Научная статья на тему 'САНЪАТ ВА МАДАНИЯТ – МИЛЛИЙ ТАРАҚҚИЁТИМИЗ КЎЗГУСИ'

САНЪАТ ВА МАДАНИЯТ – МИЛЛИЙ ТАРАҚҚИЁТИМИЗ КЎЗГУСИ Текст научной статьи по специальности «История и археология»

CC BY
763
63
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Scientific progress
Область наук
Ключевые слова
санъат / маданият / театр / мусиқа / мақом санъати / аския. / art / culture / theater / music / maqom art / hangy.

Аннотация научной статьи по истории и археологии, автор научной работы — Зиёдулло Исоков

Ушбу мақолада сўнгги йилларда Ўзбекистон Республикасида санъат ва маданият соҳасига қаратилаётган эътибор ҳақида сўз боради. Шунингдек муаллиф ушбу соҳани ривожлантириш орқали бугунги кунда эришилаётган ютуқлар ҳақида тўхталиб, санъат ва маданиятнинг миллий тараққиётда тутган ўрнини атрофлича ёритиб берган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ART AND CULTURE A MIRROR OF OUR NATIONAL DEVELOPMENT

This article discusses the attention paid to art and culture in the Republic of Uzbekistan in recent years. The author also pointed to the achievements of today thanks to the development of this area, as well as detailed coverage of art and culture in national development.

Текст научной работы на тему «САНЪАТ ВА МАДАНИЯТ – МИЛЛИЙ ТАРАҚҚИЁТИМИЗ КЎЗГУСИ»

SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 2 I ISSUE 2 I 2021

ISSN: 2181-1601

САНЪАТ ВА МАДАНИЯТ - МИЛЛИЙ ТАРАВДИЁТИМИЗ КУЗГУСИ

Зиёдулло Исоков

Узбекистан давлат санъат ва маданият институти "Ижтимоий-гуманитар фанлар"

кафедраси доценти, тарих фанлари номзоди

АННОТАЦИЯ

Ушбу маколада сунгги йилларда Узбекистон Республикасида санъат ва маданият сохасига каратилаётган эътибор хакида суз боради. Шунингдек муаллиф ушбу сохани ривожлантириш оркали бугунги кунда эришилаётган ютуклар хакида тухталиб, санъат ва маданиятнинг миллий тараккиётда тутган урнини атрофлича ёритиб берган.

Калит сузлар: санъат, маданият, театр, мусика, маком санъати, аския.

ART AND CULTURE - A MIRROR OF OUR NATIONAL DEVELOPMENT

Ziyodulla Isokov

Uzbek State Institute of Arts and Culture, Associate Professor of "Social Sciences and

Humanities", Candidate of Historical Sciences

ABSTRACT

This article discusses the attention paid to art and culture in the Republic of Uzbekistan in recent years. The author also pointed to the achievements of today thanks to the development of this area, as well as detailed coverage of art and culture in national development.

Keywords: art, culture, theater, music, maqom art, hangy.

Бугунги кунда Узбекистонда санъат ва маданиятга эътибор - ижтимоий ислохотларнинг бош мезони сифатида курилаётгани хеч кимга сир эмас. Сунгги йилларда Узбекистон республикаси хукумати томонидан чикарилаётган фармон ва карорлар бевосита санъат ва маданият сохасини янада тараккий топтиришга хизмат килади. Тарихдан маълумки хар бир жамиятнинг тараккиёт даражаси уша жамиятда санъат ва маданиятнинг ривожи билан белгиланган. Тарихда яшаб утган хар бир хукмдор ёки давлат арбоби уз фаолиятида фан, маданият ва санъат сохасини кадрлаган такдирдагина у юртда тинчлик ободончилик хамда фаровонлик булган. Зеро санъат ва маданият Узбек халки, аввало, юрт ёшлари онгига миллий истиклол гояларига садокат, миллий ва умумбашарий кадриятларга хурмат, Она-Ватанга мухаббат туйгуларини сингдиришда катта таъсир кучига эга.

