CC BY
21
Вестник К03НМУ № I - 2020
ЭОЖ 615.098:1:575
Г.Ж. Капанова1, Д.А. Сарсенова1, Д.М. Жетписова1, Г.З. Калибекова23, А.М. Раушанова1
1 Эл-Фараби атындагы К,азац улттыцуниверситету Алматы, Цаза^стан 2 С.Ж. Асфендияров атындагы К,азац ¥лттыц медицина университету Алматы, Цаза^стан 3«КДСЖМ» Цазацстандыцмедициналъщуниверситету Алматы, Цаза^стан
КДЛАЛЫК; ЕМХАНАДА СYТ БЕЗ1Н1Н, СКРИНИНГ1Н ТАЛДАУ
Дуниежузшк денсаулъщ сацтау уйымыныц (ДД¥) деректерI бойынша сут безI обыры эйелдерд!ц арасында жиI кездеседI жэне жыл сайын 2,1 миллион эйелд! зацымдайды, сондай-ац эйелдер арасында цатерлI !с!кке байланысты вл!мн!ц квп санын тудырады. Багалау бойынша, 2018 жылы сут безI обырынан 627 000 эйел цайтыс болды-бул эйелдер арасындагы обырдан болган барлыц вл!мн!ц шамамен 15% - ы. Сут безI обырын ерте диагностикалау жэне емдеу халыцтыц ем!ршецд!гш арттырады. Обыр скринингI багдарламаларыныц кепш!л!гшде маммографияны скринингт!ц нег!зг! эд!с! деп санаган. Цазацстан Республикасында сут безI обырыныц скринингI бастапцы буын децгешнде жург!з1лед!. ТYйiндi свздер: сут безI обыры, скрининг, емхана, таралуы.
Такырыптын, езекплш. Обыр букш элемде елiм-жmмнщ непзп себептершщ бiрi болып табылады [1,2]. 2030 жылга к;арай к;атерл1 аурулар нэтижесшде елiм-жmм керсеткМ 11 миллионга жетедi [3]. Дуниежузтк денсаулы; са;тау уйымыныц (ДД¥) деректерi бойынша сут безi обыры жыл сайын 2,1 миллион эйелдi за;ымдай отырып, эйелдердщ арасында жи кездесетiн Обыр болып табылады, сондай-а; эйелдер арасында к;атерлi iсiкке байланысты елiмнщ кеп санын тудырады. 2018 жылы сут безi обырынан 627 000 эйел ;айтыс болды - бул эйелдер арасында к;атерлi кштен 0лiмнiц барлы; жагдайларыныц шамамен 15%-ы [4]. Сут безi обырыныц жаhандык; ауыртпалыгыныц артуы негiзiнен 0мiр суру децгей темен елдерде бай;алады[6]. Дамушы елдер (28-40% салыстырганда 48% кебейген 100 000ша;;анда) мен дамыган елдер (8% -70 - 75 дешн кебейген 100000ша;к;анда) арасындагы улкен айырмашылы; бар [7,8].
Yздiк скринингтiк жэне терапевтш багдарламаларга крлже^мдШктщ ар;асында Еуропа елдершде сут безi обырыныц 1 жылды; емiршецдiгi Шотландияда 94,1%-дан Италияда 97,1%-га дейiн ауыт;иды, бул ретте 5 жылды; емiршецдiк 2005 жэне 2011 арасында 89%-ды курады, АКШ-та 5 жылды; емiршецдiк 89,7% - ды курайды [9-11]. Сут безi обыры кеп ;ырлы болып келед! Сут безi обырыныц дамуына нэсiлi, этникалы; тиiстiлiгi, обырдыц отбасылы; тарихы жэне генетикалы; ерекшелiктерi, сондай-а; алкогольдi шамадан тыс тутыну, физикалы; белсендiлiктiц болмауы, экзогендi гормондар жэне репродуктивт факторлар сия;ты езгеретiн эсерлердi ;оса алганда, кептеген ;ауш факторлары эпидемиологиялы; зерттеулермен жа;сы аньщталган.
Сут 6e3i обырын ерте диагностикалау жэне емдеу eмiршецдiктi арттырады. Обыр скрининп
багдарламаларыныц K0пшiлiгiнде маммографияны скринингтiц непзп эдiсi деп санаган. American Cancer Society (ACS) жыл сайынгы маммограммаларды эйелдерге 40 жастан бастап усынады, эсiресе 40-тан 74 жас;а дешнп эйелдер Yшiн ерекше пайдалы [12]. Сут безi обырын скринингтiц агымдагы бас;ару принциптерi маммография Yшiн ;осымша скрининг эдiсi ретiнде ультрадыбысты пайдалануды усынды [13-15].
