Научная статья на тему 'АХБОРОТЛАШГАН ЖАМИЯТДА ЁШЛАРНИНГ АХЛОҚИЙ КАМОЛ ТОПИШИДА ИНТЕРНЕТНИНГ РОЛИ'

АХБОРОТЛАШГАН ЖАМИЯТДА ЁШЛАРНИНГ АХЛОҚИЙ КАМОЛ ТОПИШИДА ИНТЕРНЕТНИНГ РОЛИ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

102
35
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ахборот / технология / демократия / техника / структуралашган ахборот / ахборот уруши / онг / интернет / авторитет. / информация / технологии / демократия / технологии / структурированная информация / информационная война / осведомленность / интернет / власть.

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Ғофур Бобоназарович Холмўминов, Наргиза Қаҳҳарова

Коммуникация ва компьютер технологияларининг такомиллашуви ва шу билан бир қаторда интернетнинг оммалашуви бугунги ѐшларнинг онгига бевосита ва билвосита кириб бормоқда. Шу сабабдан ѐшларнинг интернетдан тўғри ва оқилона фойдаланишининг фалсафий методологик таҳлили бугунги кунда ўта долзарб ҳисобланади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

РОЛЬ ИНТЕРНЕТА В ЭТИКЕ МОЛОДЕЖИ ИНФОРМИРОВАННОГО ОБЩЕСТВА

Усовершенствования в области связи и компьютерных технологий, а также популярность Интернета прямо или косвенно проникают в современную молодежь. По этой причине философско-методологический анализ правильного и рационального использования Интернета молодыми людьми сегодня очень актуален.

Текст научной работы на тему «АХБОРОТЛАШГАН ЖАМИЯТДА ЁШЛАРНИНГ АХЛОҚИЙ КАМОЛ ТОПИШИДА ИНТЕРНЕТНИНГ РОЛИ»

АХБОРОТЛАШГАН ЖАМИЯТДА ЁШЛАРНИНГ АХЛО^ИЙ КАМОЛ ТОПИШИДА ИНТЕРНЕТНИНГ РОЛИ

Гофур Бобоназарович Холмуминов

Чирчиц давлат педагогика институти уцитувчиси

Наргиза ^ахдарова

Чирчиц давлат педагогика институти педагогика-психология йуналиши, 1 курс талабаси

Аннотация: Коммуникация ва компьютер технологияларининг такомиллашуви ва шу билан бир цаторда интернетнинг оммалашуви бугунги ёшларнинг онгига бевосита ва билвосита кириб бормоцда. Шу сабабдан ёшларнинг интернетдан тугри ва оцилона фойдаланишининг фалсафий методологик тах,лили бугунги кунда ута долзарб хисобланади.

Таянч сузлар: ахборот, технология, демократия, техника, структуралашган ахборот, ахборот уруши, онг, интернет, авторитет.

РОЛЬ ИНТЕРНЕТА В ЭТИКЕ МОЛОДЕЖИ ИНФОРМИРОВАННОГО

ОБЩЕСТВА

Аннотация: Усовершенствования в области связи и компьютерных технологий, а также популярность Интернета прямо или косвенно проникают в современную молодежь. По этой причине философско-методологический анализ правильного и рационального использования Интернета молодыми людьми сегодня очень актуален.

Ключевые слова: информация, технологии, демократия, технологии, структурированная информация, информационная война, осведомленность, интернет, власть.

THE ROLE OF THE INTERNET IN ETHICS OF YOUTH INFORMED

COMMUNITY

Abstract: Improvements in communications and computer technology, as well as the popularity of the Internet, are entering directly and indirectly among today's youth. For this reason, the philosophical and methodological analysis of the correct and rational use of the Internet by young people is very relevant today.

Keywords: information, technology, democracy, technology, structured information, information warfare, consciousness, internet, authority.

Бугунги кунда хаётимизнинг турли сохаларида ахборот коммуникация ва компьютер технологияларининг кириб келиши ва жадал ривожланиш йулига утиши жамиятимизга ижобий таъсир килмокда. Жамиятни ахборотлаштириш жараёнининг узи, купинча соф технологик жараён сифатида бахоланишига карамай, мазмун-мохиятига кура чукур ижтимоий жараён хам хисобланади. Чунки ахборотлаштириш жамиятнинг бир шаклдан бошка, ижтимоий тараккиётнинг янада юкорирок даражасига эга булган шаклига утишни англатади хамда жамиятнинг истикболдаги хусусиятларини белгилаб беради.

