АЛМАТЫ ҚАЛАСЫ МЫСАЛЫНДА КОРОНАВИРУСТЫҚ ИНФЕКЦИЯНЫҢ (COVID-19) ЭПИДЕМИОЛОГИЯЛЫҚ СИПАТТАМАСЫ Текст научной статьи по специальности «Клиническая медицина»

ИНФЕКТОЛОГИЯ

INFECTOLOGY

ОЭЖ: 616-036.22:578.834.1(574.51) DOI 10.53065/kaznmu.2022.51.44.015

Н.Т. Джайнакбаев1, Ж.М. Бекшин3, Л.Ж. Оракбай1 , Л.Б. Сейдуанова1'2, А.Н. Адилханова1, Н.Б. Марат1

1 Цазак-Ресей медициналык университет

2 С.Ж. Асфендияров атындагы Цазак ¥лттык медицина университет

3 Алматы к. санитарлык-эпидемиологиялык бакылау департаментi

Алматы, Цазакстан

АЛМАТЫ КДЛАСЫ МЫСАЛЫНДА КОРОНАВИРУСТЫК ИНФЕКЦИЯНЬЩ (COVID-19)

ЭПИДЕМИОЛОГИЯЛЫК СИПАТТАМАСЫ

Тушн. Макалада Алматы каласындагы жаца Covid - 2019 вирусыныц эпидемиологиясы мен клиникалык кершсшщ

ерекшелiктерi керсетлген. ^азiргi уакытта бул аурудыц эпидемиологиясы, клиникалык ерекшелiктерi, аурудыц

алдын-алу жэне емдеу туралы мэлiмет шектеуль COVID-19-га катысты елдегi эпидемиологиялык жагдайдыц

курделену1 инфекцияга эпидемиологиялык кадагалау жуйест жаксарту кажеттшгт тyсiндiредi.

TyüiHdi свздер: COVID-19, коронавирус, эпидемиология, клиникалык ерекшелiктерi, пандемия, эпидемиологиялык

кадагалау.

УДК: 616-036.22:578.834.1(574.51)

Н.Т. Джайнакбаев1, Ж.М. Бекшин3, Л.Ж. Оракбай1 , Л.Б. Сейдуанова1,2, А.Н. Адилханова1, Н.Б. Марат1

1 «Казахстанско-Российский медицинский университет» 2 Казахский Национальный медицинский университет имени С.Д. Асфендиярова 3Департамент санитарно-эпидемиологического контроля г. Алматы Алматы, Казахстан

ЭПИДЕМИОЛОГИЧЕСКАЯ ХАРАКТЕРИСТИКА КОРОНАВИРУСНОЙ ИНФЕКЦИИ (COVID-19) НА ПРИМЕРЕ ГОРОДА АЛМАТЫ

Резюме. В статье представлены особенности эпидемиологии и клинической картины нового вируса Covid - 2019 в г. Алматы. В настоящее время данные по эпидемиологии, клиническим особенностям этого заболевания, профилактике и лечению заболевания ограничены. Осложнение эпидемиологической ситуации в стране, связанной с COVID-19, объясняет необходимость улучшения системы эпидемиологического надзора за инфекцией.

Ключевые слова: COVID-19, коронавирус, эпидемиология, клинические особенности, пандемия, эпидемиологический надзор.

UDC: 616-036.22:578.834.1(574.51)

N.T. Dzhainakbayev 1, Zh.M.Bekshin3 , L.Zh. Orakbai 1, L.B. Seiduanova 12, A.N. .Adilkhanova1, N.B. Marat1

1 Kazakh-Russian Medical University 2 Asfendiyarov Kazakh National Medical University 3 Department of Sanitary and Epidemiological Control of Almaty Almaty, Kazakhstan

EPIDEMIOLOGICAL CHARACTERISTICS OF CORONAVIRUS INFECTION (COVID-19) ON

THE EXAMPLE OF THE CITY OF ALMATY

Resume. The article presents the features of epidemiology and clinical picture of the new Covid - 2019 virus in Almaty. Currently, data on the epidemiology, clinical features of this disease, prevention and treatment of the disease are limited. The complication of the epidemiological situation in the country related to COVID-19 explains the need to improve the system of epidemiological surveillance of infection.

Keywords: COVID-19, coronavirus, epidemiology, clinical features, pandemic, epidemiological surveillance.

