CC BY
8
ЦЕМЕНТ 0НД1РЮ Ж¥МЫСШЫЛАРЫНЫН МЕДИЦИНАЛЫК-ДЕМОГРАФИЯЛЫК М1НЕЗДЕМЕС1
К.К Тогызбаева, A.C. Каракушикова, Ж.Д. Бекмагамбетова, Л.С. Ниязбекова, Ж.С. Жилкибаева, Л.Б. Сейдуанова, Д.Д. ЖYнiстаев, А.Р. Мадигулов, А.Б. Нуршабекова, Ш.К. Мырзахметова С.Д. Асфендияров атындагы Казак улттык медицина университету ецбек гигиенасы кафедрасы
ТYйiн Цемент eндiрid жумысшыларыныц жыныстык-жастык жэне кэсiптiк-eндiрiстiк ерекшелiктерi олардыц арасында тараган аурулардыц децгей мен курамына катты эсерiн тигiзедi.Осы ерекшелiктердi жан-жакты зерттеу тек кана аурулардыц эпидемиологиясын аныктау Yшiн емес, жумысшылар арасында сауыктыру, емдеу жэне профилактика шараларын тиiмдi уйымдастыруга кажет.
Ty йiндi с е здер : жыныс, жас, к э ст, e ндiрiс
THE MEDICAL-DEMOGRAPHIC CHARACTERISTIC OF WORKERS OF CEMENT MANUFACTURE
K.K. Toguzbayeva, A.S. Karakushikova, Zh.D. Bekmagambetova, L.S. Niyazbekova, Zh.S. Zhilkibaeva, L.B. Seyduanova, D.D. Zhunistaev, A.R Madigulov, A.B. Nurshabekova, S.K.Mirzakhmetova
The Kazakh national medical university named after S.D.
Asfendiarov, occupational health department
Abstract Gender-age and professional production features
МЕДИКО-ДЕМОГРАФИЧЕСКАЯ ХАРАКТЕРИСТИКА
РАБОЧИХ ЦЕМЕНТНОГО ПРОИЗВОДСТВА
К.К. Тогузбаева, А.С. Каракушикова, Ж.Д. Бекмагамбетова, Л.С. Ниязбекова, Ж.С. Жилкибаева, Л.Б. Сейдуанова, Д.Д. Жунистаев, А.Р. Мадигулов, А.Б. Нуршабекова, Ш.К. Мырзахметова
Казахский национальный медицинский университет им. С.Д. Асфендиярова, кафедра гигиены труда Резюме Половозрастные и профессионально-производственнные особенности влияют на уровень и состав заболеваний, распространенных среди рабочих цементного производства. Всестороннее исследование этих особенностей определяет не только эпидемиологию заболеваний, но и необходимо для организации лечебно-профилактических мероприятий. Ключевые слова пол, возраст, профессия, производство
©ндiрiс жумысшыларыныц жыныстьщ-жастьщ жэне кэаплк-ендр^к ерекш^ю^ олардыц арасында тараган аурулардыц децгей мен курамына Катты эсерш типзетшдт белгЫ. Сонды^ган осы ерекшелЫт жан-жакты зерттеу тек кана аурулардыц эпидемиологиясын аныктау Yшiн емес, сонымен катар ендiрiс жумысшылары арасында сауыктыру, емдеу жэне профилактика шараларын т^мд уйымдастыруга кажет.
1-кестеде кел^ртген деректерге Караганда, цемент ендiрiсiнде ецбек ететiн адамдардыц 89,8% жумысшылар, 6,6% кызметкерлер, 3,6% инженерлт-техникалык кызметтеплер болып шыкты.
Жумысшылардыц 84,8% ер талер, 15,2% эйелдердi курайды. Жумысшылардыц жастык топтар
бойынша таралуында мынандай ерекшелiктер байкалады. Жумысшылардыц 8,8% 20-га дейiнгi жаста, 29,8% 20-29 жаста, 27,9% 30-39 жаста, 25,7% 40-49 жаста, 5,5% 50-59 жаста, ал 2,3% 60 жэне одан жогары жастагы азаматтар болып шыкты.