Сунгги йилларда хукуматимиз томонидан сохага оид куплаб карор ва фармонлар чикарилиб, уларнинг самараси уларок мамлакатмизда бу йуналишда куплаб ютуклар кузга ташланмокда [1-4]. Шу уринда алохида кайд этиш лозимки Узбекистон Республикаси Президенти Ш.М.Мирзиёевнинг 2017 йил 17 ноябрдаги "Узбек миллий маком санъатини янада ривожлантириш чора тадбирлари тугрисида"ги, хамда 2018 йил 6 апрелдаги "Халкаро маком санъати анжуманини утказиш тугрисида"ги карорлари узбек мумтоз мусикаси тарихида янги даврни бошлаб берган мухим хужжатлар булди. Ушбу карорларга асосан 2018 йилнинг 6-10 сентябрь кунлари юртимиз халкаро "маком" санъатига багишланган нуфузли тадбирга мезбонлик килди. Тадбир доирасида "Маком мусика санъатининг жахон цивилизациясида тутган урни" мавзуида илмий-амалий конференция;

жахон ва Узбекистон маком санъати усталарининг якка концертлари; Маком ансамбллари, хонанда ва созандаларнинг курик-танлови; Сайиллар, мамлакатимизнинг дунёга машхур шахслари хаёти хамда ижодий фаолияти хакида замонавий ва креатив усулда сахналаштирилган дастур намойишлари; Маком санъати тарихига оид кургазма, узбек, форс, араб, инглиз ва рус тилларида нашр этилган илмий асарлар хамда илмий-маърифий адабиётлар намойишлари утказилди. Анжуманда 70 дан ортик давлатлардан санъаткорлар катнашиб, хорижий мамлакатлардан 300 дан зиёд мехмонлар кутиб олинди. Анжуман 40 дан ортик хорижий давлатларга тугридан тугри трансляция килинди. Бу эса уйлаймизки мамлакатимизнинг халкаро нуфузини ошишига хизмат килди. Юртбошимизнинг ушбу фармонига жавоб сифатида Узбекистон давлат санъат ва маданият институтининг Кукон шахридаги Фаргона филиалида "Миллий маком санъати" мактаби уз фаолиятини бошлади [5-9].

Маълумки, "Фольклор санъати бу-инсониятнинг болалик кушигидир", Халк достонлари факат севги-мухаббат тараннуми эмас, балки маданият, маърифат, тарбия воситаси булиб келган. Ёзма манбалар булмаган кадимги даврлардаёк аждодларимиз огзаки ижод оркали авлодларга мардлик, яхшилик, халоллик, ватанпарварлик, дустлик ибратини етказган. Шу жихатдан, бахшилар эзгулик элчилари булган ва хамиша эъзозланган. Зеро, "Бахшилар нафакат халк утмишининг акс-садоси, айни пайтда бугунги куннинг хам жарангдор овозидир". Бугунги глобаллашув замонига келиб ушбу тарихий санъат эътибордан четда колди. Катта бахшилар кексайиб, куп жойларда бу мерос унутилиб бораётган эди. Чунки эътибор, кдзикдш, рагбат йук эди. Давлатимиз рахбари ташаббуси билан Сурхондарёда бахшичилик мактаби ташкил этилгани уни асраб-авайлаш, ёш авлодга етказиш учун яхши шароит яратди. 2018 йил 1 ноябрь куни бу сохага доир яна бир тарихий карор "Халкаро бахшичилик санъати фестивалини утказиш тугрисида"ги П^-3990 сонли Президент карори кабул килинди. Унга кура,