Kipicne. Сон,гы 3 жылда бYкiл когамнын, назары 6ip жалпы проблемага-жан,а коронавирустык инфекциянын, (COVID-19) таралуына аударылды. 2019 жылдын, соцында Кытай Халык Республикасында коронавирустык инфекциянын, eршуi болды. 2020 жылы 11 акпанда ДYниежYзiлiк денсаулык сактау уйымы инфекцияга ресми TYPДе - COVID-19 ("Коронавирустык ауру 2019") деген ресми атауын бердi. Коронавирус-курамында РНК бар кабыкты вирус болып табылады. Ол Orthocoronavirinae субфамилиясына жатады, онын, MYшелерiне тэн "тэж тэрiздi" шыбьщтарга ие [1]. Коронавирус (CoV) адамнын, тыныс алу ЖYЙесiне эсер ететш негiзгi патогендiк организмдердщ катарына жатады Вирустардын, таксономиясы жeнiндегi Халыкаралык Комитет ;оздыргышк;а - (SARS - CoV - 2) деп халыкаралык атау бердi [2]. 2019 жылгы жаца коронавирус (SARS-CoV-2) адамдарда инфекцияны тудыратын коронавирус отбасынын, жетiншi MYшесi болып саналады [3]. Вирустар сырткы ортада тураксыз. Олар 56 градустан жогары температурада бiрден eледi, хлороформ,формалин, этил спирт немесе эфирдщ эсерiнен жойылады. Коронавирус муздатуга жаксы тeзедi [4]. Жаца коронавирустык инфекция эсiресе карт адамдар Yшiн жэне катар ЖYретiн аурулары бар адамдар Yшiн каушт болуы MYмкiн. Атап айтканда, 65 жастан аскан адамдар жас адамдарга караганда жаца коронавирустык инфекциядан ауырып, eлiп кету каупi жогары. Кант диабетмен, ЖYрек-кан тамырлары ауруларымен, eкпе, бYЙрек, бауыр, артериялык гипертензиямен, онкологиялык аурулармен ауыратын адамдар, иммундык ЖYЙесi элсiреген адамдар бул инфекцияга да осал. Бiрнеше факторлардын, бiрiгуi (жас + бiр немесе бiрнеше катар ЖYретiн аурулар) инфекциянын, айтарлыктай артуына экеледi [5]. Коронавирустык инфекциянын, пайда болуы мамандардын, алдына тез диагноз коюга жэне наукастарга медициналык кeмек кeрсетуге байланысты мiндеттер койды. Казiргi уакытта осы аурудыц эпидемиологиясы, патогенезi жэне алдын-алу туралы акпарат eте шектеулi. 2020 жылдын, желтоксанынан наурызына дейiн COVID-19 негiзiнен КХР аумагында кец таралды, жуктыргандардын, гап саны Кытайдын, шыгыс бeлiгiнде Хубэй провинциясында аныкталды. Акпан айынын, соцында элемнщ кeптеген елдерiнде эпидемиологиялык жагдай KYрт KYPДелене бастады. Наурызда ДД¥ COVID-19 пандемиясын жариялады. Элемнщ барлык мемлекеттерi пандемиядан катты зардап шекп, шектеу шаралары кейiнiрек немесе жеткшказ кeлемде енгiзiлген елдерде ауру мен eлiмнiн жогары ден,геш байкалды [6]. 2020 жылгы 28 казандагы жагдай бойынша элемнщ 217 елiнде 44 322 504 жагдай, 1 173 189 eлiм жэне 32 486 703 сауыгу жагдайы тiркелдi. Вирусты жуктырудын, алгашкы белгiлерi кеудедегi ауырсыну, кызба, шаршау, ЖYрек айну жэне т.б. Жедел респираторлык стресс синдромы, аритмия жэне шок COVID - 19-дыц ауыр агымында тiркелген созылмалы гартстердщ бiрi [7]. Инфекциянын таралуы непзшен адамнан адамга жeтел, TYшкiру жэне т. б. аркылы ЖYредi. 2019 жылдын, желтоксанында вирустыц таралуы Уханьда алгашкы пайда болганнан берi эпидемиялык жылдамдыкпен eстi [8]. Тиiсiнше, вирустарды жiктеу жeнiндегi халыкаралык комиссия вирусты ауыр жедел респираторлык синдром коронавирус-2 (SARS-CoV-2) деп атады. Ауру бастапкыда тыныс алу ЖYЙесiнiн созылмалы ауруы ретшде кeрiнбейдi.

Алдыщы онжылдыктарда коронавирустар ауыр жедел респираторлык синдромды (SARS) жэне Таяу шыгыс респираторлык синдромын (BVRS) тудырды [9].

Коронавирустык инфекциянын пандемиясы халыкаралык мацызы бар тeтенше жагдай ретiнде тарихка ендi. Когам элi де осы пандемияныц ерекшелжтерш зерттеп, когамга биологиялык кауiпсiздiктi камтамасыз етудщ кемшiлiктерiн карастыруы керек. ДДС¥ мэлiметтерi бойынша, COVID-19 эпидемиясы бYкiл элем бойынша 5 миллионга жуык адамнын, eмiрiн киды жэне вирус элi де жана штаммдарды мутациялау аркылы таралуда [1]. Жогарыда келтiрiлген фактшер коронавирустык инфекция халыкка жалпы кауш тeндiретiнiн кeрсетедi. Елiмiздщ TYрлi eн,iрлерiнде эпидемиологиялык жагдай бiркалыпты

