Научная статья на тему 'АХБОРОТЛАШГАН ЖАМИЯТДА МАЪНАВИЯТ ВА АХЛОҚ'

АХБОРОТЛАШГАН ЖАМИЯТДА МАЪНАВИЯТ ВА АХЛОҚ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
115
26
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ахборот / жамият / инсон ҳулқи / маънавият / ахлоқ / диний экстремизм / терроризм / гиёҳвандлик / одам савдоси / ноқонуний миграция / генатцид / “оммавий маданият” / турли хил таҳдидлар. / information / society / human behavior / spirituality / morality / religious extremism / terrorism / drug / human trafficking / illegal migration / genocide / “mass culture” / various threats.

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Примов, Бахриддин Абдирахмонович

Ушбу мақолада ахборотлашган бугунги даврда юзага келаётган жамиятдаги манавий-ахлоқий ҳаётга зарар етказувчи турли интернетдаги бузғунчи ғояларга қарши фикр ва мулоҳазалар юритилган. Шунингдек, инсон ва унинг онгига, ҳиссиётларига таъсир этувчи эмоционал ҳолатидан фойдаланиб бадном этувчи тасвирлар ва беҳаё лавҳаларнинг оммалашишга олиб келаётгани ҳақида тўхталиб ўтилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

SPIRITUALITY AND ETHICS IN AN INFORMED SOCIETY

This article contains opinions and comments against various destructive ideas on the Internet that damage the spiritual and moral life of society in the modern information age. Using the emotional state that affects a person and his mind and emotions, he emphasizes that slanderous images and seductive images lead to popularity.

Текст научной работы на тему «АХБОРОТЛАШГАН ЖАМИЯТДА МАЪНАВИЯТ ВА АХЛОҚ»

АХБОРОТЛАШГАН ЖАМИЯТДА МАЪНАВИЯТ ВА АХЛОЦ

d https://doi.org/10.24412/2181-1784-2022-23-721-730

Примов Бахриддин Абдирахмонович

Тошкент давлат иктисодиёт университети , Ижтимоий гуманитар фанлар кафедарси докторанти ф.ф.б.ф.д., (PhD) primov.baxriddin@bk.ru

АННОТАЦИЯ

Ушбу мацолада ахборотлашган бугунги даврда юзага келаётган жамиятдаги манавий-ахлоций уаётга зарар етказувчи турли интернетдаги буззунчи гояларга царши фикр ва мулоуазалар юритилган. Шунингдек, инсон ва унинг онгига, уиссиётларига таъсир этувчи эмоционал уолатидан фойдаланиб бадном этувчи тасвирлар ва беуаё лавуаларнинг оммалашишга олиб келаётгани уацида тухталибутилган.

Калит сузлар: ахборот, жамият, инсон уулци, маънавият, ахлоц, диний экстремизм, терроризм, гиёувандлик, одам савдоси, ноцонуний миграция, генатцид, "оммавий маданият ", турли хил таудидлар.

АННОТАЦИЯ

В данной статье собраны мнения и комментарии против различных деструктивных идей в Интернете, наносящих ущерб духовно-нравственной жизни общества в современный информационный век. Используя эмоциональное состояние, воздействующее на человека и его разум и эмоции, он подчеркивает, что клеветнические образы и соблазнительные образы ведут к популярности.

Ключевые слова: информация, общество, поведение человека, духовность, нравственность, религиозный экстремизм, терроризм, торговля наркотиками и людьми, незаконная миграция, геноцид, «массовая культура», различные угрозы.

ABSTRACT

This article contains opinions and comments against various destructive ideas on the Internet that damage the spiritual and moral life of society in the modern information age. Using the emotional state that affects a person and his mind and emotions, he emphasizes that slanderous images and seductive images lead to popularity.

Keywords: information, society, human behavior, spirituality, morality, religious extremism, terrorism, drug, human trafficking, illegal migration, genocide, "mass culture ", various threats.

