Научная статья на тему 'АМБУЛАТОР-ПОЛИКЛИНИКА ШАРОИТИДА КАНДЛИ ДИАБЕТ БИЛАН КАСАЛЛАНГАН БОЛАЛАРНИ ОЛИБ БОРИШДА ОИЛАВИЙ ХАМШИРАЛАР ФАОЛИЯТИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШНИ ДОЛЗАРБ МУАММОЛАРИ'

АМБУЛАТОР-ПОЛИКЛИНИКА ШАРОИТИДА КАНДЛИ ДИАБЕТ БИЛАН КАСАЛЛАНГАН БОЛАЛАРНИ ОЛИБ БОРИШДА ОИЛАВИЙ ХАМШИРАЛАР ФАОЛИЯТИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШНИ ДОЛЗАРБ МУАММОЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Клиническая медицина»

CC BY
456
17
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation
Область наук
Ключевые слова
қандли диабет / гипергликемия / гипогликемия / асоратлар / поликлиника / оилавий поликлиника / оилавий ҳамшира / ҳомийлик. / diabetes mellitus / hyperglycemia / hypoglycemia / complications / outpatient clinics / family clinic / family nurse / patronage.

Аннотация научной статьи по клинической медицине, автор научной работы — S. Ubaydullaeva, D. Toxtaeva

Мақолада қандли диабет билан оғриган болаларга амбулатория-поликлиника даражасида ҳамширалик ёрдамини ташкил этишнинг долзарб муаммолари тавсифи берилган, болаларда учраудиган қандли диабетнинг эпидемиологияси ҳақида қисқача маълумот берилган, амбулатория-поликлиника даражасида олиб борилаётган ислоҳотларнинг ўзига хос хусусияти қайд этилган. замонавий шароитлар, патронаж хизматининг ҳаракатсизлар учун ҳал қилувчи роли, қандли диабет билан касалланган беморлар билан ишлашда ҳамширалар фаолиятининг мақсад ва вазифалари таъкидланган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по клинической медицине , автор научной работы — S. Ubaydullaeva, D. Toxtaeva

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

AKTUAL PROBLEMS OF IMPROVING THE ACTIVITIES OF FAMILY NURSES IN THE CARE OF CHILDREN WITH DIABETES MELLITUS IN OUTPATIENT SETTINGS

The article describes the current problems of organizing nursing care for children with diabetes at the ambulatory-polyclinic level, gives brief information about the epidemiology of diabetes in children, and notes the specific features of the reforms being carried out at the ambulatory-polyclinic level. modern conditions, the crucial role of patronage service for the inactive, the goals and tasks of nurses in working with patients with diabetes are emphasized.

Текст научной работы на тему «АМБУЛАТОР-ПОЛИКЛИНИКА ШАРОИТИДА КАНДЛИ ДИАБЕТ БИЛАН КАСАЛЛАНГАН БОЛАЛАРНИ ОЛИБ БОРИШДА ОИЛАВИЙ ХАМШИРАЛАР ФАОЛИЯТИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШНИ ДОЛЗАРБ МУАММОЛАРИ»

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 6 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

АМБУЛАТОР-ПОЛИКЛИНИКА ШАРОИТИДА КАНДЛИ ДИАБЕТ БИЛАН КАСАЛЛАНГАН БОЛАЛАРНИ ОЛИБ БОРИШДА ОИЛАВИЙ ХАМШИРАЛАР ФАОЛИЯТИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШНИ ДОЛЗАРБ МУАММОЛАРИ

Убайдуллаева С.А.

Тошкент Педиатрия тиббиёт институти Тохтаева Д.М

Тошкент Педиатрия тиббиёт институти https://doi.org/10.5281/zenodo.7197015

Аннотация. Мацолада цандли диабет билан огриган болаларга амбулатория-поликлиника даражасида %амширалик ёрдамини ташкил этишнинг долзарб муаммолари тавсифи берилган, болаларда учраудиган цандли диабетнинг эпидемиологияси %ацида цисцача маълумот берилган, амбулатория-поликлиника даражасида олиб борилаётган исло%отларнинг узига хос хусусияти цайд этилган. замонавий шароитлар, патронаж хизматининг %аракатсизлар учун %ал цилувчи роли, цандли диабет билан касалланган беморлар билан ишлашда %амширалар фаолиятининг мацсад ва вазифалари таъкидланган.

Калит сузлар: цандли диабет, гипергликемия, гипогликемия, асоратлар, поликлиника,оилавий поликлиника, оилавий %амшира, %омийлик.

