CC BY
4
Vestnik KazNMU №3-2018
Ж.А. Ермаханова, М.Э. Бвлешов, Н.К. Тузельбаев
Международный Казахско-турецкий университет имени Ходжи Ахмеда Ясави, г.Туркестан
ОЦЕНКА ОПТИМИЗАЦИИ ПМСП СТАРШЕ ТРУДОСПОСОБНОГО ВОЗРАСТА СРЕДИ НАСЕЛЕНИЯ ЮКО
Резюме: в статье дана оценка материалы по всему миру, долговечность жизни среди населения, снижение рождаемости приводит к увеличению доли пожилых людей, а также экономической и демографической нагрузке на население трудоспособного возраста, предоставлена система оптимизации срочных вопросов привлечения пожилых людей в общественное производство. Ключевые слова: демография, нетрудоспособность, пожилые люди, возростная структура, первичная медико-санитарная помощь.
J.A. Ermakhanova, M.A. Boleshov, N.K. Tuzelbaev
Akhmet Yassawi International Kazakh-Turkish University, Tu^stan с.
ASSESSMENT OF OPTIMIZATION PRIMARY HEALTH CARE FOR THE ELDERLY OF THE WORKINGAGE AMONG THE POPULATION OF THE SOUTHERN KAZAKHSTAN REGION
Resume: the article assesses materials around the world, the longevity of life among the population, the decline in fertility leads to an increase in the proportion of older people, as well as the economic and demographic burden on the working-age population, provided a system for optimizing the urgent issues of involving older people in social production Keywords: demography, disability, elderly people, age structure, primary health care
УДК 616.1:314
Ж.А. Ермаханова, М.Э. Бвлешов, Н.К. Тузельбаев
Кожа Ахмет Ясауи атындагы Халыцаралык цазак,-тур1к университетi
Турюстан цаласы
ЕЦБЕККЕ ЦАБ1ЛЕТТ1 ЖАСЫНАН АСЦАН Т¥РFЫНДАРДЫH, АУРУШАНДЬЩ
К9РСЕТК1ШТЕРШ ТАЛДАУ
Мацалада ОцтYстiк Казацстан облысында туратын егде жастагы адамдардыц денсаулыц жагдайын багалау бойынша демографиялыц кврсетюштер, аурушацдык, мYгедектiкжэне влiм кврсеткiштерi алынды.
TyrnHdi свздер: демографиялыц кврсеткштер, ецбекке жарамсыздыц егде жастагы тургындар, аурушацдык, мYгедектiк
Зерттеу мандаты: Оцтустж Казакстан облысында туратын егде жастагы адамдардыц денсаулык жагдайын багалау бойынша демографиялык керсеткштер, аурушацдык, мугедектж жэне eлiм-жiтiм кeрсеткiштерi зерттеу. Зерттеу нэтижелерк Аурушацдык керсеткМ тургындардыц денсаулыгын на;ты сипаттайтын аса мацызды сына;тыц бiрi болып табылады. Fылыми зерттеу жумысыныц нысаны ретшде аурушацдык керсеткМ ете KYрделi байланыстагы тусшж ретшде бiрiншiлiк аурушацдыкты аурулардыц таралуын, емханага каралуга байланысты аньщталган аурушацдык жэне кешендi медициналык тексеру барысында аньщталган аурушацдык кврсеткiштерiн бiрiктiредi. Егде жастагы тургындардыц сыркаттылыгы жайлы статистикалык деректер ресми тYPде 2010 жылдан бастап жарык кере бастады. Алайда бул кврсеткiштердiц кепжылдык децгейшщ даму багытын аныктамай, оныц курамдык, жастык-жыныстык, элеуметтiк-
турмыстык, экономикалык жэне экологиялык ерекшелiктерi туралы тужырымдама шыгаруга мYмкiн емес. 1 кестедеп мэлiметтерге осы элеуметтiк топтыц аурушацдык керсеткiшi негiзiнен кан айналу ЖYЙесi ауруларынан куралгандыгы байкалады. Осы аурулардыц аурушацдык керсеткшшщ калыптасуына косатын Yлес салмагы 31,52% курады (1393,23%оо0).
