Научная статья на тему 'ИЖТИМОИЙ ТАРМОҚЛАРНИНГ ЁШЛАР МАЪНАВИЯТИГА ТАЪСИРИ'

ИЖТИМОИЙ ТАРМОҚЛАРНИНГ ЁШЛАР МАЪНАВИЯТИГА ТАЪСИРИ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

3146
327
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ѐшлар / маънавият / ѐшлар маънавияти / тафаккур / фаоллик / ижтимоий тармоқлар / Интернет / интернетга қарамлик / the young / spirituality / youth spirituality / thought / being active / social networks / the Internet / internet addiction

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Гулчеҳра Ғаффарова, Дилмурод Жуманов

Ижтимоий тармоқлар ўзаро танишиш, билдириш, дўстлашиш учун тузилган. Ижтимоий тармоқлардан ҳар бир инсон қизиқиши ва манфаатига кўра фойдаланади. Баъзи инсонлар ундан роҳат-фароғат излайди ва қимматли вақтини йўқотиб, кераксиз нарсалар билан банд бўлади. Шу сабабли, бугунги кунда турли кўринишдаги ахборот воситаларининг нозик жиҳатларини ҳар бир онгли киши англаб етиши лозим. Ушбу мақолада ижтимоий тармоқларнинг ѐшлар маънавиятига қандай таъсир кўрсатишининг баъзи масалалари фалсафий таҳлил этилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE EFFECT OF SOCIAL NETWORKS ON YOUTH SPIRITUALITY

Social networks are formed for mutual acquaintance, communication and friendship as well. Everyone uses them according to their interests. Some people seek pleasure from it and waste their precious time and get busy with unnecessary things. Therefore, every conscious person should understand the subtleties of different types of media today. This article provides a philosophical analysis of some of the issues of how social media effects on the spirituality of young people

Текст научной работы на тему «ИЖТИМОИЙ ТАРМОҚЛАРНИНГ ЁШЛАР МАЪНАВИЯТИГА ТАЪСИРИ»

ИЖТИМОИЙ ТАРМОЦЛАРНИНГ ЁШЛАР МАЪНАВИЯТИГА ТАЪСИРИ

Гулчехра Гаффарова

Чирчик давлат педагогика института профессор в.б. gafforovagulchehra3 @gmail.com

Дилмурод Жуманов

Чирчик давлат педагогика института магистранти

АННОТАЦИЯ

Ижтимоий тармоклар узаро танишиш, билдириш, дустлашиш учун тузилган. Ижтимоий тармоклардан хар бир инсон кизикиши ва манфаатига кура фойдаланади. Баъзи инсонлар ундан рохат-фароFат излайди ва кимматли вактини йукотиб, кераксиз нарсалар билан банд булади. Шу сабабли, бугунги кунда турли куринишдаги ахборот воситаларининг нозик жихатларини хар бир онгли киши англаб етиши лозим. Ушбу маколада ижтимоий тармокларнинг ёшлар маънавиятига кандай таъсир курсатишининг баъзи масалалари фалсафий тахлил этилган.

Калит сузлар: ёшлар, маънавият, ёшлар маънавияти, тафаккур, фаоллик, ижтимоий тармоклар, Интернет, интернетга карамлик.

THE EFFECT OF SOCIAL NETWORKS ON YOUTH SPIRITUALITY

Gulchehra Gaffarova

Chirchik State Pedagogical Institute Professor gafforovagulchehra3 @gmail.com

Dilmurod Jumanov

Master of Chirchik State Pedagogical Institute

ABSTRACT

Social networks are formed for mutual acquaintance, communication and friendship as well. Everyone uses them according to their interests. Some people seek pleasure from it and waste their precious time and get busy with unnecessary things. Therefore, every conscious person should understand the subtleties of different types of media today. This article provides a philosophical analysis of some of the issues of how social media effects on the spirituality of young people.

Keywords: the young, spirituality, youth spirituality, thought, being active, social networks, the Internet, internet addiction.