АКТУАЛЬНЫЕ ПРОБЛЕМЫ СОВЕРШЕНСТВОВАНИЯ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ СЕМЕЙНЫХ МЕДИЦИНСКИХ СЕСТЕР ПО УХОДУ ЗА ДЕТЬМИ С САХАРНЫМ

ДИАБЕТОМ В АМБУЛАТОРНО-ПОЛИКЛИНИЧЕСКИХ УСЛОВИЯХ

Аннотация. В статье описаны современные проблемы организации сестринского ухода за детьми с сахарным диабетом на амбулаторно-поликлиническом уровне, даны краткие сведения об эпидемиологии сахарного диабета у детей, отмечены особенности проводимых реформ на амбулаторно-поликлиническом уровне. современных условиях, подчеркивается важнейшая роль патронажной службы малоподвижных, цели и задачи медицинских сестер в работе с больными сахарным диабетом.

Ключевые слова: сахарный диабет, гипергликемия, гипогликемия, осложнения, амбулаторно-поликлинические учреждения, семейная поликлиника, семейная медицинская сестра, патронаж.

AKTUAL PROBLEMS OF IMPROVING THE ACTIVITIES OF FAMILY NURSES IN THE CARE OF CHILDREN WITH DIABETES MELLITUS IN OUTPATIENT

SETTINGS

Abstract. The article describes the current problems of organizing nursing care for children with diabetes at the ambulatory-polyclinic level, gives brief information about the epidemiology of diabetes in children, and notes the specific features of the reforms being carried out at the ambulatory-polyclinic level. modern conditions, the crucial role of patronage service for the inactive, the goals and tasks of nurses in working with patients with diabetes are emphasized.

Keywords: diabetes mellitus, hyperglycemia, hypoglycemia, complications, outpatient clinics, family clinic, family nurse, patronage.

КИРИШ

БС1ТЖСТ ЛЖБ ЖЖОУАТЮЖ

ЮТЕЯМАТЮМЛЬ 8С1ЕОТ1Р1С ГОШМАЬ УОШЫЕ 1 188иЕ 6 иШ-2022: 8.2 | КБК 2181-3337

Долзарблиги. ^андли диабет(КД) бугунги кунда кенг таркалган касаллик булиб, касаллик окибатида сурункали касалликларнинг эрта ривожланиши натижасида, беморларнинг ногиронлиги ва юкори улим даражаси туфайли "XXI асрниниг юкумли булмаган эпидемияси" билан тенглаштирилган.[1]. Болалик давридаги кандли диабет касаллиги замонавий тиббиётнинг энг мух,им муаммоларидан бири булиб, бугунги кунда болалар уртасида касалланиш тобора усиб бормокда.[2] ЖССТ х,исоб-китобларига кура дунёда кандли диабет билан касалланганлар сони 177 миллион кишини ташкил этади ва 2025 йилга бориб беморлар сони 300 миллион кишига кутарилади [3]]2007 йилда дунё болаларининг умумий сони (0-14ёш) 1,8 миллиардни ташкил этган булиб, уларни 0,02 фоизи кандли диабет билан касалланганларни ташкил этади. Бу эса шуни англатадики, дунё буйлаб тахминан 440 000 бола кандли диабет билан касалланади ва хар йили 70.000 та янги х,олат аникланади [4]. ^андли диабет касаллигини сурункали асоратлари туфайли бемор болаларда эрта ногиронлик кузатилади. [5], хдёт сифатини пасайишини [6]Болалардаги кандли диабет-бу боланинг жисмоний, аклий ва хиссий ривожланишига таъсир килувчи кенг таркалган эндокрин алмашинув касаллигидир[7]. Касалликни клиник жихатдан бир бири билан ратогенетик боглик булган бешта асосий кечки асоратлари мавжуд булиб,буларга:макроангиопатия,нефропатия,ретинопатия,нейропатия ва диабетик оёк синдромидир.ушбу асоратларни барчаси КДни иккала турида хам ривожланиши мумкин [8]. Семириб кетиш инсулин каршилиги билан чамбарчас боглик булиб, у инсулинни мавжуд нисбий танкислиги билан биргаликда 2-тур диабетни ривожланишига олиб келади. Афсуски, болалар ва усмирлардаги 2-тур диабет катталардагидан фаркли булиб, унда макро ва микроваскуляр асоратларнинг эрта бошланиши билан тавсифланади, шу жумладан атеросклероз ва юрак томирлари касаллиги, инсульт, миокард инфаркт ва тусатдан улим, буйрак етишмовчилиги, нейропатия, оёк-кулларни ампутацияси ва курликка олиб келувчи ретинопатия шулар жумласидандир(9;10).Диабетик полинейропатия ^Днинг энг кенг таркалган асоратидир. [1].Бошка асоратларга оёк деформацияси,остеоартропатия(шарко оёги),ва оёк кулларни ампутатцияси киради [11].

