Научная статья на тему '“АЛПОМИШ” ДОСТОНИ ВА ЁШЛАР ТАРБИЯСИ'

“АЛПОМИШ” ДОСТОНИ ВА ЁШЛАР ТАРБИЯСИ Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
852
42
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Маънавият / достон / тарбия / эпос / халқ / Алпомиш / ўзбек / ёшлар / Pirituality / education / epic / people / Alpomish / uzbek / youth.

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Зарнигор Мирагзамовна Содиқова

Алпомиш достони ҳам ҳалқимизнинг қадимий тасаввурларини ўзида мужассам этган эпик саньаткорлар томонидан асрлар давомида куйланиб келинган бебаҳо дурдонадир. Нафақат ўзбек, балки дунё достончилигида алоҳида мавқега эга , қадимий, бадиий жиҳатдан юксак эпик ижод наъмунаси ҳисобланган ушбу асар“Алпомишдостони илмий мақолада илмий жиҳатдан тадқиқ этилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

"ALPOMISH" EPIC AND EDUCATION OF YOUTH

The epic of “Alpomish” is also the most precious pearl for cenruries by epic artists, who have shown the ancient imagination of our people. This article, which is a unique examplof not only uzbek but also world-friendliness, is an example of ancient , artists high-tech epic artifacts, has been scientifically investigated by Alpomish.

Текст научной работы на тему «“АЛПОМИШ” ДОСТОНИ ВА ЁШЛАР ТАРБИЯСИ»

"АЛПОМИШ" ДОСТОНИ ВА ЁШЛАР ТАРБИЯСИ

Зарнигор Мирагзамовна Содикова

Узбекистан давлат санъат ва маданият институти магистри

АННОТАЦИЯ

Алпомиш достони хам халкимизнинг кадимий тасаввурларини узида мужассам этган эпик саньаткорлар томонидан асрлар давомида куйланиб келинган бебахо дурдонадир. Нафакат узбек, балки дунё достончилигида алохида мавкега эга , кадимий, бадиий жихатдан юксак эпик ижод наъмунаси хисобланган ушбу асар- "Алпомиш" достони илмий маколада илмий жихатдан тадкик этилган.

Калит сузлар: Маънавият, достон, тарбия, эпос, халк, Алпомиш, узбек, ёшлар

"ALPOMISH" EPIC AND EDUCATION OF YOUTH

ABSTRACT

The epic of "Alpomish" is also the most precious pearl for cenruries by epic artists, who have shown the ancient imagination of our people. This article, which is a unique examplof not only uzbek but also world-friendliness, is an example of ancient , artists high-tech epic artifacts, has been scientifically investigated by Alpomish.

Keywords: Pirituality, education, epic, people, Alpomish, uzbek, youth.

".... халк OFзаки ижодининг ноёб дурдонаси булмиш , "Алпомиш" достони миллатимизнинг узлигини намоён этадиган , аждодлардан авлодларга утиб

келаётган кахрамонлик куш^идир"(1)

И.А.Каримов

Узбек халки азал-азалдан бой маданий мероси, ирсият жамгармаси хазинасидаги маънавий бойликлари, бугунги кунда кадр топган кадриятларига эгалиги билан жахон микёсида катта уринга эга. Айникса, узбек халки яратган "Алпомиш" сингари улуг асарда яккол намоёнбулган одамийлик, адолатпарварлик, эрксеварлик, мардлик, оилага садокат, севги, мехр-мухаббат, муроса-ю мадора силсиласидаги фалсафий таълимотлар мустакил Узбекистоннинг маънавиятида янги сифат боскичига кутарилаётганлиги хам табиийдир.

Узбекистон уз мустакиллигини кулга киритгандан сунг айникса, халк огзаки ижодига алохида эътибор каратилиб, кенг имкониятлар яратила бошланди. Халк достончилигини урганишга, тадкик этишга ва собик Шуро даврида куйилган

чекловларга бархам берилди. Фолъклоршунос олимлар, тадкикотчиларнинг илмий изланишларига кенг йул очилди десам муболага булмайди.