КИРИШ

Маълумки, дунё буйлаб уч миллиард одам, яъни ахолининг тахминан 40% Интернетдаги ижтимоий тармоклардан фойдаланади. Биз уларга хар куни уртача икки соат вакт сарфлаймиз: ёзувлар нашр этамиз, фотосуратлар алмашамиз, дустларимизнинг хабарларига муносабат билдирамиз. Х,ар дакикада ижтимоий тармок фойдаланувчилари Snapchat-га ярим миллионга якин твит ва фотосуратларни юборишади. Агар ижтимоий медиа бизнинг хаётимизда бундай катта рол уйнаса, унда бу бизга кандай таъсир килишини тушуниш жуда мухимдир.

Шу сабабли хам охирги йилларда ижтимоий тармоклар фукаролик жамиятининг анъанавий шаклларини нафакат узгартиряпти, балки якин келажакдаги янгича куринишини узида намоён килмокда. Аслида ижтимоий тармокларнинг асосий вазифаси дастлаб ташкил этилган пайтларда одамларга узокдаги таниши билан алока килиш, улар уртасида узаро онлайн мулокотни йулга куйиш эди. Бирок бугун уларнинг функциялари тобора кенгайиб бормокда. Энг аввало, ёшлар онгига ва маънавиятига таъсир курсатишнинг кудратли ахборот-сиёсий воситасига айланмокда. Ушбу маколада илгари сурилган мавзунинг долзарблиги хозирги кунда карама-каршилик мавжудлигидан келиб чикади. Яъни, бир томондан, замонавий ёш инсонни ижтимоий тармокларсиз тасаввур килишнинг иложи йук, бошка томондан, таъсирни кузатиб бориш кийин ижтимоий тармоклар ёшларни шакллантириш, маънавий ва ахлокий фазилатларни тарбиялаш бор. Шу жихатдан, бугунги кунда ахборот технологиялари инсон фаолиятининг барча сохаларига татбик этилмокда. Ёшлар, айникса, Интернетда химоясиздир. Жахон тармогида доимий иштирок этиш, ота-оналар назорати йуклиги, болаларнинг ахборот маданиятини билмаслик купинча успиринларнинг Интернетга карам булишига олиб келиши мумкин.

АДАБИЁТЛАР ТА^ЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯСИ

Ёшлар маънавияти масаласи нафакат бугунги кунда балки олдинги даврларда хам мухим ва ахамиятли муаммолар тарзида эътибор берилган. Айникса, ёшлар маънавиятини шакллантириш муаммоси турли даражадаги жамият ва фалсафа, психология, социология каби фанларнинг ихтисослашуви билан боглик булган гуманитар билимларнинг бирлашмасидан иборат.

Ёшлар маънавиятини шакллантириш билан боглик муаммолар муаллифлар томонидан дунёкарашнинг турли позициялари, маданий ва тарихий анъаналари ва мактаблари, услубий ва концептуал асосларидан куриб

чикилган. Хусусан, рус файласуфлари Д.М. Азаматова, Р.Г. Апресян, A. И. Арнолдов, Е. А. Баллер, О. А. Беленкова, Б.С. Галимова, Д. Ж. Валеева, A.A. Валков, У. С. Вилданова, Г. Н. Волков, В. Е. Давидович, Ю. А. Жданов, М. Т. Иовчук, В. В. Куравлев, Н.С. Злобин, Л. Н. Коган, Г. Г. Квасов, И.К.Кучмаева, Е. С. Маркарян, В. М. Межуев, Е. А. Орлова, С. М. Поздяева, Ф.Б. Содиков, Ф.А.Хазиев ва бошкаларнинг асарлари киритиш мумкин.

Глобаллашув шароитида маънавият масалалари, ёшлар маънавияти, маънавий кадриятлар ва маънавий янгиланишнинг хусусиятлари мустакилликнинг дастлабки йилларида Т.Махмудов, Ж.Туленов, С.Шермухамедов, А.Жалалов, Э.Юсупов каби атокли олимлар томонидан урганилган булса, хозирги маънавий янгиланишнинг турли жихатлари Б.Алиев, С.Отамуродов, С.Бердикулов, Д.Норкулов, А.Умаров, Ш.Мадаева, С.Мамашокиров, Ж.С.Раматов, МДаххарова, Г.Туленова, С.Рахимов ва бошкалар томонидан тадкик этилмокда.