ТАДЦЩОТ МАТЕРИАЛЛАРИ ВА МЕТОДОЛОГИЯСИ

Ишнинг максади: амбулатор-поликлиник шароитида болалардаги кандли диабет касаллигини асоратланишини олдини олишда оилавий хдмшираларнинг урнини аниклаш ва бу борада олиб борилаётган ишларни урганиш. Шунингдек, кандли диабетни асоратланишини олдини олиш максадида оилавий хдмшира томонидан утказиладиган профилактик тадбирларини ташкил килиш ва олиб боришни такомиллаштириш. Тадкикот усул ва услублари:Тадкикот Тошкент шахар Яккасарой тумани ва Шайхонтохур туманларида кандли диабет касаллиги билан касалланган болалар ва соглом деб хисобланган болалар орасида утказилади.Тупланган анкета суровномалари асосида материаллар статистик усулларни асосий параметрлари буйича тахлил килинади. Бундан ташкари оилавий хамширалардан анкета суровнома утказилади. ^Д касаллиги билан касалланган болаларни ота оналари билан сухбат ва анкета суровнома утказилиб тадкикотдаги маълумотлар ССПФ-статистик дастур ёрдамида тахлил килинади.

ТАДЦЩОТ НАТИЖАЛАРИ

Натижаларни мухокама килиш: 2013 йилда ^андли диабет асоратлари 5,1 миллион киши улимига сабаб булган.Дунёда хар 6 сонияда 1 киши кандли диабетдан вафот этади.хар 10 сонияда эса кандли диабет ташхиси билан 3 та янги холат кайд

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 6 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

этилади.[12]. ЖССТ маьлумотларига кура хозирги вактда дунёда кандли диабет билан касалланган 175 миллиондан ортик бемор мавжуд булиб, уларни сони баркарор усиб бормокда ва 2025 йилга келиб 300 миллионга етиши тахмин килинмокда [13].1тур КД кенг таркалган (одатда болалик ёки усмирлик даврида бошланади),ва катталарда (40 ёш ва ундан катталарда) 2 тур КД кузатилади.касалликни намоён булиш эхтимоли беморлар ёши ва ортикча вазннинг пайдо булиши билан сезиларли даражада ошади. КДнинг умумий таркалишида 90-95% 2 тур диабетга тугри келади.ва айнан шу турдаги диабетнинг "епидемияси" билан боглик 2 тур диабет таркалишининг усиши ривожланган мамлакатлар ахолисига хос булган носоглом турмуш тарзи (ортикча овкатланиш,жисмоний харакатсизлик) билан боглик.[14].2-тур диабет билан огриган беморларни сони барча мамлакатларда ортиб бормокда. Бу турдаги диабетни таркалиши турли мамлакат ва етник гурухларда фарк килади. Европа мамлакатларида,А^Ш ва Россия Федератсиясида бу тахминан 5-8%ни ташкил килади. Ёш жихатдан солиштирганда ^Д 2 турини ортиши 25 ёшдан ошган одамлар орасида 10% гача таркалган булса,65 ёшдан ошган одамларда бу курсаткич 20% га йетади. ^Д-2 билан касалланиш Америка ва Гавая оролларининг махаллий ахолиси орасида 2,5 баробар юкори булса, Пима кабиласида(Аризона) хиндулари орасида бу курсаткич 50%га етади. Аньанавий турмуш тарзини олиб борадиган Хиндистон,Хитой,Чили ва Африка мамлакатлари кишлок ахолиси орасида ^Д 2 турини таркалиши жуда паст(1%дан кам).Сунгги йилларда ^Д 2 нинг сезиларли ёшариши ва болалар ва ёшлар уртасида касалликни купайиши кузатилди. [8]. Урганилган 27 давлатда утказилган 37 та халкаро тадкикот натижаларининг тахлилига кура бутун дунёда кандли диабет билан касалланиш ва таркалишининг баркарор усиши тенденцияси курсатилди. Унга кура илгари кайд этилган касалланган популятцияларида 1 -тур диабет билан касалланган болалар сони х,ар йили уртача 3 % га усиб бормокда[15], айникса касалликни юкори усиши 5 ёшгача булган болаларда кузатилиб, улар 5 ёшдан 15 ёшгача булган беморларга нисбатан кайд этилган[16,17]. Купгина Гарб мамлакатларида болалар ва усмирлар орасида 90% х,олатларда 1 -тур диабет касаллиги учрайди, аммо 1 -тур диабет ташхиси 15 ёшгача булганларни ярмидан кам х,олатларда кулланилади[18;19]. 2-тур диабет х,ам барча миллат ва этник гурухларнинг болалари ва усмирлари орасида учрайди, лекин купинча афро-америкаликлар, испанлар, жанубий осиёликлар ва океан ороллари ахолиси орасида бошкаларга нисбатан купрок учрайди[20]. Осиёда 1-тур диабет билан касалланиш жуда пастдир: Хитойда бу 100 000 ахоли орасида 0,1%ни ташкил килса, Японияда эса 100 000 ахоли орасида 2,4%ни ташкил этади [21]. Купгина муаллифларни фикрига кура, диабет билан огриган болаларни 70%дан ортигида касаллик компенсациясининг ноадекват курсаткичлари мавжудлигини асосий сабабларидан бири, кеч асоратларни юкори таркалиши беморлар ва уларни оилаларида тиббий таьлимни етишмаслиги туфайли касалликни бошкаришга кодир эмаслигидандир [22]. Дунёни аксарият мамлакатларида сурункали касалликлари булган беморларни даволашда терапевтик таьлим яьни беморни куникмаларини ривожлантириш, уз касаллигини назорат килиш ва даволашга мослашиш имкониятини яратади. [23].Сурункали касалликларни даволашда беморларни укитиш шифокорлик малакасини талаб килмайди ва махсус укитилган хдмширалар томонидан х,ам амалга оширилиши мумкин. [24].Ратционал овкатланиш,жисмоний фаоллик ва вазнни назорат килиш ^Дни самарали даволашда асосий бугин хисобланади. Асосий омиллардан ташкари,уларни таьсирини кучайтирувчи