Екiншi рангалык орында зэр-жыныс ЖYЙесi аурулары (13,79% немесе 610,22%) орналаскан, ал Yшiншi рангалык орында ас корыту органдарыныц аурулары жайгасса (11,91% немесе 526,20%оо), тертiншi рангалык орынга тыныс алу органдарыныц (11,53% немесе 509,13%о) аурулары орналаскан. Егде жастагы тургындардыц аурушацдык керсеткшшщ курамында нерв ЖYЙесi мен сезiм органдарыныц аурулары (8,21% немесе 364,51%о) айтарлыктай мацызды рангалык орын алады.
Кесте 1 - Егде жастагы тургындардыц бiрiншiлiк аурушацдыгыныц курамы мен жиiлiгi (осы жастык топтагы 1000 адамга балап
Элеуметтж топтар Аурулар классы Егде жастагы тургындар
% 1000адамга балап есептегенде
I. Жеке инфекциялык жэне паразитарлык аурулар 12,3 50,84
II. К^атерл1 iсiктер 2,09 97,76
IV. Эндокриндж ЖYЙе аурулары 4,83 210,80
VI. ЖYЙке ЖYЙесi аурулары 2,09 94,76
VIII. Сезiм мYшелерiнiц аурулары 6,12 269,75
IX. Кан айналу ЖYЙесi аурулары 31,52 1393,23
X. Тыныс органдарыныц аурулары 11,53 509,13
XI. Ас корыту органдарыныц аурулары 11,91 526,20
XIII. СYЙек-булык ет и дэнекер тшшщ аурулары 6,63 291,86
XIV. Несеп-жыныс ЖYЙесi аурулары 13,78 610,22
XIX. Жаракаттар, улану жэне сырттай эсер ететiн себептерден туындайтын езгерiстр 3,71 163,62
8зге аурулар 4,78 212,21
Вестник Ка^НЖУ №3-2018
Корытынды
100,0
4430,2
Ецбек ету жасынан ас;ан тургындардыц суйек булшы;ет жэне дэнекер тiнiнiц ауруларыныц (6,63% жэне 291,86%о0) мацызы да арта тусуде. Ал жара;аттар, уланулар жэне сырттай эсер ететш себептерден туындайтын взгерiстердiц (3,71% жэне 163,62%%о0) децгейi де айтарлы;тай жогары болып шы;ты.
Емдеу-профилактикалы; уйымдарга (емханалар, дэрiгерлiк амбулаториялар) егде тургындардыц ;аралуы бойынша аны;талган аурушацды; (аурушацды;) олардыц денсаулыгы туралы аса мацызды мэлiмет беретiн деректi материалдардыц ;атарына жатады.
Бул кврсеткiштер аурушацды; о^шаларыныц таралуын на;ты кврсететiн жэне профилактикалы;-сауык;тыру шараларын ;урастырудыц негiзгi квзi болып табылады. Сонды;тан да, бiздiц алдымызга ;ойган мiндеттерiмiздiц бiрi, егде жастагы тургындардыц емханалы; уйымдарга, аурушацдыада байланысты ;аралу кврсеткiшiн зерттеу деп керсетыдь ОцтYCтiк Казахстан облысыныц егде жастагы тургындарыныц емдеу-профилактикалы; уйымдарга ;аралуы бойынша аныщталган аурушацды; кврсеткiшi 7332,09%0 ;урады. Осыган Караганда егде жастагы тургындардыц емханага ;аралу децгейi 1 адамга балап есептегенде 2,4 санына тец болып шы;ты. Емдеу-профилактикалы; уйымдарга егде жастагы адамдардыц ;аралу себептершщ iшiнде вткiр аурулар мен жара;аттар жэне созылмалы патологиялардыц ас;ыну о;игалары болып табылады.