Ижтимоий тармокларнинг ёшлар маънавиятига, тафаккурига, онгига таъсири масаласининг баъзи бир жихатларини урганган олимлар каторига инглиз олимларидан Петер Э. Маеух, Стеве Жонес, рус олимларидан Е.Вайнер, Е.Горний, В.Паско, В.Сухарова, О.Криштановская, шунингдек, узбек олимларидан филология фанлари номзоди Д.Рашидова, файласуфлардан Ж.Раматов, И.Саифназаров, А.Муминов, А.Мухторов, Б.Хусанов,Г.Гаффарова, Н.Сайдалиева, К.Мавлянова кабилар томонидан нашр этилган маколаларни киритиш мумкин.

Маколани тайёрлашда тарихийлик, танкидийлик, тизимли методлардан фойдаланилди.

НАТИЖАЛАР

"Ижтимоий тармок" тушунчаси 1954 йилда пайдо булган булиб, утган асрнинг 30-йилларида урганиш бошланган. Ушбу концепцияни социолог Жеймс Барнс киритган: "ижтимоий тармок" бу ижтимоий объектлар (одамлар ёки ташкилотлар) ва улар уртасидаги алокалар (ижтимоий муносабатлар) булган тугунлар гурухидан иборат булган ижтимоий тузилишдир. Оддий килиб айтганда, бу таниш одамларнинг маълум бир гурухи, бу ерда одам узи марказ булиб, дустлари эса филиаллардир.

Компьютер технологияларидан фойдаланган холда биринчи ижтимоий тармок 1971 йилда ARPA Net-да харбийлар томонидан ишлатилган электрон почта технологияси эди. Кейин, 1988 йилда фин талабаси Ярко Ойкаринен реал вактда мулокот килиш имкониятини яратган «IRC» технологиясини (инглизча Internet Relay Chat - узатиладиган интернет-сухбат) ихтиро килди. 1991 йилда инглиз олими Тим Бернерс-Ли туфайли оммалашган Интернет ихтироси мухим вокеа булди.

1995 йилда Рэнди Конрад Classmates.com - замонавий маънода биринчи ижтимоий тармокни яратди. Концепция жуда катта талабга айланди хамда шу йил Интернетдаги ижтимоий тармокдарнинг жадал ривожланиши бошланади. Бугунги кунда ушбу тармок хали хам дунёдаги энг машхур тармоклардан бири булиб, 50 миллиондан ортик фойдаланувчига эга.

Ижтимоий тармокларнинг кенг микёсида оммалашуви 2004 йилдан кейинги даврга тугри келади. Шу йили А^Ш да кейинчалик дунёга машхур булган "Фасебоок" жамоатчилик тармогига асос солинди.

Ёшлар маънавиятини шакллантириш, ахлокий такдирни белгилаш ва умумбашарий инсоний кадриятларни дунёга жорий этиш муаммоси куплаб авлод тадкикотчилари томонидан ишлаб чикилган абадий масалалардан биридир. Маънавият мавзусини камраб олган илмий адабиётлар жуда куп, турли хил таърифлар, талкинлар ва тадкикот йуналишларини уз ичига олади. Ушбу муаммони урганишга ёндашувларнинг хилма-хиллиги, асосан, маънавиятнинг умумлаштирилган назариясининг йуклиги билан боглик.

Жамиятнинг махсус гурухи сифатида ёшларга илмий ёндашиш, ёшларнинг турмуш тарзи ва маданиятининг узига хос хусусиятларини хисобга олган холда, гуманитар фанлар буйича куплаб махаллий олимларнинг асарларида уз аксини топган. Хрзирги президентимиз Ш.Мирзиёевнинг "Миллий тикланишдан - миллий юксалиш сари" асарида ёшларни маънавий етук инсон этиб тарбиялаш, чинакам маърифат ва юксак маданият эгаси булиш узлуксиз хаётиш эхтиёжга айланиши, ёшлар билими, савиясини ошириш учун илм-маърифат, юксак маънавият кераклиги илгари сурилган [2].

МДуронов, А.Крдиров, Ш.Акрамовалар томонидан "Ёшларда мафкуравий иммунитетни шакллантириш" монографиясида ёшларни этиб тарбиялаш, уларда мафкуравий иммунитетни шакллантириш, ижтимоий тармоклардаги ёт гоялар таъсирига тушиб колишининг олдини олиш каби масалалар тахлил этилган[10].