Туркий халкларнинг миллий кахрамонлари "Алпомиш", 'Туругли", "Авазхон" сингари сиймоларга хос хусусиятлардан бири шундаки, бу кахрамонлар доимо уз атрофларига эл-у халкни йигадилар, бирлаштирадилар. Юртни обод, хаётни фаровон этадилар. Бу олийжаноб гоя хозирги кунда хар бир инсоннинг вазифаси булмоги максадга мувофикдир.

Узбек халки бадиий огзаки ижоди меросини асраб-авайлаш ва авлодларга етказиш йулидаги ишлар тобора кучайтирилмокда. Мухтарам Юртбошимиз Ш.М.Мирзиёев томонидан бир катор конун хужжатлари ишлаб чикилаётгани сузимнинг исботидир. Узбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 1 ноябрьдаги П^ -3990-сон "Халкаро бахшичилик санъати фестивалини утказиш тугрисидаги" карори, Узбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 14 майдаги П^-4320 - сон "Бахшичилик санъатини янада ривожлантириш чора-тадбирлари тугрисидаги" карори, Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2018 йил 24 апрелдаги ВМ^-304-сон "Бахшичилик ва достончилик санъатини янада ривожлантириш хамда такомиллаштириш чора -тадбирлари тугрисидаги" карори, Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 1998 йил 13 январдаги "Алпомиш" достонининг аждодларимиз ижодий дахосининг бебахо бадиий ёдгорликлари сифатида жахон халклари эпик ижодиёти намуналари ичида алохида урин тутишини , унинг мустакил ривожланиш даврида миллат бирлиги ва маънавий уйгониши, миллий гурур ва узлигини англаши рамзига айланганлигини ушбу карор ва фармонларда яккол курсак булади. "Халкаро бахшичилик санъати фестивалини утказиш тугрисидаги" карори узбек миллий бахшичилик ва достончилик санъатининг ноёб намуналарини асраб-авайлаш ва ривожлантириш, уни кенг таргиб килиш, ёш авлод калбида достонларимизга ва ушбу санъат турига мехр, хурмат туйгуларини кучайтиришга хизмат килади албатта. Бундай кенг куламли ишларнинг амалга оширилиши натижасида наинки, "Алпомиш" достонининг балки, бутун узбек фолъклорининг дунёвий ахамияти янада теран, хакконий ва хар тарафлама мукаммал тарзда жахон афкор оммасига етказилди.

"Алпомиш" достонидаги севги, мухаббат, она Ватанга мухаббат туйгуси билан уйгунлашиб кетган. Бу асардан ёшларимиз жуда тарбиявий ахамият касб этадиган хислатларни олишлари мумкин. Мисол учун:

Барчиной Алпомиш билан унаштирилган булса-да узининг орияти, гурурини ганимлар куз унгида курсатишни, исботлашни истайди. Алпомишнинг енгиб чикишига ишонади ва бу галабани хамма куришини истайди. Албатта бундай характер хозирги замондаги ёш кизларимиз учун намуна десак, муболага булмайди. Бундан ташкари Алпомиш етти йил туткунликда колганида

Барчинойнинг сабр билан ёрига вафо килиши, Сурхайил кампирнинг угилларига рад жавобини беришлиги, акл- фаросат билан турт шартни уйлаб топиб бажара олмасликларига кузи етиб албатта, огир вазиятдан чикишга уринишини алохида таъкидлаб утиш лозим.

Алпомиш олишувда Коражонга енгилаётган паллада Барчинойнинг ёрига далда бериб, яъни:

Очилар ба^орда богларнинг гули, Гулни курса маст буб сайрар булбули Нармода булибсиз бий бобом ули, Йицолмасанг бизга бергин навбатти, Жуда келди Барчин ёринг гайрати....