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 6 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

кушимча омиллар хам мавжуд булиб,буларга куйидагилар киради:оёкларни нотугри парвариш килиш,ортикча вазн,спиртли ичимликларни истеьмол

килиш,чекиш,ретиноаптия,диабетик нефропатия,оёкларни юкумли ва кузикоринли касалликлари, сурункали гипергликемия,спорт мусобакалари,интенсив югуриш,60 ёшдан ошганлар, диабетнинг давомийлиги ва яралар, оёк ампутатциялари, артериал гипертензия ва гиперхолестеринемия шулар жумласидандир.[25]. ^андли диабет касаллигини асорати булган диабетик товон касаллигини олдини олишни учта асосий шарти мавжуд булиб уларга куйидагилар киради: - касалликни илк боскичида назорат килиш;

- оёкларнинг мунтазам текшируви: шифокор томонидан беморнинг хар бир ташрифида,бемор томонидан мустакил равишда хар куни;

- касал оёк парваришининг билиш, элементар коидаларга хам риоя килиш

Ярадан олдинги терининг шикастланишига ва трофик нуксонларни ривожланишига

сабаб оёкларни деформацияси(болга шаклидаги бармоклар,текис оёклар,оёк ампутациялари) шунингдек тирнокни калинлашиши,каттик пойабзал ва бошкалар сабаб булиши мумкин.[26] ^андли Диабет касаллигида таьлим куп факторли терапевтик таьсирга эга булиб,у беморларга касалликни кечиш хусусиятлари хакида оддийгина маьлумот бериш, гликемияни мунтазам равишда назорат килиш,ва белгиланган дори дармонлардан доимий равишда фойдаланиш куникмаларини ривожлантириши керак. [27].Шундан келиб чиккан холда,охирги пайтларда диабет билан касалланган беморларни узини узи назорат килувчи мактабларнинг штат таркибига олий маьлумотли хамширалик иши мутахасисларининг интегратсиялаш, тиббий ёрдамнинг мавжудлиги ва сифатини ошириш воситаси сифатида тобора купрок мухокама килинмокда. Таьлим буйича мутахасис юкори касбий тайёргарлик билан бир каторда тиббий психология, педагогика, ривожланиш психологияси сохасидаги билимларга эга булиши, муайян бемор учун терапевтик таьлимнинг максад ва вазифаларини тасаввур килиши, унинг эхтиёжлари ва мотиватсиясини бахолаши керак. [28,29,13] МУ^ОКАМА

^андли диабет билан огриган беморларга хамширалик ёрдамини курсатиш хамширалар фаолиятини куйидаги жихатларини уз ичига олган тизимли ёндашувдан фойдаланган холда шаклланиши керак:

•умумий парвариш;

• уйда патронаж;

• беморлар ва уларни оила аьзоларини укитиш

• подиатрик парвариш;

• фанлараро хамкорлик;

•тармоклараро узаро таьсир

[30]. Муаммонинг ахамияти тиббий ёрдам ва даволаниш учун зарур булган мухим молиявий ресурслар билан белгиланади.ривожланган мамлакатларда диабетга чалинганларни 5%дан ортиги оёк ярасига ва умумий согликни саклаш харажатларини 20% диабетик оёкни парваришлашга сарфланади.Ривожланган мамлакатларда нафакат диабетик оёк ва унинг асоратлари тез тез учрайди,балки баьзида согликни саклашни молиялаштиришни 40% гача бу касалликка сарфланади. [31,32]. Буларни барчаси диабет ва унинг асоратлари бутун жамиятга тиббий хизмат курсатишга сезиларли таьсир курсатишини исботлаган. [33,34]. Бу согликни саклаш ва таьлим тизимлари ва беморлар

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 6 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

уртасида якин хамкорликни талаб килади миллий ва халкаро стратегияларни ишлаб чикиш,тиббий гурух аьзоларини фаол хамкорлиги адекват ва самарали тиббий хизматларни такдим этиш ва такомиллаштиришдан иборат булган тиббий ёрдам ёрдам сифатини ошириш беморларни хаёт сифати бу вазифаларни бажаришда уларга ихтисослаштирилган ёрдам курсатиш самарадорлигида хамшираларни урни катта. [35].Хамширалар диабетга чалинганларни мониторинг килишни асосий параметрлари глюкоза,сийдикда канд ва кетонлар микдорини кузатиш, кон босимини кузатиш,буйраклар фаолиятини назорат килиш, диабетни уткир ёки сурункали асоратлари пайдо булишини кузатиш ва бошкалар хакида билимга эга булиши керак. Улар турли хил иньсулин препатарлари билан таниш булишлари,инсулин калами ва глюкометрни бошкариш, беморга уз узига иньексия килишни тугри техник бажарилишини курсатиши ва тушунтира олиши, шунингдек бемордаги куркувни енгишга ёрдам бериши керак..шунинг учун хамширалар ушбу масалалар буйича максадли тренингдан утишлари ва ушбу сохадаги беморларга,айникса глюкемик назорати ёмон булган беморларга амалий машгулотлар утказишлари керак.ва асоратларни олдини олиш буйича туги маслахат беришлари зарур.масалан:диабетик оёкни эрта олдини олиш учун хамширалар оёкларни кандай парваришлашни,тугри пойафзал танлашларини беморга тугри тушунтиришни билишлари [36]. Хамширалар беморни оёкларини мустакил текшириш имкониятига эга булишлари керак бундай муолажаларга: оёк кулларнинг харакатларини текшириш, ,шишлар мавжудлигини,оёкларни огрикли ва юзаки сезгирлигини, намликни, рангини,тери хароратини текшириш муолажалари киради. [37].Бундан ташкари хамширалар беморга кушимча оёк парваришида кандай ёрдам беришни билиши, диабетик яранинг турига караб тугри бандажни танлаш, яранинг ривожланиш даражасига караб оёк парвариши буйича ихтисослаштирилган ёрдам курсатиши кераклиги хакида, Ярани тоза, етарли ва антибактериал намлик билан боглаш хакидаги билимга хам эга булишлари керак.. [38,39].Хамширанинг яна бир мухим вазифаларидан бири бу диабетик оёк яраси билан огриган беморларга харакатчанликни саклашга ёрдам беришдир.бу айникса оёк куллари ампутация килинган беморлар учун жуда мухимдир.Хамшира хар хил турдаги ёрдамчи асбобларни ва улардан фойдаланишни билишга укитиб ургатилган булиши керак.(таёклар,пиёдалар ва ногиронлар аравачалари,махсус пойафзал,этиклар ва бошкалар) у уз билимларини беморга етказиши, касалликни авж олиб кетмаслиги учун нималар килиш кераклигини беморларга ургатиши ва харакатчанлигини саклаб колиши учун ёрдамчи курилмалардан фойдаланишга ундаши керак. [40,41,42].Бу жихатларни барчаси диабетга чалинганларга сифатли ёрдам курсатишнинг комплекс дастурини ишлаб чикишда хамшираларни тайёрлаш мухимлигини таькидлайди.беморларни укитиш билан бир каторда куп тармокли жамоанинг асосий аьзоси сифатида хамширалар хам тажрибага ега булиши керак.бунинг асосий максади диабетга чалинган беморларни касаллик асоратларини олдини олишга каратилган булиб,парвариш ва даволаш буйича куникмаларни оширишдир. [43].Шу тарзда хамширалар сурункали касалликларга чалинган беморларни даволашда иштирок этишлари учун масьулиятни уз зиммаларига олишлари мумкин.шу билан бирга ЖССТ хамшира ходимларни нафакат жамоавий харакатларга,балки бутун дунёдаги 13 миллион хамширанинг хар бирини соглом турмуш тарзи фойдасига шахсий танлов килишга чакиради:чекишни тухтатиш,тугри овкатланиш,куп харакатлилик ва х.зо..Ана шу 13 миллионнинг хар бири уз