Квцiл бвлетiн мэселе, егде жастагы тургындардыц созылмалы ауруларга байланысты емханалы; уйымдарга ;аралу о^шалары вткiр ауруларга байланысты олардыц ;аралуынан 3,72 рет жогарылыгы болып отыр. Кестедегi деректерге ;араганда, ;аралуга байланысты аурушацды;тыц ;урамы бiрiншi кезекте ;ан айналу органдарыныц ауруларынан (3101,04%оо0) тYзелетiндiгiн кврсеттi. Осы патологиялар бойынша ер кгалердщ емдеу-профилактикалы; уйымдарга ;аралуы ерлер арасында 3553,86%0 немесе олардыц емханага ;аралуыныц 43,52% ;ураса, эйелдердiц кврсеткiшi 2608,34%%о0 - дi немесе олардыц емханага ;аралуыныц 40,62% ;урады. Бас;аша айт;анда ер кiсiлер мен эйелдердiц емханага ;аралуыныц негiзгi себебi ;ан айналу ЖYЙесiнiц аурулары болып отыр. Ер кгалердщ амбулаторлы;-емханалы; емханага ;аралу себебi ретiнде екiншi рангалы; орында ас ;орыту ЖYЙесi аурулары (126,13%0 немесе олардыц ;аралу себебiнiц 15,39% ;ураса) орналасса, эйелдер арасында зэр-жыныс ЖYЙесi аурулары (1290,98%0 немесе 20,1%) жайгас;ан. Ер кiсiлер арасында Yшiншi рангалы; орында зэр-жыныс ЖYЙесi аурулары (1091,92%0 немесе 13,42%) болса, эйелдер арасында онкологиялы; патологиялар (675,16%оо0 немесе 10,49%) орналас;ан болып шы;ты. Ал, тертшшi рангалы; орында, ер кiсiлер арасында тыныс алу органдарыныц аурулары (884,59%00 немесе 10,79%) болса, эйелдер арасында (617,02%0 немесе 9,58%) инфекциялы; жэне паразитарлы; аурулар жайгаск;ан. Бесiншi рангалы; орынга ерлердiц арасында ;атерлi iсiктер (392,34%%о0 немесе 4,78) шы;са, эйелдер арасында (357,96%%о0 немесе 5,62%) тыныс алу органдарыныц аурулары жайгасты. Сонымен, ер кiсiлердiц емханалы; уйымдарга аурушацды; туралы ;аралуы эйелдерге ;араганда 1,29 есе жогары екендiгi бай;алады (ерлерде - 8177,01%0, эйелдерде - 6415,98%%о0). Айырмашылы; шынайылыгы ете жогары жэне Р<0,001 тец болып шы;ты. Ер кгалер ;ан айналу ЖYЙесi ауруларымен (3553,86±263,93%0 жэне 2608,34±185,620%о0), тыныс ЖYЙесi органдары патологияларымен (884,59±28,03%0 жэне 357,96±42,82%0), жара;аттану, улану жэне сырттай эсер ететш себептерден туындайтын езгер^термен (307,71±40,47 жэне 183,34±35,300%о0) емханага жиi ;аралатындыгы аны;талды.
Ал эйелдер ер кгалерге ;араганда инфекциялы; жэне паразитарлы; ауруларга байланысты (617,02±44,38%0 жэне 322,96±41,03%(га) 2 есе жш, ;атерлi iсiктер бойынша (675,16±44,39%0 жэне 392,34±42,830%о0) 1,7 есе жш, зэр-жыныс ЖYЙесi аурулары бойынша (1290,98±56,07%0 жэне 1091,92±27,84%0) 1,2 есе жш ;аралгандыгы белгiлi болды.