калыптаспады. Сонымен, Алматы каласы елiмiздщ он^стж-шыгысында орналаскан, 1,2 млн-нан астам тургыны бар Казакстанныц ец Yлкен каласы. Осыган байланысты, халыктын, кeп болуы, когамдык орындардын, кeп болуы сиякты факторлар калада инфекциянын жогары ден,гешне эсер етл. Сондыктан Алматы каласында бYкiл кезец бойы инфекциянын таралуынын, ерекше эпидемиологиялык кeрiнiсi калыптасты жэне кала елде сыркаттанушылык бойынша туракты екiншi орынга ие болды. Сощы 17 жыл iшiнде коронавирус отбасы Yшiншi iндетке себеп болды. Бiр караганда, коронавирустык инфекциянын 2002 жылы SARS жэне 2012 жылы Таяу шыгыс респираторлык синдромынын пайда болуымен уксастыгы катты алацдаушылык тугызбады. Алайда, бYкiл элемде жаца инфекциялардын, тез eсуiн жэне eлiмнщ жогары децгешн ескере отырып, 11 жылгы 2020 наурызда ДYниежYзiлiк денсаулык сактау уйымы COVID-19 пандемиясын жариялады. Эпидемиологиясы. Коронавирустар-бул адамдарга жэне кейбiр жануарларга эсер ететiн РНК вирустары бар отбасы. Коронавирустар жен,ш формадан ауыр синдромга дейiн бiркатар бузылулар тудырады. Коронавирустыц 4 TYрi бар:- альфа,- бета, - гамма жэне дельта коронавирусы. К^рп уакытта халык арасында коронавирустыц тeрт TYрi белгш (HCoV-229Е, -OC 43, - NL63 жэне-HKU 1), олар жогаргы тыныс жолдарына жен,ш жэне орташа ауырлыкта эсер етедi. Жарканаттар - бул COVID-19-дыц табиги резервуары. Инфекциянын непзп берiлу кeзi ауру адам жэне инкубациялык кезевдеп адамдар, сондай-ак симптомсыз eтетiн адамдар болып табылады. Бершу жолы ауа тамшыларымен, жeтелу, TYшкiру жэне жакын кашыктыкта сeйлесу аркылы берiледi. Сондай-ак, инфекция жуктырган адам колданган беттер мен заттар аркылы байланыс аркылы берiледi [10]. COVID-19 эсiресе карт адамдар жэне ауруы бар адамдар Yшiн каушт болуы MYмкiн. Кeбiнесе бул тобка жастармен салыстырганда 65 жастан аскан адамдар жатады. Сондай-ак, кант диабет^ ЖYрек-кан тамырлары аурулары, eкпе, бYЙрек, бауыр аурулары, артериялык гипертензия, катерлi iсiк, иммунитетi тeмен адамдар осы инфекцияга осал болып келедь Бiрнеше факторлардын, YЙлесуi кауштщ едэуiр артуына экеледi.

COVID-19 -дын, инкубациялык кезенд 2-ден 14 KYнге дешн, орташа есеппен 5-7 KYнге созылады. Пациенттен вирус бeлiнуiнщ басталуы клиникалык симптомдар басталганга дейiн 48 сагат бурын жэне аурудын, алгашкы 1-3 ^ншде жен,ш жэне орташа TYрiнде 12 тэулiкке дейiн, ауыр TYрiнде 2 аптадан

арты; басталуы MYMкiн [5,11]. Аурудыц ец жиi кездесетiн алгаш;ы кeрiнiстерi- ;ызудыц кeтерiлуi бул пациенттердщ 90%-ында, ал курга; жетел немесе аз мелшерде ;а;ыры; пациенттердщ 80%-ында кездеседi. Аурудыц ец кеп таралган клиникалы; кeрiнiсi - екi жа;ты пневмония [12]. Жумыстьщ мацсаты: Алматы каласыныц тургындары арасында коронавирусты; инфекцияныц клиникалы; кeрiнiсiн зерттеу.

Зерттеу материалдары мен эдiстерi: Крйылган ма;сатты юке асыру Yшiн Алматы каласыныц ересек тургындары арасында коронавирусты; инфекция агымыныц симптоматикасына зерттеу ЖYргiзiлдi. Бiз 18-87 жас аралыгындагы коронавирусты; инфекцияны жу;тырган жэне 2021 жылгы ;азан-;араша аралыгында Алматы ;аласыныц емдеу

Жас санаттары бойынша пациенттер 18 - ден 29 жас;а дейiн 154 (15,4%) пациент, 30 -дан 39 жас;а дешн-276 пациент (27,6%), 40-тан 49 жас;а дейiн 137 адам (13,7%), 50-ден 59 жас;а дейiн 184 (18,4%) пациент, ;алган 249 (24,9%) адам 60 жастан ас;ан . Вирус

мекемелерше ЖYгiнген 1000 пациенттщ ауру тарихына талдау жасады;. Пациенттердiц диагноздары ПТР талдау эдiсiмен расталды. Барлы; деректердi Алматы ;аласыныц санитарлы;-эпидемиологиялы; ба;ылау департаментi DamuMed деректер базасынан усынды.