Сурхондарё вилоятида Халкаро бахшичилик санъати фестивали икки йилда бир марта утказилади, достончилик санъатини асраб-авайлаш ва кенг таргиб килиш, турли халклар уртасида дустлик ва ижодий хамкорликни мустахкамлашга хизмат килади. Узбек бахшичилик мактаби дунёга Эргаш Жуманбулбул угли, Ислом шоир, Фозил Йулдош угли, Пулкан шоир, Бола бахши, Эсемурат жиров, Шерна бахши, Мардонакул Авлиёкул угли, Кодир бахши Рахимов сингари машхур намояндаларни етказиб берган. Бугунги кунда ана шу ижодий анъаналар уларнинг издошлари булмиш Шомурод Тогаев, Шоберди Болтаев, Абдуназар Поёнов, Каххор ва Абдимурод Рахимовлар, Каландар бахши, Гулнара Аллембергенова, Гайратдин Отемуратов, Шодмон Хужамбердиев, Илхом Норов каби унлаб истеъдодли ижрочилар томонидан янада бойитилмокда. Уни илмий жихатдан урганиб, келажак авлодга етказишда эса атокли шоир Хдмид Олимжон, Ходи Зариф, Музайяна Алавия, Мансур Афзалов, Буюк Каримий, Зубайда Хусаинова сингари фан арбобларининг хиссаси бекиёсдир. Бугунги кунга келиб эса юкоридаги олимларнинг ишларини Тура Мирзаев, Маматкул Жураев, Жаббор Эшонкулов, Жалгас Хушниёзов, Сафарбой Рузимбоев, Шомирза Турдимов, Тоштемир Турдиев, каби олимлар муносиб давом эттирмокдалар. Таъкидлаш жоизки ушбу санъатга бугунги кунда нафакат узбек олимлари балки чет эллик олимлар хам уз этиборини каратган, хозирда узбек миллий фольклор санъатини чукур урганиб, уни дунё микёсида кенг таргиб этиб келаётган кореялик Инг-Ёнг О, германиялик Карл Райхил, туркиялик Фикрат Туркман, Селами Фидакор сингари хорижий олимлар алохида кайд этиш жоиз. Термиз шахрида илк бора 2019 йил 5-10 апрель кунлари утказилган ушбу фестивалда 74 та мамлакатдан 160 дан зиёд вакиллар катнашдилар. Фестивалнинг жахоннинг 20 га якин ахборот агентликлари, маданий-маърифий сайтлар, ижтимоий тармоклар, теле ва радио каналларида мумтоз санъат тури фаолиятини таргиб килишга доир материаллар, тахлилий макола ва курсатувлар, эшиттиришларнинг доимий ёритиб борилганлиги хам ушбу тадбирнинг нуфузини янада оширди. Юкоридагилардан куринадики туркий халкларнинг миллий узлигини, уларнинг тили ва хаёт тарзини, анъана ва урф-одатларини ифода этадиган бахшичилик санъати умумбашарий маданиятнинг узвий кисми булиб, улмас маънавий мерос сифатида эъзозланади. Юртбошимиз Ш.М.Мирзиёев такидлаганларидек, "Жахон маданий меросининг бу улмас асарлари бизга инсониятнинг наслу насаби, тарихий илдизлари, олижаноб идеаллари бир эканини, бинобарин, турли миллат ва элат вакилларининг келажак сари интилишлари хам муштарак эканини англатади".

Узбекистан Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2018 йил 18 май 371 -сонли карорига асосан 2019 йилнинг 11-13 июль кунлари Фаргона вилоятининг

Маргилон шахрида биринчи «Буюк Ипак Йули» Халкаро Фольклор Мусика фестивали утказилди. Ушбу фестивалга Эрон, Хиндистон, Франция, Россия,

Жанубий Корея, Япония, Монголия, Туркия каби хорижий давлатлардан фольклор жамоалари иштирок этди. Коракалпогистон Республикаси, вилоятлар ва Тошкент шахридан 14 та энг намунали фольклор жамоалари жумладан Коракалпогистоннинг "Сувсепар", Андижон вилоятининг "Ёр-Ёр", Бухоро вилоятининг "Жондор" ва "Сахро саболари", Жиззах вилоятининг "БоFдон гуллари", Навоий вилоятининг "Кармана", Наманган вилоятининг "Гулдиор", Самарканд вилоятининг "Чавки" ва "Бешкарсак", Сирдарё