КИРИШ

Узок тарихий ривожланиш жараёнидан маълумки, инсоният яшаётган мухитни, маънавий-ахлокий хаёт хамда жамият, узини ва атрофдагилани узгартириш учун доим зарур янги ахборотларга эхтиёж сезади. Яна хам тушунарли килиб айтганда, ижтимоий хаётда ахбортга булган эхтиёжларини кондириш учун унга янгидан-янги ахборот зарур булади. Шундай экан жамият маънавий-ахлокий хаёти кундалик узгариб турувчи ижобий ва салбий характерга эга. Бугунги ахборотлашган даврда маънавият ва ахлок жамият тараккиётининг барча замон ва даврларида мухим восита булиб хизмат килган ва килмокда.

АДАБИЁТЛАР ТАХЛИЛИ ВА МЕТОДЛАР

Ахборот ривожланиши боскичлари нуктаи назарлардан келиб чикиб, ахборот мухум функционал хусусиятларга эга, деб эътироф этишади. Баъзи бир дунёдаги тадкикорчилар ахборотнинг табиатдаги ва жамиятдаги нарсалар хусусият сифатида таърифлашмокда (Б.Ахлибининский, Л.Баженов, Б.Бирюков, К.Морозов, И.Новик, Л.Петрушенко, А.Урсул, О.Файзуллаев, М.Абдуллаева, Р.Имомалиева, И.Саифназаров, С.Сангинов, Б.Тураев, Б.Каримов, Г.Гаффарова, Э.Иззетова, А.Тулепов, М.Ёкубова, Ф.Усмонов, Мухаммад Амин Яхё ва бошкалар).

Ахборотлашиш ва ахборотлаштириш жараёнларига оид муаммолар билан шугулланган бир катор хорижлик олимлардан Д.Белл, О.Тоффлер, М.Кастельс, У.Ростоу, П.Дракер, Дж. Гелбрейт, В.Иноземцев, Ф.Уэбстер, А. Чернов, Р.Абдеев, И.Мелюхин ва шу каби шахсларни алохида кайд этиш лозим. Бу олимлар жамиятни ахборотлашиш масалаларига эътибор каратиб "ахборотлашган жамият" ва "постиндустриал жамият" концепцияларининг синоними сифатида тадкик этиш билан бирга ахборотга умумижтимоий ва фалсафий масала, деб карашган.

МУХОКАМА ВА НАТИЖАЛАР

Инсонлар ва жамият хаётида ахборот, маънавият ва ахлокнинг узаро богликлигини тушунишда асосий ахамиятга эга. Маънавият ва ахлок инсон

хулкининг хамда жамият кадирятининг мухим манбаи хисобланиб, у олинаётган ёки таркатилиётган ахборотга боглик булади.

ОАВ оркали узатилаётган ахборот инсон онги ва хиссиётларига таъсир этишнинг икки модель-усули билан амалга оширилади:

1. Рационал модель-демократик хукукий конун-коидаларга асосланган давлатларда рационал конунлар усули устунлик килиб, у инсонларни ахборот таркатиш, далилар такдим этиш, мантикий хамда инсон табиий эхтиёжнинг хукукий коидалари билан исботлаш оркали ишонтиради. Бу давлат ва жамият тамонидан тан олинади, инсоний-хукукий, маънавий-ахлокий мезонлар сифатида такдим этилади.

2. Х,иссий таъсир усули - психологик ишонтириш усули хисобланиб, бу кур-курона фанатизм, ижтимоий-сиёсий ракибларга, бошка халк ва миллат вакилларига ишончсизлик эътирозининг намоён булиши, нафрат ва газаб уйготиш учун кулланилади. Бундай хиссий таъсир купинча мантикий-аклий далиллар ва исботлардан хам кучли булиши мумкин. Бунда якка авторитар, тоталитар тизимлар ва айникса устунлик килувчи этнографик таргиботлардан кенг фойдаланади. Айникса шундай ижтимоий-сиёсий ташвикотлар инсон ва ёшлар онгини эгаллаб хиссий таъсир мазмун билан тулдирилади. Аммо, шахс ва жамият кундалик хаётидаги муносабатларни аклий хамда ижтимоий, маънавий-ахлокий мезонлар ва муносабатлар доирасида белгилаб олиши, тартибга солиниши мухим хисобланади. Х,иссий таъсир доираси канчалик кучли ахамятга эга булмасин, унинг сиёсий таъсири ОАВлари таркатилади, ахборотлар оркали узатилади ва руй беради. Ахборот узатиш, олиш, саралаш, тахрирлаш ва таркатиш бу жараённинг асосий боскичларидан биридир.

