа ташкилотлари билан х,амкорлик ишла-рини олиб бориш янада яхши натижа беради:

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2018, 11

- 5-6 ёшдaги бoлaлapни pивoжлaнтиpиш вapиaтив дacтуpлapини x1aмкopликдa ишлaб чикиш вa жиcмoний, кoгнитив, ижтимoий-эмoциoнaл cox^ap мeхaнизмлapини тaкo-миллaштиpиш;

- вapиaтивлик - oтa-oнaлap вa бoлaлap-нинг туpли э^тиёжга acocлaнгaн тaълим тaлaб-лapини кoндиpиш;

- тизимлилик - бapчa мaктaбгaчa тaълим тизими тaълим oлувчилapи учун ягoнa тaълим cифaтини тaъминлaш;

- ушбу тaлaблapгa acocaн, вapиaтивлик -мaктaбгaчa тaълим тизимидa кypcaтилaётгaн тaълим хизмaтлapининг туpли-тумaн бyлишигa x1aмдa мaктaбгaчa ёшдaги бoлaлapни тулик кaмpaб oлиш, мaктaбгaчa тaълим хизмaтлapи тизимини кeнгaйтиpишгa эpишиш;

- вapиaтив дacтуp acocидa pуx1ий-пeдaгoгик тaъминoтни ишлaб чикиш;

- диффepeнциaциялaнгaн (x,ap биp бoлaгa aлox1идa) ёндaшув acocидa бoлaлapнинг pуx1ий-физиoлoгик caлox1иятини oчиб бepиш;

- дacтуp нeгизидa куни узaйтиpилгaн rypy^-лapдa 1-2-cинф бoлaлapининг pивoжлaни-шини кУллaб-куввaтлaшнинг pуx1ий-физиoлo-гик тaъминoтини ишлaб чикиш;

- мaктaбгaчa тaълим муaccacacи pax,6ap вa мутaхaccиc хoдимлapини кaйтa тaйёpлaш вa улapнинг мaлaкacини oшиpишнинг мaзмуни вa тaшкилий acocлapини тaкoмиллaштиpиш;

- хopижий дaвлaтлapнинг дидaктик aдaби-ётлapни тax1лил килиш;

- «Man^^a pивoжлaниш» ихтиcocлиги aмaлгa oшиpилишини тaъминлoвчи укув-уcлубий кoмплeкcни ишлaб чикиш вa уни «Пeдaгoг-пcихoлoг», «Ижтимoий пeдaгoг», «Пeдaгoгикa вa бoшлaнFич тaълим мeтoди-^cm» ихтиcocликлapи бyйичa cтaндapтлapгa киpитиш.

Юкopидaги вaзифaлapни aмaлгa oшиpишдa вapиaтив тизимнинг куйидaги йyнaлишлapидaн фoйдaлaниш caмapaли нaтижa бepaди:

• мacлax1aт-диaшocтикa;

• pивoжлaнтиpувчи;

• тузaтишлap киpитувчи;

• тaшкилий-уcлубий.

Фaoлиятнинг мacлax1aт-диaгнocтикa йyнa-лиши куйидaги вaзифaлapни aмaлгa oшиpaди:

• кaттa мaктaбгaчa ёшдaги бoлaнинг pивoжлaниш хуcуcиятлapи, унинг мaктaбдa укиш^ тaйёpлигини aниклaш;

• шaхcий кoбилиятлapи, кизикишлapини aниклaш;

• бoлaнинг coFлиFи вa pивoжлaнишидaги мaвжуд бyзилишлap диaгнocтикacини yткaзиш вa уни пcихoлoгик-пeдaгoгик тaъpифлaш;

• бoлa pивoжлaнишининг ижтимoий вaзият хуcуcиятлapини тax1лил килиш;

• мaктaбгa тaйёpлaш жapaёнидa бoлaнинг pивoжлaнишини мoнитopинг килиш.

Биз тaклиф этaётгaн мaктaбгaчa тaълим вapиaтив тизимининг мaкcaди - x,ap биp бoлa-нинг cифaтли вa oммaбoп (oчик) тaълим oлиш ^укукини тaъминлaш. Бу тизимдa тaълим oлув-чилap учун x,ap х,ил peжим, яъни oтa-oнaлap тaлaбидaн ^либ чиккaн x1oлдa, вaктни бeлги-лaш, бoлa pивoжлaнишини инoбaтгa oлиш, иктидop вa йyнaлишлapни х.ишб^ oлиш, имшнияти чeклaнгaн бoлaлap, мaхcуc тaълим тaлaблapини инoбaтгa oлиш вa х,.к. acocий мeзoн бyлaди.

Фикpимизчa, мaктaбгaчa тaълимнинг вapиa-тивлиги - мaктaбгaчa тaълим тизимини pивoж-лaнтиpишни бeлгилaб бepувчи acocий тaмoйил-лapидaн вa йyнaлишлapидaн биpидиp.