Казахстан Республикасында сут безi обыры скринингi 40 жастан бастап, ею жыл сайын журпзшед! Ма^саты ;алалы; емханада сут безi обырыныц скринингiн зерттеу болып табылады.
Зерттеу материалдары мен эдктерг бiрiншi кезецде эдебиеттерге шолу 0ткiзiлдi, онда сут безi скринингiн ЖYргiзудiц хальщаралык; тэжiрибесi зерделендi. 1здеу библиографиялы; дерек;ор бойынша скрининг, сут безi, алдын алу, аурушацды; негiзгi кiлт сездердш ;олдана отырып ЖYргiзiлдi. Келесi кезецде Казахстан Республикасыныц нормативтш-;ук;ык;тык; кужаттарына сэйкес сут безi скринингi бойынша деректерге талдау журпзшд! Эдебиеттерге шолу 2017-2019 жылдардан бастап соцгы уш жылдыц к0рсеткiштерi бойынша ЖYргiзiлдi. Нэтижелерi: Бiздiц зерттеуiмiздiц нэтижесiнде зерттелетiн жылдары 100%, ягни 2017 жылы 1517 эйел, 2018 жылы 2719 жэне 2019 жылы 2455 эйел ;амтылганы аны;талды. Скринингтен еткен эйелдердiц ец кеп саны дет сау, 2017 жылы 93,54% - ды ;урады, 2018 жылы динамикада 2,41% -га есть алайда 2019 жылга ;арай керсетгаш 94,6%-ды ;урады (Сурет 1).
95,95%
94,60%
93,54%
2017 год 2018 год 2019 год
Сурет 1 - Патологиясыз эйелдердщ % ара;атынасы
М2, мастопатия белгiлерiнiц ы;тимал нышаны 2017 жылы 5,80% жэне 2019 жылы 3,73% керсеткiштерiмен ец кеп аныщталган.
М3, ;атерйз тузШмдер Yшiн MYMкiн деректердi керсетедi (фиброз немесе тыгыз кеуденiц болу мумгандтн жо;к;а
шыгармайды), бiра; динамикалы; ба;ылау талап етiлетiн жагдай 2018 жылы эйелдердщ ец кеп саны 1,36%, ;алган жылдары керсетгаштер 2019 жылы 0,57% - дан жэне 2017 жылы 0,33% -дан айтарлы;тай темен. Маммография кезшде кудшт оша;тыц болуын М4 куэландырады, кеп жагдайда
VeStnik KQzfimU № I - 2020
к;атерлi кштщ болуымен байланысты болуы mymkíh. Ол 2019 жылы 0,79%-ды жэне 2018 жылы 0,11%-ды ;урады. Барлы; зерттелетiн жылдары М5 жагдайыныц болуы,
вариациясыз ¡сштщ белгiлерi скринингтен еткен эйелдердiц 0,31-0,33%-ынан бай;алады (Сурет 2).
Сурет 2 - Маммографиялы; тексеруден еткен эйелдердщ cyt безiнде 0згерiстiц бар болуы.
Осылайша, талдау керсеткендей, 2018 жылы дет сау эйелдер к0рсеткiштерiнiц есущ 2019 жылы эйелдерде cyt безшщ ы;тимал курылымды; 0згерiсiнiц болуы, эйресе М3 жэне М4 жагдайларында басым екенi аны;;талды,бул себеп-салдарлы; байланыстарды аны;тау к;ажеттiлiriн K0рсетедi. Аны;талган жагдайлардыц 100%-ы ;амтылган жагдайда, бул бастапкы факторлар немесе 0згерiстер сэйкестендiрiлген немесе кеш>;он жолымен емханага тiркелген эйелдер арасында аныщталган эйелдер жагдайыныц аскынулары. 100% ;амту кезiнде аныщталган жагдайлар шынында , бул бастап;ы факторлар немесе езгерктер аныщталган немесе кеш>;он жолымен емханага тiркелген эйелдер арасында аньщталган эйелдер жагдайыныц ас;ынулары
Ямайкада ЖYргiзiлген зерттеу эйелдердiц 11,4% кем дегенде 5 жыл бурын маммографиядан еткешн к0рсеттi [16]. Маммография оппортунист^ ;ол жетiмдi аудандарда, 40-69 жастагы эйелдердiц 42,1% еш;ашан маммография болмаган жэне бул эйелдер эдетте аз бтмд жэне элеуметтш-экономикалы; темен тапта [17]. АКШ-та эйелдердiц 70% маммографиядан етедь а; эйелдер арасында (72,1%), бтм децгейi жогары эйелдер арасында (80,1%), АКШ-та туган эйелдер (71,6%) жэне медициналы; са;тандыруы бар эйелдер арасында (73,6%) [18,19].