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 6 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

якинлари,дустлари ,куни кушнилари,хамкасблари учун намуна булиб колса бу сурункали касалликлар епидемиясини тухтатишга шубхасиз ёрдам беради. [44]. ХУЛОСА

^андли диабет - бу организмдаги углеводлар ва сув алмашинувининг бузилиши натижасида ошкозон ости бези функсиясининг бузилишидир. 1 тур кандли диабет эса -аутоиммун касаллик булиб, у ирсий мойиллиги булган шахсларда узок кечувчи лимфоцитар инсулин бетта-хужайралар деструкциясига, яъни ошкозон ости безининг оролчасида жойлашган инсулин ишлаб чикарувчи бета-х,ужайраларини деструкцияси окибатида инсулин етишмовчилигини юзага келтирадиДД 1 турига барча беморлар сонини 5% тугри келади. Касалликни энг куп ёшга боглик манифестацияси 10-13 ёшларга тугри келади. Купчилик х,олатларда кандли диабет 1 тури 40 ёшгача ривожланадиКасаллик генетик, иммунологик омилларга, шунингдек, ташки мух,итнинг салбий таъсирига асосланган булиши мумкин. Касалликни эрта ташхислаш ва этарли даражада даволаш энг мух,им вазифалардир, чунки гипер- ва гипогликемия огир кон томир асоратларни ривожланишига ёрдам берадиган куплаб патологик механизмлар учун бошлангич нукта булиб хизмат килади. ^андли диабетни даволашнинг максади кун давомида кондаги глюкоза микдорининг деярли соглом одамда кузатилганидан деярли фарк килмайдиган даражаларига эришишдир. ^андли диабет билан огриган беморларга ёрдам хдмшира томонидан амалга оширилади, унинг вазифаларига куйидагилар киради:

- х,олатни баркарорлаштиришга ёрдам берадиган энг кулай шароитларни ташкил

этиш;

- инсулин терапиясида ёрдам бериш;

- мувозанатли меню тузиш ва тугри овкатланишга ургатиш;

- бемор ва унинг оила аъзолари билан асосий куникмаларни ургатиш буйича машгулотлар утказишдир, бу эса касалликнинг кечишини малакали парвариш килиш ва назорат килишни уз ичига олади.

Айнан, хамширалар бирламчи бугинда диабет олди х,олати ва кандли диабетни дастлабки боскичларида бемор болаларни динамикада кузатиб боришлари, асоратларни олдини олиш учун таргибот ва ташвикот ишларини олиб боришлари,касалликни илк аломатларини аниклашлари ва беморни уз вактида тор мутахасисларга юборишлари керак, бу эса хамширалар ишида жуда мух,им х,исобланади.

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 6 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

REFERENCES

1. Анциферов М.Б. Синдром диабетической стопы / М.Б. Анциферов, Г.Р. Галстян, А.Ю. Токмакова и др. И Сахарный диабет. - 2011. - №2. - С. 2-8., /Дедов И. И. Диабетическая стопа / И. И. Дедов, О. В. Удовиченко, Г. Р. Галстян — М.: Практическая медицина. — 2015., / Дедов И.И., Шестакова М.В. Алгоритмы специализированной медицинской помощи больным сахарным диабетом / И.И. Дедов, М.В. Шестакова - М., - 2009. - 101 с

2. Ю.И. Сунцов, 2005; В.А. Петеркова с соавт., 2005; Т.Ю. Ширяева с соавт., 2009.