Зерттеу барысында ецбек ететiн егде жастагы тургындардыц квцiл KYЙi мен денсаулыгы ецбек етпейтiн егде жастагы адамдардыц квцiл KYЙiмен денсаулыгынан айтарлы;тай жа;сы екендiгi аны;талды. Олардыц белсендшп жогары. Ецбек ету егде жастагы адамдарга тэртiп, ;огамга ;ажеттыж сезiмiн жэне взiн керсетуге жагдай тугызады. Жумыс ат;ару егде адамныц бар бос уа;ытын алады, езiнiц ;огамдык; ортадагы жагдайы туралы философиялы; ойларга кетуге уа;тысы жо; езiн-езi аяушылыада муршасы келе бермейдi, езiнiц езшщ жасты; шагы туралы ойлай алмайды. Ал ез денсаулыгына байыпты ;арау, психологиялы; тургыда салма;тылы;, емiрге деген ;улшыныс кэрiлiктiц де ;ызы;ты кезецге айналуына жагдай тугызады.
Осы айтылган ;агидаларга сай ецбек ететiн жэне жумыспен айналыспайтын егде жастагы тургындардыц емханага ;аралуы бойынша аны;талган аурушацды; керсеткiштерiн салыстыра отырып, зерттеу нэтижелерш салыстыру ;ызы;тыруы. Зерттеу барысында алынган нэтижелерге ;араганда, ецбек ететiн жэне ецбек етпейтш тургындар арасында емханага ;аралу бойынша тYзелген сыр;аттану (аурушацды;) керсеткiштерiнiц негiзгi себебi ретiнде ;ан айналу ЖYЙесi аурулары орналас;ан. Ецбек ететш егде жастагы тургындардыц емханалы; уйымга ;аралуы бойынша сыр;аттану себебi ретiнде ;ан айналу ЖYЙесi аурулары 24,12% ;ураса, (ер кiсiлерде 34,46%, эйелдерде 15,23%), ецбек етпейтшдер арасында 50,62% дейш жеттi (ер исшерде 48,63% болса, эйелдер арасында 54,82%). Екiншi рангте екi топта да зэр-жыныс ЖYЙесi патологиялары (22,63% жэне 13,62%) орналас;ан. Бул жерде ецбек ететш ер иалердщ зэр-жыныс ЖYЙесi аурулары мен ауруыныц ;урамындагы Yлес салмагы 19,32% ;ураса, ецбек етпейтш ер иалердщ Yлес салмагы 14,64% дейш жетть Ал ецбек ететш эйелдердщ осы аурулар бойынша Yлес салмагы 25,54% ;ураса, ецбек етпейтш эйелдердщ Yлес салмагы 11,53% ;урап отыр.
Ецбек ететшдер арасында таралган осы ;орыту ЖYЙесi аурулары ер кiсiлерде 18,15% ;ураса, тыныс алу ЖYЙесi аурулары 9,56% тYзесе, ;атерлi iсiктердiц Yлес салмагы 8,72% дейiн жетiп отыр. Ал осы топтаны ас ;орыту ЖYЙесi ауруларыныц Yлесс алмазы 18,12% болып шы;ты. Ецбек ететiн егде жастагы эйелдер емханалы; уйымга кебнесе зэр-жыныс ЖYЙесi аурулары (25,54%), ас ;орыту патологиялары (21,54%), ;ан айналу ЖYЙесi аурулары бойынша ;аралса, ецбек етпейтш эйелдердщ басым белiгi ;ан айналу ЖYЙесi аурулары (54,82%), зэр-жыныс органдары патологиялары (11,53%), ;атерл1 iсiктер (9,14%) бойынша емханага керiнген.