Г.Гаффарова ижтимоий тармокларнинг ёшлар тафаккури ва фаоллигига таъсири, ахборотлашган жамиятда маънавиятдаги узгаришлар, янгиланаётган Узбекистонда инсон капиталини ривожлантиришда маънавиятнинг урнини [69] ёритиб берган.

МУХОКАМА

XXI асрда замонавий ахборот-коммуникация технологиялари, хусусан, интернетнинг хаётимиздаги урни ва ахамияти шиддат билан ошиб бормокда. Албатта, интернет оркали дунёнинг исталган нуктаси билан тезкор алока урнатиш, зудлик билан зарур ахборот ва маълумотларни олиш, билим ва маърифатни оширишда унинг бекиёс урни ва ахамияти бор. Шунингдек, Интернетнинг пайдо булиши билан хаётнинг жуда куп сохаларида, жумладан, кундалик маиший хизматлардан тортиб, бизнес ва менежмент, юридик ва

консуллик хизматлари ва хатто давлат бошкарувигача бирин-кетин виртуал дунёга куча бошлади.

Мутахассисларнинг фикрича, замонавий жамиятда ижтимоий тармоклардан фойдаланишнинг асосий устунлиги мулокот эркинлиги хисобланади. Дархакикат, бугун ижтимоий, маданий, иктисодий ва сиёсий барча-барча сохаларда глобал тармокнинг чексиз-чегарасиз имкониятларини хисобга олмаслик, ундан маълум максадлар йулида фойдаланмаслик, таъбир жоиз булса, замондан оркада колиш, деганидир. Бу масала бевосита ёшлар фаолияти ва маънавиятига хам дахлдор.

Хуш, ижтимоий тармоклар нима? У ёшлар тафаккури ва фаолиятига хамда ёшлар маънавиятига кандай таъсир килади?

Википедия сайтида таъкидланишича, ижтимоий тармок «мулокот килиш, танишиш, кизикишлари ухшаш ёки офлайн алокада булган одамлар уртасида ижтимоий алокаларни яратиш, шунингдек кунгил очиш (мусика, филмлар) ва иш учун ишлатиладиган онлайн платформа»дир. Дархакикат, ижтимоий тармоклар виртуал олам интернетдаги худди шундай «ари уяси»дир. Улар пайдо булганига унчалик куп булгани йук. Ушбу тармокда дастлаб кизикишлари ёки касблари буйича бирлашган булса, хозирги кунда бу гоя кенгайиб, дустлар, танишлар, хамкасблар уларга кушила бошладилар.

Хрзирда йирик ижтимоий тармокларда фойдаланувчилар сони миллионлаб, миллиардлаб кишига етган. Улар узаро мулокот киладилар, сайтларга узларининг, якинларининг фотосуратлари, видеоларини куядилар, у ёки бу мавзуда фикр алмашадилар. Кимлардир бу сайтларда узларининг унут булиб кетган танишларини, болаликдаги дустларини топадилар.

Дархакикат, ижтимоий тармокларда факат дустлар, танишларнигина эмас, хатто машхур инсонларни хам учратиш мумкин. Юлдузлар уз сахифаларини очиб, унда хаётларидаги кизикарли вокеаларни ёзадилар, суратларни бериб борадилар. Шу билан бирга тармоклар ичида куплаб хамжамиятлар очилган - уларни исталган фойдаланувчи уз кизикишига караб очиши ва дустларини таклиф килиши мумкин. Хдмжамиятларнинг мавзулари хилма-хил - футбол, тикувчилик, автомобил ва хк. Шундай килиб, инсоният нимага кизикса, хаммаси мавжуд. Хдмжамият ичида унинг аъзолари узаро фикр алмашадилар. Баъзи хамжамиятларга истаган киши аъзо булиши мумкин, баъзилари эса ёпик саналиб, унга факат аъзолардан бирининг тавсияси билан ёки хамжамият маъмури рухсати билан кушилса булади.