Нигерияда зерттелген эйелдердщ 75,6% ешкашан тексершмеген, тек 58,2% сут безiне ездМнен тексерiлу TYрлерi туралы естiген. Бангладеште эйелдердiц 41% сут безi обырыныц не екенiн бiлмеген, 71% сут безi обырыныц скринингi бар екешн бiлмеген [20]. Данияда катысу децгеш Копенгаген Yшiн 71% - ды жэне Фунен Yшiн 91% - ды курады, ал тексерiлгендердi камту Копенгаген Yшiн 62% -ды жэне Фунен ушш 82% - ды курады, осылайша, екi облыста да катысу децгейiнен 9% - га темен. Копенгагенде алгашкы жет шакыру сапарларына барлык жетi сапарларга катысуга кукыгы бар тулгалардыц 47% катысты, ал Фуненде бул керсетюш 70% - ды курады. Осылайша, шакырулар бойынша тексеруге катысудыц жиынты; коэффициентi емтихан бойынша орташа камтуга караганда 12-15% - га темен жэне катысудыц орташа децгейiне караганда 21-24% - га темен болды [22]. ^орытынды: Осылайша, ЖYргiзiлген талдау маммография сут безi скринингi аясында колданылатын стандарттардыц бiрi болып табылатынын керсетедi. Скринингтiк к-шаралардыц ттмдшш эйелдердiц сапарларыныц жиiлiгi мен уактылыгына байланысты. Бул мэселе дамыган жэне дамушы елдерде де езектi болып калуда.
1 Momenimovahed Z, Salehiniya H. Incidence, mortality and risk factors of cervical cancer in the world // Biomed Res Ther. - 2017. - №4(12). - P. 1795-1811
2 Momenimovahed Z, Ghoncheh M, Pakzad R, Hasanpour H, Salehiniya H. Incidence and mortality of uterine cancer and relationship with Human Development Index in the world // Cukurova Medical Journal. - 2017. - №42(2). - P. 233-240.
3 Ban KA, Godellas CV. Epidemiology of breast cancer // Surg Oncol Clin N Am. - 2014. - №23(3). - P. 409-422.
4 Benson JR, Jatoi I. The global breast cancer burden // Future Oncol. - 2012. - №8(6). - P. 697-702
5 Torre LA, Bray F, Siegel RL, Ferlay J, Lortet-Tieulent J, Jemal A. Global cancer statistics, 2012 // CA Cancer J Clin. - 2015. -№65(2). - P. 87-108.
6 Li N, Deng Y, Zhou L, et al. Global burden of breast cancer and attributable risk factors in 195 countries and territories,
TI3IMI
from 1990 to 2017: results from the Global Burden of Disease Study 2017 // J Hematol Oncol. - 2019. - №12(1). -P. 140-148.
7 Fitzmaurice C, et al. The global burden of cancer 2013 // JAMA Oncol. - 2015. - №1(4). - P. 505-527.
8 Golubnitschaja O, et al. Breast cancer epidemic in the early twenty-first century: evaluation of risk factors, cumulative questionnaires and recommendations for preventive measures // Tumour Biol. - 2016. - №37(10). - P. 1294112957.
9 Rojas K, Stuckey A. Breast Cancer Epidemiology and Risk Factors // Clin Obstet Gynecol. - 2016. - №59(4). - P. 651672.
10 Williams LJ, Fletcher E, Douglas A, et al. Retrospective cohort study of breast cancer incidence, health service use and
Вестник К03НМУ № I - 2020
outcomes in Europe: a study of feasibility // Eur J Public Health. - 2018. - №28(2). - P. 327-332.
11 Parkin DM, Bray F, Ferlay J, Pisani P. Global cancer statistics, 2002 // CA Cancer J Clin. - 2005. - №55(2). - P. 74-108,
12 Allemani C, Weir HK, Carreira H, Harewood R, Spika D, Wang XS, et al. Global surveillance of cancer survival 1995-2009: analysis of individual data for 25,676,887 patients from 279 population-based registries in 67 countries (CONCORD-2) // Lancet. - 2015. - №385(9972). - P. 977-1010.
13 Wang Y, Chen H, Li N, et al. Ultrasound for Breast Cancer Screening in High-Risk Women: Results From a Population-Based Cancer Screening Program in China // Front Oncol. -2019. - №9. - P. 286-294.
