CC BY
25
УДК 612.42
А.Д. СОКОЛОВ, Е.М. РОСЛЯКОВА, Т.О. АБДИРОВА, А.Н. КОЖАНИЯЗОВА
С.Ж. Асфендияров атындагы Крз¥МУ, Алматы ;.,^аза;стан
АЛМАТЫ ЖЭНЕ АЛМАТЫ АЙМАГЫНДАГЫ ТШ РГЫНДАРЫНЫН НАГ ЫЗ ЖАСЫН ЗЕРТТЕУ
Алматы аймагындагы тургындардын нагыз биологиялы; жасын зерттеу. Ом'р жасын узарту эд/'стер/'н ;уру Yшiн усыныстарды вндеу ма;сатында, агзалар жYйесiнiн функционалды;жагдайын аны;тайтын тесттерд'1 ;олданып, эр тYPлi топтагы тургындардын ;артаю кезендер'ш аны;тауга мYмкiндiк бередi. ТYйiндi сездер: жас, журек-цантамыр жYйесi, функционалды; сынамалар.
Картая - регрессивт жэне прогрессивт тенденциеларын бiрiктiретiн, шш карама-карсылык н рдют, онык даму мезгтш, тiрi агза дамуынык бiр жагын кэ рсететш, кн рделi биологиелык н рдк (жака бейiмделу тетттершщ кщ рылуы). БШ Ш тэжiрибесi бойынша Казахстан картая каркыны жогары елдер катарына енiп отыр. Олардык болжамы бойынша 2050 жылы елiмiзде 25%карт адамдар болады деп кн тiлiп отыр. Статикалык мэлiметтерге сэйкес, Казахстан Республикасындагы орташа э мiр сн ру щ зактыгы 2004 жылы 65,8 жасты, 2015 жылга дейiн бщ л кэ рсеткiштi 70 жас декгежне дейiн, ал 2030 жылы 75,7 жаска дейiн кэ теру жоспарланып отыр. Жеке адамнык денсаулыгына диагностика жн ргiзуде онык интегралдык критерилiк багалау болуы макызды болып табылады. Картаядык биологиелык каркыны кэ рсеткiшi осындай критерилердщ бiрi болып табылады. Ол ерекше экологиелык жэне кэсттт шарттарына бежмделудщ тиiмдiлiгi жэне денсаулык жагдайын сипаттайтын накты кэ рсеткiш бола алады (Церковнае Е.В., Нефедова А.Л., Осипов В.Н., Миргород 0.А.,2011,
жартысында кек таралган, картая н рдiсiн тездетiп, уакытынан ерте картаяга жэне э лiмнiк э мiрдiк биологиелык шегiне жетуiне алып келедГ Сондыктан да, патологиелык н рдiстердi ерте аныктап ескерту жэне емдеу к-шаралар кешенiндегi ерте картаядык алдын алуга багытталган макызды кезек болып табылады (Безруков В.В, Ахаладзе Н.Г, 2001, 2003,2009; Анисимов В.Н,, 2005). Биологиелык жасты аныктау «казiрri дэуiрдегi осы жастагы денi сау адамдардык кэ рсеткiштерiмен сэйкестiгiмен салыстырганда, жеке тщ лганык жагдайы кэ рсеткштершщ жиынтыгы, щ лттык, географиелык жэне экономикалык шарттардык болуымен аныкталады» (Чеботарев Д.Ф, Минц А.Г., 1978).БЖ кэ рсеткiшi агзанык жагдайын сипаттайтын э ткенге шолу жасайтын кэ рсеткштермен аныкталады.Дегенмен, (1-БЖ) «э мiрлiк кордык» калганын сипаттайтын, жалпы кэ рсетюшт аныктауга болады. Бщ л «кор» жеке тщ лганык болашак э мiрiнiк щ зактыгын жэне табиги э лiмге дейiнгi
э мiршекдiгiн функционалдык мн мкiндiктер моделi ретшде карастыру кажет. Э зектiлiгi
Мэселенщ экономикалык кэ рiнiсi э зекту себебi э мiр сн ру жасынык щ зактыгынык щ лгаяымен бiрге, денсаулык сактау шыгыны бiрiтiндеп артады. Казакстанда биологиелык жас сипаттамасы жэне жаска байланысты тэуелдi аурулардык дамуына жщ мыстар жн ргiзiлмедi
те болады. Сол себептi гереонтологиенык,
десек
гериатриенык, э мiр сн рудщ белсендi щ зактыгы сщ рактары э зектi болып табылады.