Айтиш керакки, ижтимоий тармоклар бугунги кунимизнинг энг асосий вакт утказувчи омили хисобланади. Айникса ёшлар ижтимоий тармоклар касалига учрашган. Бизнинг диёримизда дастлаб энг асосий ижтимоий тармок сифатида "однокласники" ижтимоий тармок кенг оммалашган. Дархакикат, Одноклассники ижтимоий тармоги синфдошларни - лицей (коллеж) курсдошларни, институт (университет) курсдошларни, кариндошларни, хамкасабаларни хуллас якин дустларни топиб, улар билан гаплашишга имкон берувчи куптиллик тармок хисобланади [4, 6]. Бу ижтимоий тармок 2006 йилда ишга тушган. Унинг тузувчиси россиялик веб-дастурчи Алберт Попков хисобланади. Сайт фойдаланувчиларнинг асосий ёши 14-55 ёшни ташкил килади. Дастлаб бу сайтдан руйхатдан утиш пуллик булган, кейинрок 2010 йилдан бу хизмат бепул деб эълон килинган.

Энг мухими, ижтимоий тармоклар ёшларнинг анъанавий мулокот шаклини тубдан узгартириб юборди. Олис масофадан туриб нафакат эшитиб, балки куриш имкониятининг юзага келиши виртуал сухбатларни кескин оммалаштирди. Кейинги 15-20 йил давомида дунё мамлакатлари ахолиси, шу жумладан, узбекистонлик ёшлар хаётида мобил алока урф тусини олган булса, хозирги даврга келиб мобил ускуналардаги WhatsApp, ICQ, MSN Messenger ва Telegram оркали матнли мулокот оммавийлик касб этмокда.

Айникса, fasebook тармогидаги турли гурухлар фойдаланувчилар орасида обру козонди. Бу тармокдаги гурухларда одамлар орасидаги турли вазиятлар, муаммолар куриб чикилиб, маълум вактда хал килинмокда. Шу билан бирга instagram хам ёшлар орасида машхур булиб, унда асосан ёшлар кундалик хаётидаги вокеаларни фото ва видео оркали ёритиш урф булган. Кайд этиш керак, бугунги кунда дунё ахолисининг карийб ярми - яъни 3 млрд.га якин киши турли ижтимоий тармоклардан фойдаланмокда. Шулардан энг катта кисми - 2 млрд. одам "Facebook'^. https://napoleoncat.com сайти берган маълумотга кура, Узбекистонда "Facebook" тармогидан фойдаланувчилар 1 миллионга якинлашиб колган [5]. Улар уртача 25-34 ёшда булиб, 65,5 фоизини эркаклар, 34,5 фоизини хотин-кизларимиз ташкил этар экан.

Айни пайтда дунёда 1 млрд.лик аудиторияга эга Instagram Узбекистонда 1.586.500 нафар фойдаланувчига эга. 2.476.590 лик Facebook эса мамлакатимизда 686.400 кишини бирлаштирган. 200 млн.лик Telegram -Узбекистонда 18 млн. кишига хизмат курсатмокда [11].

Айтиш мумкинки, ижтимоий тармок деганда куз олдимизга хозирги кун таърифи билан айтадиган булсак Виртуал олам деган тушунча келадиган булиб

колди. Хрзирги кунда ижтимоий тармокларнинг сони купайгандан купайиб бормокда, бу уз навбатида жамиятга катта таъсирини бериб келмокда. Ижтимоий тармоклар шундай кучга эга булдики узокдаги дустингни якинлаштириб, якиндаги дустингни узоклаштиришга олиб келди. Бу уз навбатида жамият аъзолари орасида саросима ва бетартибликни келтириб чикармокда. Лекин ижтимоий тармоклар хозирги кунда ёшларга кенг имкониятларни хам яратиб бермокда. Жумладан, турли давлат ёшлари бир-бирлари билан фикр алмашиб саволларига жавоб топишда, катта ютукларга эришишда ижтимоий тармокларнинг бекиёс ёрдамлари фойда бериб келмокда. Шу сабабли ёшларнинг онгини ва ниятини тугри йуналтира олишни ургатсак ижтимоий тармоклардан хам керакли натижаларни олсак булади.