вилоятининг "Дехкон болалари", Сурхондарё вилоятининг "Бойсун", Тошкент вилоятининг "Навруз", Хоразм вилоятининг "Журалар" ва "Сара паёон", Фаргона вилоятининг "Кабутар" ва "Чодир жамол", Кашкадарё вилоятининг "Вох,а", Тошкент шахрининг "Дурдона" каби фольклор жамоалари катнашиб, уларнинг 200 нафардан ортик аъзолари уз худудларига хос либослар ва кадимий куй-кушиклар асосида тайёрланган махсус дастурлари билан катнашдилар. Шунингдек мазкур фестивалда Италия, Германия, Франция, Канада, Жанубий Корея, Малайзия, Россия, Х,индистон, Туркия, Тожикистон, Козогистон, Туркманистон, Киргизистон, Япония, Эрон, Польша, Мугулистон, Дания каби 20 дан ортик хорижий давлатлардан санъат усталари ташриф буюрдилар. Биринчи маротаба 3 кун давомида утказилган фестиваль мамлакатимизда номоддий маданий меросни асраб-авайлаш, хусусан, фольклор санъатини ривожлантириш ва кенг таргиб килишга муносиб хисса кушди десак муболага булмайди. Эндиликда Маргилонда хар икки йилда бир марта утказилиши режалаштирилган мазкур фестиваль санъатга ошуфта дилларни бирлаштирди. Шунингдек 80 га якин давлатлардан хорижий сайёхлар келганлиги, анжуман том маънода Фаргона вилоятининг туристик салохиятини юксалтириш, мукаддас кадамжоларни янада обод килиш ва миллий санъатимизнинг кудратини дунёга тараннум этишда мухим ахамиятга эга эканлигини курсатди. Юртбошимиз Ш.М.Мирзиёев таъкидлаганидек, инсоният яратган бебахо маданият дурдоналари, энг аввало, хар кайси миллатнинг фольклор санъатида мужассам топгани хаммамизга яхши маълум. Турли халкларнинг миллий узлигини, уларнинг тили ва хаёт тарзини, анъана ва урф-одатларини ифода этадиган бахшичилик санъати умумбашарий маданиятнинг узвий кисми сифатида барчамиз учун кадрлидир.

Ушбу йилда юртимиз яна бир халкаро фестивалга мезбонлик килди, маълумки дунё халклари уртасида хамкорлик ва хамжихатликни мустахкамлаш, мусика санъати анъаналарини асраш ва ривожлантириш, маданиятлараро мулокотни кучайтиришга каратилган эзгу максадларни узида мужассам этган, ЮНЕСКО халкаро ташкилоти томонидан мусика оламининг йирик форуми сифатида эътироф этилган хар йили анъанавий тарзда утказилиниб келинадиган "Шарк тароналари" мусика фестивали бу йил хар йилгидан хам файзли ва жозибали утди. Президентимизнинг 2019 йил 26 февралдаги карорига мувофик

Самарканд шахрида 2019 йилнинг 26-30 август кунлари "Шарк тароналари" халкаро фестивалини ун иккинчи марта утказиш буйича чора тадбирлар режаси белгилаб берилди. Маълумки, "Шарк тароналари" Халкаро мусика фестивалидан кузланган асосий максад - халклар уртасида дустлик ришталарини мустахкамлаш, дунё тинчлиги, халклар уртасида дустлик ва ахилликни кенг таргиб этиш, Шарк халклари мусика санъатларини ривожлантириш ва унинг ахамиятини янада ошириш, Узбекистон хамда бошка давлат халкларининг мусика санъати анъаналарини камраб олиш, улар билан якиндан илмий ва ижодий мулокотлар ва хамкорлик килиш, Шарк мамлакатлари мусика санъатининг анъаналарини асраш, маданий мулокотни янада ривожлантириш, Шарк халклари анъанавий мусика санъати сохасидаги илмий урганиш ва изланишларни хамкорликда амалга ошириш, узаро тажриба алмашиш, давра сухбати, такдимот ва махорат дарсларини ташкил этишдан иборат. "Шарк тароналари" ун иккинчи халкаро мусика фестивалининг бу йилги дастурига бир канча янгиликлар киритилди. Фестивалга 80 га якин давлатдан хонанда ва созандалар, бадиий жамоа ва ансамбллар, санъат ва мусикашунослар иштирок этдилар.