С.Ж. Асфендиеров атындагы КазЦ МУ-де «Казакстандагы егде жастагылардык белсендi щ зак э мiр сн руiн камтамасыз ететiн, картаяга карсы моделiн (багдарламасын) э ц деу» кешендi тапсырыстагы, кафедра аралык багдарлама бекiтiлдi.
Калыпты физиологие кафедрасы «Эр тн рлi топтагы тщ ргындардык денсаулык декгежнщ кэ рсеткiшi жэне биологиелык жасы кэ рсеткiштерiн зерттеу» такырыбы бойынша аталган жщ мыска катысады. Жщ мыс максаты:
Алматы к. жэне Алматы облысынык эртн рлi топтагы егде жастагы тщ ргындардык биологиелык жасын зерттеу. Материалдармен эдютерк
Жобадагы жщ мыс барысында барлыгы 622 сщ хбаткер тексертдк
Клиникалык материалдарды жинау Алматы к. №8 КЕ базасында жн ргiзiлдi - 176 емделушм каралды (онык iшiнде эйелдер - 130 жэне ерлер - 46); Кеген елдi мекенi, Райымбек ауданынык ОМ - 399 емделушм каралды (онык iшiнде эйелдер - 300 жэне ерлер - 99) жэне кайтадан Кеген елдi мекеы, Райымбек ауданынык ОМ - 47 емделушм тексерiлдi (онык iшiнде эйелдер - 38 жэне ерлер - 9).
Багалау экспресс-методика эдiсiмен жн рпзтдк антропометрие кэ рсеткiштерi бойынша БЖ аныктау (Пермь медициналык академиесынык онтогенез лабораториесы) (Белозерова Л.М., 1999) жэне жн рек-кан тамыр жн йесшщ жагдайы биологиелык жасты аныктау сандык интегралдык багалау (В. Н. Каразин атындагы Харьков щ лттык университету Украина транспорт ГЗИжэне профессор В. Г. Шахбазова басшылыгымен Украина те^з медицинасы ГЗИ) бойынша жн рпзтдГ Сщ хбаткерлерде антропометриелык жэне
физиометриелык кэ рсеткiштер (дем алу мен дем шыгаргандагы кеуде куысынык кэ лемi, динамометрие, спирометрие, вестибулерлык тщ рактылык, омыртканык иiлгiштiгi, артериелык кан кысымы, дене салмагы, дем алгандагы тынысты щ стап тщ ру щ зактыгы, статикалык текеспк, кол динамометриесы) аныкталды. Барлык сщ хбаткерлер жыныстык белгiлерi бойынша жэне жас ерекшелттерЫе байланысты 4 топка бэ лiндi (45-54 жас, 55-64 жас, 65-74 жас 75 жасжэнежогары). БЖ ^рек-кимыл аппаратынык жэне жн рек-кан тамыр жн йеанщ жагдайы бойынша аныкталды. БЖ жеке кэ рсеткштершщ мэнi аталган топтарда ТБЖ салыстырылды. Сонымен коса, картая коэффициент (КС) %-бенжэне жас ерекшелт мэртебесi (ЖМ) %-бен, белгiлi жас ерекшелт топтарындагы картая каркыны сипатталатын танымал калыппен аныкталды. Статистикалык мэлiметтер ^
Войтенко В.П., 1991-1996).
Казiргi когамнык э мiр шарты, ауру, э м^р^н^к екiншi
себептерiн аныктайды (Ахаладзе Н.Г., Ена Л.М., 2009). Сонымен, БЖ агзанык жщ мыскерлт, баскаша айтканда
Стьядент бойынша нанты айырмашылыгы анынтап э цделдк
Нэтижелерi жэне олардьщ талкылануы:
Алынган мэлiметтердi талдау бiрде бiр топтагы сщ хбаткерлерде нартаядыц нарныны кенетген
баеулаганын кэ рсеттi. Керiсiнше, нала жэне ауыл аймантын барлын топтагы сщ хбаткерлерде нартаядыц жылдам нарныны байналды.
Кесте 1 - ТБЖ -тан БЖ-на ауытнудыц функционалдын классы
Алматы жэне Алматы облысы ерлер мен эйелдерде ТБЖ жэне БЖ ^рек-нимыл аппаратыныц жагдайы бойынша нартаядыц жылдам нарныны байналды. Кэ рсеткштерЫщ айырмашылыгын анынтау ( БЖ -ТБЖ)жас ерекшелiк топтарын ауытну бойынша функционалдын кластарга бэ луге мн мкiндiк бердi.