Зерттеу нэтижелерi. Зерттеу шецберi пациенттердщ амбулаториялы; карталарыныц деректерi бойынша талдау ЖYргiзiлдi, бiз Алматы ;аласыныц емдеу мекемелерше медициналы; кемек алуга ЖYгiнген 18 жастан 87 жас;а дешнп 1000 пациентте коронавирусты; инфекция агымыныц клиникалы; кeрiнiсiн зерттедiк.

Пациенттердiц арасында 534 (53,4%) ерлер жэне 466 эйелдер болды, бул пациенттердiц жалпы саныныц 46,6% - ын ;урайды (1-сурет).

жу;тыргандардыц кeпшiлiгi 30-39 жас аралыгында жэне 60 жастан ас;ан адамдарда бай;алады деп айтуга болады. Пациенттердi жас санаттары бойынша бeлу 2-суретте кeрсетiлген.

0%__0%

Сурет 1 - Пациенттердi жынысы бойынша бeлу

Сурет 2 - Пациенттердi жас санаттары бойынша белу

Коронавирустык инфекциямен ауыратындар арасында клиникалык белплердщ жас санаттары бойынша таралуы 1-кестеде келтршген.

1 кесте - Клиникалык белплердщ жас санаттары бойынша таралуы

Симптомдар 18 ден 29 жаска дешн 30 дан 39 жаска дешн 40 тан 49 жаска дешн 50 ден 59 жаска дешн 60 жастан аскан

Тамактын ауруы 48 (4,8%) 75 (7,5%) 71 (7,1%) 66 (6,6%) 81 (8,1%)

Кызудын кетерiлуi 122 (12,2%) 145 (14,5%) 119 (11,9%) 108 (10,8%) 112 (11,2%)

Жетел 55 (5,5%) 112 (11,2%) 94 (9,4%) 93 (9,3%) 86 (8,6%)

Мурыннын бiтелуi 73 (7,3%) 53 (5,3%) 74 (7,4%) 73 (7,3%) 65 (6,5%)

Ентгу 79 (7,9%) 63 (6,3%) 62 (6,2%) 65 (6,5%) 72 (7,2%)

Калтырау 57 (5,7%) 69 (6,9%) 58 (5,8%) 76 (7,6%) 59 (5,9%)

Журек айнуы 62 (6,2%) 40 (4%) 64 (6,4%) 41 (4,1%) 53 (5,3%)

Кусу 46 (4,6%) 36 (3,6%) 17 (1,7%) 34 (3,4%) 48 (4,8%)

Тэбеттщ жогалуы 62 (6,2%) 69 (6,9%) 72 (7,2%) 61 (6,1%) 57 (5,7%)

Элсiздiк 116 (11,6%) 103 (10,3%) 97 (9,7%) 109 (10,9%) 91 (9,1%)

Бас ауруы 115 (11,5%) 82 (8,2%) 92 (9,2%) 87 (8,7%) 94 (9,4%)

Шс жогалту 53 (5,3%) 36 (3,6%) 52 (5,2%) 64 (6,4%) 58 (5,8%)

Дэм сезiмiн жогалту 43 (4,3%) 43 (4,3%) 64 (6,4%) 56 (5,6%) 53 (5,3%)

Булшыкеттер мен буындардын ауырсынуы 69 (6,9%) 74 (7,4%) 64 (6,4%) 67 (6,7%) 71 (7,1%)

1-кестеден 18-29 жас аралыгындагы пациенттерде ен кеп кызудын кетерiлуi (12,2%), ентгу (7,9%), бас ауруы (11,5%), элаздж (11,6%), мурыннын бiтелуi (7,3%), булшыкеттер мен буындардын ауырсынуы (6,9%) байкалганын атап етуге болады. Сирек кездескен симптомдар тамактын ауыруы (4,8%), тэбеттщ жогалуы (6,2%), жетел (5,5%), калтырау (5,7%), кусу (4,6%), иiс сезудщ жогалуы (5,3%), дэм сезушщ жогалуы (4,3%), журек айну (6,2%) болганы байкалады.

30 жастан 39 жаска дешн ен кеп жетел (11,2%), кызудын кетерк^ (14,5%), тамактын ауруы (7,5%), тэбеттщ жогалуы (6,9%), калтырау (6,9%), элаздж (10,3%), бас ауруы (8,2%), булшыкет жэне буын ауыруы (7,4%) кездесть Мурыннын бiтелуi (5,3%),

ентгу (6,3%), журек айну (4%), кусу (3,6%), дэм сезуiнiн жогалуы (4,3%) жэне шс сезуiнiн жогалуы (3,6%) сирек байкалды.