Maктaбгaчa тaълим жapaёнининг вapиaтив-лиги - мaктaбгaчa тaълим мaкcaдлapини aмaлгa oшиpишдa тaълим жapaёнининг бapчa иштиpoкчилapининг мувoфиклaшгaн фao-лияти. Бу жapaён тaълим мaзмунини тaнлaшдa (тaълим cтaндapтлapи вa тaлaблapи дoиpa-cидa), тaълим вocитaлapи, уcуллapи вa мулoкoт йyллapини, умумaн oлгaндa, мaктaб-^a тaълим мaзмуни вa жapaёнини тaнлaшдa нaмoён бyлaди.

Биз тaклиф этaётгaн вapиaтив тaълим дac-туpлapи aмaлиётгa тaтбик этилca, бoлaлapнинг pуx1ий-физиoлoгик x1oлaтидa куйидaги нaтижa-лapгa эpишиш имшни пaйдo булaди: диккaтни бoшкapиш, ^apa^, мoтop фaoлликни, фaoли-ятни тaшкил килиш, умумий эмoциoнaл x1oлaтнинг динaмик тaшкил килинишини яхши-лaшгa ёpдaм бepaди.

Бoлa тapбияcи фaкaт мaктaбгaчa тaълим муaccacacи, oилa, мax1aллa вa мaктaб эмac, бaлки кeнг жaмoaтчилик, дaвлaт вa нoдaвлaт opгaнлapининг бeвocитa иштиpoки opкaли aмaлгa oшиpилиши мух,им ax1aмият кacб этaди.

Узбекистон Республикаси Мактабгача таълим вазирлиги.

Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 30 сентябрдаги «Узбекистон Республикаси Мактабгача таълим вазирлиги фаолия-тини ташкил этиш туFрисида»ги ПК-3305 сонли карори кабул килинди.

Вазирлик республика мактабгача таълим муассасалари фаолиятини низом асосида хамда конунийлик, ошкоралик, ижтимоий адолат ва инсонпарварлик тамойилларига амал килган холда тартибга солади. Жамоат кенгашига аъзо булган вазирлик ва идоралар-нинг вазифаларини белгилайди, узаро х,ам-корликни мувофиклаштиради ва мустах,-камлайди. Жамоат кенгашининг йиллик режаси, йиFилиш карори ва фаолият доирасидаги тегишли меъёрий хужжатларни тасдиклайди хамда белгиланган вазифаларнинг бажарили-шини урганади, кумаклашади, мухокамага олиб чикади ва назорат килади.

Узбекистон Республикаси Вазирлар Мах-камаси хузуридаги «Оила» илмий-амалий тадцицот маркази.

Ёш авлодни маънавий-ахлокий, маданий-маърифий жихатдан етук инсонлар килиб тар-биялашда оиланинг урни, бу борада оилага тааллукли бой ва сермазмун миллий анъана-ларни асраб-авайлаш, уларни умумбашарий кадриятлар билан уЙFунлаштириш, оила аъзо-ларининг хукукий саводхонлигини ошириш, муаммоларни илмий урганиш ва фукароларга бу масалаларда амалий ёрдам бериш, ота-оналарнинг фарзандлар тарбиясидаги урни, мажбурияти, масъулияти ва фарзандлар билан узаро муносабатларини мустахкамлашга хамда соFлом турмуш тарзини тарFиб килишга каратилган укув-услубий кулланма, илмий-оммабоп рисолалар яратади ва х.к.

Узбекистон Республикаси Соглицни сацлаш вазирлиги.

Оилаларда ва таълим муассасаларида соF-лом турмуш тарзини тарFиб килади, соFлом турмуш тарбиясини шакллантиришда ота-оналар ва оила аъзоларининг дунёкарашлари ва хаётий ёндашувларини узгартириш билан боFлик тадбирларни амалга оширади, шахсий гигиена коидаларини кенг тарFиб килади, тиб-бий маданиятни юксалтириш, тизимли тиббий курикдан утказиш хамда инсон саломатлигига салбий таъсир курсатувчи оFир асоратли

касалликларга карши кенг жамоатчилик кура-шини ташкил этади ва соFломлаштириш йуналишида аник чора-тадбирлар белгилайди ва х.к.

Мактабгача таълим муассасасида хамшира хизматининг ташкил этилишини назорат килиш, худудий оилавий поликлиника билан биргаликда хамкорлик муносабатлари йулга куйилса, болалар соFлиFини назорат килиш буйича самарали натижага эришиш мумкин.

Узбекистон Республикаси Ички ишлар вазирлиги.

Вояга етмаганлар уртасида назоратсизлик, каровсизлик, хукукбузарлик ва жиноятчилик каби салбий холатларнинг олдини олиш тад-бирларини амалга оширади. Вояга етмаганлар, ота-оналар ва ахоли уртасида конун усту-ворлигини кенг тарFиб килади, хамкорлар уртасида узаро тезкор ахборот алмашувини амалга оширади.

