Научная статья на тему 'КИБЕРМАКОНДА ДИНИЙ ЭКСТРЕМИСТИК ВА ТЕРРОРИСТИК ТАҲДИДЛАРНИ ОЛДИНИ ОЛИШ ЗАРУРИЯТИ'

КИБЕРМАКОНДА ДИНИЙ ЭКСТРЕМИСТИК ВА ТЕРРОРИСТИК ТАҲДИДЛАРНИ ОЛДИНИ ОЛИШ ЗАРУРИЯТИ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
357
78
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Информацион глобаллашув / ахборотлашган жамият маънавий таҳдидлар / ахборот хуружи / диний экстремистик ғоялар / диний терроризм / ахборот маданияти. / Information globalization / information society moral threats / information attack / religious extremist ideas / religious terrorism / information culture.

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Исҳақ Абдурахмонов, Галина Валентиновна Маркова

Мазкур мақолада бугунги кунда информацион глобаллашув шароитида кибермакондаги диний экстремистик ва террористик таҳдидларнинг ижтимоий хавфи ҳамда уни олдини олишнинг фалсафий методологик муаммолари баён этилган. Шунингдек мақолада ахборот хуружлари ва маънавий таҳдидларни олдини олиш учун аввало талаба ёшларимизда ахборот маданиятини шакллантириш зарурияти асослаб берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE NEED TO PREVENT RELIGIOUS EXTREMIST AND TERRORIST THREATS IN CYBERSPACE

This article describes the social dangers of religious extremist and terrorist threats in cyberspace in today's context of information globalization and the philosophical methodological problems of its prevention. The article also emphasizes the need to form an information culture in our students, first of all, to prevent information attacks and moral threats.

Текст научной работы на тему «КИБЕРМАКОНДА ДИНИЙ ЭКСТРЕМИСТИК ВА ТЕРРОРИСТИК ТАҲДИДЛАРНИ ОЛДИНИ ОЛИШ ЗАРУРИЯТИ»

КИБЕРМАКОНДА ДИНИЙ ЭКСТРЕМИСТИК ВА ТЕРРОРИСТИК ТАХДИДЛАРНИ ОЛДИНИ ОЛИШ ЗАРУРИЯТИ

Ис^ак Абдурахмонов

Мустакил тадкикотчи

Галина Валентиновна Маркова

Самарканд иктисодиёт ва сервис институти

АННОТАЦИЯ

Мазкур маколада бугунги кунда информацион глобаллашув шароитида кибермакондаги диний экстремистик ва террористик тахдидларнинг ижтимоий хавфи хамда уни олдини олишнинг фалсафий методологик муаммолари баён этилган. Шунингдек маколада ахборот хуружлари ва маънавий тахдидларни олдини олиш учун аввало талаба ёшларимизда ахборот маданиятини шакллантириш зарурияти асослаб берилган.

Калит сузлар: Информацион глобаллашув, ахборотлашган жамият маънавий тахдидлар, ахборот хуружи, диний экстремистик гоялар, диний терроризм, ахборот маданияти.

THE NEED TO PREVENT RELIGIOUS EXTREMIST AND TERRORIST

THREATS IN CYBERSPACE

This article describes the social dangers of religious extremist and terrorist threats in cyberspace in today's context of information globalization and the philosophical methodological problems of its prevention. The article also emphasizes the need to form an information culture in our students, first of all, to prevent information attacks and moral threats.

Keywords: Information globalization, information society moral threats, information attack, religious extremist ideas, religious terrorism, information culture.

Информацион глобаллашув кишилик жамиятига хос табиий тарихий тараккиёт жараёнининг навбатдаги боскичи булиб, илмий адабиётларда купинча ахборотлашган жамият деб юритилмокда. Информацион цивилизациянинг хосиласи булмиш кибермаконда интернет тармоклари ижтимоий турмуш тарзининг барча сохаларига кириб бормокда ва фойдаланувчиларга катта имконият яратмокда. Жумладан, таълим жараёнида инновацион технологиялардан фойдаланишда ва масофали таълим тизимида, илмий тадкикот боскичларида, видеоконференцияларни ташкил этишда, айникса, жахоннинг

ABSTRACT

Кириш

исталган нуфузли кутубхоналаридаги адабиётлар билан танишишда бекиёс ахамият касб этмокда. Айникса, 2020 йилда COVID-19 пандемияси муносабати билан узлуксиз таълим тизимининг масофали ташкил этилиши кибермаконнинг кенг имкониятларидан бири эди.

Ахборот асри кишилик жамияти тараккиётига хос булган табиий-тарихий жараён булиб, унинг ижобий жихатлари билан бир каторда салбий хусусиятлари хам мавжуддир. Бу салбий хусусиятлар купрок ахборот хуружлари ва маънавий тахдидларларда намоён булмокда. Ёшларимизнинг маънавиятига салбий таъсир этаётган маънавий тахдидлар ва ахборот хуружлари асосан "Оммавий маданият" замиридаги ахлоксизлик хамда диний экстремистик ва террористик гоялар шаклда намоён булмокда

Асосий кисм

Бугунги кунда кибермакондан диний жараёнларда фойдаланиш, хусусан, диний мазмундаги маълумотларни, миссионерлик ва сохта тарикатчилик гояларини, айникса, диний мутаассибона террористик гояларни таркатишда интернетдан фойдаланиш кенг авж олмокда.