40 жастан 49 жаска дешн тамактын ауыруы (7,1%), кызудын кетерк^ (11,9%), жетел (9,4%), мурыннын бiтелуi (7,4%), бас ауруы (9,2%), элаздж (9,7%) жэне тэбеттщ жогалуы (7,2%) кебiрек байкалды. Сирек кездескен симптомдар ентгу (6,2%), калтырау (5,8%), журек айну (6,4%), булшыкет пен буындардын ауырсыну (6,4%), кусу (1,7%), шс сезу жогалуы (5,2%) жэне дэм сезу кабшетшщ жогалуы (6,4%) болды. 50 - ден 59 жаска дешн кызудын кетерiлуi (10,8%), тамактын ауыруы (6,6%), жетел (9,3%), бас ауруы (8,7%), мурыннын бiтелуi (7,3%), калтырау (7,6%), булшык ет пен буындардын ауыруы (6,7%) жэне

элаздж (1ü,9%) жиi байкалды. Сирек кездескен симптомдар ентiгу (6,5%), журек айну (4,1%), кусу (3,4%), тэбеттщ жоFалуы (6,1%), иiс жоFалуы (6,4%) жэне дэм сезушщ жоFалуы (5,6%) болды. 60 жастан аскан адамдарда жeтел (8,6%), кызудын гатерк^ (11,2%), тамактын ауыруы (8,1%), ен^гу (7,2%), элсiздiк (9,1%), бас ауруы (9,4%) жэне булшыкет пен буындардын ауырсынуы (7,1%) кeбiрек байкалды. Сирек кездескен симптомдар мурыннын бiтелуi (6,5%), ;алтырау (5,9%), журек айну (5,3%), кусу (4,8%), тэбеттщ жоFалуы (5,7%), шс жоFалуы (5,8%) жэне дэм сезушщ жоFалуы (5,3%) болды.

Наукастар арасында аурудын клиникалык кeрiнiсiн зерттеу, пациенттерде коронавирустык инфекциянын белгшершщ болу айырмашыль^ын аныктады. Симптомдардын болуына байланысты олар уш топка бeлiндi, бiрiншi топка клиникалык симптомдардын 5ü% - дан астамы бар наукастар, екiншi топка 30-дан 5ü% - Fа дейiн белгiлерi бар наукастар жэне Yшiншi топка 10% - дан астам белгiлерi бар наукастар жаткызылды. Бiрiншi топтаFы 500 (50%) наукаста жeтел, кызба, ентiгу, ЖYрек айну, бас ауруы, тэбеттщ жоFалуы жэне элаздж байкалды (3-сурет). Сонымен,

3-суретте 470 (94%) пациентте жeтел, 450 (90%) наукаста кызудын кeтерiлуi, 425 (85%) наукаста ент^у, 345 (69%) наукаста ЖYрек айну, 495 (99%) наукаста бас ауруы, 385 (77%) наукаста тэбеттщ жоFалуы жэне 490 (98%) наукаста элаздж байкалды. Екiншi топтаFы 300 (30%) наукастарда тамактын ауыруы, мурыннын бiтелуi, тыныс алудын киындауы, калтырау, булшык еттер мен буындардын ауыруы болды (4-сурет). 4-суретте 124 (41%) пациентте тамактын ауыруы, 125 (41,5%) пациентте мурыннын бггелуъ 131 (43,5%) пациентте тыныс алудын киындауы, 123 (41%) пациентте калтырау жэне 115 (38%) пациентте булшыкет пен буындардын ауыруы байкалFаны гарсетшген.

Yшiншi топтаFы 200 (10% - дан астам) наукаста ЖYрек соFысынын жиiлеуi, кусу, шс жоFалуы, дэм сезiмi жоFалуы, шаршау, кeнiл-KYЙдiн KYрт eзгеруi, мазасыздык байкалды (5-сурет). Сонымен, 5-суретке сэйкес 56 (28%) наукаста ЖYрек соFысынын жшлеу^ 34 (17%) наукаста кусу, 48 (24%) наукаста шс пен дэм сезiмi жоFалFанын, 40 (20%) наукаста шаршау, 34 (17%) наукаста кенеттен гащл-^йдщ eзгеруi, 40 (20%) наукаста мазасыздык байкалFанын кeруге болады. (5-сурет).