Бундан ташкари ахборотнинг жамият сиёсий онгга ижтимоий тармоклар ва ОАВлари таъсирининг асосий 3 та модели хам мавжуд:

1. Минимал таъсир

2. Максимал таъсир

3. Тескари таъсир моделлари

Шу уринда ана шундай модель-усуллар таъсирида жамиятдаги фуаролар узларини турли хил тарзда тутади. Ахборот технологиялари тараккий этган даврида сиёсий таъсирга оид ахборотларни яратиш ва таркатишда уз аудиторияга эга ОАВнинг инсонлар сиёсий онгга узаро таъсир кучида кайси типи етакчилик килишини эътиборга олиш керак.

Жамият хаёти тараккиёти барча боскичларида миллий ва диний кадриятларга асосланган маънавий-ахлокий мезонлар ишлаб чикилган ва

улардан фойдаланиб келган. Маълумки, хар кандай жамият ривожланиши учун ахборот хар качонидан хам зарур восита булиб хизмат килган. Шунинг учун хам ахборот олиш ва у оркали билим олиш энг мухим хаётий зарурат хисобланган. Ахборот, маънавият ва ахлок бир-бирларига буйсунувчи хамда тулдирувчи тушунча хисобланади. Яъни, ахборот инсон ва жамият маънавий-ахлокий хаётини бойитади, уни гох ижобий, гох салбий томонга узгартиради. Жамият ижтимоий турмуш-тарзи тараккиёти асосида мулокотларни амалга ошириш учун ахборотга таянилган. Таркатилаётган ахборотлар замирида ахлок энг мухим восита булиб хизмат килмоги, ахлоксизлик таргиботи ёт ахамиятга айланмоги лозим. Шунингдек, "Ахборот теварак-атрофдаги турли хил манбалардан тупланган омиллар булиб, бу билимларни кайта баён этиш"[1] шакли хамдир.

Жамиятда инсонлар маънавият ва ахлокнинг маъно, мазмун ва мохиятини билмасдан хамда англаб етмасдан туриб уни тушуниб булмайди. Шунинг учун хам англаб олинган ахлок кейинги боскичда тушуниш ва куникма хосил килиш холатига утади. Инсон, ахлокий мезонларни мувозанат тушуниб етгач, амалда тугри ёки нотугри эканлиги хакида фикр билдиради. У оркали билим ва тажриба орттиради. Узлаштириб олинган билимларнинг моддий ва маънавий эхтиёжларига, хаётий хохишга, инсоннинг орзу-ниятларга мос тушса, ана шунда билимларни турмушга татбик истаги хосил булади. Ахборот замирида билим ва тажрибалар, дин ва кадриятлар, илм-фан ва технологиялар ютиги тараккиёт равнак топади.

Ахлок эпистемологик томондан каралганда объектив мазмун-маънога эга булиб, у хакикатнинг мохиятини эътикотлар нуктаий назаридан англашда ёрдам беради. Маънавий ва ахлокий жараёнлар тугри англанса ва танланса, эзгу максад оркали фаолиятга тадбик килнсагина, субъктив мохият касб этади. Асосланмаган ахлокий кадриятсиз хеч кандай ижобий натижага эришиб булмайди. Бирок, ихтиёр эркинлиги ахлокий танлов бундан холи булиб, онгли ижобий харакатни вужудга келтирган, умумжамоага ва инсонларга манфаат олиб келган ахлокгина фойдали ва самарали характерга эга булиб, ана шунда маънавий кадрият ва ахлок узаро уйгунлашади.