Жумысшылардыц жыныстык-жастык таралуы да бiршама езгеше: 20 жаска дейiнгi жэне одан аскан жумысшылардыц Yлес салмагы эйелдер арасында (16,2% жэне 13,5%) ерлерге Караганда (7,5% жэне 6,8%) айтарлыктай жогары. Ал езге жастык топтарда ерлердц Yлес салмагы эйелдерге Караганда кeбiрек.
Жалпы, жумысшы ерлердщ аткаратын операциялары эйелдерге Караганда физикалык тургыдан ауыр болгандыктан 20-га жетпеген жастар мен 60-тан аскан азаматтар аса кеп турактамайды.
Кызметкерлердщ 65,3% ер шсшер болса, 34,7%-ын эйелдер курайды. Осы топтагы азаматтардыц непзп бeлiгiн 20-59 жастагы адамдар кураса (ерлердщ 85%, эйелдердщ 88%), 20 жаска дейiнгi жэне 60-тан жогары жастагы адамдардыц Yлес салмагы ер талер арасында 14,9%, ал эйелдерде 12,0% болып шыкты. Сонымен кызметкерлердщ непзп бeлiгiн белсендi ецбек ету жасындагы ерлер мен эйелдер курайды.
ИнженерлЫ-техникалык кызметкерлердщ 53,8% ерлердц, ал 47,2% эйелдердщ Yлесiне тиетiн болып шыкты. Осы кызметкерлердщ арасында 20-29 жастагы азаматтардыц Yлес салмагы 20,6% жетед. Жалпы, ерлер мен эйелдердц 20-59 жаска дейiнгi тобында 79,7% инженерлт-техникалык кызметкерлер ецбек етедi. Цемент eндiрiсiнде ецбек ететiн адамдардыц 85% 20 жаска дешнп (7,4% ерлер, 13,9% эйелдер арасында), 28,9% (29,2% ерлердц, 27,2% эйелдердц Yлесiнде) - 2029 жастагы, 27,5% (28,1% ерлердщ, 24,6% эйелдердц арасында) - 30-39 жастагы 25,1% (26,3% ерлердц, 18,7% эйелдердщ арасында) - 40-49 жастагы, 7,3% (6,6% ерлердц, 10,7% эйелдердщ арасында) - 50-59 жастагы жэне 2,8% (ерлер 2,3%, эйелдер 4,8%) 60-тагы жэне одан жогары жастагы азаматтардан турады. Баскаша айтканда, цемент eндiрiсi жумысшыларыныц арасында белсендi ецбек ету жасындагы адамдар 97,2% курайды екен.
Жумысшылардыц 26,3% кYйдiру цехында, 23,4% унтактау, 16,9% каптау-тасымалдау, 21,8% шиюзат, 11,6% шац аулау цехында ецбек етедi. КYйдiру цехында ецбек ететiн жумысшылардыц 93,8% ерлер, 6,2% эйелдер, унтактау цехындагы ерлердщ Yлес салмагы 90,3% болса, эйелдердц Yлес салмагы 9,7% болып отыр. Каптау-тасымалдау цехындагы жумысшылардыц 78,2% ерлердц Yлесiне тисе, 21,9% эйелдер болып шыкты. Шишзат цехында ецбек ететiн ерлердц Yлес салмагы 84,9% жетсе, 15,1% эйелдердц Yлесiнде. Шац аулау цехындагы ерлердц Yлес салмагы 62,8% болса, 37,2% эйелдердщ Yлесiне тиедi (2-кесте).
КYйдiру цехында ецбек ететiн эйелдердщ 12,5% 1 жылдан 5 жылга дейiн ецбек етсе, 50,0% - 6-10 жыл, 25,0% -11-15 жыл, 12,5% -16-20 жыл ецбек еткен болып шыкты. ¥нтактау цехында ецбек ететш эйелдердщ 40,9%
working in cement production have an impact on the level and composition of the disease among them. A thorough study of these features need not only to determine the epidemiology of diseases, but also for the treatment and prevention
Keywords gender, age, professional, industrial
I-5 жылдыц етЫ болса, 36,4% - 6-10 жыл, 13,6% - 11-15 жыл, 9,1% - 16-20 жыл болып отыр.