Аввало ижтимоий нуктаи-назардан кибермакон деганда компьютер тармоги оркали бир-бири билан богланган ва бир вактнинг узида турли географик нуктада кесишувчи хар кандай мавжуд компьютернинг график сифатидаги маълумотларига уралашиб колган кишилар жамоаси тушунилади1.

Кибермаконда интернет тармогидан фойдаланишда жуда катта имкониятлар мавжуд. Авваллари ноёб булган, хамма хам фойдаланиш имкониятига эга булмаган мукаддас матнлар ва уларга ёзилган турли шархларни эндиликда исталган киши интернет сайтлардан юклаб таълим олиш мумкин. Шу максадда диний маълумотларга кучли эхтиёж сезган кишилар учун махсус веб сайтлар мукаддас матнлар, диний манбалар, турли туман секта ва янги диний харакатларининг гояларини таргиб этувчи маълумотлар билан тулдирилган. Энг тахликалиси диний экстремистик ва террористик гояларини таргиб этувчи интернет сайтлари кундан кунга купаймокда. Бу кибертерроризмнинг жиддий ижтимоий хавф сифатида намоён булишидир. Айникса бугунги кунда "ургамчак турида" диний экстримистик гоялар таргиботи хамда диний мутаассиблик ва терроризмга чакириклар домига тушиб колаётгна кишилар купаймокда. Бутун инсониятга тахдид солган ИШИД террористик тудалари хам уз гояларини интернет турлари оркали таркатди . ИШИД томонидан амалга оширилган хунрезликлар кибермаконда кибертерроризмнинг яккол намоён булишидир

Террористлар бу ишга катта малака, тажрибага ега булган европалик мутахассисларни жалб етганлар. Улар ёшларни узларининг алдовлари домига

1 Kibermakon tushunchasi va uning mazmun-mohiyati// https://hozir.org/din-va-diniy-qadriyatlarning-jamiyatdagi-roli-javob.html?page=5

2 Мухаммад Амин Яхё ИШИД фитнаси Т., 2015й.-89 бет

тортиш учун видеолавхалар ва чакирикларини юкори сифат ва профессионал махорат билан ишлаганлар. Шунинг учун хам куплаб фукаролар, асосан ёшлар уларнинг манфур тузогига илинди. Ёшларнинг бундай бузгунчи гояларга алданмасликлари хамда залолат боткогига ботмасликлари учун биз мутахассислар зарурий методологик тавсиларимизни уз вактида ишлаб чикишимиз керак. Ёшларимизга интернетда ин куриб, узларининг вайронкор гояларини хатарли вирус каби бутун дунёга таркатаётган жиноятчи террорчи галамисларнинг асл башарасини очиб беришимиз керак.

Интернет тармогида диний экстремистик, террорчилик ва бузгунчиликларни таргиб килувчи веб-сайтлар, ижтимоий тармокдаги гурухлар сони кун сайин купаймокда. Бу холат дунёкараши шаклланмаган ва гур ёшларимизнинг соглом эътикодини онги ва дунёкарашини захарламокда. Галамисларнинг интернет оркали хужумлари асосан ёшларга каратилган булиб, улар усмирлар учун кизикарли булган воситалардан усталик билан фойдаланишмокда. Жумладан, ёшларнинг кизикишига караб, уларни турли видеолавхалар ва фотосуратларни томоша килишга жалб етиш оркали ёки ташки куринишидан гуёки уйин, техника, спортга доир булсада, лекин ички сахифаларда факат бузгунчиликни таргиб етувчи веб журналларни такдим этмокда.

Президентимиз Ш.Мирзиёев таъкидлаганидек "Диинй

экстремизм,терроризм, гиёхвандлик, одам савдоси, ноконуний миграция, "оммавий мадаинят" каби тахдидлар канча^канча оилалар, мамлакатлар бошига огир кулфатлар олиб келмокда, гаразли кучлар хали онгу тафаккури тула шаклланиб улгурмаган болаларни уз ота^онаси, Ватанига карши куйиб, уларни

хаётига зомин булмокда" Глобаллашув жадал суръатлар билан содир булаётган хозирги даврда талаба ёшларимизни ахборот маълумотларини олишларини такиклаш билан муаммони ижобий хал этиб булмайди. Биринчи Президентимиз таъкидлаганидек «Жахон ахборот майдони тоборо кенгайиб бораётган шундай бир шароитда болаларимизнинг онгини факат ураб-чирмаб, уни укима, буни курма, деб бир томонлама тарбия бериш, уларнинг атрофини темир девор билан ураб олиш, хеч шубхасиз, замоннинг талабига хам, бизнинг эзгу максад-муддаоларимизга хам тугри келмайди. Нега деганда, биз юртимизда очик ва эркин демократик жамият куриш вазифасинг уз олдимизга катъий максад килиб куйганимз ва бу йулдан хеч качон кайтмаймиз» .