эйелдер Алматы наласы Кеген е.м
1оптар Жасы БЖ-ТБЖ Ауытнудыц функц. класы БЖ-ТБЖ Ауытнудыц функц. класы
1 45-54 14,63 V 16,25 V
2 55-64 10,87 V 14,87 V
3 65-74 9,82 V 14,97 V
4 75 ж/е жогары 10,17 V 12,76 V
Ьрлер
1 45-54 16,61 V 15,6 V
2 55-64 11,02 V 12,61 V
3 65-74 4,85 IV 18,09 V
4 75 ж/е жогары 2,52 !!! 13,3 V
Ескерту (жасына байланысты)-! класс -15.0...-9.0ЕЦ жансы топтар; II класс +9.0...+15.0 ЕЦ нашар топтар
Бiрiншi ец жансы топна жататындар нартаядыц нарныны (ТБЖ) популециелын стандартна сай зерттелушiлер алынды. Керiсiнше бесiншi топна нартаядыц нарныны жедел зерттелуштержатады ( мщ нда БЖ орташа БЖ-нан н лкен жас кэ рсететЫдер егни, 9-15 жасна айырмашылынта ).
Тэ ртiншi жэне бесшшл топтарга ецбекке набтетттп тэ мен жэне эртн рлi созылмалы аурулармен ауыратын зерттелуiшiлер жатады. Мщ ндай адамдар мiндеттi диспансерлiк банылауга жэне клинико-инструменталдын мщ к иет тексеруге, госпитализациелауга жатады^здщ нэтижемiз бойынша бщ л Алматы н. эйелдердщ 1-4 жас ерекшелiк топтарыныц жэне ерлердщ 1-3 жас ерекшелiк топтары сщ хбаткерлерi; Кеген е.м. сщ хбаткерлерi толыгымен бесiншi функционалдын топна жатады. Н шiншi функционалдын топна жататын тщ лгаларга (Нартая нарныны популециелын стандарттан айырмашылын жон), жыл сайынгы медициналын э ткiзiлу щ сынылады. Бiздiц зерттеулер нэтижесi бойынша бщ л тщ лгалар 75 жастагы жэне одан жогары жастагы налада тщ ратын ерлер болып табылады.
Кесте 2 - Сщ хбеткерлердН нартая коэффициент!
-8.9...-3.0; III класс -2.9...+2.9; IV класс+3.0...+8.9;■V класс
Бiрiншi жэне екiншi функционалдын класна жататын зерттелушiлер(нартая нарныны баеулаган), арнайы диспансерлiк банылауга медициналын
реабилитациелауга жатпайды. Мщ ндай адамдар шынпады.
Зерттелушмнщ нартая дэрежеан наншалынты жэне нартая коэффициетЫщ (КК) кн нтiзбелiк жас сэйкесшш талнылау н шiн, танымал налыптагы нартая нарнынын сипаттайтын тиiстi БЖ (ТБЖ) БЖ дерект жеке шамасымен салыстыра жасады.
Алынган тексертген мэлiметтердi талдауда (№ 1 Кесте) шартты тн рде нартая нарныны бойынша н ш топна бэ лiндi - 1 топ КК = 1-10%, 2 топ- КК= 11-20%, 3 топ - КК= 21 жэне одан жогары %. Сонымен 1 топна Алматы н. 65 жас жэне одан жогары ерлер, еюншл топна наланыц 55 жас жэне одан жогары эйелдер жатады, наланыц 55-64 жас жэне ауылдын аймантагы 75 жэне одан жогары ерлер жатады. Картая нарнын жылдамдыгы айрынша - 3 топна Кеген е.м. барлын жас ереклелттеп эйелдер жэне 75 жасна дейiнгi ерлер, Алматы н. ерлер мен эйелдер тек бiрiншi жас ерекшЫк тобы (45-54 жас) жатады.
К,ар1ая коэффициени(к,К) %
эйелдер ерлер
Тошар Жасы Алматы н. Кешн е.м. Алматы н. Кешн е.м.