Екi топта да 4 жэне 5 рангалы; орында тыныс алу органдары (10,09% жэне 6,73%) мен инфекциялы; жэне паразитарлы; аурулар орналас;ан (10,02% жэне 6,72%). Сонымен, егде жастагы тургындардыц емханалы; уйымдарга аурулары бойынша ;аралудыц Yш жылды; аурушацды; керсеткiшiн сараптау, ер иалердщ аурушацды; керсеткiшiнiц децгеш эйелдердiц керсеткiшiнен на;ты жогары болып шы;ты. Аурушацды; ;урамында ;ан айналу ЖYЙесi, зэр-жыныс ЖYЙесi, ас ;орыту органдары ауруларыныц Yлес салмагы басым орын алады. Егде жастагы ер иалер мен эйелдердiц аурушацды; керсеткшшщ ;урамында ;ан айналу ЖYЙесiнiц аурулары бiрiншi рангалы; орында турса, екiншi рангалы; орынды ер кiсiлер арасында ас ;орыту ЖYЙесiнiц аурулары, ал эйелдерде зэр-жыныс ЖYЙесiнiц патологиялары иелендь Емханалы; уйымдарга ер кiсiлер инфекциялы; аурулар мен 2 есе, ;атерл1 iсiктермен 1,2 есе эйелдерге Караганда кем ;аралган. Ецбекпен ;амтылмаган егде жастагы тургындардыц арасында ецбекпен ;амтылган осындай тургындардыц арасында ;араганда ;ан айналу ЖYЙесi аурулары, тыныс алу органдарыныц аурулары жэне ;атерл1 iсiктер бойынша сыр;аттану на;ты жогары. Цорытынды. ОцтYCтiк Казахстан облысыныц аумагында туратын халы;тыц саны 2017 жылдыц басында 294 0869 адамды ;урады. ОКО хал;ыныц жалпы саны 2010-2017 жылдар кезецiнде 336,2 мыц адамга улгайды.
Vestnik KazNMU №3-2018
Сонымен катар, елiм-жiтiм коэффициентiнiц тшсл жас топтарындагы халыктыц 1000 адамына балап есептегенде2007 жылдагы 7,43 окигадан, 2017 жылы - 6,89-окигага дейiн темендегендiгi аныкталды (5 сурет). Егде жастагы зерттелген кезецде адамдардыц елiм-жiтiм коэффициентi ецбекке кабiлеттi жастагы адамдардыц
керсеткiшiнiц темендеу YPдiсiнен орта есеппен 6,8 есе асып тYCтi. ОцтYCтiк Казакстан облысыныц егде жастагы адамдары мен ецбекке кабiлеттi адамдардыц елiм себептерiнiц курылымын салыстырмалы тYPде сараптау барысында елеулi айырмашылыктар байкалды.
ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1
1 Арьев, А.Л. Актуальные проблемы гериатрии. Сборник научных трудов, посвященных 15-летию кафедры гериатрии СПбМАПО. - СПб.: СПбМАПО, 2001. - 263 с.
2 Астафьева, П.Г., Гамова, И.В. Медико-социальный мониторинг качества жизни ветеранов старческого возраста с нарушениями функции дыхательной системы // Клиническая геронтология. - 2009. -№ 6(7).- С.40-48.
3 Yancy W.S. Patient satisfaction in resident and attending ambulatory care clinics/ W.S. Yancy, D.S. Macpherson, B.H. Hanusa, G.E.Switzer, R.M. Arnold, R.A. Buranosky, W.N. Kapoor // J. Gen. Intern. Med. - 2001. - Vol.16., №11. - P. 755-762.
4 Terzaghi, D. Senior Policy Associate, Health Reform: Issues for State Governments, National Association of State Medicaid Directors, American Public Human Services Association, 2010.
5 Freedman V.A. Disability and home care dynamics among older unvaried Americans // J. Gerontol. Social Sei. - 2004. - Vol. 59B, №1. -P.25-33.
6 G. Akner. Geriatrie medicine in Sweden: a study of the organisation, staffing and care production in 2000-2001 // Age Ageing. - 2004. -Vol. 33., №4. - P. 338-341.