Фукароларнинг диний кизикишларини хисобга олган холда уларни эхтиёжини кондириш максадида айни дамда интернет тармогида Узбекистон мусулмонлари идораси тасарруфидаги бир неча унлаб веб-сайтлар фаолият юритмокда. Мазкур сайтларда аждоодлармиз эътикод килиб келган суннийлик

3 Ш.Мирзиёв. Узбекистон ёшларги байрам табриги/ Халкимизнинг розилиги бизнинг фаолиятимизга берилган олий баходир.2. Т.:"Узбекистон" -496 бет.

4 Каримов И.А. Юксак маънавият- енгилмас куч.Т. "Maънaвият",2008й., 114 бет

йуналишининг ханафия мазхабига оид ихтиёрий саволларга диний уламоларимизнинг мукаммал жавобларини топиу мумкин. Бугунги кунда ун минглаб фукароларимиз, айникса ёшларимиз "UZ" доменидаги диний веб сайтларга мурожаат килишмокда. Мазкур сайтлар ишончли диний маълумотларни такдим этади.

Шу билан бирга ёшларимизни кибермаконда диний экстремистик ва террористик тахдидлардан саклашимиз учун аввало уларда ахборот маданиятини шакллантиришимиз зарур.

Ахборот маданияти бу хар кандай олинган ёки берилган, эшитилган, курилган хабар, маълумот ёки ахборотни рационал тарзда, мантикий тафаккур асосида объектив, танкидий тахлил этиш кобилияти тушинилади. Маълумотни тахлил этиш хамда бахолашда миллий маънавий кадриятлар асосида ва миллий менталитет нуктаи назаридан хам ёндашиши ахборот маданиятининг таркибий кисмидир.

Ахборот маданиятининг таркибий элементлари куйидагилардан иборатдир: рационал тафаккур; етук назарий билим, хусусан ижтимоий гуманитар фанлар сохасида; ходиса, жараён ёки вокеликка танкидий ёндашиш ва мантикий тахлил этиш кобилияти. Ёшларда тарихий хотира ва миллий гурур, миллий маънавий кадриятларимиздан ифтихор туйгуси ахборот маданиятининг мухим таркибий кисми хисобланади5.

Х,ар кандай ахборотларни миллий менталитетимизга хос тарихий онг негизида танкидий тахлил эта олиш кобилиятини хам ахборот маданиятинингзарурий жихатидир.

Ёшларда ахборот маданиятини шакллантиришнинг объектив ва субъектив асос хамда омиллари, усуллари, воситалари мавжуддир.

Хулоса

Ахборот маданияти диний мазмундаги ахборот хуружлари ва кибер тахдидлардан химояланиш, уз навбатида, уларга карши курашиш учун энг зарурий воситадир. Чунки ахборот маданияти оркали ёшлар интернетда берилаётган маълумотларни "фильтрлаш" олиш кобилияти шаклланади. Ахборот маданияти шаклланган ёшларимиз интернетдаги диний экстремистик маълумотларни ажрата билиш кобилиятига эга булади.

Ахборот маданиятини шаклланишида мухим воситалар ва усуллар хам мавжуд булиб, буларга оила, махалла таълим тарбия масканлари мухим ахамият касб этади.

Хулоса килиб айтадиган булсак, узлуксиз таълим тизимининг барча боскичларида ёшларнинг ахборот маданиятини шакллантиришга жиддий эътибор каратиш хар бир мураббий ва устоздан масъулият талаб этади. Зеро, ахборот

SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 2 I ISSUE 4 I 2021

ISSN: 2181-1601

маданияти хозирги мураккаб глобаллашув жараёнида мафкуравий иммунитетнинг мухим таркибий кисми хамда кибермаконда диний экстремистик ва террористик тахдидларни олдини олишнинг хамда зарурий ахборот хавфсизлигини таъминлашнинг асосий шартидир.

REFERENCES

1. Kibermakon tushunchasi va uning mazmun-mohiyati// https://hozir.org/dm-va-diniy-qadriyatlarning-jamiyatdagi-roli-javob.html?page=5

2. Мухаммад Амин Яхё ИШИД фитнаси Т., 2015й.-89 бет

3. Ш.Мирзиёв. Узбекистон ёшларги байрам табриги/ Халкимизнинг розилиги бизнинг фаолиятимизга берилган олий баходир.2. Т.:"Узбекистон" -496 бет.

4. Каримов И.А. Юксак маънавият- енгилмас куч.Т. "Маънавият",2008й., 114 бет

5. А.Азизкулов, И.Абдурахмонов Талаба ёшларда ахборот ва интернет билан ишлаш маданиятини шакллантириш омиллари// "Талаба ёшларни гоявий-мафкуравий тарбиялашнинг долзарб малалари" мавзусидаги Республика илмий-назарий анжумани материаллари Самарканд 2017й. 47-48 бетлар.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.