1 45-54 28,55 31,78 32,46 31,19
2 55-64 19,64 26,86 19,87 22,55
3 65-74 16,4 25,14 7,98 29,46
4 75 ж/е жогары 16,09 20,04 3,78 19,76
Ескерту - налыпты жагдайда нартаядыц жылдамдын коэффициент! 0,95 -тен 1,05-ке дей!н болып саналады. 0,95 -1ен тэ мен кэ рсетк!штер - нартаядыц жылдамдыгы баеулаганын кэ рсетедк 1,05-тен жогары кэ рсетк!штер агзаныц тез нартаяын кэ рсетед!.
Жн рек -нантамырлар жн йесi жагдайы бойынша БЖ-ты ерекшелiк мэртебесi (ЖМ) налыпты шепнен асып кетедi.
анынтауда жогарыда аталган нэтижелер беталысы Алматы н. 45-54 жастагы ерлерi жэне облыс эйелдершщ
лайынты болып табылды. Барлын сщ хбаткерлердщ жас (ЖМ 1,19% -га жогары) жас ерекшелт топтарында ЖМ
100%- дан тэ мендт байналады. Калган топтагы сщ хбаткерлерде ЖМ 7-ден 42%-га дейiн жогары, жылдам нартая нарныныныц пайдасын кэ рсетедi. КК мен ЖМ ( кесте 3) салыстыру нартая н рд1сшщ бiрiншiлiк осы немесе баснада жн йеан болжамдауга мн мкiндiк бередi. ^рек-нимыл аппаратыныц биологиелын жасыныц н лкендп нала жэне облыстыц
Бiрнеше ай бойы ББК ( жапондын женьшень) набылдаган, Кеген елдi мекеншщ тщ ргындары екiншiлiк тексеруден э тп, 1 жэне 2 жас ерекшелт топтарындагы эйелдерде, 1 жэне 3 жас ерекшелт топтарындагы ерлерде КК аранатынасы кейбiр оц беталысын кэ рсеттi. 3-шi топтыц ерлерiнде ЖМ аранатынасында кейбiр оц iлгерiлеу байналды.
Алынган мэлiметтерге орай, келесiдей тщ жырымдар жасауга болады-
1.Алматы жэне Алматы облысы ерлер мен эйелдерЫде тiрек-нимыл аппаратыныц жагдайы бойынша ТБЖ жэне БЖ кэ рсеткiштерiнен айнын айырмашылынтары байналды, бщ л нартая нарнынын жылдамдаганын
кэ рсетедi.
2.Барлын сщ хбаткерлердщ нартая коэффициентi мен жас ерекшелт мэртебесi шектеулi шамасы айтарлынтай жогарлаган.
3. Кала мен облыстыц 1 жэне 2 жас ерекшелт топтарында ерлер мен эйелдерде, Кеген е.м. 3 -шм жас ерекшелт екi жыныс топтарында ^рек-нимыл аппаратыныц КК мен ЖМ бойынша биологиелын жас
45-64 жастагы (1 жэне 2 жас ерекшелт топтары) ерлер мен эйелдерде байналады. Сонымен носа, Кеген е.м. ем жыныстагы 3-шi жас ерекшелiк топтары, Алматы н. 3 жэне 4 топтардагы эйелдер мен ерлер сщ хбаткерлерЫде жэне Кеген е.м. 4 топтарында жн рек-нантамыр жн йесшщ бiрiншiлiк нартаяы байналды.
озынтыгы шамамен байналды. Алматы н. 3 жэне 4 топтардагы эйелдер мен ерлер жэне Кеген е.м. 4 топтар сщ хбаткерлерЫде жн рек-нантмыр жн йесшщ бiрiншiлiк нартаяы байналды.
4.Алматы н. 1-4 жас ерекшелiк эйелдер топтары жэне 1-3 жас ерекшелт ерлер топтары, сонымен носа Кеген е.м. сщ хбаткерлерЫщ функционалдын жагдайын анынтауда толыгымен 4-5 функционалдын класна жататындыгын кэ рсеттi. Мщ ндай тщ лгалар, аурулардыц пайда болуы, ецбеккерлт тэ мендiгi жэне э лiм аранатынасы, мiндеттi диспансерлiк банылауга жэне мщ к иет клинико-инструменталды тексеруге жатнызылады. 5.3 -шм функционалдын класна жататын, налада тщ ратын 75 жастан жогары ерлердi (нартая нарныны популециелын налыптан айырмашылыгы жон), жыл сайынгы медициналын банылаудан э ткiзiлу щ сынылады. 6.Картая нарныны жогарлаган тщ лгаларды толыннанды анынтау н шш (4 жэне 5 функционалдын ауытну класына жататындарды), геронтологие орталыгын жэне геронтологиелын кабинеттердi ашу щ сынылады.