Дархакикат, бугунги кунда хамма YouTube, Facebook, Instagram, Telegram, Twitter каби ижтимоий тармокларни билади, хеч булмаганда биттасидан фойдаланади. Айникса, ёшлар бу масалада фаолдир ва айнан шунинг узи муаммодир. Нима учун? Сабаби битта: ижтимоий тармоклардаги маълумотлар хар доим хам тугри ва объектив эмас. Табиийки, унинг маънавиятига, рухиятига, ахлокига тахдид солмайди деган кафолатлар йук.

Шуни тан олиш керакки, ижобий томонлари билан бир каторда унинг салбий томонлари хам мавжуд. Чунки оммавий алока воситалари оркали онгни ва аклни эгаллаш тахдиди мавжуд экан, жиддий куркув учун асослар мавжуд. Муаммони, айникса, ижтимоий тармокларда салбий маълумотлар окимининг купайиши кучайтирмокда. Сабаби, ёшлар узларининг тажрибасизликлари сабабли келган маълумотларни тахлил килиш ва синтез килишга кодир эмаслар. Эхтимол, ёлгон ва холис маълумотлар уни осонликча йулдан оздириши мумкин.

Шу уринда савол тугилади, Нега ижтимоий тармокларда асоссиз янгиликлар ва гийбат таркатилмокда? Нима учун ахоли, асосан ёшлар, уларга ишонишади? Бунда давлат органлари, муассаса ва ташкилотларнинг матбуот хизматлари хам айбдор. Агар бирор жойда бирор нарса юз берса, бу жараён хакидаги маълумотлар гувохлар, кузатувчилар томонидан Интернет оркали таркатилади. Аслида, бундай вазиятларда айнан матбуот хизматлари маълумот беришлари керак. Улар туну кун фаол ишлашлари керак.

Шундай килиб, ижтимоий тармокларнинг одамлар хаётига таъсири жуда катта, купчилик бу ходисанинг куламини тулик англамайдилар ва ахир ижтимоий тармоклар аллакачон Интернетдаги энг оммабоп фаолиятдир. Бугунги кунда дунёдаги энг куп ташриф буюриладиган 100 та сайтдан 20 таси

классик ижтимоий тармоклар, яна 60 таси у ёки бу даражада ижтимоийлашмокда. Дунё буйлаб компанияларнинг 80% дан ортиги уз ишларида ижтимоий тармоклардан фойдаланадилар. Одамларнинг 78 фоизга якини ижтимоий тармоклардаги маълумотларга ишонади.

Ижтимоий тармокларнинг ёшлар маънавияти ва тафаккурига курсатаётган хам ижобий хам салбий жихатларини таъкидлаш лозим. Биринчидан, ижтимоий тармокларнинг ёшлар маънавиятини ривожлантиришга таъсир этадиган ижобий хусусиятларига хайрия тадбирлари ташкил этиш, ёшларни уюштириш, имконияти бор кишиларни шу ишга жалб этиш, дустлар орттириш, ёшлар узларининг фаолиятларига тегишли маълумотларни олиш, узатиш кабиларни киритиш мумкин.

Иккинчидан, ижтимоий тармокларнинг ёшлар маънавиятини ривожлантиришга таъсир этадиган салбий хусусиятларига ахлоксизлик, фахш, бузукликни таргиб килувчи сайтлар ва уларнинг сахифалари кенг ёйилгани; миш-миш, ёлгон, уйдирмалар, бузгунчи гоялар, сохталаштириш, тарафкашликнинг ёйилгани; эълон килинган айрим маколаларда ишончли манбаларнинг йуклиги, кайси китоб ёки сайтдан олинганлиги, ким ёзганлиги хакида маълумотнинг йуклиги, бировларнинг хакларини поймол этиш, уларнинг ёзган маколаларини узлаштириб олиб, маънавий, интеллектуал хукукларнинг бузилиши содир булиши; ушбу тармокларда инсоний алокалар заифлашади, юзма-юз куришиш булмагани учун узаро мехр камаяди, вокеликдан узилиб колиш юз беради, оилавий ахилликка салбий таъсир килиши; ёшларнинг ижтимоий тармоклардан нотугри фойдаланиши вактнинг исроф булишига, керагидан ортик фойдаланиш эса, унга урганиб колиши; мактанчокликнинг ёйилгани, яъни ижтимоий тармок фойдаланувчилари кийган кийимлари, еган овкатларини уз сахифаларига жойлаштиришлари окибатида мактанчоклик, барчанинг эътиборида, диккат марказида булиш хохиши кучайиб, камбагал, ночор ахволда яшаётганларнинг хис-туйгулари эътиборга олинмайдиган кайфият юзага келади.