Жамиятда тулик ахборотни эркинлаштириш ва узаро сензурани шакллантириш жамият ва давлат уртасида илик муносабатларнинг амалга ошиши одамларга ижодий яратувчилик кобилияти, фкирлар юксалишига имконият яратади. Ахборот жамият белгиланган ахлокка ва шахсий ахлокка асосланади, ахлок таркатилаётган ахборот ижобий ва салбий таъсирига караб

ва ахлок жараёнлари меъзонларига асосланади. Инсон тугулиши билан маънавиятли ёки ахлокли булиб колмайди. Уни ижтимоий хаёт ва мухит тарбиялайди. Шунинг учун маънавият ва ахлок хаёт жараёлар натижасида амалий фаолият сифатида вужудга келади. Инсоннинг онгили фаолияти оркали олинган ахборотлар тахрир этилади. Урганиши ва билиш натижасида орттирилган билимлар, билиш жараёнида узвий ва узок давом этадиган, мураккаб ва зиддиятли вокелик булиб, у билмасликдан билиш сари такомиллашиб, ривожланиб боради.

Бугунги кунда таркатилаётган ахборотларнинг муттасил ошиб бориши жамиятдаги инсонларонги ва калбига таъсир этувчи маънавий ва ахлокий муаммоларни асосий уринга чикмокда. Кундан-кунга шиддатли такомиллашиб бораётган ахборот информацион-телекоммуникация технологияларнинг инсоният хаёти жараёнларидаги таъсири ахборот олишда ахлокий муносабатларини тугри амалга оширишда мухим ахамиятга эга.

Шундай экан ахборот жамият ва инсоният маънавий-ахлокий тузилмасини узгартириб тулдириб юксалтиради, ёки уни таназзул сари етаклайди. Биз буни кисман шу билан изохлаймизки, маълум бир даражадаги ахборот ахлокий номаларга асосланди ё аксинча. Масалан, ОАВ ва интернетдаги курсатувлар, видео лавхалар, кинолар инсонлар маънавий-ахлокий кадриятига мос тушиши ёки тушмаслиги мункин. Шунинг учун ахборот таркатиш ва олиш жараёни янгилик хисобланиб, бу жамоатчилик фикрини урганиш учун керакли маълумот булиб хизмат килади.

Инсон ижтимоий хаёт турмуши тарзи асосида ахлок ётади, яъни у мавжуд ижтимоий-ахлокий кадриятларни амалга ошишини таъминлайди ва харакатлантиради. Шунингдек, "сезги депривацияси" деган ахборотнинг йуклиги кишига салбий таъсир курсатади [2]. Хрзирда таркатилаётган ахборотлардан, уз навбатида, муассасалар ва ташкилотлар зарур маълумот сифатида фойдаланиши мумкин.

Демак, кун сайин ривожланиб бораётган ахборот манбасига булган таълаб, ахборот туплаш технология воситалари оркали уни кайта ишлаш ва символик коммуникация тизими билан боFлик. Жамият ривожида ахборот ва маънавият, ахборот ва ахлок доимо мухим уринга эга. Лекин мазкур ахбортлашган жамиятда маънавият ва ахлокнинг ижобийлик томон ривожланиб бориши ахборотнинг таъсири даражаси манбаи сифатида тадкик этилади.

725

Хрзирги ОАВ, интернет ва ижтимоий тармоклар жуда катта хажмидаги маълумотларни йигиш имконини хам беради. Бу замонавий илм-фан ютиклари ошиб боришига ва технологиялар такомиллашишига таъсир курсатади.

Биз яшаётган хозирги ахборотлашган жамият инсоният хаётидаги хозирча энг сунгги тамаддунидан бири булиб, унинг энг зарур махсулоти ахборот ва тафаккурдир. Тафаккур оркали ижобий тараккий эттиришга каратилган ахборот одамни ахлокий тубанлашишига эмас, балки бойиши ва эзгулик учун интеллектга хизмат килиши керак. Эътибор каратадиган булсак, дунёдаги куплап маблаF эгалари айнан интеллект эвазига бойлик орттиришмокда. Ахборотни олиш, тахрир этиш ва узатиш оркали бир кеча-кундузда миллиардлаб маблаF айланишини тасаввур килиш кийин эмас. Ахборот жадаллашувининг кучайиши натижасида ОАВ, интернет, ижтимоий тармоклари ва сайитлар оркали йуналтирилган чексиз маълумотлар оркали махсулотлар рекламасини йирик сармоядорлар, корхона ва фирмалар эгалари харидорларни оханрабодек чорлаб, эътиборига хавола этиш натижасида "Интеллектуал мулк" ва "Сунъий интеллект" эгалари Илон Макс (Spaceх ва х.к.), Жефф Безос (Amazon), Билл Гейст (Microsoft), Ларри Пейж ва Сергей Брин ( Google), Жек Ма (Alibaba ), Марк Сукерберг (Facebook-Meta), Стив Джобс (Apple), Павел Дуров (Telegram) шу каби асосчиларни миллиардерга айлантирди.