Шу уринда таъкидлаш жоизки юртимизнинг яна бир кадимий ва хамиша навкирон булган Кукон шахри 2019 йил 10-15 сентябрь кунлари яна бир халкаро фестивалга мезбонлик килди. Узбекистон Республикаси Президенти Ш.М.Мирзиёевнинг 2018 йил 1 ноябрдаги "Халкаро хунармандчилик фестивалини утказиш тугрисида"ги карорига мувофик Куконда биринчи халкаро хунармандчилик фестивали утказилди. Эътиборли жихати, жахон хунармандчилик Кенгашининг 2019 йилнинг 23 июлидаги карорига кура, Кукон шахрига ёгоч уймакорлиги буйича Хунармандчилик шахри макоми берилган. Шу кунгача жахоннинг турли мамлакатларидаги 35 та шахар мазкур макомга сазовор булган. Кукон шахри Мустакил Давлатлар Хдмдустлигига аъзо давлатлар ичида биринчи булиб ушбу руйхатга киритилди. Фестивалда Узбекистоннинг 153 туманидан хунармандчиликнинг 34 йуналиши буйича 1116 нафар хунарманд ва 87 нафар ташкилотчилар иштирок этди. Фестивалда 78 та давлатдан хунармандчиликнинг 29 та йуналиши буйича 200 га нафарга якин хорижлик хунармандлар катнашдилар. Шунингдек, фахрий мехмон сифатида 40 нафарга якин юкори мартабали хорижлик давлат арбоблари ва олимлар иштирок этдилар. Фестиваль доирасидаги ташкил этилган илмий-амалий конференцияда 24 давлатдан 28 нафар хорижлик олимлар ва 6 нафар Узбекистонлик олим иштирок этишди. Бу хам Узбекистонда халк амалий санъатини асраб-авайлашга булган эътиборнинг накадар кучлилигидан далолат беради.

Юкоридагилардан куринадики бугунги кунда Узбекистон Республикасида санъат ва маданият сохасига хар доимгидан хам эътибор катта. Узбек миллий санъати ва маданиятини асраб авайлаш ва уни келажак авлодга етказиш

SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 2 I ISSUE 2 I 2021

ISSN: 2181-1601

Узбекистан халки олдида турган долзарб вазифаларидан биридир. Уни амалга ошириш эса миллатнинг хар бир зиёли вакили олдидаги мукаддас бурчдир. Зеро Узбекистан Президенти Ш.М.Мирзиёев таъкидлаганидек "Бизнинг хавас килса арзийдиган буюк тарихимиз бор. Хдвас килса арзийдиган улуг аждодларимиз бор. Хдвас килса арзийдиган бекиёс бойликларимиз бор. Ва мен ишонаман, насиб этса, хавас килса арзийдиган буюк келажагимиз, буюк адабиётимиз ва санъатимиз хам албатта булади"

REFERENCES

[1] Nazirbekova, S. B., Talipov, N. N., & Jabbarov, R. R. (2019). Described the Educational, Scientific, and Educational Institutions of the Miniature. International Journal of Progressive Sciences and Technologies, 15(2), 364-367.

[2] Khamidovich, T. N., Nozimovich, T. N., Ibrohimovna, Y. N., Ravshanovich, J. R., & Kholmuratovich, M. K. (2019). Development of students' creative abilities through teaching "landscape painting". Journal of Critical Reviews. ISSN, 2394-5125.

[3] Valiev, A. (2021). About the features of the perspective of simple geometric shapes and problems in its training. Збгрник наукових праць SCIENTIA.

[4] Bulatov, C. S., & Jabbarov, R. R. (2010). Philosophical and psychological analysis of works of fine arts (monograph). Science and Technology Publishing House.

[5] Kholmuratovich, M. K., Mardanaqulovich, A. S., Ravshanovich, J. R., Sharifovna, K. U., & Shodiyevna, B. O. (2020). Methodology of Improving Independent Learning Skills of Future Fine Art Teachers (On the Example of Still Life in Colorful Paintings). International Journal of Psychosocial Rehabilitation, 24(05).

[6] Jabbarov, R. (2019). Formation of Fine Art Skills by Teaching Students the Basics of Composition in Miniature Lessons. International Journal of Progressive Sciences and Technologies, 17(1), 285-288.

[7] АХМЕДОВ, Т. (2020). Жамият ва инсон: дахлдорлик ва юксалиш омиллари. Архив Научных Публикаций JSPI.

[8] Ochilova, B. (2020). ИЖТИМОИЙ ЖАРАЁНЛАР ФУНКЦИОНАЛЛАШУВИНИНГ МАЬНАВИЙ АСОСЛАРИ ВА ОМИЛЛАРИ. Архив Научных Публикаций JSPI.

[9] Axmedov, T. (2020). Узбекистонда маънавий ислохотлар жараёнини телевидениеда ёритилиши. Архив Научных Публикаций JSPI.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.