Х,ар кандай жараённинг яхши ва ёмон томонлари булганидек, жамиятни ахборотлаштиришнинг хам ижобий хамда салбий жихатлари мавжуд. Ахборотлаштириш ва истикболли ахборот технологиялари ишлаб чикариш самарадорлигини хамда мехнат тежамкорлигини оширишни, илмий билимлар ва илгор технологиялар жамиятда жадал таркалишини, жамият интеллектуаллашуви умумий даражасини оширишни таъминлаши каби ижобий томонлар билан бир каторда ахборот макони учун кураш ва инсонга ахборот-психологик таъсир курсатишнинг авж олиши каби алохида хавфни хам юзага келтиради.

Шу уринда "эркин ахборот алмашуви" назариясининг асосчиларидан бири хисобланган А.Ф.Даллеснинг 1946 йилда килган баёноти эътиборга лойикдир. "Агар менга, -деб ёзади А.Ф.Даллес, - ташки сиёсатнинг факатгина битта тамойилини танлаб олиш хукуки берилганда, мен ахборотнинг эркин окими принципини танлаган булур эдим"[1]. Гарбда "ахборотнинг эркин окими" дейилганида чексиз микдордаги ахборотни бир тарафлама узатиш, бунда ахборот мазмунининг хеч кандай меъёрлар билан чекланмаслиги ва мазкур ахборот у етказиб берилаётган худуддаги давлат томонидан назорат килинмаслиги тушунилади. Ушбу концепция Гарбнинг "демократия эркинликларини таргиб этиб, бошка гоялар таркатилишини имкон кадар чеклашни назарда тутади "[2]. Хрзирги кунда хам концепциянинг мазмун-мохияти узгаришсиз колганлигини ва у ёшларимизни чалгитиш, уларнинг калбига, дунёкарашига таъсир утказиш ниятида кенг фойдаланилаётганини алохида таъкидлаш зарур.

Ахборотлашув концепцияси узига, энг аввало, структуралашган ахборот технологияларини умумлаштирувчи катта куламни яратишни талаб килиб, узида излаш, йигиш, саклаш, кайта ишлаш ва фаолиятни ахборот билан таъминлаш учун зарур булган жами ахборот билан таъминлаш жараёнини камраб олади.

Ахборот узатиш, алмашиниш ва кабул килиш жараёнида тезкорлик, аниклик, сифат ва таъсирчанликни таъминлаш, ахборотнинг дунё буйлаб кенг ёйилиши имкониятини яратишда "бутун жахон ургимчак тури"нинг ахамияти катта ва айнан мана шу омил ундан фойдаланиш эхтиёжини тобора орттирмокда. Янги юз йилликда Узбекистонга хам интернет шиддат билан кириб келди ва кундалик хаётда уз урнига эга булди.

Дунёда интернет фойдаланувчилари сони 4 миллиарддан ошди. Сайёрамизнинг 53 фоиздан купрок ахолиси ёки 4,1 млрд киши интернетдан фойдаланиш имконига эга ва бу курсаткич ошишда давом этмокда. Маълум булишича, Ер ахолисининг 96 фоизи мобил ракамли сигналдан фойдаланиш худудида жойлашган. Бундан 93 фоизини 3G ёки ундан юкорирок авлоддаги сигнал ташкил килади. Европа, Гарбий яримшарда ва Осиё-Тинч океани минтакасида мобил ракамли сигнал билан копланганлик 95 фоизни, араб давлатларида 91 фоизни, МДХ, худудида 88 фоизни ва Африкада 79 фоизни ташкил килади.

Мамлакатимизда 2008 йилга келиб интернетдан фойдаланувчилар сони 2 миллион 200 минг кишидан ошган булса, хозирги кунга келиб интернет хизматидан фойдаланувчилар сони - 22,1 миллиондан ошди. Шундан мобил интернет фойдаланувчилари сони - 19 миллионни ташкил этмокда. Мамлакат буйича ахоли пунктларининг мобил алока билан камраб олиниши даражаси 97 фоизни, мобил интернет камрови эса 87 фоизни ташкил этди.