Хрзида юртимизда, «ёшлар уртасида «Одноклассники» - 32,6% (2017 йилда 54,4%, 2016 йилда 71,1%), «Facebook» - 44,5%и (2017 йилда 46,7%, 2016 йилда 53,5%) каби ижтимоий тармоклар энг машхурликка сазовордир. Куйидаги ижтимоий тармоклар кенг машхурликка эга эмас: «Мой мир» - 9,3% (2017 йилда 15%, 2016 йилда 16,7%), «в Контакте» - 12,8% (2017 йилда 12,1%, 2016 йилда 10,7%), «TWITTER» - 4,8% (2017 йилда 8,1%, 2016 йилда 9,1%), G+ - 12,3% (2017 йилда 7,4%, 2016 йилда 9%), «My space» - 3,1% (2017 йилда 22,9%), Instagram - 16,3%, Телеграмм - 36,6%, Imo - 3,5%..»[3] каби мавжуд.

Америкалик иктисоий сиёсатчилар жамият ахборотлашувининг бир катор мухим устин курсаткичларини санаб утишган. "Ахборот махсулотлари (оммавий ахборот воситалари махсулотлари, маданиятнинг турли куринишлари ва хоказо) бора-бора ялпи ички махсулотлар (ишлаб чикариш саноати, агросаноат, нефть ва металлургия) келтираётган умумий даромаддан ортиб кетади" [4].

Кескин узгариб бораётган замонавий илгор илм-фан, техника ва технология тараккиёти ютуклари инсонлар тасаввурининг кескин узгаришига

олиб келди. Инсонлар яшаш шароити ва имкониятлари "сунъий инелект технологиялари жорий этилиш оркали (технократиялашиб)", кенгайиб, инсонлардаги узаро мехир оккибат йуколиб, узини узни узи купрок уйлай бошлади. Азалий кадриятлар оркали богланиб кетган кунгил ришталарини бирма-бир узоклашишига олиб келаётган "оммавий маданият" таргуботи остида инсониятга "инсон дунёга бир марта келади, узинг учун узинг яшаш, бровни уйлама, узингни уйла", "сенинг хаётинг, сенинг вактинг", "имкониятинг кели ундан фойдалан" деган карашларни оркали инсонлардаги илик туйгуларни салбий томонга узгаришига сабабчи булмокда. Бу эса инсон хукук ва демократияси сифатида улугланмокда.

Хдммамиз куриб, кузатиб турибмиз - хозирги кун сайин шиддат билан узгараётган дунё жамият олдида, инсонлар олдида янги-янги имкония ва уфикларни очиш билан бирга, уларни илгари тасаввурига сигдирмаган турли ёвуз ташкиллаштирилган хавф-хатарларга тушиб колмокда. Бунга нафакат инсон бутун бир жамият ва давлатлар хам тортилмокда.

Турли диний экстремизм ва терроризм, гиёхвандлик ва одам савдоси, ноконуний миграция, генатцид ва "оммавий маданият" каби тахдидлар канча-канча оилалар хамда мамлакатлар хаётга кулфатлар олиб келмокда. Галамус кучлар хали онгу тафаккури тула шаклланиб улгурмаган гур ёшларни уз юртига, ота-онаси карши куйиб, уларнинг хаётига зиён етказмокда ва зомин булмокда. Шунинг учун биз - ота-оналар, устоз ва мураббийлар, жамоатчилик ахли ва махалла-куй хамада куни-кушнилар ушбу масалада огох ва хушёр булишимиз лозим. Улуг маърифатпарвар бобомиз Абдурауф Фитрат айтганидек, "бу дунё хакикатан хам кураш майдонига, соглом тан, уткир акл ва яхши ахлок эса бу курашнинг куролига айланиб бараётганини чукур англаб, шу борада жахолатга карши маърифат асосида иш олиб бориш зарур"[5].