Шу билан бирга, ижтимоий тармоклар куйидаги хавфли таъсирларга эга: интернет тармогига богланиб колиш; укиш ва билим олишга енгилтаклик билан муносабатда булиш (Интернетдан тайёр дарс ишланмалари, математик масалалар ечимларини осонгина топиш хисобига дарс топширикларини мустакил бажармаслик); жисмоний ривожланишига салбий таъсир хавфи, яъни боланинг фаол харакатда булмай, узок вакт монитор рупарасида утиришига тугри келиши ва бошкалар.

Албатта, ижтимоий тармок манбаларида болаларга хакикий хаётдаги каби виртуал оламда хам тартиб-интизом коидалари мавжудлигини тушунтириб бориш энг биринчи навбатдаги вазифадир. Шу билан бирга ижтимоий

тармоклар хозирги кунда ёшлар тафаккурига ижобий таъсир этиши билан бирга жуда куплаб ёшларни ижтимоий тармоклар вактини угирламокда, интернет-клубларда, мобил телефонларда ёшлар айни укиб илм хосил киладиган пайтларида вактларини бекорчи уйинларга, ахлокий бузук харакатлар, эстетик жихатдан савияси анча паст булган фото суратлар ва видео файлларни куриш билан умрини хазон килмокда.

Шундай килиб, Интернетдаги ижтимоий тармоклар ёшлар маънавиятига сезиларли таъсир курсатмокда, яъни шахсий манфаатлар ёшлар учун устувор ахамият касб етади ва шу билан бирга жамият, ижобий шахслараро мулокот, хамкорлик ва узаро ёрдам хамда ижтимоий меъёрлар ва асосий умуминсоний кадриятларга бефарк муносабат шакллантиради [6]. Шу сабабли ёшлар орасида тулик жонли алока аста-секин кадрсизланиб бормокда, узининг бевосита хиссиётлари билан хакикий коммуникатив харакат урнини сезилмайдиган курук хабарлар, китобларни укиш - кидирув сайтларидан шубхали маълумотлар, психологик саломатлик - ИТ-технологияларга, гаджетлар ва шахсий компьютерлардаги виртуал ахборот майдонига богликлик эгалламокда.

Таъкидлаш керакки, мамлакатимизда амалга ошириладиган барча демократик ислохотлар жараёнида хам ёшлар масаласига хамда ёшларни ижтимоий жихатдан шакллантириш ва уларнинг интеллектуал, ижодий ва бошка йуналишдаги салохиятини камол топтириш, ёшлар маънавиятини ривожлантириш учун шарт-шароитлар яратилишини назарда тутадиган ижтимоий-иктисодий, ташкилий ва хукукий чора-тадбирлар тизимига алохида эътибор берилади. Жумладан, ёшларга оид давлат сиёсатининг асосий йуналишлари: ёшларнинг хаёти ва соглигини саклаш; ёшларнинг маънавий, интеллектуал, жисмоний ва ахлокий жихатдан камол топишига кумаклашиш; ёшлар учун очик ва сифатли таълимни таъминлаш; ёшларни ишга жойлаштириш ва уларнинг бандлиги учун шарт-шароитлар яратиш; ёшларни ватанпарварлик, фукаролик туйгуси, багрикенглик, конунларга, миллий ва умуминсоний кадриятларга хурмат рухида тарбиялаш; иктидорли ва истеъдодли ёшларни куллаб-кувватлаш хамда рагбатлантириш; ёшлар тадбиркорлигини ривожлантириш учун шарт-шароитлар яратиш; ёшларда соглом турмуш тарзига интилишни шакллантириш, шунингдек ёшларнинг буш вактларини мазмунли ташкил этиш ва ёшлар спортини оммавий ривожлантириш учун шарт-шароитлар яратиш; ёш оилаларни маънавий ва моддий жихатдан куллаб-кувватлаш, улар учун муносиб уй-жой ва ижтимоий-

маиший шароитларни яратиш буйича комплекс чора-тадбирлар тизимини амалга ошириш [1] кабилардан иборат.