Сурет 3 - 50%-дан астам клиникалык белплер

Сурет 4 - Клиникалык белгiлерi 30 дан 50%^а дейiн

Кещл-

Сурет 5 - 1ü %-дан астам клиникалык белгiлерi

Сурет 6 - Наукастар арас

6-сурет бойынша пациенттердщ 42,4% - ы коронавирустык инфекцияга карсы екпе алганын байкауга болады, олардын, 28,6% - ы Спутник вакцинасымен, 4,3% - ы Hayat вакцинасымен, 5,8% - ы QazVac вакцинасымен, 3,7% - ы VeroCeП вакцинасымен егшген, калган 57,6% - ы екпе алмаган. Цорытынды. Осылайша, Алматы каласынын, емдеу мекемелерiне медициналык кемекке ЖYгiнген 18-87 жас аралыгындагы пациенттерде коронавирустык инфекция агымынын, клиникалык кершган зерттеуге талдау кезiнде ересек тургындары арасында ен, кеп таралган клиникалык керiнiстерi кызудын, кетерiлуi (90%), жетел (94%), элаздж (98%), бас ауруы (99%), ентiгу (85%) жэне тэбеттщ жогалуы (77%) болып табылатынын куэландырады. Сирек кездескен клиникалык симптомдар кусу (17%), шаршау (20%),жедел ЖYрек согысы (28%), кен,ш-^йдщ KYрт езгеруi (17%) жэне дэм мен шс сезушщ жогалуы (24%) болды.

Бул ретте, 18-29 жас аралыгындагы пациенттерде кебшесе кызудын, кетерiлуi (12,2%), ентiгу (7,9%), бас ауруы (11,5%), элаздж (11,6%), мурыннын, бiтелуi (7,3%), булшык еттер мен буындардын, ауыруы (6,9%) байкалды.

40 жастан 49 жаска дейiн кебшесе тамактын, ауыруы (7,1%), кызудыц кетерiлуi (11,9%), жетел (9,4%), мурыннын, бiтелуi (7,4%), бас ауруы (9,2%), элаздж (9,7%) жэне тэбеттщ жогалуы (7,2%) байкалды. 50 - ден 59 жаска дешн кебiнесе кызудын, кетерiлуi (10,8%), тамактыц ауыруы (6,6%), жетел (9,3%), бас ауруы (8,7%), мурынныц бiтелуi (7,3%), калтырау (7,6%), булшыкеттер мен буындардын ауыруы (6,7%) жэне элаздж (10,9%) байкалды. 60 жастан аскан адамдарда кебшесе жетел (8,6%), кызудыц кетерк^ (11,2%), тамактын, ауыруы (8,1%), ентгу (7,2%), элсiздiк (9,1%), бас ауруы (9,4%) жэне булшыкеттер мен буындардагы ауырсыну (7,1%) байкалды.

Вакцинация женшде наукастардын, кебiсi коронавирустык инфекцияга карсы екпе алмаганын байкауга болады. Екпе алгандардын, iшiнде кепшiлiгi 28,6%-ы Спутник вакцинасымен егшген, калгандары

екпе алу туралы деректер

4,3% - ы Hayat вакцинасымен, 5,8% - ы QazVac вакцинасымен, 3,7% - ы VeroCeП вакцинасымен егiлген.

Осылайша, коронавирустыц жаца штаммынан туындаган COVID - 19 инфекциясы ауа тамшылары аркылы, негiзiнен наукаспен немесе симптомсыз тасымалдаушымен тыгыз байланыста болган жагдайда берiледi.

80-85% жагдайда ауру жендл жэне орташа дэрежеде кездеседi, бiрак ете ауыр жагдайларда дамуы MYмкiн. Созылмалы аурулары бар егде жастагы адамдарда жэне иммунитетi элсiз пациенттерде COVID - 19 ауыр агымы байкалады. K^азiргi уакытта COVID - 19-га карсы тиiмдi дэрi-дэрмектердi аныктау жэне дамыту бойынша зерттеулер ЖYргiзiлуде. Kазiргi уакытта Алматы каласы бойынша коронавирус инфекциясын жуктыргандардын, жалпы саны 238094, сауыккандардын, саны 235272 курайды. Эпидемиологиялык жагдай бойынша казiргi кезде Алматы жасыл аймакта орналаскан. Бiрак жагдайдын, турактануына жэне мемлекеттер кабылдаган катан, шектеу шараларына карамастан, COVID - 19 элi де халык арасында таралуда. Сондыктан коронавирустык инфекциянын таралуын болдырмау Yшiн катан, алдын-алу шараларын сактау, когамдык орындарда жеке корганыс куралдарын колдану кажет. Вклад авторов. Все авторы принимали равносильное участие при написании данной статьи. Конфликт интересов - не заявлен. Данный материал не был заявлен ранее, для публикации в других изданиях и не находится на рассмотрении другими издательствами. При проведении данной работы не было финансирования сторонними организациями и медицинскими представительствами. Финансирование - не проводилось.

Авторлардьщ улесь Барлык авторлар осы макаланы жазуга тец дэрежеде катысты. Мудделер цацтьгеысы - мэлiмделген жок.

Бул материал бас;а басылымдарда жариялау Yшiн бурын мэлiмделмеген жэне бас;а басылымдардын, ;арауына усынылмаган.

Осы жумысты ЖYргiзу кезшде сырт;ы уйымдар мен медициналы; екшджтердщ ;аржыландыруы жасалган жо;.

Царжыландыру жYргiзiлмедi.

Authors' Contributions. All authors participated equally in the writing of this article.