Ички ишлар томонидан мактабгача таълим муассасаларида хам тарFибот-ташвикот ишлари амалга оширилса, муассаса ходимлари ва ёш авлодга конун устуворлигини таъминлашга замин яратади.

Республика Маънавият ва маърифат маркази.

Ёш авлод тарбияси билан оилада 1^ул-ланадиган ота-оналар, мактабгача таълим муассасасида - тарбиячилар, махаллада -куни-кушни ва кенг жамоатчилик, таълим муассасасида - укитувчи ва мураббийларнинг калби ва онгида мустакилликнинг маънавий асосларини мустахкамлаш, миллий кадрият-ларимиз, анъана ва урф-одатларимизни асраб-авайлаш, юртга мухаббат, истиклолга садокат туЙFуларини чукур сингдириш каби долзарб вазифаларни амалга оширади.

Шунингдек, оилалар, махаллалар ва таълим муассасаларида ижтимоий-маънавий мухит-нинг ахволи, ахоли, айникса, ёшларнинг таълим-тарбияси, хулк-атвори ва интилишла-рини хисобга олган холда мавжуд муаммо-ларнинг ижтимоий-сиёсий мухитга таъсирини тахлил этади хамда бартараф этишнинг маф-куравий йуллари хакида илмий асосланган тавсиялар ишлаб чикади ва амалга оширади ва х.к.

«Ма^алла» хайрия жамоат фонди:

- ёш авлодни миллий ва маънавий кадриятлар, ватанпарварлик ва инсонпарварлик

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2018, 11

pуx1идa тapбиялaшдa улapнинг тaълим-тap-бия^, x1улк-aтвopи, oдoб-aхлoки, кacб-x1унap эгaллaши вa иш билaн тaъминлaшдa жaмoaт нaзopaтини aмaлгa oшиpaди;

- бу бopaдa фукapoлapни узини узи бoшкapиш opгaнлapи кoшидaги кoмиccиялap-дaн мaкcaдли фoйдaлaнaди;

- oилaлap вa мax1aллaлapдa ижтимoий-мaънaвий мух,итни coFлoмлaштиpaди, шунинг-дeк, тaълим муaccacaлapи билaн x1aмкopлик килaди;

- кaм тaъминлaнгaн, бoкувчиcини йу^тган oилaлap, нoгиpoнлap вa eтимлapгa ниcбaтaн мex1p-шaфкaтли мунocaбaтдa булиш Foялapини ^нг тapFиб килaди, улapни мoддий вa мaънa-вий кУллaб-куввaтлaйди.

- ёшлapнинг мaънaвий, aхлoкий, х,укукий, эcтeтик, жиcмoний, мex1нaт тapбияcидa ишти-

poк этaди, улapдa coFлoм туpмуш тapзини шaкллaнтиpишгa кyмaклaшaди;

- тaълим-тapбия жapaёнидa aмaлгa oши-pилиши кepaк бyлгaн мacaлaлapгa eчим тoпишдa фaoллик кypcaтaди.

Хулoca килиб aйтгaндa, вapиaтив тaълим жapaёни - бapчa тaълим жapaёни кaтнaш-чилapининг тaълим мaкcaдлapини aмaлгa oшиpишдa, дaвлaт тaлaблapи вa тaълим ^н-дapтлapи acocидa тaълим мaзмуни, тaълим тeхнoлoгиялapи, фaoлият вa мулoкoт вocитa-лapи вa уcуллapини тaнлaшдa x1aмкopликдaги фaoлиятни йyлгa кУйишдa мух,им ax1aмиятгa эгa.

Агapдa юкopидa oтa-oнaлapгa бepилгaн мacлax1aтлapгa aмaл килинca, тaшкилoтлap Уpтacидa caмapaли x1aмкopлик йyлгa кУйилca, юpтимиз кeлaжaги бyлгaн ёшлapнинг тaълим-тapбияcи, билим-caвияcи кeлaжaги буюк дaв-лaтни бapпo этишгa зaмин бyлaди.

Aдабиётлар руйхати:

1. Узбeкиcтoн Рecпубликacи Пpeзидeнтининг 2016 йил 29 дeкaбpдaги «2017-2021 йиллapдa мaктaбгaчa тaълим тизимини янaдa тaкoмиллaштиpиш чopa-тaдбиpлapи тyFpиcидa»ги ПК.-2707-шн ^pop^ II Узбeкиcтoн Рecпубликacи кoнун x1ужжaтлapи тyплaми, 2017 й., 1-coн, 11-мoддa.

2. Узбeкиcтoн Рecпубликacи Пpeзидeнтининг 2017 йил 30 ceнтябpдaги «Узбeкиcтoн Рecпубликacи Maктaбгaчa тaълим вaзиpлиги фaoлиятини тaшкил этиш тyFpиcидa»ги ПK-3305-coн кapopи. II <^лк cyзи» гaзeтacи, 2017 йил 3 o^6p^

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.