Каптау-тасымалдау цехындагы эйелдердщ арасында 1-5 жыл ецбек еткендердщ Yлес салмагы 30,6%, 6-10 жыл ецбек еткендердщ - 25,0%, 11-15 жыл ецбек еткендердщ - 19,4%, 16-20 жыл ецбек еткендердщ - 13,9%, 21-25 жыл ецбек еткендердщ - 11,1% екен.
Шикiзат цехы бойынша 1-5 жыл ецбек еткен эйелдердщ Yлес салмагы 28,2%, 6-10 жыл ецбек еткендердщ - 25,0%,
II-15 жыл ецбек еткендердщ - 18,7%, 16-20 жыл ецбек еткендердщ - 18,7%, 21-25 жыл ецбек еткендердщ - 9,4% болып отыр.
Шац аулау цехында ецбек етушi эйелдердщ 33,3% - 1-5 жылга дежн, 38,2% - 6-10 жыл, 28,6% - 11-15, 19,1% - 1620, 4,8% - 21-25 жыл бойы ецбек еткен. КYйдiру цехында ецбек етушi ер юстердщ 68,1% - 1-5 жыл, 17,1% - 6-10 жыл, 4,1% - 11-25 жыл, ал 2,5% - 26 жылдан астам ецбек етуштер Yлесiне тиесЫ.
Осыган Караганда, ауыр ецбек ету ортасында жумыс iстеу аса уза^а созылмайды жэне осы топтагы жумысшылардыц Yлес салмагы (1-5 жыл жэне 6-10 жыл) 85,2% жетедк
2-кесте - Цемент ендiрiсi жумысшыларыныц негiзгi цехтары, ецбек ету уза^тыгы жэне жыныстары бойынша таралуы (абс., % ^атынастар)
©ндiрiс цехтары Ецбек ету уза^тыгы Ерлер Эйелдер Барлыгы
(жылмен есептегенде) абс % абс % абс %
1-5 164 68,1 2 12,5 166 64,8
6-10 41 17,1 8 50,0 49 19,0
КYйдiру п=257 11-15 10 4,1 4 25,0 14 5,6
Ерлер - 241Эйелдер - 16 16-20 10 4,1 2 12,5 12 4,5
21-25 10 4,1 - - 10 3,9
26 жылдан астам 6 2,5 - - 6 2,2
1-5 92 44,7 9 40,9 101 44,3
¥нта^тау п=228 6-10 44 21,4 8 36,4 52 22,8
Ерлер - 206 11-15 39 18,9 3 13,6 42 18,4
Эйелдер - 22 16-20 14 6,8 2 9,1 16 7,0
21-25 9 4,3 - - 9 4,2
26 жылдан астам 8 3,9 - - 8 3,5
1-5 47 36,4 11 30,6 58 35,4
Каптау-тасымалдау п=165 6-10 29 22,5 9 25,0 38 23,2
Ерлер - 129 11-15 25 19,4 7 19,4 32 19,7
Эйелдер - 36 16-20 9 6,9 5 13,9 14 8,5
21-25 8 6,3 4 11,1 12 7,7
26 жылдан астам 11 8,5 - - 11 5,5
1-5 86 47,5 9 28,2 95 44,7
Шишзат п=213 6-10 52 28,7 8 25,0 60 28,4
Ерлер - 181 11-15 32 17,7 6 18,7 38 17,8
Эйелдер - 32 16-20 6 2,8 6 18,7 11 5,3
21-25 4 2,2 3 9,4 7 3,2
26 жылдан астам 2 1,1 - - 2 0,9
Шац аулау п=113 1-5 49 69,1 14 33,3 63 56,2
Ерлер - 71 6-10 11 15,5 16 38,1 27 23,7
Эйелдер - 42 11-15 7 9,8 6 14,3 13 11,4
16-20 4 5,6 4 9,5 8 7,1
21-25 - - 2 4,8 2 1,8
26 жастан астам - - - - - -
Корытындысы 828 100,0 148 100,0 976 100,0
¥нта^тау цехында ецбек ететiн жумысшылардыц ец Yлкен тобын 1-5 жыл ецбек етушiлер (44,7%) ^ураса, 6-10 жыл ецбек етуштердщ - 21,4%, 11-15 жыл - 18,9%, 16-20 жыл - 6,8%, 21-25 жыл - 4,3%, 26 жылдан астам -3,9% болып шы^ты.