No conflicts of interest have been declared. This material has not been previously submitted for publication in other publications and is not under consideration by other publishers.

There was no third-party funding or medical representation in the conduct of this work. Funding - no funding was provided.

1 Coronaviridae Study Group of the International Committee on Taxonomy of Viruses. The species severe acute respiratory syndrome-related coronavirus: classifying 2019-nCoV and naming it SARS-CoV-2 // Nat Microbiol. 2020 Apr;5(4):536-44.

2 Coronavirus disease 2019: Situation Report 69. World Health Organization

3 Ren L.L., Wang Y.M., et al. Identification of a novel coronavirus causing severe pneumonia in human: a descriptive study // Chin Med J (Engl). 2020 Jan 30: 1015102

4 Временные методические рекомендации по профилактике, диагностике и лечению новой коронавирусной инфекции (COVID-19). Версия 6 от 28.04.2020 (Минздрав РФ)

5 Wang W., Tang J., Wei F. Updated understanding of the outbreak of 2019 novel coronavirus (2019-nCoV) in Wuhan, China. J. Med. Virol. 2020;92:441-447. doi: 10.1002/jmv.25689.

6 Хуан К., Ван Ю., Ли X. Клинические особенности пациентов, инфицированных новым коронавирусом 2019 г., в Ухане, Китай. Ланцет. 2020; 395: 497-506.

Т1З1М1

7 Временные методические рекомендации профилактика, диагностика и лечение новой коронавирусной инфекции (COVID-19) . // Министерство здравоохранения Российской Федерации. Версия 14 от 27.12.2021

8 Han Y., Yang H. The transmission and diagnosis of 2019 novel coronavirus infection disease (COVID-19): a Chinese perspective. J Med Virol. 2020. doi: 10.1002/jmv.25749.

9 Liu J, et al. Community Transmission of Severe Acute Respiratory Syndrome Coronavirus 2, Shenzhen, China,2020. New Infectious Diseases, 2020;26(6). https://doi.org/10.3201/eid2606.200239

10 Du Toit A. Outbreak of a novel coronavirus // Nat. Rev. Microbiol. 2020. Vol. 18, N 3. Р. 123.

11 Cui J., Li F., Shi Z.L. Origin and evolution of pathogenic coronaviruses // Nat. Rev. Microbiol. 2019. Vol. 17, N 3. Р. 181-192

12 Lee N., Hui D., Wu A. et al. A major outbreak of severe acute respiratory syndrome in Hong Kong // N. Engl. J. Med. 2003. Vol. 348, N 20. Р. 1986-1994.

1 Coronaviridae Study Group of the International Committee on Taxonomy of Viruses. The species severe acute respiratory syndrome-related coronavirus: classifying 2019-nCoV and naming it SARS-CoV-2 // Nat Microbiol. 2020 Apr;5(4):536-44.

2 Coronavirus disease 2019: Situation Report 69. World Health Organization

3 Ren L.L., Wang Y.M., et al. Identification of a novel coronavirus causing severe pneumonia in human: a descriptive study // Chin Med J (Engl). 2020 Jan 30: 1015102

4 Vremennye metodicheskie rekomendacii po profilaktike, diagnostike i lecheniyu novoj koronavirusnoj infekcii (COVID-19). Versiya 6 ot 28.04.2020 (Minzdrav RF)

5 Wang W., Tang J., Wei F. Updated understanding of the outbreak of 2019 novel coronavirus (2019-nCoV) in Wuhan, China. J. Med. Virol. 2020;92:441-447. doi: 10.1002/jmv.25689.

6 Huang K., Wang Yu., Li X. Clinical features of patients infected with the new coronavirus 2019 in Wuhan, China. The Lancet. 2020; 395: 497-506.

7 Vremennye metodicheskie rekomendacii profilaktika, diagnostika i lechenie novoj koronavirusnoj infekcii (COVID-19) . // Ministerstvo zdravoohraneniya Rossijskoj Federacii. Versiya 14 ot 27.12.2021

8 Han Y., Yang H. The transmission and diagnosis of 2019 novel coronavirus infection disease (COVID-19): a Chinese perspective. J Med Virol. 2020. doi: 10.1002/jmv.25749.

9 Liu J, et al. Community Transmission of Severe Acute Respiratory Syndrome Coronavirus 2, Shenzhen, China,2020. New Infectious Diseases, 2020;26(6). https://doi.org/10.3201/eid2606.200239

10 Du Toit A. Outbreak of a novel coronavirus // Nat. Rev. Microbiol. 2020. Vol. 18, N 3. P. 123.

11 Cui J., Li F., Shi Z.L. Origin and evolution of pathogenic coronaviruses // Nat. Rev. Microbiol. 2019. Vol. 17, N 3. P. 181-192

12 Lee N., Hui D., Wu A. et al. A major outbreak of severe acute respiratory syndrome in Hong Kong // N. Engl. J. Med. 2003. Vol. 348, N 20. P. 1986-1994.

