CC BY
22"Oriental Art and Culture" Scientific Methodical Journal / https://oac.dsmi-qf.uz Volume 4 Issue 5 / October 2023
AKVAREL BO'YOQLARINING BADIIY-IFODALI XUSUSIYATLARI
Shoxidaxon Odiljonovna Botirova shokhidakhonbotiroval224@gmail .com
Annotatsiya: Ushbu yozilgan maqolada rangtasvir san'atinng akvarel bo'yoq texnikasi xususiyatlari va ularning badiiyligi hamda ifodaliligi haqida so'z olib borilgan. Ko'zda tutilgan maqsad akvarel texnikasining xususiyatlarini yanada boyitish orqali oliy ta'lim muassasalari talabalarining akvarel haqidagi tushunchalarini rivojlantirish va badiiyligini tushuntirish.
Kalit so'zlar: rangtasvir, akvarel, badiiylik, xususiyat, ifodalilik
ARTISTIC-EXPRESSIVE CHARACTERISTICS OF WATERCOLOR
PAINTS
Shakhidakhon Odiljonovna Botirova shokhidakhonbotiroval224@gmail .com
Abstract: This article talks about the features of the watercolor painting technique and their artistry and expressiveness. The intended goal is to develop the understanding of watercolor and explain the artistry of students of higher educational institutions by enriching the features of the watercolor technique.
Keywords: painting, watercolor, artistry, characteristic, expressiveness
Kirish. Tasviriy san'at - rangtasvir, haykaltaroshlik, grafikani birlashtirgan nafis san'at turi; voqelikni uning osongina ilg'ab olinadigan fazoviy shakllarda ko'rgazmali obrazlarda aks ettiradi. Tasviriy san'at turlari o'z xususiyatlariga qarab real borlikni obyektiv mavjud sifatlari - hajm, rang, fazo, shuningdek, predmetning moddiy shakli va nurhavo muhiti, harakat va o'zgarishlari hissini yaratadi, bunda tasvirning hissiy konkretliligidan illyuzionizmga. o'tish mumkin. Tasviriy san'at faqat ko'rish mumkin bo'lgan narsalarnigina tasvirlab qolmay, balki asarlarida hodisalarning vaqtinchalik rivoji, uning u yoki bu qismi (fabula), erkin hikoyanavislik, dinamik harakatlarni ham aks ettirib, dunyoni g'oyaviy o'zlashtirish imkoniyatlarini kengaytiradi. Tasviriy san'at insonning ruhiy qiyofasini, uning o'zgalar bilan o'zaro munosabatlarini, tasviriy holatning psixologik va emotsional mazmunini ham yoritadi. Akvarel o'ziga xos badiiydir, rangni idrok etish madaniyatini tarbiyalashga hissa qo'shadigan material bo'lib, ulkan did va shaklni o'zlashtirishga yordam beradi.
272
ISSN 2181-063X / Impact Factor 4.047 (SJIF 2021)
Rassomlar o'z asarlarida hayotni qanday ko'rsalar, o'shanday emas, balki undagi xarakterli ko'rinishlarni tanlar oladilar. Ikkinchi darajali ko'rinishlarni tushurib qoldiradilar, muhimlarini bo'rttirib ko'rsatadilar. Tanishish va borttirish orqali rassomlar voqea va hodisalarni kishilarning tafakkuri va hissiyotlariga samarali ta'sir ko'rsatadilar. Rassom borliqni shunchaki biladigon shaxs emas, balki u boy tasavvur va tafakkur qilish qobiliyatiga ega bo'lgan kishilardir.
U o'z ijodida borliqni shunchaki aks ettiribgina qolmay, unga asoslangan holda nimalarnidir o'ylab topadi, tasavvur etadi va to'qiydi. Eng muhimi san'at asarlari borliqni aks ettirbgina qolmasdan u rassomning g'oyalarini ifodalaydi, uni boyitadi, shu bilan birga bunday asarlar tomoshbinga emotsional ta'sir ko'rsarish kuchiga ega bo'ladi. Manzara janridagi asarlarning ayrimlari bevosita tabiat manzarasini haqiqiy ko'rinishini tasvirlasa boshqalari badiiy va ijodiy tarzda hayolan ifodalangan bo'ladi. Ba'zan badiiylik va ijodiylik bir asarda bo'lishi ham mumkin.