3. Балашевич Л.И., Измайлов А.С., 2012

4. IDF. Incidence of diabetes. Diabetes Atlas 2006:2.

5. Э.П. Касаткина, 1998; И.И. Соломатина н др., 2003; Г.Р. Ахметгареева, 2003; Я.В. Гирш и др., 2005; Ю.И. Сунцов, 2005

6. М. Grey, 1998; С. Eiser, 2001; И. Ноеу, 2001; М. Rosa, 2002; И.В. Лисенко, 2008; В.Ю. Альбицкий, 2009; О.В. Компанией, 2010

7. Берман Р.Е., Воган В.К. Педиатрия. — М., 1994. — С. 280

8. Эндокринология, Дедов 2015г. 244-283 стр.

9. Hannon T.S., Rao G., Arslanian S.A. Childhood Obesity and Type 2 Diabetes Mellitus // Pediatrics. — 2005. — V. 116. — Р. 473-480.

10. PinhassHamiel O., Zeitler P. Acute and chronic complications of type 2 diabetes mellitus in children and adolescents // Lancet. —2007. — V. 369. — Р. 1823-1831

11. Бенсман В.М. Дискуссионные вопросы классифи-кации синдрома диабетической стопы / В.М. Бенсман, К.Г. Триандафилов // Хирургия. - 2009. -№4.-С. 37-41

12. А.Л.Вёрткин.,Сахарный диабет.,руководства для практических врачей., серия «Амбулаторный прием», 2015г.,11-76 стр.

13. Лапик С.В. Оценка возможности и степени участия специалистов сестринского дела с разным уровнем образования в профилактических программах. Главная медицинская сестра. 2008; 3: 148-56

14. Шестакова М.В., Суркова Е.В., Майоров А.Ю. Обучение больных сахарным диабетом 2 типа. Руководство для врачей общей практики. Минздравсоцразвития РФ, Федеральное агентство по здравсоцразвитию, ФГУ ЭНЦ Росмедтехнологий. 2007; 166 с.

15. Onkamo P., Vaananen S., Karvonen M. et al. Worldwide increasein incidence of type 1 diabetes: the analysis of the data in published incidence trends // Diabetologia. — 1999. — V. 42, № 1395. —Р. 1403.

16. Gardner S.G., Bingley P.J., Sawtell P.A. et al. Rising incidence ofinsulin dependent diabetes in children agtd less then 5 years in the Oxford region time trend analysis // BMJ. — 1997. — V. 315. —Р. 713-717.

17. Schoenle E., LanggMuritano M., Gschwend S. et al. Epidemiologyof type 1 diabetes mellitus in Switzerland: steep rise in incedence in under 5 year old children in the past decade // Diabetologia. —2001. — V. 44. — Р. 286-289

18. THUNANDER M, PETERSSON C, JONZON K, FORNAN DER J, OSSIANSSON B, TORN C, EDVARDSSON S, LANDINАOLSSON M. Incidence of type 1 and type 2 diabetes in adults and children in Kronoberg, Sweden. Diabetes Res Clin Pract 2008: 82: 247-255.;

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 6 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

19. VANDEWALLE CL, COECKELBERGHS MI, DE L, DU ICM, SCHUIT FC, PIPELEERS DG, GORUS FK. Epidemiology, clinical aspects, and biology of IDDM patients under age 40 years. Comparison of data from Antwerp with complete ascertainment with data from Belgium with 40% ascertainment. The Belgian Diabetes Registry. Diabetes Care 1997: 20: 1556-1561

20. The writing group for the search for diabetes in youth study group. Incidence of diabetes in youth in the United States //JAMA. — 2007. — V. 297. — Р. 2716-2724.

21. KAWASAKI E, MATSUURA N, EGUCHI K. Type 1 diabetes in Japan. Diabetologia 2006: 49: 828-836

22. М.Б. Анциферов и соавт., 1998; Г.Р. Галстян, 1998; С.Н. Ласкаева, 1998; И.Г. Сичинава, 1998; Э.П. Касаткина, 1998; Е.А. Андрианова, 1998; Ю.Г. Самойлова с соавт., 2001; Т.Д. Шапошникова и др., 2002; М.И. Мартынова и др., 2003; D.A. Ellis, 2005; В.А. Воробьева и др., 2006; Н.Ф. Чурина и др., 2006; Д. Е. Цымбал и др., 2006

23. Е.А. Андрианова, 1999; Отчет рабочей группы В0.3, 2001; J. Silverstein, 2005; А.Ю. Майоров, 2006; Н.Ю. Филина с соавт., 2010

24. К. Wasser-Heiiiinger, 1983; N.S. Potdar, 1994; Т.Н. Павленко, 2003; Н.Л. Мамаева, 2004; Г.М. Злобина, 2007; C.B. Лапик, 2008; Д.И. Зелинская, 2005; И.В. Островская, 2010.