Бугунги имкониятлари кенг ахборотлашган даврда ва реал виртуал оламда яшаётган инсонлар киберодамга (робот) зомбига айланиб, ён атрофига, жамият аъзоларига, юртига, азалий кадриятига ва тарихига, уз маънавий-ахлокига, фикр ва онгига шунингдек, келажак хаётига локайт ва бепарво булиб бораётгани, уз хак-хукукини узи паймол килаётгани ачинарли холдир. Интернет виртуал олами шахсни буйсиндиришга ва манипуляция килишга, яъни фикрий онгсизлик оркали узига тобе этишга олиб келмокда. Хрзирда ОАВларини хам ортда колириб брендга айланган Интернет тизими оркали бир зумда дунёнинг у китаъсидан бу китаъсига айланиш мумкин. Айникса бу тизим оркали ёшларнинг шунчаки кизикишига кура, порнографик, танишув

сайтларига кириб ёки онлайн кузатув ва уйинлар оркали кун утказаётган, хаттоки уяли алокалар оркали кираётган интернетни севимли машгулотига айлантириб олаётган ёшлар одамови, локайд, уз оламида узини ва ёлгизлигини хуш курадиган, худбин, жиззаки, такаббур булиб бораётгандек туюлади. Купинча дунё олимлари интернет ва компьютер воситалари инсон психикаси, соглиги хамда миллий маънавиятига салбий таъсир утказишини таъкидлашмокдалар. "Бошка касалликлар каби «МегпеШкус (юкумли)» мавжудлигини кайд этишмокда. У кимор уйини каби юкиб, кишини ён-атрофдан, ижтимоий хаётдан ажратиб куяди.

Маълумотларга кура, интернетдан фойдаланувчиларнинг 5 фоизга якини шундай хасталикка чалинган" [6]. Чунки интернетдаги ижтимоий тармоклар ва сайтлар кишини реал вокеликдан узоклаштириб уни гайриинсоний маконда «яшаш»га ургатади. Ушбу маконда у узига ёккан жинс вакили билан мулокот килиши, истаган инсонни севиши ёки ундан жуда каттик нафратланиши мумкин. Мавжуд реал хаёт эса уз хиссиётлари ва истакларини эмас, балки ён-атрофингдаги инсонларнинг холатини хисобга олишга мажбур килади. Хдтто интернетда "виртуал оила куриши", "эр-хотин" булиб яшаш мумкин. У инсоний муносабатларга асосланган оила куришдан кура осонрок хамда "виртуал никох'дан утиб "интернет оила"да маъсулиятсиз яшашга кулайрок. Чунки "виртуал оила"да мавжуд реал оилада дуч келадиган кийинчиликлар, ташвишлар ва мураккабликлар йук. Шунинг учун интернет ва ижтимоий тармоклар ривожланган давлатларда инсонларни интернет тузогидан халос килишга каратилган психологик ва рухий даволаш марказлари юзага келмокда.

"Ахборот асри" деб номланаётган хозирги XXI аср ахборот технологияларининг ривожланиши маъумотлар олишда, ахборот узатиш ва алмашишда энг арзон, кулай воситага айланди. Интернет тизимининг ривожланиши инсониятни акл бовар килмас мафкуравий кураш жараёнларда янгича онг ва акл уруши турларининг пайдо булишига олиб келди. Лекин бу тармокда биз кутганимизданда куп акилбовар килмас жихатлар борки инсон онги ва калбини аралаш-куралаш килиб, ок билан кора, эзгулик ва ёвузлик тукнаш келадиган кибер маконга айланиб улгурди.

Бугунги жамиятимиздаги баъзи бир инсонлар ахлоксизликни узлари хуш курган маданият деб билиши, асл миллий-маънавий ва диний кадриятларимизга хурматсиз килиб, эскилик саркити деб билувчилар хам борки булар, айникса, ёшлар тарбиясига баъзан аклирасо инсонлар хаётига хам жуда катта хавф тугдирмокда. Дунё жамоатчилик ахли таркалиб бораётган бундай маънавий-

ахлокий бузукликка каратилган хуружларга нисбатан карши чора-тадбирлар ишлаб чикиш хар качонидан хам зарур эканлигини тобора чукур англаб етмокда.