14 Bevers TB, Helvie M, Bonaccio E, Calhoun KE, Daly MB, Farrar WB, et al. . Breast Cancer screening and diagnosis, version 3.2018, NCCN clinical practice guidelines in oncology // J Natl Compr Canc Netw. - 2018. - №16. - P. 1362-1389.
15 Nelson HD, Cantor A, Humphrey L, Fu R, Pappas M, Daeges M, et al. Screening for Breast Cancer: A Systematic Review. - NY: 2009. - 574 p.
16 Rockville, MD: Agency for Healthcare Research and Quality (US); U.S. Preventive Services Task Force Evidence. - London: 2016. - 488 p.
17 Anakwenze CP, Coronado-Interis E, Aung M, Jolly PE. A theory-based intervention to improve breast cancer awareness and screening in Jamaica // Prev Sci. - 2015. -№16(4). - P. 578-585.
18 Vieira RA, Lourencyo TS, Mauad EC, Moreira Filho VG, Peres SV, Silva TB, et al. Barriers related to non-adherence in a mammography breastscreening program during the implementation period in the interior of Sao Paulo State, Brazil // J Epidemiol Glob Health. - 2015. - №5(3). - P. 211219.
19 Vieira RA, Uemura G, Zucca-Matthes G, Costa AM, Micheli RA, Oliveira CZ. Evaluating Breast Cancer Health System Between Countries: The Use of USA/SEER and Brazilian Women as a Cohort Sample // Breast J. - 2015. - №21(3). - P. 322-323.
20 Ward E, Jemal A, Cokkinides V, Singh GK, Cardinez C, Ghafoor A, et al. Cancer disparities by race/ethnicity and socioeconomic status // CA Cancer J Clin. - 2004. - №54(2). -P. 78-93.
21 Amoran OE, Toyobo OO. Predictors of breast self-examination as cancer prevention practice among women of reproductive age-group in a rural town in Nigeria // Niger Med J. - 2015. - №56(3). - P. 185-189.
22 Hossain MS, Ferdous S, Karim-Kos HE. Breast cancer in South Asia: a Bangladeshi perspective // Cancer Epidemiol. - 2014. - №38(5). - P. 465-470.
23 Katja Kemp Jacobsen, My von Euler-Chelpin Performance indicators for participation in organized mammography screening // Journal of Public Health. - 2012. -Vol. 34, №2. -P. 272-278.
Г.Ж. Капанова1, Д.А. Сарсенова1, Д.М. Жетписова1, Г.З. Калибекова2,3, А.М. Раушанова1
1Казахский национальный университет имени аль-Фараби, Алматы, Казахстан 2Казахский Национальный медицинский университет имени С.Д. Асфендиярова, Алматы, Казахстан 3 Казахстанский медицинский университет «ВШОЗ», Алматы, Казахстан
АНАЛИЗ СКРИНИНГА МОЛОЧНОЙ ЖЕЛЕЗЫ В ГОРОДСКОЙ ПОЛИКЛИНИКЕ
Резюме: По данным Всемирной организации здравоохранения (ВОЗ) рак молочной железы является наиболее частым раком среди женщин, поражая 2,1 миллиона женщин каждый год, а также вызывает наибольшее количество связанных с раком смертей среди женщин. По оценкам, в 2018 году от рака молочной железы умерло 627 000 женщин - это примерно 15% всех случаев смерти от рака среди женщин. Ранняя диагностика и
лечение рака молочной железы увеличивает выживаемость. В большинстве программ скрининга рака маммографию считали основным методом скрининга. В Республике Казахстан скрининг рака молочной железы проводятся на уровне первичного звена.
Ключевые слова: рак молочной железы, скрининг, поликлиника, распространенность.
G.Zh.Kapanova1, D.A.Sarsenova1, D.M.Zhetpysova1, G.Z.Kalibekova w. 3, A.M.Raushanova1
1Al-Farabi Kazakh National University, Almaty, Kazakhstan 2Asfendiyarov Kazakh National medical university, Almaty, Kazakhstan 3 Kazakhstan Medical University "School of Public Health", Almaty, Kazakhstan
BREAST SCREENING ANALYSIS IN A CITY OUTPATIENT
Resume: According to the World Health Organization, breast cancer is the most common cancer among women, affecting 2.1 million women every year, and also causes the largest number of cancer-related deaths among women. An estimated 627,000 women have died of breast cancer in 2018 - approximately 15% of all cancer deaths among women. Early diagnosis and
treatment of breast cancer increases survival. In most cancer screening programs, mammography was considered the primary method of screening. In the Republic of Kazakhstan, breast cancer screening is carried out at the primary care level. Keywords: breast cancer, screening, clinic, prevalence