7 Heikkinen, R.-L. Службы первичной медико-санитарной помощи для пожилых в шести европейских странах в начале 80-х годов. Здоровье, образ жизни и обслуживание пожилых. Общественное здравоохранение в Европе. WHO. - М.: Медицина, 1992. - 212 с.
8 Mann C., Artiga, S. New Developments in Medicaid Coverage: Who Bears Financial Risk and Responsibility? Kaiser Commission on Medicaid and the Uninsured. - Geneva: 2006. - 62 р.
9 Белоконь, О.В., Иванкова, Л.В., Стародубов, В.И., Лукашев, А.М., Бугрова, Е.М. Оптимизацияадреснойпомощипожилымнаосноведанных от населения (Медико-социальный аспект) // Альманах по геронтологии. - 2003. - №1. -С. 7-13.
10 Белоконь, О.В., Костенко, Т.Н. Роль социальных служб в жизни старшегопоколения // ГлавВрач. - 2007. - №5. - С. 96-102.
11 Белоконь, О.В., Мерекина, Л.А. Влияние образа жизни семьи на качество жизни пожилых // ГлавВрач. - 2007. - №2. - С. 91-95.
Ж.А. Ермаханова, М.Э. Белешов, Н.К. Тузельбаев
Международный казахско-турецкий университет имени Ходжи Ахмеда Ясави, г.Туркестан
АНАЛИЗ ПОКАЗАТЕЛЕЙ ЗАБОЛЕВАЕМОСТИ СРЕДИ НАСЕЛЕНИЯ СТАРШИХ ТРУДОСПОСОБНОГО ВОЗРАСТА
Резюме: В статье анализируются демографические показатели, заболеваемость, инвалидность и уровень смертности пожилых людей, проживающих в Южно-Казахстанской области.
Ключевые слова: демографические показатели, нетрудоспособность, пожилые люди, заболеваемость, инвалидность.
J.A. Ermakhanova, M.A. Boleshov, N.K. Tuzelbaev
Akhmet Yassawi International Kazakh-Turkish University, Turkestan c.
ANALYSIS OF THE INDICATORS OF MORBIDITY AMONG THE POPULATION OF THE SENIOR MUCH MUCH AGE
Resume: The article analyzes demographic indicators, morbidity, disability and mortality rates of elderly people living in the South-Kazakhstan region.
Keywords: demographic indicators, disability, elderly people, morbidity, disability.
УДК 616.132.2:614.2(574)
М.А. Камалиев, А.Б. Альмуханова
Акционерное общество «Национальный медицинский университет»
СОВЕРШЕНСТВОВАНИЕ ПЕРВИЧНОЙ МЕДИКО-САНИТАРНОЙ ПОМОЩИ БОЛЬНЫМ С ОСТРЫМ КОРОНАРНЫМ СИНДРОМОМ В РЕСПУБЛИКЕ КАЗАХСТАН
Ведущей причиной смерти в мире и Республике Казахстан являются сердечно-сосудистые заболевания, причем распространенность их возрастает. Для снижения заболеваемости и смертности от острого коронарного синдрома необходимо совершенствование не только высокотехнологичной специализированной, но и первичной медико-санитарной помощи населению, в первую очередь, за счет улучшения процесса взаимодействия сторон, где с одной стороны находится кардиологический пациент, а с другой - врачи амбулаторно-поликлинических организаций. Наряду с дальнейшим повышением качества и эффективности медицинских мероприятий необходимо расширение информированности населения о профилактике и лечении сердечно-сосудистых заболеваний. Ключевые слова: болезни системы кровообращения, острый коронарный синдром, первичная медико-санитарная помощь.
Актуальность. Сердечно-сосудистые заболевания (ССЗ) оценкам, в 2015 году от ССЗ умерло 17,7 миллиона человек,
являются основной причиной смерти во всем мире. По что составило 31% всех случаев смерти в мире. Более 75%