Фан-техника ютуклари инсон манфаатлари, эзгу максадлар йулида хизмат килиши лозим, албатта. Бирок айрим кучлар виртуал оламдан гаразли ниятлари йулида фойдаланётгани хам айни хакикатдир. Психологларнинг фикрига кура, ахолининг факат 15-25 фоизи ахборотни танкидий нуктаи назардан узлаштиришга кодир, колган 75 фоиз одамлар эса олинган ахборотнинг таъсирига шундайлигича берилиб кетади. Бунинг окибатида оммавий ахборотнинг хозирги замон воситалари ва усуллари жамият бошкарувчанлигини таъминлайди.

Бугунги кунга келиб дунёнинг мафкуравий манзараси жуда мураккаблашиб кетди. Унда кучли таъсирга эга булишнинг энг макбул йули, хар канча маблаг талаб этилишидан катъи назар, йирик ахборот таркатувчи мавкеини эгаллаш экани аён булиб колди. Жахонда "ахборот уруши" кетаётганини хатто оддий одамлар хам пайкаши кийин эмас. Масалан, бирон бир хорижий мамлакатнинг турмуш тарзи, кадриятлар тизимини улугловчи рисолалар, кинофильмлар таркатилмокда, дейлик. Табиийки, бундай

ахборотлар жамиятда маълум ижтимоий фикр шаклланишига таъсир этмай колмайди.

Энг ачинарлиси, постиндустриал инкилоб, ахборотлашув ва глобаллашув жараёнлари, таассуфки, факат моддий манфаат ва эхтиёжларини кондиришга интиладиган, миллий киёфасини карийб йукотган, уз максади йулида хар кандай гояни куллашга тайёр тоифаларни хам вужудга келтирди. Бундай салбий холат мамлакатимиз ахолиси, айникса, ёшларимизга уз таъсирини курсатмай колмайди. Ана шу тахдидни бартараф этиш учун бор имкониятни ишга солган холда изчил курашмок зарур. Давлатимизнинг биринчи рахбари "Юксак маънавият - енгилмас куч" асарида ёзадики, "Бугунги кунда инсон маънавиятига карши йуналтирилган, бир карашда арзимас туюладиган кичкина хабар хам ахборот оламидаги глобаллашув шиддатидан куч олиб, кузга куринмайдиган, лекин зарарини хеч нарса билан коплаб булмайдиган улкан зиён етказиши мумкин"[3].

Демак, хозирда хар бир ахборот чегара билмаслик хусусиятига эга экан, онги ва дунёкараши эндигина шаклланаётган ёш авлоднинг маънавий олами дахлсизлигини асраш купчиликни уйлантириши даркор. Интернетни чеклаб куйиш ёки ахборот олишни такиклаш билан муаммо хал булмайди. Хдётни хам оммавий ахборот воситаларисиз тасаввур килиш кийин булган хозирги шароитда интернет ёшлар учун асосий ахборот манбаига айланиб бормокда.

Гарб маданиятига тааллукли баъзи курсатув ва сайтлар борки, улар мутлако ахлокка зиддир. Бундай ахборот ёшларимиз хулки ва дунёкарашига салбий таъсир килиши аник. Айни уринда яна бир фикрни айтиб утиш жоиз. "Ойнаи жахон" сериаллар билан тулиб-тошгани, бизнингча, ижобий хол эмас. Чунки ёшлар асосий вактини шу сериалларни куришга сарфлаши таълим сифатига таъсир килмай колмайди. Дарвоке, газета ва журнал сахифаларида чоп этилаётган ахборот хамда маълумотларнинг мазмунан саёзлиги хам ёшларимиз тафаккурига салбий таъсир курсатади [4].

XXI аср бошида хаёт суратларининг бекиёс даражада тезлашуви, ахборот окимининг кучайиши окибатида авторитет - нуфуз масаласи хам янгича маъно касб этаётир. Баъзи ёшлар узининг билим олиш ва хаётга муносабатини белгилашда ота-она, устоз-мураббийни эмас, ОАВ хамда интернетни авторитет сифатида эътироф этиши, улардаги ахборот ва маълумотларни мутлак чин деб ишониши ташвишланарли холдир[5].

Тажрибаси хам булмаган ёшларнинг хаётий тушунча ва тасаввурларини асосан ОАВ хамда интернет шакллантирмокда. Бу эса таълим-тарбия муассасаларининг иш фаолиятини кийинлаштириб куймокда. Ахборотнинг

катта окими шароитида инсон узини эркин хис эта олиши учун ахборот маданиятига эга булиши керак. Бу уринда ахборот маданияти дейилганда таълим, илмий билиш ва фаолиятнинг бошка турлари давомида юзага келадиган ахборотга булган эхтиёжларни кондиришга каратилган билимлар, укув ва куникмаларнинг тизимлаштирилган йигиндиси тушунилади.