ХУЛОСА

Албатта, ёшларнинг ижтимоий тармокларда мутлока нотаниш шахслар билан танишишга уринаётгани ташвишли холат. Бу эса жамиятда илмсизлик жохилликнинг, ахлоксизликни томир ёйилишига хамда ёшлар онги ва маданиятига салбий таъсир килади. Буларнинг олдини олиш учун, ёшларни буш вактини мазмунли ва кизикарли ташкил этиш, таълим муассасаларида ёшларни укишдан ташкари буш вактларини мазмунли ташкил этиш учун спорт тугараклари, мусика тугараклари, фан тугараклари давомий тарзда ва энг асосийси ёшларни кизиктира оладиган даражада ташкил этиш, шу билан бирга ёшларни иктидорлисини топиш ва уларни тарбиялаш зарур. Бунинг учун "Ёшларга оид давлат сиёсати тугрисида"ги Узбекистон Республикаси Конунида ёшларга оид давлат сиёсатини руёбга чикаришни амалга оширувчи хамда унда иштирок этувчи органлар ва муассасалар биргаликда, хусусан нодавлат нотижорат ташкилотлари томонидан ёшларни кдзикдши ва ёш хусусиятидан келиб чикиб турли хил формлар ташкил этиш лозим. Шунингдек, сайёрамизнинг эртанги куни, фаровонлиги фарзандларимиз кандай инсон булиб камолга етиши билан боглик;. Бизнинг асосий вазифамиз - ёшларнинг уз салохиятини намоён килиши учун зарур шароитлар яратишдан иборат.

REFERENCES

1. "Ёшларга оид давлат сиёсати тугрисида"ги Узбекистон Республикаси Конуни. 2016 йил 24 август // http://www.lex.uz/.

2. Мирзиёев Ш.М. Миллий тикланишдан - миллий юксалиш сари. 4 жилд. -Тошкент: «Узбекистон», 2020. - 453 б.

3. Узбекистон Республикаси Президентининг ёшлар форумида сузлаган маърузаси Тошкент 2020 й.

4. Белинская Е.П. Язык Интернет-коммуникации и социолингвистическая ситуация современности // Современная социальная психология: теоретические подходы и прикладные исследования. - Т., 2011. № 10. - С.6.

5. Ёшларнинг ижтимоий тармоклар оркали мамлакат имижини оширишдаги роли - Беруний Алимов http//beruniyalimov.uz/archives/705

6. Патрикеева Э.Г. Влияние виртуального пространства сети Интернет на жизненные ценности современной молодежи // Молодой ученый. — 2015. — № 10 (90). — С. 1342-1346. — URL: https://moluch.ru/archive/90/18990/ (дата обращения: 19.04.2021).

6. G.G Gaffarova, N.Z. Saydaliyeva. (2020). The influence of social networks on youth thinking and activity. JournalNX - A Multidisciplinary Peer Reviewed Journal. 6 (5), 105-108.

7. r.Fa$$apoBa, A.A6gynnaeB. (2021). AXEOPOTftAfflrAH ^AMH^T^A MALHABHH XAETHHHT Y3HTA XOC XYCYCKOT.HAPH. Academic research in educational sciences. Special Issue 2.

8. G. Makhmudova, G. G'affarova, G. Jalalova (2020). O'zbekistonda islohatlar jarayonini tahlil etish va amalga oshirishning konseptual-falsafiy metodologiyasi. 176 b.

9. G.G. Gaffarova, (2020). Strategy of activity and systematical approach. nternational Journal of Psyshosial Rehabilition. London, United Kingdom, 24, Issue-5, May. - 66456651

10. KypoHOB M., ^ognpoB A., AKpaMOBa ffl. Emnapga Ma^KypaBHH HMMyHHTeTHH maKanamupum. - TomKeHT: «MatHaBHAT», 2018. -112 6.

11. http: //beruniyalimov.uz/archives/705

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.