ХУЛОСА

Халкимизнинг асрлар давомида шаклланган урф-одатлари, анаъна ва кадриятлари, ёшларимизга нафакат, катталаримизга хам урнак була оладиган одоб-ахлок, ибо-хаё, ор-номус, дин ва диёнат каби фазилатлар азалдан халкимиз маънавий оламининг ажралмас булагига айланиб улгурган. Х,еч кимга сир эмаски хозирда ОАВ, интернет ва ижтимоий сайтлар бехаёликни таргиб килувчи рекламалар ва видеолавхалар билан тулиб тошмокда хамда маънавий ва диний кадриятлардан инсонларни узоклаштиришга уринмокда. Айникса, уяли воситалар оркали инсонларнинг эмоционал холатидан фойдаланиб уларни бадном этувчи тасвирлар ва бехаё лавхаларнинг оммалашишга олиб келаётгани хакли равишда кенг жамоатчилигини ташвишга солмокда. Бундай хатарли холатларга тушмаслик учун хар бир инсон маънавий-ахлоккий жихатдан узини тута олиши керак. Хдтто динимиз хам бундай жирканч ишлардан инсонларни кайтаради. Зеро, инсон азиз унинг одоби бебахо неъматдир. Шунинг учун биз доимо оилада одоб-ахлок ва таълим-тарбияни яхши йулга куйишимиз, жондан азиз суюкли фарзандларимизни зарарли хамда бузгунчи интернет тузогидаги ёвузликларидан асрашимиз керак.

REFERENCES

1. Давронов З. Илмий ижод методологияси. -Тошкент: Иктисод-молия, 2007. 180-бет.

2. Чирченко О.Н. Информационные аспекты компьютеризации. М., 1989. -С.8.

3. «Ижтимоий фикр» жамоатчилик фикрини урганиш маркази томонидан 2018 йилда утказилган «Узбекистон ёшлари: хаётий кадриятлар, ахлок, ижтимоий йуналишлар» мавзусидаги социологик тадкикот натижалари асосида тайёрланди.

4. Холов З. Дунёни ахборот бошкаради // Маърифат, 2008 йил 19 ноябрь.

5. Ш.Мирзиёев "Халккимизнинг розилиги бизнинг фаолиятимизга берилган энг олий баходир" Тошкент-"Узбекистон"-2018 495-496 бет.

6. Журенков К. ШетеШкус-заразный // Психология зависимости. - Минск, Харвест, 2004. -С.135-151.

7. Can$Ha3apoB, H., 06ugoB, A. (2019). ^HHnapapo xaM^HxaraHK - h^THMOHH 6apKapopnHK omhhh. - TomKeHT : Innovatsion rivojlanish nashriyot-matbaa uyi, -142 6.

8. Saifnazarov, I., Muhtarov, A., Sultonov, T., Tolibov, A. (2020) Religious tolerance, unity of knowledge and faith issues highlighting in Imam Bukhari Hadiths. International Journal of Advanced Science and Technology 29 (5), pp. 1846-1853.

9. Umarjonov, S.S. (2021). Ijtimoiy - gumanitar fanlarni o'qitishda Fahriddin Roziyning ontologik qarashlarining o'rni va ahamiyat. Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences, 1(9), 1029-1038.

10. Can$Ha3apoB, H. (2019). TonepaffraHK—KOMHH HHCOH 6enracH. ApxuB HayHHMx HCcnegoBaHHH.

11. Saifnazarov, I., Xujayev, M. (2018) Axmad Zaki Validiy islamic culture. 3K0H0MHKa H соцнyм, 2, 55-57.

12. Umarjonov, S.S., Safarov, M.K. (2021). Fahriddin Roziyning "Latoif ul-g'iyosiyot" qo'lyozma asarida aql va e'tiqod masalasining qo'yilishi va uning diniy-falsafiy germenevtik tahlili. Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences, 1(5), 1058-1068.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.