Каптау-тасымалдау цехында ецбек етуштердщ шшде 36,4% - 1-5 жыл жумыс ат^аргандар, 22,5% - 6-10 жыл, 19,4% - 11-15 жыл, 6,9% - 16-20 жыл, 6,3% - 21-25 жыл жэне 8,5% 26 жылдан астам ецбек етушмлер болып шы^ты.
Шишзат цехында жумыс ат^арып жат^андардыц 47,5% - 1-5 жыл, 28,7% - 6-10 жыл, 17,7% - 11-15 жыл
жумыс iстеушiлер. 16 жылдан астам ецбек етуштердщ Yлес салмагы ете аз. Шац аулау цехында ецбек етушм ерлердiц 69,1% - 1-5 жыл, 15,5% - 6-10 жыл, 9,8% - 11-15 жыл, 5,6% - 16-20 жыл бойы жумыс ат^аргандар.
Сонымен, цемент зауытыныц басты цехтарында жумыс ат^арушылардыц негiзгi белт 1 жылдан 15 жылга дейш ецбек ететiндер. Муны да ендiрiстегi ецбек жагдайыныц аурулыгымен тYсiндiруге болады.
Цемент зауытыныц негiзгi цехтарындагы эртYрлi кэсiптерде ецбек ететiндердiц мiнездемесiне то^талып етсек, кYйдiру цехындагы айналмалы оша^тардыц машинистерi мен олардыц кемекшiлерi жалпы ецбек етушiлердiц 37% тYзейдi. Олар айналмалы оша^тарда
клинкерлердi ^йдрумен айналысады, кYйдiру тэртiбiн ^адагалайды жэне елшеуш ^уралдардыц керсеткiштерiн жазып отырады. Сонымен ^атар технологиялыщ ^ондыргылардыц жумысын ба^ылап, керектi жендеу iстерiн ат^арады.
Бул цехтагы ауаныц жогары температурасы жазда +500С-дан жогары, ^ыс мезплшде орта есеппен +420С. Сонымен ^атар осы цехта ^уаты сагатына 1200 кал/см3 болатын ыстыщ леп урып турады. Цехтагы атмосфералыщ ауаныц шацдану децгейi 13,225 мг/м3 жетедi немесе шектеулi ру^сат етiлген шамадан 6,098 есе жогары. Машинистер орналас^ан аума^тагы ауаныц ^озгалысы да ете жылдам. Себебi, цехтыц ауасын алмастыру ма^сатында есiктер аймара ашылып тасталады. Цехта жумыс iстейтiн аппараттардан белiнетiн шудыц децгейi ру^сат етiлген гигиеналыщ децгейден 3-8 дб А жетедк
Клинкершллер тоцазыт^ыштардан ожаулы транспортерлердiц ^абылдагыштары арасындагы клинкерлердiц ^озгалысын ба^ылап, жолдарын тазалаумен айналысады. Олардыц ецбек ету YPДiсi цехтагы ауаныц аса жогары температурасы жагдайында (+30, +350С), ыстыщ ауа ^озгалысыныц етiнде жэне ауаныц жогары децгейде ластануында (шацдану децгейi 25-148 мг/м3) жYзеге асырылады.
Эдебиеттер тчз!М
1. Кулкыбаев Г.А. Итоги научных исследований по проблеме профессиональной патологии органов дыхания // Бронх-екпе жYйесiнiц кэсiби ауруларыныц ^азiргi кездегi езект мэселелерi: Халыщаралы^ гылыми конференция ецбектершщ жинагы. - Караганды, 2001. - 1-10 б.
2. Дедкова Л.Е., Киселев Г.И., Загайнов С.В. К вопросу о профессиональной заболеваемости в нашей стране и за рубежом // Гигиена труда и профессиональные заболевания. - 1991. - №2. -47 б.