Adabiyotlar tahlili va metodologiyasi. Garchi o'z tabiatiga ko'ra akvarel materiali juda mo'rt bo'lsa-da va u bilan ishlash uchun oddiy jihozlar talab qilinadi, ammo bu rasm texnikasi sizga go'zallik va nafislikka to'la san'at asarlarini yaratishga imkon beradi. Akvarel bo'yog'ini, boshqa texnikalarni o'zlashtirish rassomdan mashaqqatli mehnat, doimiy mashq va cheksiz mashqlarni talab qiladi. Vaqt o'tishi bilan amaliy ko'nikmalar sizning mahoratingizni oshirish va tasavvuringizni rivojlantirish imkonini beradi. Ko'p narsa shaxsiy harakat, iroda va izchillikka bog'liq bo'ladi. Agar rassom akvarel bo'yash texnikasining o'ziga xos xususiyatlarini puxta bilish bilan birgalikda xarakter kuchini ko'rsata olsa, u ajoyib natijalar bilan taqdirlanadi.
Peyzajda natyurmort, interyer, portret bilan solishtirganda makon va masshtab o'lchamlari mavjud. Rassom katta kengliklarga, ko'p qirralilikka (nuqtai chuqurlik), shakllar, o'lchamlar, ranglarning hilma-xilligi, yorug'lik va atmosfera hodisalarining g'ayrioddiyligi va doimiy o'zgarishi bilan duch keladi. Peyzaj haqidagi taassurotlaringizni tushunish, undagi eng qiziqarli narsalarni topish, eng muhimi, kerakli tafsilotlarni tanlash (tabiatda ular juda ko'p) va ularni butunga bo'ysundirish qobiliyati - bu qiyin vazifadir.
Asosiy qism. Rang-tasvir - tasviriy san'at turi; biror qattiq yuzada rangli ashyolarda, Masalan, bo'yoqlar yordamida yaratiladigan badiiy asar. Rangli. voqelikni badiiy tasvirlash va talqin qilish; tomoshabin fikri va tuyg'ulariga ta'sir etishning muhim vositasi; muhim ijtimoiy mazmun va rang-barang g'oyaviy vazifalarga ega. Rangli asarining goyaviy mazmuni uning mavzu va syujetida mujassamlashadi, syujetni rassom Rangli ifoda vositalari kompozitsiya, rasm, rang, ritm orqali ro'yobga chiqaradi. Parterit. asarlari asos maxsus ishlov berilgan mato, yog'och, qog'oz, karton, shisha, metall rang qatlami moybo'yoq, guash, tempera, akvarel, rangli shisha, rangli tosh, ayrim hollarda uni saqlash uchun ustidan berilgan
fîcïV^^^BI 273 ISSN 2181-063X/Impact Factor 4.047 (SJIF 2021)
yupqa lok qatlamidan iborat bo'ladi. Rasimning muhim tasviriy va ta'sir vositasi -rang kolorit.
Rangtasvir fanini o'qitish davomida bo'lg'usi rassomni tirik tabiatning shakl tuzilishini to'g'ri tushungan holda shaklning fazodagi holatini ongli ravishda tasvirlashni rivojlantirish ko'zda tutilgan. Ushbu muammolarni hal etish maqsadida talabalarni manzara janrida perspektiva va rangtasvir texnikasi bilan tanishtirmoq lozim. Badiiy bilim va ko'nikmalariga ega bo'lish uchun talabalar kerakli bilim malakalariga ega bo'lishlari shart.
Akvarel frans. aquarelle, asli lot. aqua - suv - rassomlik san'atida ishlatiladigan bo'yoq suvda oson eriydi va shu bo'yoq bilan bajarilgan rang-tasvir asari o'ziga xos xususiyati bo'yoqning tiniq, rangning sofligidir, rang-tasvirida oq bo'yoq ishlatilmaydi- oq qog'oz bo'yoq vazifasini bajaradi, bo'yog'i qog'oz sirtiga yupqa qatlam bo'lib yotadi, bu qatlam nurni yaxshi o'tkazadi. Shuning uchun rang-tasviri yuzasi silliq bo'lmagan oq qog'ozga ishlanadi, bo'yog'ida rasm ishlanganda rangsurtmalar, rang qatlamlari xususiyati hisobga olinishi kerak, qadimdan ma'lum bo'lgan. Akvarel bilan ishlaydigan talabaga guash , moy, akril, va tempera yordamida asar yaratish qiyinchilik tug'dirmaydi. Oliy pedagogik ta'lim muassasalari talabalar uchun qilingan eskizlar akvarelda ishlash texnikasini mukammal bilish muhimligini tasdiqlaydi.