Кесте 3 - Сщ хбаткерлердН нартая коэффициент!
вйелдер (КК-ЖМ) % Ерлер (КК-ЖМ) %
Топтар Жасы Алматы н. Кеген е.м. Алматы н. Кеген е.м.
1 45-54 20,0777 25,4173 23,6051 25,8008
2 55-64 7,35759 13,9198 5,16179 12,6336
3 65-74 -11,095 1,66825 -10,179 8,56164
4 75 ж/ежогары -15,141 -7,7047 -23,796 -19,222
СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ
1 АхаладзеН. Г.Оцшка темпу старшне, стану здоров'е i життюздатностiлядининаосновiвизначеннебiологiчноговiку: дисс... д-ра наук: 14.03.03 / Микола ГеоргшовичАхаладзе. - КиТв, 2007. - 284 с.
2 Ахаладзе Н. Г. Биологический возраст человека. Оценка темпа старение, состоение здоровье и жизнеспособности. -Киев, 2009 -187с.
3 Ахаладзе Н. Г Определение биологического и кардиопульмонального -«Проблемы старение и долголетие» - научно-Булич Э.Г. Здоровье человека. / Э.Г. Булич, И.В. Муравов. - К.: Олимпийскае литература, 2003. - С. 276-277.
4 Башкирёва А.С. Биологический возраст как интегральный критерий оценки эффективности геропротекторов в медицине труда / А.С. Башкирёва, В.Х. Хавинсон // Биологический возраст: тезисы докладов Всероссийской конф. - Пермь: Перм. гос. мед.академие. - 2000. - С. 13-14.
5 Башкирёва А.С. Влиение биологическоговозраста на профессиональнуя работоспособность. Сообщение I. Биологический возраст и умственнае работоспособность / А.С. Башкирёва, В.Х. Хавинсон // Физиологие человека. -2001. - Т. 27. - № 3. - С. 104-112.
6 Церковнае Е.В. Основные тенденции в динамике состоение здоровье студенческой молодежи и необходимость новых подходов к его сохранения / Е.В. Церковнае //Фчзичневихованнестудетчвтворчихспещальностей. - 2008. - №9. - С. 152156.
7 Позднекова Н.М. с соавт. Современные взгледы на возможность оценки биологическиго возраста в клинической практике Научные обзоры «Фундаментальные исследование», №2, 2011- стр. 17-22
8 Церковнае Е.В., Нефедова А.Л., Осипов В.Н., Миргород О.А Биологический возраст и темпы старение студентов с разным уровнем двигательной активности. // Физическое воспитание студентов - №1 , 2011 - стр.130-132
А.Д. СОКОЛОВ, Е.М. РОСЛЯКОВА, Т.О. АБДИРОВА, А.Н. КОЖАНИЯЗОВА
ИЗУЧЕНИЕ ИСТИННОГО ВОЗРАСТА ЖИТЕЛЕЙ АЛМАТЫ И АЛМАТИНСКОГО РЕГИОНА
Резюме: Биологический возраст определяется как «совокупность показателей состоение индивида, по сравнения с соответствуящими показателеми здоровых лядей этого же возраста. Впервые исследование проводились в Казахстане в рамках заказной комплексной, межкафедральной программы КазНМУ им. С.Д. Асфендиерова «Разработка модели (программы) антистарение в обеспечении активного долголетие лиц пожилого возраста в Казахстане». Дле изучение биологического возраста применелись тесты, определеящие функциональное состоение систем органов, что позволеет выевить этапы старение у различных групп население с целья разработки рекомендаций по формирования способов продление жизни.
Ключевые слова: возраст, сердечно-сосудистае система, функциональные пробы.
A.D. SOKOLOV, E.M. ROSLIAKOVA, A.N. KOZHANIYAZOVA, T.S ABDIROVA TRUE AGE POPULATION BIOLOGY ALMATY REGION
Resume: Biological age is defined as "a set of indicators of the state of the individual, as compared with those of healthy people of
the same age. First studies were conducted in Kazakhstan in the framework of customized integrated, interdepartmental program KazNMU them. SD Asfendiyarov "The development of the model (the program) to provide anti-aging active longevity of the elderly in Kazakhstan."To study the biological age of the tests applied, determining the functional state of the organ systems that can identify the stages of aging in different population groups in order to develop recommendations for promoting ways to prolong life. Keywords: age, blood, circulation, functional tests.