Ёш авлоднинг маънавий оламини бузгунчи таъсирлардан асраш учун таълим-тарбия жараёнида кандай тамойилларга асосланиш ва кандай жихатларга эътибор каратиш керак, деган масала файласуфлар, гуманитар фан олимларининг диккат марказида турибди. Фикримизча, ёшларнинг тафаккур тарбиясига купрок эътибор каратиш улар маънавий оламининг дахлсизлигини таъминлашда мухим ахамиятга эга. Президент Шавкат Мирзиёевнинг жорий йил 14 майда кабул килинган "Электрон тижоратни тезкор ривожлантириш буйича чора-тадбирлар тугрисида"ги карорига мувофик, Узбекистон хукумати мамлакатни ракамлаштиришга каратилган катор ишларни амалга оширлмокда [6].

Хрзирги ёшларнинг ахборот окимига муносабатини шакллантириш акл-идрок, тафаккур тарбиясининг бир йуналишидир. Ота-оналар, устоз ва мураббийлар таълим-тарбия бериш жараёнида ёшларга фикр ва билим уртасидаги фаркни тушунтириши, фикрларни узаро таккослашга, турларга ажратишга ургатиши керак.

Хулоса килиб айтганда, ахборот маданиятини шакллантириш масаласи жамият ривожи билан бевосита боглик булганлиги сабабли у мамлакат микёсида ижтимоий ахамиятга молик масаладир. Шу сабабли ахборотлашган жамият шаклланиши шароитида ахборотлаштириш жараёнининг барча сохага оид жихатларини урганиш алохида ахамият касб этмокда. Хрзирги пайтда миллат ва давлатнинг энг мухим ресурсларидан бири инсонларнинг аклий салохияти ва билим даражаси хисобланади. Ижтимоий тараккиёт, аввал тасаввур этиб келинганидек, юкори турмуш даражасига эришган ёки замонавий техника ишлаб чикаришни йулга куйган мамлакатлар эмас, балки таълим ва тарбиянинг янада юкори даражасини таъминлашга эришган мамлакатлар тарих сахнасининг олд каторларига чикаётганлигини курсатмокда.

REFERENCES

1. Ижтимоий фикр инсон хукуклари // Алишер Муминов. Ахборотлашган жамият ва шахс ахборот маданиятини шакллантириш муаммолари. 2012, № 3 148.

2. Ислом Каримов. Юксак маънавият - енгилмас куч. Т., "Маънавият", 2008, 115-бет.

3. Yoqubova M. Axborot texnologiyalarining falsafiy asoslari./ Uslubiy qoJlanma.-T.:Star Poligraf, 2008, -24 bet.

4. 12. Ismayilov, A. Z. Xolmo'minov, G=.B. (2020). O'zbekiston Respublikasida huquqiy davlat barpo etishning tarixiy-nazariy ildizlari. Proceedings of Global Technovation- An International Multidisciplinary Conference. Hosted from Samsun, Turkey 31 October 2020. 93-96 betlar.

5. Ziyadillaevich, I.A., & Bobonazarovich, G.K. (2020). THE ORIGIN OF THE STATE AND THE IMPLEMENTATION OF LEGAL STATEHOOD IDEAS ON THE TERRITORY OF UZBEKISTAN. EPRA International Journal of Multidisciplinary Research, 6(10), 520-524.

6. Xolmo'minov G'. October 2020 Ta'lim tizimida metodlar va innovatsion texnologiyalardan foydalanish samaradorligi. "Science and Education". Scientific Journal . 472-475 - betlar.

7. Hojiyev R.B., Xolmo'minov G.B., Sharipov M.L. (2020) Raising a harmoniously developed generation is a priority of democratic reforms in uzbekistan. European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences Vol. 8 No. 5, Part II ISSN 2056-5852.

Xolmo'minov G. Buyuk faylasuflar qarashlarida "bilim" va "e'tiqod" tushunchalarining differensiatsiyasi. Academic research in educational sciences volume 2 | issue 3 | 2021 issn: 2181-1385 scientific journal impact factor (sjif) 2021: 5.723 doi: 10.24411/2181-1385-2021-00479

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.