Сведения об авторах

Жайна^баев Нурлан Темiрбекулы https://orcid.org/0000-

0002-0579-8109, медицина гылымдарыныц докторы, профессор, "Казмедуниверситет" ¥КУ ректоры, Алматы к;., Казахстан Республикасы. E-mail: [email protected] Бекшин Жандарбек Мухтарулы https://orcid.org/0000-

0003-4033-338X, медицина гылымдарыныц кандидаты, Каза;стан, Алматы

E-mail: [email protected]

Ора^бай Лэззат Жэд1геркызы https://orcid.org/0000-0002-0365-0979, M.F. д., доцент "Кргамдьщ денсаульщ са;тау" кафедрасыныц мецгерушга, "Казацстан-Ресей медициналы; университет^' ¥КУ, Казахстан, Алматы E-mail: [email protected]

Сейдуанова Лаура Бейсбековна, https://orcid.org/0000-0003-0205-2421, PhD, «Менеджмент жэне денсаулы; са;тау саясаты» кафедрасыныц доценп, КеАК «С.Ж. Асфендияров атындагы Каза; улттык; медицина университета», Алматы ;., Казахстан Республикасы. E-mail: [email protected]

Эдьлханова Ажар Наврузбаевна https://orcid.org/0000-0001-8152-9288, PhD, "Гигиена жэне эпидемиология" кафедрасыныц ага окытушысы, "Казакстан-Ресей медициналык университет^' ¥КУ, Казахстан, Алматы E-mail: [email protected]

Марат Назым Бекзаткызы https://orcid.org/0000-0002-0614-4262, "Когамдык; денсаулы; са;тау" мамандыгы бойынша 1 курс магистранты, "Казакстан-Ресей медициналык университета" ¥КУ, Казакстан, Алматы E-mail: [email protected]

Dzhainakbayev Nurlan Temirbekovich

https://orcid.org/0000-0002-0579-8109 Doctor of Medical Sciences, Professor, Rector of NUO "KazRosmeduniversitet", Almaty, Republic of Kazakhstan. E-mail: [email protected] Bekshin Zhandarbek Mukhtarovich https://orcid.org/0000-0003-4033-338X , Candidate of Medical Sciences, Kazakhstan, Almaty. E-mail: [email protected]

Orakbai Lyazzat Zhadigerovna https://orcid.org/0000-0002-0365-0979 , MD, Associate Professor, Head of the Department "Public Health", NUO "Kazakh-Russian Medical University", Kazakhstan, Almaty. E-mail: [email protected] Seiduanova Laura Beisbekovna https://orcid.org/0000-0003-0205-2421, PhD, associate professor of the Department "management and health policy", Nao" Kazakh National Medical University named after S. D. Asfendiyarov", Almaty, Republic of Kazakhstan. E-mail: [email protected] Adilkhanova Azhar Navruzbaevna https://orcid.org/0000-0001-8152-9288 , PhD, Senior lecturer of the Department of "Hygiene and epidemiology", NUO "Kazakh-Russian Medical University", Kazakhstan, Almaty. E-mail: [email protected]

Marat Nazym Bekzatovna https://orcid.org/0000-0002-0614-4262, master's student of the 1st year in the specialty" Public

Health", NUO "Kazakh-Russian Medical University", Kazakhstan, Almaty. E-mail: [email protected]

Джайнакбаев Нурлан Темирбекович

https://orcid.org/0000-0002-0579-8109, доктор медицинских наук, профессор,Ректор НУО «КазРосмедуниверситет», г. Алматы, Республика Казахстан. E-mail: [email protected] Бекшин Жандарбек Мухтарович https://orcid.org/0000-0003-4033-338X, кандидат медицинских наук, Казахстан, г. Алматы.

E-mail: [email protected]

Ора^бай Ляззат Жадигеровна https: //orcid.org/0000-0002-0365-0979, д.м.н., доцент. заведующая кафедры «Общественное здравоохранение», НУО «Казахстанско-Российский медицинский университет», Казахстан, г. Алматы.

E-mail: [email protected]

Сейдуанова Лаура Бейсбековна, https://orcid.org/0000-0003-0205-2421, PhD, доцент кафедры» Менеджмент и политика здравоохранения«, НАО» Казахский национальный медицинский университет имени С. Д. Асфендиярова", г. Алматы, Республика Казахстан. E-mail: [email protected]

Адилханова Ажар Наврузбаевна https://orcid.org/0000-0001-8152-9288, PhD,старший преподователь кафедры «Гигиены и эпидемиологии», НУО «Казахстанско-Российский медицинский университет», Казахстан, г. Алматы. E-mail: [email protected]

Марат Назым Бекзатовна https://orcid.org/0000-0002-0614-4262, магистрант 1 курса по специальности" Общественное здравоохранение", НУО «Казахстанско-Российский медицинский университет», Казахстан, г. Алматы. E-mail: [email protected]