Akvarel bilan ishlashda ikkita tendentsiyani ajratish mumkin: birinchidan, materialdan ongli, maqsadli, qasddan, ixtiyoriy foydalanish, ikkinchidan, ishda sezgi va texnik baxtsiz hodisalardan foydalanish.
Albatta, barcha akvarel rassomlarini u yoki bu lagerga bog'lash mumkin emas. Hatto tasavvur qilish, ishning bo'lajak yakuniy versiyasini taxmin qilish, natijani oldindan aytib bo'lmaydi.
Demak, akvarelning badiiy-ekspressiv tilining tasviriy va grafik sifatlarini o'zida mujassamlashtirgan xususiyatlari ijodiy ifodalash uchun katta imkoniyatlar yaratadi, akvarel bo'lajak tasviriy san'at o'qituvchisi uchun o'ziga xos materialdir. Ko'pincha akvarelda yaratilgan asarlarning o'ziga xos xususiyati "akvarel" deb ataladi. Bu atamaning o'zi maishiy so'z bo'lib, nozik narsani anglatadi.
Badiiylik, san'atining barcha turlarida, ana shu turlarning o'ziga xos vosita hamda imkoniyatlari asosida voqelikni qayta ijodiy idrok etish orqali aks ettiruvchi, ayni paytda san'at turlarining barchasini birlashtirib turuvchi yagona umumiy xususiyatdir. Demak, badiiylik san'atining barcha turlari uchun gap san'at haqida ketganida, "badiiy asar", "badiiy obraz", "badiiy umumlashma", "badiiy tamoyil", "badiiy mezon", "badiiy tafakkur", "badiiy qarash", "badiiy taxlil", "badiiy talqin", "badiiy haqiqat" , "badiiy til", "badiiy nutq", " badiiy uslub", va hokazo atamalar ko'p ishlatiladi.
274
ISSN 2181-063X / Impact Factor 4.047 (SJIF 2021)
Xulosa va takliflar. Xulosa qilib aytganda, san'atning bosh hususiyati sifatida badiiylik voqelikni betakror obrazlar asosida aks ettirishini, tor ma'noda esa "badiiylik" san'at asarining estetik mohiyatini belgilovchi mezonni anglatadi. Ish jarayonida rassom hayotiy kuzatishlaridan, xotiradan, o'ziga keraklilarini olib bo'lg'usi asarga zamin yaratadi.
Haqqoniy san'atda asosiy badiiy qiyofa, bu qalam tasvirdir. U jism shaklini qayta ishlab chiqadi, voqea va insonlar haqida ma'lumot beradi. Musavvir borliq hodisalarini dab durustan sezish, payqash mushkul bo'lgan qirralarni ta'sirchan, bo'yoq bilan huddi jonliday, harakatlanayotganday namoyon etishga harakat qiladi. Badiiylik musavvirni asar yaratishida asosiy qurol hisoblanadi.
Foydalanilgan adabiyotlar
1.Ta'lim nazariyasi va metodikasi (san'at hunarmandchilik darajasi o'qituvchisi Sh. O. Vasilevna ning "Акварель- в подгатовки педагога" dissertatsiyasidan/
2. Kalning A. Akvarel bo'yoqlari: qisqacha qo'llanma. - M.: San'at, 1968 yil.
3. A. A. Sidorov. Qadimgi ustalarning rasmlari. M.-L. Art. 1940. b. 16
4. Nesselstrauss Ts. Dyurerning chizmalari. - Moskva: San'at, 1966 yil.
5. Klyuning A. Akvarel bo'yash uchun materiallar // Rassom. - 1975. - No 9. -S. 60-62.
275
ISSN 2181-063X / Impact Factor 4.047 (SJIF 2021)