25. Международный консенсус по диабетической стопе 2007 г., / Удовиченко О. В. Иммобилизирующая разгру-зочная повязка (total contact cast) в лечении трофических язв у больных сахарным диабетом / О. В. Удовиченко, Г. Р. Галстян И Сахарный диабет. —2013. —№ 3. — С. 29-34.

26. Jefcoate W.J.., Harding К. Diabetic foot ulcers / W.J. Jefcoate, K. Harding // Lancet. - 2003. - Vol. 361. -P. 1545-1551.

27. Майоров А.Ю., Суркова Е.В., Мотовилин О.Г., Мельникова О.Г., Шишкова Ю.А. Обучение больных диабетом: синтез доказательной медицины и психологиче-ского подхода. Сахарный диабет. 2011; 1: 46-50.

28. Злобина Г.М. Оценка готовности медсестер к формированию у пациентов здоровьесберегающего поведения. Главная медицинская сестра. 2007; 1:138-41.

29. Калинина А.М. Школы здоровья для пациентов с хроническими заболеваниями и факторами риска. Заместитель главного врача: лечебная работа и меди-цинская экспертиза. 2007; 5: 23-30

30. ПАВЛОВ Ю.И. РОЛЬ СЕСТРИНСКОГО ПЕРСОНАЛА В ОРГАНИЗАЦИИ И ОКАЗАНИИ ПОМОЩИ БОЛЬНЫМ.., РАНЫ И РАНЕВЫЕ ИНФЕКЦИИ ЖУРНАЛ ИМ. ПРОФ. Б. М. КОСТЮЧЁНКА том 3., 2016 , 38-41с

31. Bakker K., Riley P.H. The year of the diabetic foot. Diabetes Voice, 2005, 50(1):11-14.

32. Berendt A.R., Lipsky B.A. Infection in the diabetic foot. In: Clinical care of the diabetic foot. American Diabetes Association 10th edition. Edited by Armstrong D.G., Lavery L.A. 2005, 90-98.

33. American Diabetes Association: Economic Costs of Diabetes in the U.S. in 2007. Diabetes Care, 2008, 31:596-615.

34. Heidari S.H., NooriTajer M., Shirazi F., Sanjari M., Shoghi M., Salemi S. The relationship between Family support and diabetes control in type 2 diabetic patients. Iranian Journal of Diabetes and Lipid Disorders, 2008, 8(2):93-102.

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 6 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

35. Holzemer L.W. Improving Health through nursing research. International Council of Nurses. Wiley-Blackwell; 2010.

36. Ramachandran A. Specific problems of the diabetic foot in developing countries. Diabetes Metab Res Rev, 2004, 20:123-133.

37. Black J.M., Matassarin-Jacobs E., Luckmann J. Medical-Surgical Nursing: Clinical Management for Continuity of Care. 5th edition. Philadelphia, PA: WB Saunders Co; 1997:1997-1998

38. Armstrong D.G., Lavery L.A. Clinical care of the diabetic foot. American Diabetes Association 2005, 8:78-79.

39. Reiber G.E., Vileikyte L., Boyko E.J. et al. Causal pathways for incident lower extremity ulcers in patients with diabetes from two settings. Diabetes Care, 1999, 22:157-162.

40. Armstrong D.G., Lavery L.A., Wu S., Boulton A.J. Evaluation of removable and irremovable cast walkers in the healing of diabetic foot wounds. Diabetes Care, 2005, 28(3):551-554.

41. Lavery L., Baranoski S., Ayello E.A. Options for off-loading the diabetic foot. Adv Skin Wound Care, 2004, 17(4):181-186.

42. Nabuurs-Franssen M.H., Sleegers R., Huijberts M.S. Total contact casting of the diabetic foot in daily practice. Diabetes Care, 2005, 28(2):243-247.

43. Calle-Pascual A.L., Garcia-Torre N., Moraga I., Diaz J.A. et al. Epidemiology of non-traumatic lower-extremity amputation in Area 7, Madrid, between 1989 and 1999. Diabetes Care, 2001, 24:1686-1689.

44. И.В. Островская, канд. психол. Наук Московская медицинская академия им. И.М. Сеченова, РОЛЬ МЕДСЕСТЕР В ПРОФИЛАКТИКЕ ХРОНИЧЕСКИХ ЗАБОЛЕВАНИЙ И ВЕДЕНИИ ТАКИХ ПАЦИЕНТОВ, медицинская сестра © И.В. Островская, 2010, 4-9 стр.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.