3. Аманбекова А.У., Газизов О.М., Карипбекова Д.К., Джакупбекова Г.М. Изучение состояния верхних дыхательных путей у больных хроническим пылевым бронхитом // IV Международный конгресс пульмонологов Центральной Азии. - 2004. - Т.10. -8 6.
4. Кулкыбаев Г.А., Карабалин С.К. Распространенность пылевых заболеваний легких в Казахстане // Современные проблемы профзаболеваний бронхолегочной системы: Материалы Международной научной конференции. - Караганда, 2001.- 86-91 б.
5. Актуальные вопросы профессиональной патологии в Казахстане: Сборник статей. -Караганда, 2003.- 363 б.
6. Аманбекова А.У. Гигиеническая оценка развития пылевого бронхита // Бронх-екпе жYйес¡нщ кэаби ауруларыныц 1^азфп кездеп езект мэселелерк Хальщаральи^ гылыми конференция ецбектершщ жинагы. - Караганды, 2001. - 221-225 б.
7. Головцев Ю.М., Кучеренко Е.М., Довгаленко В.Ф. и др. Способ доклинической стадий пылевого бронхита // Гигиена труда и профессиональные заболевания. - 1988. - №1. -46-47 б.
КАЗ1РГ1 КЕЗЕНДЕГ1 МЕДИЦИНАЛЫК КЫЗМЕТКЕРЛЕР ЕНБЕПН1Н ГИГИЕНАЛЫК АСПЕКТ1ЛЕР1
К. К Тогызбаева, А.С. Каракушикова, Л.Б. Сейдуанова, Ж.Д. Бекмагамбетова, Ж.С. Жилкибаева, Р.Ж. Даулеткалиева, Л.С. Ниязбекова, Д.Д. ЖYнiстаев, А.Б. Нуршабекова, Ш.К. Мырзахметова С.Ж. Аспендияров атындагы Каза^ улттьщ медицина университетi, ецбек гигиенасы кафедрасы
ТYйiн Ма^алада КР ©p6ip емдк-профилактикалыщ мекемелердегi эртYрлi мамандыщ бойынша медицина ^ызметкерлершщ ецбек гигиенасын мэселелерi ^арастырылган. Эдебиетте берiлген маглуматтардыц жэне заманауи ецбек ^органысы жайлы жэне медицина ^ызметкерлершщ аурушацдыгы бойынша аналитикалыщ шолу жасалынды. Олардыц зерттеу жайлы манаты мен мiндеттерi ^ойылды. Басым багыты аны^талды. ТYйiндi сездер медицина ^ызметкерлерЬ ецбек жагдайы, денсаулыщ
Hygienic aspects of medical workers occupation on the modern stage
K.K.Toguzbaeva, A.S. Karakushikova, L.B.Seyduanova, Z.D.Bekmagambetova, Zh.S. Zhilkibaeva, R.J. Dauletkalieva, L.S. Niazbekova, D.D.Zhunistaev, A.B.Nurshabekova, S.K.Mirzakhmetova
Kazakh national medical university named after S.D. Asfendiarov, occupational health department Abstract Nowadays there are many acute problems of occupational hygiene of medical workers. Analytical observe of literature data are made. And also update state of safety questions and professional sickness of medical workers are investigated. The purposes and tasks of their research were established. Prior direction was defined. Key words medical workers, labor conditions, health
ГИГИЕНИЧЕСКИЕ АСПЕКТЫ ТРУДА МЕДИЦИНСКИХ РАБОТНИКОВ НА СОВРЕМЕННОМ ЭТАПЕ
К.К. Тогузбаева, А.С. Каракушикова, Л.Б. Сейдуанова, Ж.Д. Бекмагамбетова, Ж.С. Жилкибаева, Р.Ж. Даулеткалиева, Л.С. Ниязбекова, Д.Д. Жунистаев, А.Б. Нуршабекова, Ш.К. Мырзахметова
С.Ж. Аспендияров атындагы Казак улттъщ медицина университету ецбек гигиенасы кафедрасы