дея Алпомишнинг гурурига тегиш йули билан жангда голиб булишига эришиши, вазиятдан окилона чикариб олишини хам алохида таъкидлаш лозим. Бундай фаросатлиликни хам ёшларимизга бемалол урнак килиб курсатишимиз мумкин. Алпомиш эр еткач , Кашал бориб, талашда колган каллиги Ойбарчин шаьнини шараф билан химоя килиб, унинг жамолига восил булиш учун лойиклигини исботлайди. Алпомиш ва барчиннинг камоли Бойсун-Кунгирот рухан покланганлигини , бахт ва адолатга йугрилган хаётга муносиблигини зухур эди. Шу тарика , сиртдан караганда етти йилдан сунг иккита ажралиб кетган ягона эл кайтадан бирлашади, бир-биридан узилган икки маънавий кутб яна мувозанатини топади, ягона хаёт уз узангига тушади.... "Алпомиш"нинг бадиий мантиги тугма, кейин кушиб-чатиб шакллантирилиб борилган эмас , шунинг учун булса керак нихоятда мустахкам (2).

Х,еч шубха йукки Узбекистон Алпомишдай , Барчиндай баркамол фарзандлари , уларнинг бунёдкорона мехнатлари , ижтимоий хаётнинг барча сохаларида мувоффакиятлари билан оламни махлиё айлайди. Халкимиз узи эктириб , устириб, йигибхирмон кутариб олган хосилига узи эгалик килади. Шу уринда айтиб утиш жоизки, Мамлакатимиз рахбарининг "Халкаро бахшичилик фестивали" даги сузлаган нуткларида "Биз халк ижодиётини, турли улкаларда бахши, жиров, окин, манасчи, шоир, ошик каби номлар билан аталадиган уз тимсолида хам шоирлик, хам созандалик, хам хонандалик махоратини мужассам этадиган инсонларнинг нодир истеъдодини хар томонлама куллаб-кувватлашимиз зарур. Бугун уз ишини бошлаётган "Халкаро бахшичилик фестивали " айни шундай улкан ва мухим максадга каратилганини алохида таъкидламокчиман" , деган эди. (3)

Мамлакатимиз рахбари айтган бу сузлари замирида жуда чукур маъно мужассам. Зеро, биз миллий кадриятларимизни, узига хос анъаналаримизни, бетакрор урф -одатларимизни, беккиёс удумларимизни тикламай уларда акс этган маъно-мазмунни ёшлар онгига етказмай туриб , маънавиятни шакллантира олмаймиз ва

ёшларни миллий узлигимиз рухида тарбиялай олмаймиз. Шу маънода олиб караганда, халкона охангларда яратилган "Алпомиш" достони нафакат узбек халкининг балки кардош халкларнинг хам умуминсоний кадриятларини баралла тараннум этувчи огзаки ижод намунасидир.

Хулоса урнида шуни таъкидлашим мумкинки, халк огзаки ижодида хар бир жанр , хусусан достонлар бевосита ёки билвосита ёш авлодни тарбиялаш максадини амалга оширади. Халк огзаки ижоди намунасида тарбияланган шахс одамлар билан муносабатда булишни, химматли, олийжаноб, шаркона одоб-ахлок нормаларига жавоб берадиган булиб камол топади. Шунинг учун хам биз халкимиз огзаки ижодини халк педагогикасининг асосий омилларидан бири сифатида урганамиз ва ёш авлодга етказамиз. Мен уйлайманки, ушбу достонни укиган хар бир ёш калбида хеч качон ёмонлик уруги куртак очмайди.

REFERENCES

1. Каримов.И.А. Юксак маънавият-енгилмас куч. Т; Маънавият, -2008

2. Кушмоков М. Миллат бирлиги ва маънавий уйгониш тимсоли.//Соглом авлод

3. Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мизиёевнинг халкаро бахшичилик санъати фестивали очилишига багишланган тантанали маросимидаги нутки. Утмишнинг акс садоси , бугунги куннинг жарангдор овози. Халк сузи. 2019 йил. 7 апрель. №-68 сони.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.